Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Genese—Vegher u sha Uhar

KWAGH u í nger ken Genese á hii sha shighe u í gba Adam or u hiihii la je zan zan a va ar sha shighe u Yosev wan u Yakob kpe la, yisa anyom a orumace sha tar kuma er anyom 2,369 nahan. Í vande timen sha kwagh u yange za hemen hii sha igbetar zan zan va ar sha shighe u gôgôyou u Babel, u í nger ken ityouv mbi hiihii mbi 10 mbila je í pelegh sha avur a 9 a ityough ki sha 11 kpaa la ken magazin u uwer u Aipor 1, 2004 la. Kwaghngeren ngun una sav kwagh u i mase ngeren ken Genese u tesen aeren a ngise Aôndo er a Aberaham man Isaka man Yakob man Yosev la.

ABERAHAM HINGIR IKYAR U AÔNDO

(Genese 11:10–23:20)

Yange Mngerem ma Deemee ma karen kera ka kom er anyom 350 nahan yô, í mar orgen ken tsombor u Shem, wan u Noa, or la lu Aôndo a inja kpishi je. Í yilan iti na ér Aberam, kpa ken masejime yô í va gema un iti, hingir Aberaham. Aôndo kaa a Aberam ér a̱ mough a̱ undu gar u Ur u Mbakaldi la, tsô á mough á gba za tsan ken utenti ken tar shon ú Yehova tôndo zwa ér una gema ú una na un man tsombor na la. Er Aberaham lu a jighjigh u nan taveraa shi ungwan kwagh kpishi kpaa yô, í va hingir u yilan un ér “ikar u Aôndo.”—Yakobu 2:23.

Yehova tìm aferaior a a lu̱ ken gar u Sodom kua agar agen a a wa ndor a na la, kpa Loti man ônov nav mba kasev yô, á de ve, ve war. Ken masejime yô Aôndo va kure ityendezwa na igen i̱ á er a Aberaham ér una na un wan la, nahan i mar Isaka. Anyom nga karen yô, Yehova shi kar jighjigh u nan u Aberaham, á kaa a na ér a̱ kôr wan na la a̱ na un naagh a mi. Aberaham kegh iyol u eren kwagh ne, kpa ortyom yange un. Sha nahan yô jighjigh u nan u Aberaham kera lu kwagh u henen a hen ga, nahan í shi í tôndo zwa a na ér akuraior cii aa zua a iveren ken tsombor na. Ku u Sara, kwase u Aberaham u doon un ishima tsung yange kpe la, ú va un a ijungwen tsung.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

12:1-3—Ikyuryan i̱ yange í ya a Aberaham la yange i̱ hii hanma shighe, man i̱ tsa kuma shighe  nena? Ka inja er ikyuryan i̱ Yehova lu ya a Aberam, kaa a na ér “ka ken [Aberam] je akuraior a sha won cii aa zua a iveren” la, yange i̱ hii zum u Aberam per Uferati yande la, kôr gbenda yemen Kanaan la nahan. A̱ shi nan kpa lu sha iyange i Nisan 14, 1943 C.S.W. la—inja na yô, kwagh ne er anyom kar kuma 430 cii ve, í mase yiman Iserael í due a na ken Igipiti kera ye. (Ekesodu 12:2, 6, 7, 40, 41) Ikyuryan i̱ í ya a Aberaham la i̱ lu “ikuryan i tsôron.” Ka u ia za hemen zan zan akuraior a sha tar cii aa zua a iveren, shi á kar timin mbaihyomov mba Aôndo kpaa cica cii.—Genese 17:7; 1 Mbakorinte 15:23-26.

