Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

Ior Mbá Keren Iwanger

Ior Mbá Keren Iwanger

Ior Mbá Keren Iwanger

LURA, kwase u or u timen sha akaa u zan iti, u i yer un ér Enrico Fermi la kaa ér: “Mfe hemba mfe-shio.” Alaghga mbagenev vea lumun kwaghôron ne ga, vea kaa ér or ka nana fa kwagh ga yô, kwagh a bula nan ga. Mbagenev lumun a Fermi ér mfe ngu hange hange sha u tôvon sha akaa shi eren akaa agen kpaa. Ior kpishi mba ve fe mimi ga tsume uderimbaanyomov imôngo hegen, mfe ve wa ime, ve fa aeren a vough ga shi mba paleghaa a Aôndo kpaa.—Mbaefese 4:18.

Ka nahan ve ior mba henen sha kwagh ve soo u zuan a iwanger sha akaa ye. Ka i sar ve u fan er i hii ve se lu uma man er uma wase una lu ken hemen yô. Nahan ve ker igbenda i zuan a iwanger sha akaa. Se time sha igbenda ne igen.

Kwaghaôndo Una Fatyô u Tan Ior Iwangeree?

Kwaghaôndo u Mbabuddha kaa ér ishima yange i za orvesen ve Siddhārtha Gautama, u yange hii kwaghaôndo u Mbabuddha la iyol kpishi er i hii ve ior ve lu yan ican shi ve lu kpen yô. Tsô a pine mbatesen kwaghaôndo u Hindu ér ve wase un u “keren iwanger sha kwagh ne.” Mbatesen mban mbagenev kaa ér a̱ eren anumbe a Mbahindu a i yer ér Yoga la, shi a̱ nyaghen akaa agen kpaa. Tsô Gautama hii u gbidyen kwar sha akaa kpoghuloo sha er una zua a iwanger yô.

Mbagenev ma mcimbim ma garen ityough ker ér vea zua a iwanger sha akaa. U tesen ikyav yô, nyian ne, mba ken Côôci i í yer ér Native American la kaa a ior vev ér ve yaan ankon ugen u garen ityough ker u i yer ér peyote la. Ve na jighjigh ér ankon ne ka a wase “u pasen ior akaamyer.”

Orfankwagh tsura, u ken tar u France u i yer un ér Jean-Jacques Rousseau, u lu uma ken derianyom u sha puenigheni la na jighjigh ér or u nan ye ankon ne a ishima i môm yô, nana ungwa akaaôron hen Aôndo. Nana ungwa a nena? Sha u keghen ato sha “akaa a Aôndo a lu ôron nan ken ishima” la. Shi a kaa ér kwagh u imoshima you i ôr ér u er shi u lumun a mi la “una hemen we ken tar u ior ve lu a mbamhen wue wue ne.”—History of Western Philosophy.

Mhen u Or Una Pase Nan Kwagh u Voughlo?

Ior mba sha ayange a Rousseau kpishi lumun a gbenda u kwaghaôndo ú keren iwanger sha kwagh la ga. Ikyav i tesen yô, Voltaire, or u ken tar u France u lu uma sha shighe u Rousseau la nenge ér, kwaghaôndo ta ior iwanger cuku tsô kpaa ga, kpa a gema a gbihi tar u Yuropa cii ken ime man tsav mbu civir kua mkighir sha shighe u mbatimen sha akaa a mbayiase ve kaa ér tar lu a bugh ashe ga la.

Kwagh ne na yô, Voltaire hingir u dondon mzough u ken tar u Yuropa, u a ne ior vev ian ér ve eren kwagh u mhen ve a tese la. Ior mba ken mzough ne dondo mhen u Mbagrika mba tsuaa mbara, ve na jighjigh ér ka mhen u or man kwaghfan u sangen yeke tseegh a lu gbenda u tan ior iwanger sha kwagh ye. Bernard de Fontenelle, u a lu ken mzough ugen ken tar u Yuropa la kpa nenge ér aluer ior mba henen kwagh a ishima ve shi mba dondon mhen ve yô, “vea zuan a iwanger sha akaa, a kera lu er uderimbaanyomov mba karen mba ior lu ken ime la nahan ga.”—Encyclopædia Britannica.

Ka mbamhen mba ior ve lu a mi sha igbenda i zuan a iwanger je ne. Kpa ma “gbenda u mimi” ngu u se zua a iwanger i mimi kpa? Ngeren u a dondo ne una pase se gbenda u vough u zuan a iwanger.

[Pictures on page 3]

Gautama (Buddha) man Rousseau man Voltaire ker igbenda kposo kposo i zuan a iwanger