De Cihin Msôrom Ga
De Cihin Msôrom Ga
“Wain ka orpuunakaa, msôrom ma yuwan kpaa ka orayôôso; hanma or u nan hundu ma yô, ka orfankwagh ga.”—ANZAAKAA 20:1.
1. Orpasalmi tese ér un ngu a iwuese sha uiyua mba dedoo mba Yehova na un la nena?
ORHENEN Yakobu nger ér: “Hanma nagh ku dedoo man hanma iwua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh, ve senen ye.” (Yakobu 1:17) Ngise orpasalmi fa kwagh u una ôr sha uiyua mba dedoo mba Aôndo na un kpishi la ga tsô, a wa icam wener: “A er toho u mende sha ci u uile, man imendenev sha ci u or nana eren tom a mbi, sha er nana zuan a kwaghyan shin inya yô, man zar u wain sha u nan or msaanyol, man mkurem sha u engem or ishigh, man ruam sha u taver or ishima.” (Pasalmi 104:14, 15) Wain man msôrom ka iyua i dedoo i Aôndo a ne uumace yô, di er imendenev man ruam man mkurem kpa ma lu iyua i dedoo i a ne ve nahan. Doo u se er nan a akaa nee?
2. Ka mbampin mba nyi se time sha mi sha kwagh u msôrô?
2 Aluer or na u iyua i dedoo kpa ú er tom a mi sha inja ga yô, ia lu ú a inja ga. Ikyav i tesen yô, iyough “i dio” yan kpa “iyough i yan kpishi doo ga.” (Anzaakaa 24:13; 25:27) Er u maan “wain côhin côhin” i lu kwagh ga nahan kpa, u̱ cihin wain gema ka kwaghbo u vesen je. (1 Timoteu 5:23) Bibilo ta se icin ér, “wain ka orpuunakaa, msôrom ma yuwan kpaa ka orayôôso; hanma or u nan hundu ma yô, ka orfankwagh ga.” (Anzaakaa 20:1) Nahan yô, or a ma ma nan ve nana hingir u hundene? * Or a ma msôrom nan ve a kaa ér nan ma ngee yumu? Ka mnenge u vough u nyi i doo u se lu a mi sha kwagh nee?
Or a “Hunde” Msôrom Nena?
3, 4. (a) Kanyi i tese ér Bibilo venda kwagh u man msôrom zan zan za nyôron ken ihundu? (b) Pase akav agen a tesen ihundugh ki msôrough.
3 Ken Iserael u sha ayange a tsuaa la yô, yange i ta wanye u taver ityough, vihin inyaregh dang dang, shi hunden msôrom a wen i wua. (Duteronomi 21:18–21) Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér: “De zough nen a ma or u i yer nan er anmgbian kpa nan gem nan lu or u idya shin or u hua shin or u civir akombo shin or u ityuhwan shin or u hunden msôrom shin or u numun gbenda ga; imbaor la yô, kwaghyan tsô kpaa de ye a nan imôngo ga.” Ikyav i tese wang ér Ruamabera venda kwagh u maan msôrom zan zan za nyôron ken ihundu la.—1 Mbakorinte 5:11; 6:9, 10.
4 Bibilo pase se a kav a tesen ér or ngu hunden msôrom kaa ér: “De kenger wain zum u a nyian la ga, er a tese iengem na shin iyongo, zum u una senen liemenee; ken masetyô yô, ka a nyuma er iyô yô, ka a gber er igbinde nahan. Ashe ou aa nenge akaa a u lu a nenge a mi ga yô, man ishima you ia ôron akaadang.” (Anzaakaa 23:31–33) Msôrom ma maan kpoghuloo ka ma nyuma er ka iyô yô, ka ma na or angev shi ma gaa or ityough ker, je yô nan hingir humee, nan kera fa kwagh môm ga. Or u hunden msôrom ka nan nenge ‘akaa a nan lu a nenge a mi ga yô,’ sha ci u zu u ka u karen nan sha ishi shin i lu nan inja er mnyam ma cier nan la. Shi alaghga nana kanshio u kôron iyol i nan tsaha, nahan nana gba ôron akaa dang dang a aluer nana me msôrom ga yô, ma nan er ga la.
