“Tsuwa Uma Sha Er Ú Lu Uma” Yô
“Tsuwa Uma Sha Er Ú Lu Uma” Yô
“M ver uma man ku sha ishigh yough, man shi iveren man ifan; yô, tsuwa uma sha er ú lu uma” yô.—DUTERONOMI 30:19.
1, 2. Ka sha nyi igbenda nahan yange i gba or sha inja i mlu u Aôndo?
“S É ER or sha inja i mlu Wase, sha ibeen Yase.” I nger mkaanem man ken ityough ki Bibilo ki hiihii kira. Genese 1:26, 27 kaa ér, “nahan Aôndo gba or sha inja i mlu Na, lu sha inja i mlu u Aôndo je A gba nan ye.” Nahan yô, or u hiihii la lu kposo a akaauma agen a sha tar cii. Yange bee Orgban na la, gadia lu a mfe u henen sha kwagh er Aôndo nahan shi lu a aeren a na agen er dooshima man perapera man kwaghfan kua tahav nahan. Shi lu a imoshima i ia wase un u tsuan kwagh u wasen un, u una doo Ter na u sha la kpaa yô. (Mbaromanu 2:15) Jim yô, Adam lu a ian i eren kwagh sha ishima na. Yehova yange nenge mlu u wan na u shin tar la, maa a kaa ér: ‘Hanma kwagh yô ka u doon tsung.’—Genese 1:31; Pasalmi 95:6.
2 Er se lu ônov mba Adam yô, se kpa i gba se sha inja i mlu u Aôndo. Kpa sha mimi yô, se mba a ian i se tsua kwagh u se er yôô? Een se mba a mi. Lun yô, kape Yehova a lu a tahav mbu fan kwagh u ken hemen je la, nahan kpa a tsenga veren kwagh u hanma or nana er kua kwagh u una due ken ieren yase ga. Mayange je a tsenga veren hanma kwagh u ônov nav mba shin tar vea er ga. De se hen nen kwagh u ikyurior i Iserael sha er se kav er i lu hange hange u se yar tom a ian i se lu a mi i eren kwagh sha ishima yase la sha u tsuan kwagh u vough yô.—Mbaromanu 15:4.
Mbaiserael Lu a Ian i Eren Kwagh sha Ishima Ve
3. Tindi u hiihii ken Atindi a Pue la kaa ér nyi, man Mbaiserael mba jighjigh lumun u kuran un nena?
3 Yehova yange kaa a Iserael ér: “Ka Mo M lu TER, Aôndo wou, u M dugh a we ken tar u Igipiti ken ya u ikpan ye.” (Duteronomi 5:6) Ken inyom i 1513 C.S.Y. (Cii man Shighe u Kristu) la, ikyurior i Iserael nenge ivande i Aôndo er sha u duen a ve ken tar u Igipiti, ape ve lu ikpan la, nahan ityôkyaa lu i vea na mkaanem man jighjigh ga ze. Yehova wa ve Atindi a Pue sha ikyev i orshua na Mose. Tindi u hiihii la kaa ér: “De lu a mbaaôndo mbagenev ga, saa Mo.” (Ekesodu 20:1, 3) Shighe u i wa Mbaiserael tindi shon la, ve lumun u kuran un. Nahan ve civir Yehova a ishima ve i môm, or kighir ve ga.—Ekesodu 20:5; Numeri 25:11.
4. (a) Kanyi kwagh Mose pase Mbaiserael ér ve̱ tsua? (b) Kanyi kwagh se fatyô u tsuan nyiana?
4 Anyom nga kar 40 yô, Mose shi pase kov u Mbaiserael ugen kwagh u i gbe u vea tsua yô. A kaa ér: “M yila Sha man tar, ve̱ lu shiada sha a ven nyian, er m ver uma man ku sha ishigh yough, man shi iveren man ifan; yô, tsuwa uma sha er ú lu uma, we a tsombor wou.” (Duteronomi 30:19) Se kpa se fatyô u tsuan kwagh u sha ishima yase nyian. Sha kpôô yô, aluer se soo yô se tsua u civir Yehova sha mimi, nahan se zua a uma u tsôron shin se tsua ihyembeato, nahan se ya ican. Nenge ase akav ahar a ior mba yange ve tsua kwagh u vea er kposo kposo yô.