15:13—Ican i̱ yange í tsengakaan ér tsombor u Aberam ua ya anyom 400 la i̱ kure hanma shighe? Ican shon ne yange i̱ hii ken inyom i 1913 C.S.W., zum u Isaka wan u Aberaham nyôr anyom 5, í de un atumba, anngô na Ishemael gema lu anyom 19, lu “numben,” nahan un tar la. (Genese 21:8-14; Mbagalatia 4:29) Ican la i̱ za hemen zan zan i̱ mase za kuren sha myom u í yima Mbaiserael í due a ve ken mlu u ikpan ken Igipiti kera ken inyom i 1513 C.S.W. la.

16:2—Mne u Sarai gema kpankwase na Hagar na Aberam ér a̱ hingir kwase na la, yange lu shami kpa? Sarai yange er kwagh ier i sha ayange na la tsô—gado u yange í eren sha shighe la yô, kwase a̱ lu ikyôm yô í gba u saa nana na nom u nan kpankwase u sha uikya keng sha u nana̱ tser tsombor yô. Ka tsombor u Kain yange ú hii kwagh u vôson ikpela ukase ye. Ken masejime yô, hingir gado, mbacivir Yehova kpa gema dondon ieren ne. (Genese 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Nahan cii kpa, mayange Yehova gbihi tindi na u vande wan ér nomsoor a̱ vôson kwase môm tseegh la ga. (Genese 2:21, 22) Ikyav tese ér Noa vea ônov nav, mba yange í kimbir mkaanem man hen a ve ér “maren nen, seer nen a seer, man shi iv nen tar” la kpaa, yange hanma ve vôso kwase môm tseegh. (Genese 7:7; 9:1; 2 Peteru 2:5) Shi Yesu Kristu kpa kimbir ityesen i vôson kwase môm tseegh ne.—Mateu 19:4-8; 1 Timoteu 3:2, 12.

19:8—Mne u Loti yange gema ônov nav mba kasev na ior i Sodom la, yange er lu sha mi je kpa? Ior mba sha Ityoughkitaregh mba sha ayange la ve lu a tindi ér, aluer or ngu a mbavannya yô, nana̱ kura ve a uma u nan cii, a̱ lu ku je kpa nana̱ gba kpen sha ci ve tsô. Ka kwagh u Loti kpa kegh iyol u eren je la. Yange cighir ishima due ken won, kôr hunda wuhe, kar za hen ikpelaior i toron asema la, za tile ve sha ishi un tswen. Shighe u Loti gema ônov nav mba kasev na ve ne nahan, a̱ shi nan kpa yange kav e̱r í lu Aôndo je a tindi mbatyomov mbara yô, nahan alaghga yange una kaa a ishima na ér Aôndo una fatyô u kuran ônov nav mba kasev mbara di vough er lu kura anngô na u kwase Sara ken Igipiti nahan. (Genese 12:17-20 ) Shi kape kwagh yange va lu kpaa je la, Loti war vea ônov nav mbakasev mbara imôngo.

19:30-38—Er Loti yange ma msôrom hunde, je yav a ônov nav mba kasev mba uhar mbara, wa ve iyav kpaa nahan, kwagh yange gba Yehova sha mi ga shinii? Yehova lumun ér or nana̱ yav a or u hen tsombor u nan ga, shi á tswer msôrom ma man hunden kpaa. (Levitiku 18:6, 7, 29; 1 Mbakorinte 6:9, 10) Loti iyol na kpa ‘aeren a ifer’ a ior i Sodom eren la yange vihi un ishima kpishi. (2 Peteru 2:6-8) Er ônov mba Loti mba kasev mbara yange ve vande nan un msôrom ma hunde cii ve, ve mase zan ér a̱ yav a ve nahan tese je ér ve kpa yange ve fa ér aluer wanger un sha ishi yô, una lumun u yaven a ve ga. Kpa, er ônov nav mba kasev mbara ve lu shir ken tar la a ter ve yô, ve nenge ér gbenda ugen ú vea kar ve tsombor u Loti ua tim ga yô, lu ga, saa u yaven a ter ve. Í nger kwagh ne ken Bibilo u tesen mtem u Mbamoabi (sha ikyev i Moabi iyol na) man Mbaamon (sha ikyev i Benyamin) yange ve tema vea Mbaiserael, mba ve due ken tsombor u Aberaham la.

