Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Levitiku

ÍYIMA Mbaiserael í due a ve ken uikyangen ken Igipiti kera lu a̱ kuma inyom ga. Í kohol ve, ve hingir ikyurior, ve kôr gbenda yemen ken tar u Kanaan. Awashima u Yehova yô, lu u icighanikurior i̱ tema ken tar la. Kpa, uma u Mbakanaan kua mcivir ve vihi je gande. Nahan Aôndo wa nongoior u Iserael atindi a aa na vea lu kposo a ve, vea civir un yô. Ka akaawan shon ne í nger ken takerada u Bibilo ú Levitiku ye. Lu profeti Mose nger takerada ne ken taaikyôngo u Senai ye, man a̱ shi nan kpa yange nger ú bee ken inyom i 1512 C.S.W. la, shi kwagh u í nger ker cii yange za hemen hemba uwer môm ga. (Ekesodu 40:17; Numeri 1:1–3) Yehova zer ôron mba civir un kwa kimbir kimbir ér ve̱ lu uicighanmbaiorov.—Levitiku 11:44; 19:2; 20:7, 26.

Mbashiada mba Yehova kera mba sha ikyev i Tindi u yange Aôndo na sha ikyev i Mose la nyian ga. Ku u Yesu Kristu bunde Tindi la. (Mbaromanu 6:14; Mbaefese 2:11–16) Nahan cii kpa, akaawan á í nger ken Levitiku ne nga a inja hen avese, á tese se akaa kpishi sha er se civir Aôndo wase Yehova yô.

INIAV MBI NAN AÔNDO —MBI OR NAAN SHA ISHIMA I NAN LA, MAN MBÌ MBÍ LU̱ HANGE HANGE LA

(Levitiku 1:1–7:38)

Iniav mbi nanden kua iniav mbigenev mbi Tindi kaa ér i̱ naan la mbi lu mbi or a naan sha ishima i nan yô, kpa mbigenev di yô lu mbi hange hange. U tesen ikyav yô, naagh ku nanden ku lu kwagh u or eren sha ishima i nan yô. Í geman ku cica cii í naan Aôndo, di er Yesu Kristu kpa kar a ishima na gema uma na cii na naagh a mi ér a̱ lu ipaan nahan. Naagh ku bem kura kpa or naan ku a ishima i nan, kpa ku yô í karen a kar kwar. Yange í gema ivulugh ki genegh í nande Aôndo naagh a mi sha atse a nanden naagh, ki genegh di pristi a ya, shi ki genegh ki lu sha ci u or u nan ne naagh ku shon la. Kape M-umbur u ku u Kristu kpa á lu naagh ku bem hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem je la.—1 Mbakorinte 10:16–22.

Naagh ku isholibo man naagh ku iboogh yô, ku lu hange hange. Yange í naan naagh ku isholibo sha u wamen asorabo a or nan er sha mtsum, nan we a wa ishima ga yô. Naagh ku iboogh di yô ku geman ku wamen Aôndo sha kwagh u or nan ye orgen sha apera ve, nan mase geman ishima hiden nan a mi her la, shin sha u i̱ de nan a isholibo i nan er la, nana hide a lu wang sha ishigh ki Aôndo, shin í lu sha ci u akaa a ahar ne cii. Shi í naan naagh ku sha samuyia kpaa sha u tesen iwuese sha mbamne mba Yehova a ne mgbeghaa la. Akaa ne cii nga a inja hen avese, gadia iniav mbi Tindi kaa ér i̱ naan la mbi lu tesen uwegh sha Yesu Kristu man naagh ku lu u una va na la, shi mbi lu tesen uwegh sha mbamtsera mba se zua a mi sha naagh nagh la.—Mbaheberu 8:3–6; 9:9–14; 10:5–10.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

2:11, 12—Ka “iyough” í nyi yange í venda ér i̱ de ‘nanden Yehova naagh ku usugh sha mi ga’? Er í yer kwagh ne ken  Bibilo i̱ ken zwa Tiv ér “iyough” nahan kpa, kwagh u í er heen ne a fatyô u lun iyough jim ga. Er yange í venda ér i̱ de ‘nanden naagh ku usugh sha mi ga’ nahan kpa, í gema í kohol iyough ne í fiir kwagh môm a “iyiav mbi tsutswav mbi . . . akaa a a lu ken ikôngo cii.” (2 Kroniku 31:5) Nahan a̱ shi nan kpa iyough ne lu zar shin mzeram ma nyohon ma í zough a mi ken atam a ikyon la. Er imba zar la ua fatyô u lun aa kwa sha mi yô, í lumun ér i̱ na naagh ku nanden a mi ga.