5, 6. Yosua yange tsua nyi, man kwagh ne va un a nyi?
5 Yosua yange hemen Mbaiserael nyôr a ve ken Tar u Ityendezwa ken inyom i 1473 C.S.Y. la. Cii man Yosua mase kpen yô, a ôr kwagh a ikyurior la jimin cii sha zamber wener: ‘Kpa aluer, u civir TER, á lu ne kwagh u bo yô, tsuwa nen u i lu ne ka civir la nyian, shin a lu mbaaôndo mba Ifi yandera mba uter enev lu civir la, shin mbaaôndo mba Mbaamor, mba ne tem ken tar ve ne’ kpaa. Er nahan cii yô, maa a ôr kwagh u tsombor na wener: “Mo a ya wam cii yô, ka TER sé civir Un ye.”—Yosua 24:15.
6 Yehova yange vande wan Yosua kwagh ér a̱ taver ishima, a̱ lu icihi, shi a̱ de kahan undun Tindi u Aôndo ga. Kpa a̱ ôron ruamabera u Atindigh tugh man atetan kpaa, ka nahan man una er kwagh sha inja ye. (Yosua 1:7, 8) Ka kwagh u Yosua er vough je la, nahan a er kwagh sha inja. Kwagh u Yosua tsua u eren la va un a averen. Tsô a kaa ér: “Ma kwagh u dedoo môm u Aôndo ôr ya u Iserael cii bunde ga, akaa cii kure sha mi vough.”—Yosua 21:45.
7. Kanyi kwagh Mbaiserael mbagen sha ayange a Yesaia tsua u erene, man lu nyi i er ve?
7 Kpa gema nenge ase kwagh ugen kposo u yange er ken Iserael anyom 700 ken hemen yô. Mbaiserael kpishi lu dondon aeren a mbacivir akombo sha shighe la. U tesen ikyav yô, sha iyange i masetyô i ken inyom la, ior kumba iniongo. Ve er akaayan a nyohon kua wain u nyohon kpaa. Iniongo ne gba lun di iniongo i hen tsombor tsô ga. Lu iniongo i kwaghaôndo, i i er sha u civir mbaaôndo mbagen uhar yô. Profeti Yesaia pase er Aôndo nenge ihyembeato ve ne yô, wener: ‘Ne undu TER, ne hungul icighanwo Wam, ne sôr tebur sha ci u Gadi (akombo a doon ikyôr la) shi ne mba toon wain u nungwan sha ci u Meni (akombo a vihin ikyôr la).’ Yange ve na jighjigh ér ka “akombo a doon ikyôr” man “akombo a vihin ikyôr” aa ver ve doo doo ve sunda ve ua doo ye, ka Yehova ga. Kpa jighilii yô, er ve hembaato shi ve tsua u eren kwagh u sha ishima ve yô, lu u kwaghbo una tser ve kpee. Yehova kaa ér: “Me ver ne sha ci u ishôm, né cii né ngurum sha u á sôngo ne; sha ci u zum u M yila la, ne vengese ga, zum u M ôr kwagh kpaa ne ungwa ga, kpa ne er kwaghbo sha ashe Am, ne tsuwa kwagh u a doom la ga.” (Yesaia 65:11, 12) Er ve tsua kwagh u dedoo ga yô, i tim ve. Akombo a vihin ikyôr man a doon ikyôr la kan shio u yiman ve.
Tsua Kwagh u Vough
8. Ka akaa atar a nyi Duteronomi 30:20 a pase ér aa wase se u tsuan kwagh u voughlo?
8 Shighe u Mose kaa a Mbaiserael ér ve tsua uma la, a pase ve akaa atar a vea er yô, wener: “TER, Aôndo wou, A̱ doo u ishima, . . . ungwan imo Na, . . . var a Na.” (Duteronomi 30:19, 20) Se time nen sha akaa ne sha er se tsua kwagh u vough yô.