Ityesen hen Avese:

13:8, 9. Aberaham ver ikyav i doon kpen kpen i̱ tesen gbenda u injaa ú se kar ve se sôr mbamzeyol yô! Mayange je se vihi mlu u injaa u se lu a mi hen atô wase la sha ikyaa i inyar shin sha u keren mtsera wase iyol yase ga, shin imanger kpaa ga.

15:5, 6. Aberaham yange lu been iyol kpa lu a̱ zua a wan ga yô, a ôr Aôndo na kwagh ne. Yehova di kpa taver un ishima. Nahan lu nyi i̱ va kere? Aberaham “na Aôndo jighjigh.” Aluer se kpa se er msen hen Yehova, se pase un ishima yase gbar gbar, shi se ngohol ishima i̱ a taver se ken Bibilo la kpaa yô, jighjigh u nan wase kpaa, una hemba taver a taver.

 15:16. Yehova yange tim Mbaamor ga (ka Mbakanaan je la) de ve ve lu her zan zan kuma anyom deri unyiin. Sha ci u nyi? Ityôkyaa yô Aôndo we ishima. Yange wa ishima a ve zan zan va gande u vea sôr mlu ve la una war lun guda, je kera lu ilian ga. Se kpa doo u se waan ishima er Yehova kpa a we ishima nahan.

18:23-33. Yehova gbe jimin ior tsô timin ga. Kor mbaperapera.

19:16. Loti yange “er zô zô,” nahan hingir inja er saa mbatyomov mbara vea kôr un a kôr sha uwe kua tsombor na cii ve, vea due a ve ken won gar u Sodom yô. Er se lu keghen mkur u botar ne nahan, mayange i̱ de hungur se er kwagh ne a hingir torough torough nahan ga.

19:26. Aluer akaa a se undu ken ijime ken tar ne hide nga saren se, se gema ashe ijime, se mba timbir ashe kenger á yô, á lu ibumegh ki kwagh kpishi!

YAKOB MAN ÔNOV NAV MBA 12 MBARA

(Genese 24:1–36:43)

Aberaham sôr akaa ver vough vough sha u̱ Isaka a̱ vôso Rebeka yô, gadia un kpa na Yehova jighjigh. Kwase ne va mar ahina, lu Isou man Yakob. Isou laha dyako na u waniunda la, nahan gema i̱ tee Yakob, ken masejime yô ngula va ngohol iveren i ter na. Yakob yevese yem ken Padan-aram, za vôso Lea ker kua Rahel, shi kura ter ve ilev anyom 20 cii ve, mase moughon vea tsombor na hiden ye. Yakob mar ônov mba nomso 12 kua mba kasev kpaa vea kwase na Lea man Rahel kua ikpan i ukase ihiar. Yakob nôngo kwagh a ortyom u sha zan zan ngula ver un iveren, shi gema iti na, hingir Iserael.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

28:12, 13—Mnyam ma yange ma cier Yakob, nenge a “gogo” shin ijande la, inja i ma ér nyi? “Gogo” shin ijande i̱ alaghga yange i̱ lu inja er ka awen a tan angahar sha mi unden sha la, tese ér kwaghôron ngu hen atô u sha man tar. Mbatyomov mba Aôndo mba ve unde sha mi, ve lu̱ kôndon shi senen kpaa la tese ér mbatyomov mba eren tom u injaa hen atô u Yehova man uumace mba á lumun a ve yô.—Yohane 1:51.