5. Msôrom ma zeren man kpishi la doo ga sha nyi gbenda?
5 Tsô aluer or gema ma msôr kpa nan ngu maan ma sha gbenda u ma a kôr nan nana hingir u zenden zemba ze zemba ga ye? Mbagenev ka vea ma akpe a msôr imôngo je kpa ikyav i tese ér ma tôô ve wegh keng ga. Nahan kpa, aluer se hen ser ieren ne ka ibo ga yô, se mba tsughun a tsugh ayol a ase. (Yeremia 17:9) Nahan er wan igyo a hiin ahôm sha to yô, kape or kpa nana hii ve nana hingir kpan u msôr, u ‘msôrom ma ye tor ken a nan je la.’ (Titu 2:3) Kwase u ngeren akaa, Caroline Knapp ôr kwagh u ka i er ve or hingir or u msôr la ér: “Or hingir or u msôr ken sev môm ga, ka nan hii sha mafo u maan, maa nan gba man kure kure, nahan ka ma a gba yan tor ken a nan kpa nan kera fe ga.” Msôrom ma zeren man kpishi la ka hôn u bo je gande!
6. Er nan ve i doo u ú maan msôrom kpishi shi u yaan kwaghyan a ganden ikyaa inya ga?
6 Time ase sha icin i Yesu ne kpaa, á kaa wener: “Ver nen ishima sha ayol a en, asema a en a̱ de yoho sha hua u sha kwaghyan man sha ihundugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga, iyange la i̱ de va bulun ne er kwaghhônon nahan ga; gadia kape ia va bul a bul mba ve tem sha won cii la.” (Luka 21:34, 35) Saa or a ma kwagh a nyôr nan iyol keng ve nana mee mnyam shi nana kera lu tsevaa ken jijingi ga ze. Aluer iyange i Yehova i va sha shighe u nan me msôrom nan lu hunden la ye?
Kwagh u Msôrom ma Cihin Ka Ma Er A Or La
7. Er nan ve msôrom ma cihin ma zough sha kwaghwan u i nger ken 2 Mbakorinte 7:1 la ga?
7 Msôrom ma cihin ka ma va a mbamzeyol mba sha iyol kua mba ken jijingi kpishi. Msôrom ma cihin ka ma vihi or mtemam shi ka ma nzughul a mhen u or kpaa. Shi aluer or ngu zeren man msôrom dang dang yô, nana fatyô u zuan a angev mbu kyansa man mbu shogaa man angev mbu shimav man angev mbu shin uya kpaa. Msôrom ma cihin zua sha kwagh u Ruamabera a tese ér: ‘Se wanger ayol a ase sha hanma kwagh u hôngorough u ken iyol kua ken jijingi cii, se sôr mtsegh wase, a̱ hingir vough sha mcie u cian Ter la’ ga.—2 Mbakorinte 7:1.
8. Kwagh u i nger ken Anzaakaa 23:20 la tese ér msôrom ma man dang dang ma ne nyi?
8 Shi msôrom ma cihin ka ma vihi or inyaregh kpishi, tom je kpa ka i de or sha ci u ikyôhô i man. Tor Solomon u ken tar u Iserael u tsuaa la ta icin wener: “De luun a mbamanmsôrom imôngo ga, shin a mbaeren hua sha inyam kpaa ga.” Sha ci u nyi? Á na ityôkyaa wener: “Or u hunden msôrom man or u eren hua vea hingir mbaibanave; mnyam ma meer kpaa maa cir or ajav iyol.”—Anzaakaa 23:20, 21.
9. Er nan i doo u aluer or nan ngu nahan mato yô, nana ma msôrom ga?
9 Takerada u ú pase kwagh u msôr vighe vighe, i yer ér The Encyclopedia of Alcoholism la na se ityôkyaa igen i i doo u cihin msôrom ga yô, ér: “Ior mba timen sha kwagh u msôr kaa ér msôrom ma maan kpishi ka ma nzughul a or nan kera fa u nahan kwagh sha inja ga, inja na yô ka nan lu a ishima i veren sha kwagh u nan lu nahan la ga, shi nengen kpa nan kera nengen tsembelee ga, shi nan henen kwagh sha inja kpaa ga.” Msôrom ma man hendan kwagh ma ve a akaa a bo a vihin kpishi. Ken tar u Amerika tseegh aikyôr u ngu a er sha hanma inyom sha ci u ior mba hendan kwagh a msôrom ken ityou la ngu a wua ior udubu pue pue shi a vihi mbagenev ayol udubu uderi uderi. Kwagh ne hemba tseren agumaior a a lu a fa mato i kuma ve ga shi msôrom kpa ve lu a fa kwagh u ma i kuma ve ga yô. Aluer or ma msôrom kpishi nan mough nan tôô mato shin kwaghhendan ugen nan ngu náhán, nahan nana fatyô u kaan ér uma u Yehova Aôndo a ne nan iyua la gba nan kwagh kpa? (Pasalmi 36:9) Er uma a lu icighan kwagh yô, a doo kpishi aluer or ngu nahan mato yô, nana de me msôrom ma taver ga jimin cii.