9. Se tese ser Yehova doo se ishima nena?
9 Yehova, Aôndo wou, a̱ doo u ishima: Sé tsua u civir Yehova sha ci u a doo se ishima. Akaa a vihin a yange er Mbaiserael la hingir kwaghwan hen avese, nahan se mbá hendan a hanma imeen i ia mgbegha se se er idya cii shi se mbá palegh akaa a a na se gba ken to hônon u inyaregh ki tar u keren kpoghuloo la. (1 Mbakorinte 10:11; 1 Timoteu 6:6-10) Se var a Yehova shi se mba kuran atindi a na kpaa. (Yosua 23:8; Pasalmi 119:5, 8) Cii man Mbaiserael nyôr ken Tar u Ityendezwa la yô, Mose wa ve kwagh ér: “Nenge, m tese ne akaawan man atindi, er TER, Aôndo wam, A kaam yô, sha u né za eren sha a, ken tar u né lu zan sha u za ngohol u la. Waan nen a ikyo, eren nen sha a; gadia ka kwaghfan wen man mkav wen je la, sha ashe a akuraior a á va ungwa akaawan ne cii.” (Duteronomi 4:5, 6) Ka hegen i lu shighe u se tese ser Yehova doo se ishima sha u eren ishima na a uma wase cii ye. Aluer se tsua u eren nahan yô, una ver se kpee je.—Mateu 6:33.
10-12. Kwagh u yange er sha ayange a Noa la tese se nyi?
10 Ungwan imo i Aôndo: Noa lu or u “yôôn kwagh u perapera.” (2 Peteru 2:5) Hanma or u yange nan lu sha tar cii man Mngerem ma Deemee mase van yô nan nôngo u veren ishima sha akaa agen kposo, ka nahan ve Noa lu tan ior icin je kpa “ve fa ga” ye. Tsô nyi i eree? “Mngerem ma deemee va, va kuwa a ve cii.” Yesu wa se kwagh ér kape ayange a ase, a shighe u ‘Wan u or una ande’ la kpa aa lu je la. Kwagh u er sha ayange a Noa la ka kwaghwan u vesen hen ior mba ainge mba ve vende u ungwan imo i Aôndo la.—Mateu 24:39.
11 Hanma or u nan lu lahan kwaghwan u Aôndo, u mbacivir un mbaainge ve lu ôron la cii nana̱ fa kwagh u una er nan aluer nan venda u eren kwagh u Aôndo a lu ôron la yô. Apostoli Peteru ôr kwagh u mbanahantar mban wener: “Kwagh ne hungur ve sha apera er sha imo i Aôndo yô, Usha lu tsuaa je kua tar kpaa u u dugh shin mnger man i er u sha mnger kpaa. Ka sha ve kpaa man tar u u lu hen shighe la, mngerem uve u, u tim kera ye. Kpa Usha mba ve lu hegen kua tar cii, ka sha imo la i môm i môm man i ver shi i kuran ve sha ci u usu, zan zan á va kuma sha iyange i ijirigh man mtim u mba ve vende Aôndo la ye.”—2 Peteru 3:3-7.
12 Kpa, Noa kua ya na er kwagh u a kaha kposo a u ior mba sha ayange a ve la er yô. “Ka sha jighjigh u nan man Noa kpaa, zum u Aôndo wa un kwagh sha akaa a i lu a nenge a mi ga la yô, a wa ikyo a gba tso” ye. Er Noa ungwa kwaghwan u Aôndo yô, a war vea tsombor na. (Mbaheberu 11:7) Yô, se kpa se lu nen tsev tsev sha u ungwan imo i Aôndo shi eren sha mi kpaa.—Yakobu 1:19, 22-25.
13, 14. (a) Er nan ve u ‘varen a Yehova’ i lu kwagh u hange hangee? (b) Gba u se de ser “Ormaan se” Yehova, a̱ maa se nena?
13 Var a Yehova: Saa Yehova una doo se ishima shi se ungwan imo na ve se ‘tsua uma sha er se lu uma’ ye. Kpa ka cii la ga, gba u se ‘var a Yehova’ kpaa, inja na yô se gba uwer u eren ishima na ga. Yesu kaa ér: “Ka sha ishima yen i wan man né zua a uma wen ye.” (Luka 21:19) Sha mimi yô, kwagh u se tsough u eren sha gbaa ne ka a tese er ishima yase i lu yô. Anzaakaa 28:14 kaa ér: “Á saan or u nan cie TER gbem la iyol, kpa u nan cighir ishima i nan yô, nan gba ken kwaghbo.” Farao, tor u Igipiti u ngise la lu or u cighir ishima er i er heen nahan. Shighe u Atsan a Pue lu van sha tar u Igipiti la, er Farao ma cia Aôndo yô gema cighir a cighir ishima. Yehova yange kighir Farao ér a hemba un ato ga, kpa na un ian ér a̱ er kwagh u a soo yô. Nahan cii kpa, Yehova er ishima na, gadia apostoli Paulu pase se er Yehova nenge Farao yô, wener: “Ka sha ci u kwagh ne je M ver u u lu uma ye, ka sha u Me tese agee a Am ken a we man shi i̱ yôô iti Yam sha won cii kpaa.”—Mbaromanu 9:17.