30:14, 15—Er nan ve Rahel yange tee ian i nom na una yav a na una wa un iyav la, gema yam ityamegh ki kon ú í yilan ér mkehem la a mini? Sha ayange a tsuaa la yô, í waan icigh ki panden mnyoon shi yangen iyolgenen a ityamegh ki kon u mkehem la. Heela tseegh ga, shi í kaa kpaa ér ityamegh ki kon shon yange ki kende isharen i yaven a kwase ken nomsoor, shin ki kende isharen ne ken kwase kpaa, shi ki na kwase nan hemba wan iyav fefa. (Icam i Hemban 7:13) Bibilo pase kwagh u Rahel yange soo u eren a atam a mkehem mara ga, kpa alaghga yange hen ér aa wase un, una wa iyav nahan una kar a iheen i ikyôm na i̱ ve a mi la kera. Kpa, yange anyom kar imôngo cii ve, Yehova “bugh un sagh” ye.—Genese 30:22-24.

Ityesen hen Avese:

25:23. Yehova ngu aa tahav mbu fan mjile u wan u a lu ken uya her la, shi tsengan fan kwagh u nana va lu la, nahan tsuan or u a soo la sha u nana kure mbaawashima nav yô. Kpa vanden tsengan mlu u uma u ior er una za kure la veren a ver ga.—Hosea 12:3; Mbaromanu 9:10-12.

25:32, 33; 32:24-29. Gbashima u Yakob lu a mi u ma un zough a ian i waniunda la, kua war u a kar vea ortyom u sha tugh kaka sha u a̱ na un iveren la tese ér mimi je uicianmbaakaav gba un ishima. Se kpa Yehova wa se uicighanmbaakaav mbagenev sha ikyev, amba er mlu u injaa u se lu vea na man nongo na ne nahan, kua ipaan man Bibilo, kua ishimaverenkeghen i va nyôron Tartor la kpaa. Yô, se lu er Yakob nahan, uicighanmbaakaav mban ve̱ lu se kwagh u vesen.

34:1, 30. Zayol u yange na ve, hingir u Yakob una ‘due ior mba ken tar la ishima’ la yange hii sha ijende i Dina kôr vea ior mba doon kpa Yehova doo ve ishima ga la. Nahan se heren a her kôron azende.

YEHOVA VER YOSEV DOO DOO KEN IGIPITI

(Genese 37:1–50:26)

Ônov mba Yakob kôr anngô ve Yosev ihyom, tsô ve gba eren un iyuhwe, zan zan je ve tee un hingir kpan. I yem a Yosev ken Igipiti, tsô i za kôr un i wa ken gaadi sha ci u jighjigh na u nan la, á cighir ishima á venda u eren kwagh u una per atindi a Aôndo a tseng la yô. Kpa ken masejime yô, í  dugh un ken gaadi kera í za a na ér a̱ za pase Farao mnyam mà má cier ngula la, mnyam mara ma tsengapasen ér kwaghyan una dumbur hanma ijiir ken tar la cii anyom ataankarahar, kpa anyom la aa karen yô, ijen di ia gba anyom ataankarahar. Maa i gema Yosev hingir orhemen u nengen sha kwaghyan ken Igipiti cii. Anngôôv nav mough za ken Igipiti ér vea za ker kwaghyan, gadia ijen gba ken tar ve. Tsombor la cii maa za zua ayol a ve ker, zan zan yô ve mough ve za tema twev ken Gosen, ape inya i doon iyiav lu la. Yakob ngur nôngon ku yô, a ôr kwaghôron u profeti u tese ér yange á tsa, sev a hungwa a av averen a vesen aa va kpee yô. Í tôô ikyom i Yakob í yem a mi í za ii ken Kanaan. Yosev tsa anyom 110 maa kar kpe, tsô i shighe un icigh ki yangen mhee, ken masejime yô i tôô ikyom na í yem a í ken Tar u Ityendezwa la, í za ii.—Ekesodu 13:19.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