2:13—Er nan ve yange gba u a waan bar sha “hanma nagh” ciilii? Lu sha u iniav mbira mbi hemba nyohon ga. Tar sha won cii, bar yangen mhee u kwagh. Nahan alaghga yange i waan bar sha iniav mbi nanden sha ci u a̱ tile sha kwagh u yangen mvihi u kwagh shin mhee u kwagh.

Ityesen hen Avese:

3:17. Er yange í tôô ér ahôm ka ci u hemban doon cii yô, mtswer u í tswer Mbaiserael ér ve̱ de ye á ga la tese ve ér, ka vegher u a hembe doon cii la á lu sha ci u Yehova ye. (Genese 45:18) Shi se kpa kwagh ne umbur se ér ka kwagh wase u a hembe doon cii la je a kom u se na Yehova ye.—Anzaakaa 3:9, 10; Mbakolose 3:23, 24.

7:26, 27. Í wa Mbaiserael tindi ér ve̱ de ye awambe ga. Sha mnenge u Aôndo yô, awambe tile sha uma. Levitiku 17:11 kaa ér: “Uma u inyam yô, ka ken awambe a lu ye.” Nyian kpa mba civir Aôndo sha mimi mba nyaghen awambe her nahan.—Aerenakaa 15:28, 29.

Í VER ICIGHANNONGO U UPRISTI

(Levitiku 8:1–10:20)

Ka unô yange í wa ve tom u nanden iniav sha ikyeve? Lu upristi í wa ve tom ne sha ikyev ye. Mose tsegha Aron pristi u tamen, shi tsegha ônov nav mba nomso unyiin kpaa ér ve̱ lu upristi mba wasen tom, di er Aôndo kaa ér a̱ er nahan. A̱ shi nan kpa yange í er iniongo shon i̱ tseghan upristi ne zan zan kuma ayange ataankarahar je, nahan ayange la nga karen kera je tsô, maa upristi hii tom.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

9:9—U haan awambe hen ityôatsegh shi feregh á sha akoratsegh la, inja na ér nyi? U eren nahan la tese ér Yehova lumun ér i̱ naan iwom sha awambe. Iwom cii lu kwagh u nan sha awambe. Apostoli Paulu nger wener: “Sha tindi yô, shi kpuaa tsô akaa cii ma i wanger a sha awambe, man aluer á haa awambe ga yô mde u akaabo kpaa una lu ga.”—Mbaheberu 9:22.

10:1, 2—Alaghga tsô isholibo i Nadabi man Abihu, ônov mba Aron la yange i̱ kua nyi kpa kere? Nadabi man Abihu yange ve kar a ishima ve, ve za er tom ve ú pristi la sha tindi ga, nahan ica gba ga tsô Yehova maa tswer upristi ér zum u ve lu za eren tom ken tarbernakel yô, ve̱ de me wain ga, shin nyityô msôr i̱ í we kwa sha mi kpaa je ga. (Levitiku 10:9) Kwagh ne tese ér alaghga yange ônov mba Aron mba uhar mbara ma msôrom ma kôr ve sha iaven shon i̱ í er kwagh í ter heen ne. Kpa ityôkyaa í yange í na ve ku jighilii yô, ve “va a usu ugen kposo,” ve va na Yehova naagh ku í tindi ve ga yô.

Ityesen hen Avese:

10:1, 2. Saa mbahemenev mba ve shiren Yehova tom la vea dondo atindi a Aôndo keng. Heela tseegh ga, mayange ve̱ de gbe karen a ishima ve sha imanger tsô ve̱ eren ma tom u í tindi ve ga ze.

10:9. Mayange se er ma tom u Aôndo a we se sha ikyev la sha shighe u se me msôrom ma ker se la ga.