14 Yange i yima Mbaiserael sha ikyev i Farao anyom nga kar uderi imôngo yô, profeti Yesaia ôr kwagh wener: “TERE, U ngu Ter wase je, se mba inyatyuu man We U ngu Ormaan se; se cii se mba tom u ave Ou.” (Yesaia 64:8) Ka sea de ser Yehova a maa se sha u henen Mkaanem nam shi eren tom sha mi yô, kwagh ne a wase se se haa orhe iyol kure kure. Ka se hemba lun ishima legh legh shi se lu mba Aôndo una fatyô u maan se yô, nahan i hemba heghem se u varen a Yehova sha mimi sha ci u se soo u eren ishima na.—Mbaefese 4:23, 24; Mbakolose 3:8-10.
“Tesen Ônov Ou”
15. Ka akaa ahar a nyi Mose yange umbur Mbaiserael ken Duteronomi 4:9 ér ve̱ ere?
15 Mose yange ôr kwagh a ikyurior i Iserael i i kohol imôngo, lu wan iyol u nyôron ken Tar u Ityendezwa la ér: “Kura iyol you, ver ishima sha uma wou dedoo sha er akaawan a ashe ou a nenge a mi la, a̱ de hungur we ga, sha er sha ayange ou cii a̱ de karen we ken ishima kera ga yô, kpa tesen ônov ou a, kua shi ônov mba ônov ou kpaa.” (Duteronomi 4:9) Yange gba u Mbaiserael vea er akaa ahar sha ishigh ki Yehova Aôndo ve, sha er Yehova una ver ve doo doo shi vea za ikyura ken tar u ve lu nyôron ker vea ya dyako u u la yô. Gba u vea hungur akaa a kpilighyol a Yehova er sha ishigh vev la ga shi gba u vea tese ônov vev a kua ônov mba ônov vev kpaa. Nyian kpa, er se lu ior mba Aôndo yô, aluer se soo u ‘tsuan uma sha er se lu uma’ yô, gba u se kpa se er nahan vough. Nahan se yô, ka nyi se nenge Yehova a er sha ci wasa?
16, 17. (a) Mbamishen mba ve ze Makeranta u Gileadi la er tom u pasen kwagh u Tartor la nena? (b) Ú ngu a ikyav i ma or u nan gbe uwer sha kwagh u tom u Tartor ga yôô?
16 Sé nenge er Yehova a ver tom wase u pasen ior kwagh shi geman ve ve hingir mbahenen la, nahan saan se iyol kpen kpen. Hii ken inyom i 1943, inyom i i ver Makeranta u Bibilo u Watchtower u Gileadi la je, mbamishen hemen tom u geman ior hingir mbahenen ne ken ityar kpishi. Zan zan hegen je kpa, mba yange ve hii been makeranta ne mba pasen kwagh u Tartor her kpoghuloo, shin er ve beeyol hegen shi mbagenev ve lu a agee a eren u tsembelee ga nahan kpaa. Ikyav i dedoo sha kwagh ne yô, ka ikyav i Mary Olson. Yange bee makeranta ne ken inyom i 1944 la. A er tom mishen ken tar u Colombia man tar u Uruguay, hegen ngu ken tar u Puerto Rico. Shin er Anmgbian u Kwase Olson a kera fetyô u pasen kwagh kpishi ga sha ci u iyolbeen nahan kpa, tom ne maa un iyol je ka ashe tugh ga. A hen zwa Ishpania, nahan hanma kasua yô ka a sôr shighe na a ver vough sha er una due kwaghpasen a mbapasenkwagh mba hen ningir na yô.