43:32—Er nan ve yange ndôhôr Mbaigipiti ishima u yan kwaghyan vea Mbaheberu? Alaghga yange ve soo ga sha ci u mlu u ukwaghaôndo vev lu kposo la, ga yô yange lu imanger. Shi mbakuranilev kpaa ve ndôhôr Mbaigipiti ishima. (Genese 46:34) Sha ci u nyi? Alaghga ken tar u Igipiti yô, lu mbakuranilev je ve hemba gban ijime cii ye. Ga yô alaghga ihyom i̱ ve kôr mbakuranilev la lu sha ci u ijiir i kahan sule kpa fa ngeen ga, nahan ve soo ér shi ior ve̱ keren ér vea na ilev vev toho hen anjiir u lu kpuaa tseegh la ga.

44:5—Mimi je Yosev yange tsenganôron akaa a iyongoo? Iyongo i azurfa la, kua kwagh u yange i ôr sha i̱ la kpaa cii, yange lu di ayom a eren tsô. Yosev lu operapera u civir Yehova. Ú ngu wer yange tsenganôron akaa mape a iyongo shon ga, di vough er Benyamin kpa ii iyongo shon mimi ga nahan.

49:10—Inja i “tôgh” man “gbough ku ortaregh” kura yô, ér nyi? Tôgh ka aga u tor ka nan kôr sha u tesen ér í na nan tahav mbu torough yô. Gbough ku ortaregh kpaa ka gbough ku gôgônan, ku tesen ér or ngu aa tahav. Kwagh u Yakob ôr ve ter akaa ne ne, tese ér ipaven i Yuda ia lu aa tahav kpishi je, man mbua za hemen zan zan Shilo una kar van. Or shon u ken ipaven i Yuda ne ka Yesu Kristu, un shon u Yehova á ne un hementor sha la. Yesu kôr tahav mbu torough ngu a mi, shi ngu aa tahav mbu hemen kpaa.—Pasalmi 2:8, 9; Yesaia 55:4; Daniel 7:13, 14.

Ityesen hen Avese:

38:26. Yuda yange er kwagh a Tamar sha mi ga, Tamar lu kwase u wan na, kpa va hingir kwasecôghol. Nahan kpa, mba va tesen un gbar gbar ér ka un a we kwasecôghol ne iyav yô, maa a hide a iyol ijime a lumun ibo. Doo u se kpaa se lumun ibo fese, se timbir ga.

39:9. Mlumun u Yosev na kwase u Potifar la tese ér mhen na yange zua sha mhen u Aôndo sha kwagh u ieren, shi imoshima na kpa lu dondon akaawan a Aôndo. Er se lu zuan a mfe u mimi u vough seer a seer nahan, doo u se kpa se nôngo tsung se eren nahan gaa?

41:14-16, 39, 40. Yehova una fatyô u kôron mlu u mba ve cie un la geman. Nahan zum u kwagh a tser se yô, a lu a inja kpishi aluer se suur sha Yehova, se za hemen u nan un jighjigh her yô.

Ve Na Jighjigh Ve Gba Uwer Ga

Sha mimi yô Aberaham man Isaka man Yakob kua Yosev cii ve lu mbajighjigh mba cian Aôndo. Kwagh u uuma vev u í nger ken takerada u Genese ne taver jighjigh u nan wase kpen kpen, shi tese se akaainjaa kpishi kpaa.

Ú nguren ôron Bibilo i̱ ôron i̱ ken hanma sati ken Makeranta u Henen Tom u Hemen u Aôndo la yô, ngeren ne una lu ú a inja kpishi. Aluer se time sha akaa a í nger sha heen ne yô, mtime u se lu timen ken takerada ne una hemba sagher se iyol.

[Picture on page 28]

Yehova ver Yosev doo doo

[Picture on page 28]

Aberaham lu orjighjigh

[Picture on page 28]

Í war orperapera Loti man ônov nav mba kasev mbara

[Picture on page 31]

Uicighanmbaakaav gba Yakob ishima. We di ye?