10. Msôrom ka ma bende a mhen u or nena, man er nan kwagh ne i lu kwaghbo?
10 Msôrom ma man kpishi ka ma bula ior sha iyol tseegh ga kpa ka ma bula or ken jijingi kpaa. Bibilo kaa ér: “Wain man zar u wain u he mba kar a kwaghfan kera.” (Hosea 4:11) Msôrom ka ma gar or ityough ker. Makeranta u nengen sha kwagh u mcimbiv ma bov ma man ken tar u Amerika u i yer ér U.S. National Institute on Drug Abuse la gber takerada ugen, ve kaa ker ér: “Shighe u or me msôrom yô, ka ma kar ken gwar u mya u nan ma yem ken awambe, ma mough ken awambe fese ma yem ken ityou. Ka ma a za nyôron ker je, maa vegher u mhir u a ne ve or henen kwagh shi nan kaven kwagh la ngu a kera gba eren tom fele fele ga. Or la ka nan kera lu a tahav mbu kôron iyol i nan tsaha ga.” Ka a luun nahan yô, maa nan hii ‘ihundugh,’ nan gba eren akaa dang dang, asaren a idyaa a gba van nan ken ishima shi ameen kpa a kase nan kpishi.—Anzaakaa 20:1.
11, 12. Aluer or ngu cihin msôrom nahan ma a bende a mlu u nan u ken jijingi nena?
11 Heela tseegh ga, Bibilo wa tindi ér: “Aluer nea yaan kwagh, shin nea maan kwagh shin nea eren nyityô kwagh kpaa, eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo.” (1 Mbakorinte 10:31) Msôrom ma maan kpishi ma a va Aôndo a icivir kpa? Sha kpôô yô, Orkristu nana soo ér i̱ na nan iti i or u msôr ga. Iti i ngira ia va a ilyahan sha iti i Yehova, a lu icivir ga.
12 Kpa aluer kwaghman u Orkristu maan kpishi la gema na or u nan jighjigh a nan imôngo anzughul, man alaghga je yô orhenen la ka or u he, ye? (Mbaromanu 14:21) Yesu ta se icin ér: “Hanmô u nana na u môm ken mbakiriki mban mba ve nem jighjigh ne, gbev mbu nôngon yô, kwagh u a lu nan guda yô, ka u ma i zer nan zegenase sha mon, ma i gbihi shin iv i zegemnger.” (Mateu 18:6) Shi msôrom ma cihin ma a na a hungwa or sha tom ken tiônnongo kera. (1 Timoteu 3:1–3, 8) Shi kwagh ugen yô, msôrom ma cihin ma ve a ayôôso hen tsombor.
Se Palegh Akaabo a Msôrom ma Cihin ma Ve a Mi la Nena?
13. Kanyi i ne ve i lu hange hange u or nana kera cihi msôrom ga?
13 Gbenda u se palegh akaabo a a lu ken msôrom ma cihin yô ka u palegh u man ma karen ikyaa inya tseegh ga kpa ka u veren ishima ser se tume ityough ken msôr ga. Ka an nana tese ú ér kape we ú ma msôrom ve a lu akuma akuma shin kape we ú ma ve a lu u man kpishi nee? Er akaa a lu sha kwagh u msôr kpishi yô, a fatyô u wan tindi gbang gbang u tesen er or nana ma msôrom a kighir ga. Hanma or nana fa ime i nan, shi nana de me hembe heela ga. Kanyi ia wase u ú fan ime i msôr you we? Kwaghwan ngu u una fatyô u wasen we yôô?
14. Ka kwaghwan u vesen u nyi una wase u ú fan mkposo u man msôrom cuku cuku man u zeren di man msôrom kpishi?
14 Bibilo kaa ér: “Waan kwaghfan u mimi iko man m-er u sha inja kpaa, ka nahan man vea hingir uma ken jijingi wou, man kwagh u hweegh sha mon wou kpaa ye.” (Anzaakaa 3:21, 22) Nahan kwagh u ú er ve una wase u yô, ka un ne: Aluer u ma msôrom ma karen we zu sha ishi shi ú ngu kanen shio u eren kwagh sha inja yô, iyange igen de kera me za aren sha iaven la ga. Nahan fa ime you jighilii, de tsughun iyol you ga!