17 Nancy Porter u a lu icôghor hegen la kpa ngu eren tom ken tar u Bahamas zan zan nyian. Un bee Makeranta u Gileadi ne ken inyom i 1947 la. Un kpa ka kwase mishen u a gbe uwer sha kwaghpasen ga yô. Anmgbian u Kwase Porter ôr kwagh ken ngeren u a er kwagh u uma na wener: “U tesen mbagenev mimi u ken Bibilo la ka kwagh u doon tsung u a nem iember kpishi yô. Tom ne wasem u sôron shighe wam veren vough vough sha er me eren akaa a mcivir u Aôndo yô. Kwagh ne nam agee shi wasem m fa u eren akaa sha inja sha inja.” * Anmgbian u Kwase Porter kua mbajighjigh mbagenev ka vea gema vea nenge kwagh u ve er a uma ve nahan, akaa a Yehova a er sha ci ve la a hungur ve ga cii. Se di ye? Ka sea gema sea nenge er Yehova a ver tom u Tartor hen ningir wase doo doo nahan, i doo se se wuese un kpa?—Pasalmi 68:11.
18. Ka sea ôr ungeren mba kwagh u uma u mbamishen nahan ve tese se nyi?
18 Kwagh u mba ve tse ken mcivir u Yehova ve er ken anyom a karen shi ve lu eren zan zan hegen ne doo se je zua ga. Ka sea ôr ma ngeren sha kwagh u uma ve nahan ishima i taver se, gadia ka sea nenge kwagh u Yehova a er sha ci u mbajighjigh mban nahan, kwagh ne a seer taver se ishima u civir Yehova. Ú er ungeren mba doon mban ken Iyoukura shi ú henen sha mi hanma shighe kpa?
19. Mbamaren mba ken Kristu vea er tom a ungeren mba ken Iyoukura mba ve er kwagh u uma u mbagenev la sha gbenda u dedoo nena?
19 Mose yange kaa a Mbaiserael ér ve de hungur akaa a Yehova a er sha ci ve la ga, man sha ayange a uma ve cii a̱ de karen ve ken ishima kera ga. Er nahan cii yô a kaa ér: “Kpa tesen ônov ou a, kua shi ônov mba ônov ou kpaa.” (Duteronomi 4:9) Akaa a mimi a i nger sha kwagh u uma u mbagenev la doo kpen kpen. Gba u se ver agumaior a a lu vesen a vese la ikyav i dedoo. Agumaukase a a lu kwav la kpa aa fatyô u henen kwagh u una wase ve sha akaa a i nger sha kwagh u uma u anmgbianev mba kasev mbabeenyol ken Iyoukura la. Anmgbianev mba nomso man mbakasev vea fatyô u seer tom ve u pasen loho u dedoo la sha ajiir a atôatyev a lu hen tar ve la. Ne mbamaren mba ken Kristu, ne nenge ner doo u ne yar tom a ungeren mba ve er kwagh u uma u mbamishen mba jighjigh mba ve ze makeranta u Gileadi la kua mbagenev sha u taver ônov enev asema ner ve er tom u pasen kwagh hanma shighe la ga he?
20. Kanyi se er keng ve se “tsua uma”?
20 Nahan yô, hanma wase nana “tsua uma” nena? Se tsua uma sha u yaren tom a ian i doon kpishi i Aôndo a ne se ér se eren kwagh sha ishima yase la sha gbenda u Yehova una fa ér un doo se ishima yô. Er Mose yange pase nahan, Yehova ‘ka uma wase man ayange ase a ngeen’ je.—Duteronomi 30:19, 20.
[Footnote]
^ Nenge ngeren u a kaa ér “Joyous and Thankful Despite Heartbreaking Loss” la, ken Iyoukura (zwa Buter) i Jun 1, 2001, peeji 23-27.
Ú Umbur Kpa?
• Akav a tesen a se hen kwagh sha mi a mba yange ve tsua kwagh u dedoo man mba ve tsua u bo la tese u nyi?
• Kanyi akaa nahan i gbe u se er sha er se “tsua uma”?
• Ka akaa ahar a nyi nahan i doo u se eree?
[Study Questions]
[Picture on page 24]
“M ver uma man ku sha ishigh yough”
[Picture on page 27]
Noa war vea tsombor na, sha ci u ve ungwa imo i Aôndo
[Picture on page 28]
Mary Olson
[Picture on page 28]
Nancy Porter