 ALUER SE MBA CIVIR AÔNDO YÔ, SAA SE LU WANG KENG

(Levitiku 11:1–15:33)

Atindi a yange í wa Mbaiserael í pase inyam í lun wang í vea fatyô u yan, man í lun wang ga la, wase ve sha igbenda ihiar. Atindi la kura ve sha akaa a ma na ve iangev yô, shi tese mkposo ve a akuraior a á kase ve a wa atô la. Atindi agen ôr kwagh u hôngor iyol sha kwagh u kpen, man mwanger ga u kasev mba ve sember maren la, kua mwanger ga u orimande, man mwanger ga zum u ma kwagh a dugh ken ilyeghegh ki ken myer ki nomsoor shin ki kwase á lu nôndon kpaa. Hanma gbenda u or nan hôngor cii yô, lu upristi í ver ér ve̱ nenge sha mi, ve̱ wanger nan ye.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

12:2, 5—Er nan ve yange kwase a̱ mar wan yô, nan “kera lu wang ga”? Í gba alegh a maren wan la ér a̱ mar oruma u vough. Kpa, dyako u isholibo u se ye la na yô, gema ka uma u ken isholibo i maren ye. Nahan anshighe u yange kwase a̱ mar ve nan “kera lu wang ga” la, kua ashighe a yange nana̱ za awambe shin or a̱ haa ityujer ve nan kera lu wang ga la cii, zer umbur Mbaiserael er ve ye dyako u isholibo yô. (Levitiku 15:16–24; Pasalmi 51:5; Mbaromanu 5:12) Atindi a wanger iyol a yange í wa la lu u aa na Mbaiserael vea kav er kwagh a gbe ve a naagh ku ipaan sha u kua cir asorabo a orumace, kua hide a nan sha mlu u vough kpaa nahan. Ka nahan ve Tindi hingir ve ‘orkuran u zan a ve ken Kristu’ ye.—Mbagalatia 3:24.

15:16–18—“Ityujer” i̱ duen or i̱ í ter heen ne ka nyi jimi? Alaghga a lu ityujer i̱ or ka nan lu mnya tugh ve i̱ due la, kua i̱ or ka nana̱ yav a kwase u nan ve i̱ due la kpaa.

Ityesen hen Avese:

11:5. Yehova Aôndo ka icighan je, nahan á soo ér mba ve civir un kpaa ve̱ lu uicighanmbaiorov kpee. Saa vea keren icighanmlu ityô, shi vea za hemen u lun wang sha iyol kua ken jijingi kpaa.—2 Mbakorinte 7:1; 1 Peteru 1:15, 16.

12:8. Ngise Yehova de ér mbaatsanav ve̱ na un naagh ku nanden sha mbaatii shin utulembamkunguv, i̱ de lu iyôngo í í taver ishe la kpee ga. Gadia un we kwagh u mbaatsanev sha ada.

SAA SE ZA HEMEN U LUN UICIGHANMBAIOROV KENG

(Levitiku 16:1–27:34)

Yange i naan iniav mbi nanden mbi hemban cii mbila kwa môm ken inyom sha Iyange i Nan Iwom la. A̱ naan mbi yô, í wua nombua sha ci u upristi man tsombor u Levi. Í gema í na naagh sha ivo sha ci u icombor igen ken Iserael í í lu í upristi ga la. Í due a ivo igen, í pase asorabo sha i̱ cii, a̱ been yô í tuhwa i̱, i̱ yem ken taaikyôgo uma. Ivo i ihiar ne í lu naagh ku isholibo. Akaa ne cii lu tesen ér a va na naagh sha Yesu Kristu, una tôô asorabo ase kera.

Atindi a i wa sha mye u yan inyam kua akaa agenegh la cii tese se er í doo u se lu wang zum u se lu civir Yehova yô. Nahan ka sha inja je ngise í kaa ér upristi ve̱ luun wang ye. Uniongo lu utar,  man aaven ne lu a ember tsung, shi lu a sughun Orgbanakaa kpaa. Shi Yehova wa atindi a yangen mvihi u icighanti na, man mkor u Ayange a Memen kua Jubili, man er vea eren kwagh a icanor, kua ikpan kpaa yô. Í tôô averen a or a ungwa imo i Aôndo ve, nana zua a mi la í kar sha ifan i̱ or a hemba ato ve, ia kôr nan la. Shi í wa atindi sha kwagh u iniav mbi or nan ne sha iceghzwa i nan la kua kwagh u or a er aluer inyaregh ki í we la kia hemba nan kpaa, kua atindi sha kwagh u waniunda u uzendenya, man môm-ken-pue u hanma “icighankwagh u TER” cii.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

16:29—Yange lu u Mbaiserael vea “ule” inja nena? Iyange i Iwom la yange ia karen kera yô, maa m-ule ne a dondo, ngun kpa lu u keren mde u asorabo tsô. Shi ikyav tese ér kwaghyan u hôron sha shighe shon ne kpa lu mlumun u lumun ér ve mba mbaasroabo. Nahan a̱ shi nan kpa m-ule u ‘ulen’ ne yange lu kwaghyan u hôron.