15. Ka hanma shighe nahan i doo u se bende msôrom ga kuaa?
15 Ashighe agen je yô, ikpe msôr i môm kpa ka i hunde or. Er msôrom ma a fatyô u van wan u ken uya a mzeyol yô, aluer kwase uya soo yô nana tswer msôrom ma man jimin cii. Aluer or u msôr shin or u nan nenge ér msôrom ka kwaghbo nan ngu a we yô, ú nenge wer doo u ú er kwagh a nan sha dooshima sha u man msôrom sha ishigh ki nan ga zee? Yange Yehova wa ior mba eren ityom i pristi ken tabernakel tindi ér: “Msôrom, shin ma kwaghman u taver yô, de me nen ga, . . . zum u nea nyôron ken tenti u kohol ker la, sha er né kpe ga yô; ka tindi u eren sha mi gbem sha ikov ikov.” (Levitiku 10:8, 9) Nahan, de me msôrom tsô moughon zaan mkombo u Mbakristu shin kwaghpasen shin za kôron ityom igen i ken jijingi ave ga. Heela tseegh ga, Mbakristu mba ve lu ken ityar i i yange msôrom ma man shin i ver a ver anyom a or a lu ve nana kuma u man msôrom yô, ve kura tindi la.—Mbaromanu 13:1.
16. Shighe u or gbe se msôrom yô, doo u se er nena?
16 Shighe u i ne ú msôrom shin or gbe ú msôrom yô, pine iyol you wer: ‘M má shin m de me ga?’ Aluer wea soo u man yô, fa ime you, nahan de me karen tahav ou ga. De deen wer or u ú ze nan inya, u nan lu eren a we doo doo la nana mee ú ú ma kpishi ga. Wa ikyo tsung sha uiniongo mba msôrom ka ma zende tembe her inja er uiniongo mba ivesegh nahan. Sha ajiir agen kpishi, i na mbayev ian sha tindi ér ve man msôrom. Ka tom u mbamaren u nan mbayev vev ityesen sha kwagh u msôr shi nengen ér ve dondo ityesen ve la kpaa.—Anzaakaa 22:6.
Ú Fatyô u Hemban Mzeyol Ne
17. Kanyi ia wase u ú ve ú fa wer ú ngu a za iyol u msôro?
17 Kanyi i lu zan we iyol, ka u man wain kua kwaghman u taver dang dang naa? Fa wer, aluer ú ngu yeren man msôrom kpoghuloo yô, iyange igen ú zua a kwagh u ú keren yô. Nahan tema gbidye kwar sha mlu wou vighe vighe. Pine iyol you wer: ‘M gema man msôrom ainge hanma shighe? M ngu hemban maan msôrom ma taver ainge? M me msôrom mer me hungur a mbamzeyol ava? Ma̱ or wam u hen tsombor shin huror wam nan vaa iyol ér mo m ngu man kwagh yumu? Kwaghman wam ngu van a mzeyol hen tsombor wama? Me fatyô u hôron msôrom sati môm shin uwer môm shin iwer imôngo nahan kpa? M ngu yeren ime i msôr yam me mbagenev ve de fe gaa?’ Aluer mlumun wou sha mbampin mban mbagenev ka een ye? Yô, de lu er or u ‘nan nenge ishigh ki nan ki marami ken ijingi, kpa nan yemen kera yô, fese je i hungur nan er nan lu la ga.’ (Yakobu 1:22–24) Ker gbenda sha kwagh ne. Ú er nena?
18, 19. U er nan ve u de msôrom ma maan dang dang na?
18 Apostoli Paulu tese Mbakristu kwagh u vea er yô, a kaa ér: “De hundu nen msôrom ga, dang ngu keregh, kpa iv nen a Jijingi.” (Mbaefese 5:18) Fa ime msôr you nahan palegh msôrom ma man peren uwegh. Kange ishima you wer u ma msôrom á hemba nahala ga, maa kôr iyol you tsaha. (Mbagalatia 5:22, 23) Ú ngu a ahuraior aa nga a tuur we ken ijime ér we u ma msôrom i̱ kar inya yôô? Yô, wa ikyo a iyol you. Bibilo kaa ér: “Zende a mbafankwagh imôngo, nahan we kpaa ú hingir orfankwagh, kpa ijende i abumeaior yô, ia zua a ican.”—Anzaakaa 13:20.