19:27—Tindi u yange í wa ér “de hondon nen ityough gbilititi ga,” shi “de tende nen indier yen ken akpe ga” la, inja na ér nyi? Alaghga yange í wa Mbayuda tindi ne sha u á yange ve, ve̱ de kaven aeren a mbafanaôndoga mbara sha gbenda u ve tende ander a ve shin ve hondon ice ve la ga yô. (Yeremia 9:25, 26; 25:23; 49:32) Kpa, tindi u Aôndo ne tswer Mbayuda u tôndon ice shin gbem shin tswer ve ityough ki hondon jimin cii ga.—2 Samuel 19:24.

25:35–37—Cii cii je yange lu u mayange Mbaiserael vea ngohol mngerem shin mtsera sha inyaregh ki ve pwar or la ga shinii? Yange a̱ pwar inyaregh a̱ na or sha u nana̱ er kpenga a mi yô, i ngohol mtsera sha ki. Kpa, Tindi gema tswer ér injô i̱ í ne or sha u nana̱ nôngo ican a mi yô, i̱ de ngohol mtsera sha i̱ ga. Tindi venda ér u keren mtsera sha ican i orwanndor a we nan gbe, kwagh a hembe nan la, ka sha mi ga.—Ekesodu 22:25.

26:19—‘Kwavaôndo ua hingir er iyôgh ki iligh nahan, tar di ua hingir er togula nahan,’ inja nena? Er ura ua nôô ga yô, kwavaôndo u sha tar u Kanaan la ua hingir sha ashe er ka iyôgh ki taver gbang, ki ki pev ihyula mape tsô kpaa ga yô. Shi er ura ua lu ga yô, tar kpaa ua uma tseghe tseghe, ua kungu fuee er togula nahan.

26:26—Kwagh u i kaa ér ‘kasev pue vea kaa bredi ken atse môm’ la, inja na ér nyi? Kera cii yô, hanma kwase nana soo u lun a atse a nan, á nana kaan bredi a mi ayange ayange yô. Kpa mkaanem man tese ér kwaghyan una ban kpishi, je yô atse môm tseegh kpa aa yina kasev pue u kaan bredi a mi ga. Lu kwaghgen u Mbaiserael vea er perapera ga ve, una tser ve je ne.

Ityesen hen Avese:

20:9. Sha ishigh ki Yehova yô, u vihin tu kpishi shi kôron or ihyom tsung la lu un kwaghbo di vough er iwoo or nahan. Nahan mtsaha u or u nan toho mbamaren mba nan shin nan laha ve la lu kwagh môm a mtsaha u or u nan woo mbamaren mba nan yô. Nahan kwagh ne una mgbegha se, se lu a dooshima hen mba ve ne jighjigh a vese imôngo la gaa?—1 Yohane 3:14, 15.

22:32; 24:10–16, 23. Mayange ka u se vihi Yehova iti ga. Kpa, ka u se gema se wuese iti na, shi se sônon ser i̱ tsegha í kpaa.—Pasalmi 7:17; Mateu 6:9.

GBENDA U LEVITIKU A BENDE A MCIVIR WASE YÔ

Mbashiada mba Yehova kera mba sha ikyev i Tindi nyian ga. (Mbagalatia 3:23–25) Kpa, er kwagh u í nger ken Levitiku la a te se iwanger sha mnenge u Yehova a nengen akaa kpishi yô, nahan una fatyô u benden a mcivir wase.

Ú nguren ôron Bibilo i̱ ú er hanma sati la sha u wan ago a zan Makeranta u Henen Tom u Hemen u Aôndo la yô, mimi je we kpa kwagh u í pase ér Aôndo wase soo ér mba civir un ve̱ lu uicighanmbaiorov la una kôr ú ken ishima. Shi takerada u Bibilo ne ua fatyô u mgbeghan we, nahan ú civir Uhembansha la a uma wou cii, shi hanma shighe yô ú lu nôngon sha u lun icighan, sha er ú va un a iwuese yô.

[Picture on page 28]

Iniav mbi yange í naan sha ikyev i Tindi la mbi lu tesen uwegh sha Yesu Kristu man naagh nagh kura

[Picture on page 29]

Iniongo i Bredi u Í We Kwa sha mi Ga la yange lu iniongo i ember tsung

[Picture on page 30]

Ashighe a ngise í eren uiniongo mba í eren hanma inyom la lu a wuese Yehova, amba er Iniongo i Atumbe nahan