19 Aluer wea lu a mzeyol yô, de yemen za maan msôrom ga, tile nôngo a mzeyol la. Ú fatyô u kuren mbamzeyol sha u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo. (Pasalmi 119:105) Aluer a taver we u kuren ve yô, za kohol ortamen u ken Kristu u ú ne nan jighjigh la nana wase ú mhen. Yar tom a akaa a Yehova a ne se la sha u maan mlu wou u ken jijingi. Nyôôso ikyar you vea Aôndo. Er msen hen a na hanma shighe, hemban je yô sha mzeyol u ú lu a mi la. Ôr Aôndo wer a ‘kar ahi ou kua ishima you kpaa.’ (Pasalmi 26:2) Er se vande ôron ken ngeren u ken ijime la nahan, nôngo sha a fatyô wou tile sha mimi.
20. Kanyi igbenda u ker we i wase u bee a mzeyol u zeren man msôrom hanma shighe?
20 Tsô aluer ka wea nôngo nan nan kpa mzeyol u msôrom ma man kpishi hanma shighe la a lu di a we a we ye? Nahan yô dondo kwagh u Yesu wa ne, ér: “Aluer uwegh ough kua na u gbev mbu nôngon yô, tôndo ku kera; u ú nyôr ken uma a iwan yô, ka u guda a u lun a ave ahar geman nyôron ken gehena, ken usu u pirin mayange ga la.” (Marku 9:43) Kwagh u ú er yô: Tswer msôrom ma man jimin cii. Ka kwagh u kwase ugen u se yila un ér Irene lu er je la. Á kaa wener “Yange m palegh msôrom ma man ka kom er anyom ahar man tiôn yô, m gba henen mer aluer m ma cukuu yô, kwagh a erem ga, tsô lum ape karen nengen. Kpa mhen la vem a va ken ishima nahan, maa fese je m er msen hen Yehova sha kwagh ne. M kange ishima gbang gbang mer me ma msôrom ken tar ungun ne ga, man alaghga ken tar uhe je kpaa me ma ga.” Aluer se tswer msôrom ma man jimin cii je kpa, kwagh ne kuma sha injar i se va lu ken tar uhe u perapera u Aôndo la ga.—2 Peteru 3:13.
“Yevese Nen sha er Né Zua a Mi Yô”
21, 22. Kanyi kwagh ia fatyô u yangen se u yevese ayem a uma ne za kuren ne, man se palegh kwagh shon nena?
21 Apostoli Paulu kar uma u Orkristu sha gesa u ayemegh, nahan a kaa ér: “Ne kera fa gaa? Mbagban ayem ken iniumbe ka ve yevese cii, kpa ka môm tsô nan tôô iwua la ye gaa? Yô, yevese nen sha er né zua a mi yô. Hanma or u wan iyol sha iniumbe yô, ka nan kôr iyol i nan tsaha sha akaa cii. Ve yô, ka sha u zuan a tsar u usen tsô, kpa se yô, ka u usen ga. Mo yô, m ngu yevese bema be bema ga, m ngu tan azu er or u tan ahumbe dang nahan ga. M ngu gbidyen iyol yam m ngu veren i ken kpan je, sha u i̱ de lu u m ôr mbagenev kwaghaôndo kera man mo iyol yam yô, m̱ gema m̱ yina sha ikaren ga.”—1 Mbakorinte 9:24–27.
22 Ken gesa u ayemegh yô, ka ior mba ve yevese zan zan ve za kur tseegh ka i na ve iyua ye. Ken ayem a uma kpaa, msôrom ma cihin ma a yange or u yevese za kuren. Nahan gba pe se kôr iyol tsaha keng. Aluer se mba yevese sha inja yô, se nyôr iyol ken “msôrom ma hunden” ga. (1 Peteru 4:3) Kpa kwagh u se er yô, gba u se kôr iyol tsaha sha akaa cii. Zum u i ve sha kwagh u msôr yô, se er nen kwagh sha kwaghfan, “se̱ venda mwe u i wa Aôndo iko ga la man asaren a taregh kpaa, se̱ zenden tsev tsev man sha jighjigh man sha mciviraôndo.”—Titu 2:12.
[Footnote]
^ Hanma kwa u se ter “msôrom” ken ngeren ne yô, se mba ôron ka bia man wain man nyityô msôr i taver cii.
Baver We Kpa?
• Msôrom ma cihin kanyi?
• Msôrom ma man dang dang ka ma bula or nena?
• Ú palegh akaabo a msôrom ma cihin ma ve a mi la nena?
• Se er nan sha kwagh u mzeyol u msôrom ma cihini?
[Study Questions]
[Picture on page 29]
Vande fan tsuaa er u ma ve u de la
[Picture on page 30]
Pasen Yehova mzeyol wou ken msen hanma shighe