Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

Akaawan A Injaa

Akaawan A Injaa

Akaawan A Injaa

AKAAWAN kpishi a ken ityakerada kposo kposo i ior ve gber nyian sha u wasen mbagenev la ka akaawan a wasen mba ve lu nôngon a mbamzeyol mba vesen zan a mi ave la. Kpa Bibilo yô, ngi nahan ga. Akaawan a ken Bibilo aa fatyô u wasen mba ve lu nôngon a nyityô mzeyol cii, nahan kpa ka ve tseegh ga, ka a wase mbagenev kpaa. Ka a wase or nan palegh akaa a aa na uma a taver nan yô.

Bibilo ka i na “orlanenkwagh m-er u sha uee, man wanyekwaor mfe kua m-er u sha inja.” (Anzaakaa 1:4) Aluer u er sha akaawan a Bibilo yô, “m-er u sha inja una kuran we, mkav kpaa una kumban we, sha u á yima u sha gbenda u ifer” yô. (Anzaakaa 2:11, 12) Nenge ase akav agen a a tese ér aluer u dondo kwaghwan u ken Bibilo yô una kura ú shi una na tsombor wou ua doo shi u lu ortom u dedoo shin orvesen u injaa hen ijiirtom yô.

De Cihin Msôrom Ga

Bibilo venda msôrom ma man côhiin ga. Apostoli Paulu yange fa er wain a wasen ken iyol yô, ka nahan ve kaa a Timoteu ér: “Maan wain côhiin côhiin kpaa sha ci u iyav ou kua ukorkor mba ve kenden we ken iyol sha ashighe ashighe la” ye. (1 Timoteu 5:23) Avur agen ken Bibilo tese ér Aôndo yange soo ér wain a lu icigh tseegh ga. Í kaa ér wain “nan or msaanyol.” (Pasalmi 104:15) Nahan kpa, Bibilo wa se kwagh ér se de lun ior mba ‘msôrom ma ye tor sha a vese ga.’ (Titu 2:3) Bibilo kaa ér: “De luun a mbamanmsôrom imôngo ga, shin a mbaeren hua sha inyam kpaa ga. Gadia or u hunden msôrom man or u eren hua vea hingir mbaibanave.” (Anzaakaa 23:20, 21) Shighe u or kera we kwaghwan ne ikyo ga yô, kanyi ka i ere? Nenge ase kwagh u ieren ne i ve a mi ken ityar igen yô.

Takerada u Mzough u Nengen sha Mkpeyol u Tar Cii, u i yer ér Global Status Report on Alcohol 2004 la kaa ér: “Ior mba ken tar u Ireland ka ve vihi inyaregh ki kuman er udola biliôn 3 nahan hanma inyom sha u sôron mbamzeyol mba msôrom ma man kpishi ma ve a mi la.” Takerada ne pase mbamzeyol mban mbagenev mba i vihi inyaregh kin sha mi yô. U kaa ér, tar u Ireland “vihi inyaregh er udola miliôn 350 nahan sha twersôron shi u vihi udola miliôn 380 sha ci u uaikyôr, man gema afer a ior ve eren sha ci u msôrom ma man la di yô, u vihi inyaregh sha mi kuma udola miliôn 126 nahan; shi tar ne vihi inyaregh je kuma udola miliôn 1300 sha u kimbin sha tom u mbamanmsôrom ve bunden la.”

Ican i ior ve lu yan sha ikyev i mba cihin msôrom la hemba vihin a inyaregh ki i lu vihin kpishi sha u sôron mbamzeyol mba msôrom ma ve a mi la. U tesen ikyav yô, ken inyom i môm tseegh ior mba ken tar u Australia mba cihin msôrom nzughul a ior je hemba dubu 500 nahan. Ken tar u France di, i kaa ér ayôôso a i eren hen ya er 30 nahan sha ityough ki deri cii ka msôrom ma man karen ikyaa inya ma ve a mi ye. Er msôrom ma man kpishi ma ve a mbamzeyol yô, se nenge ser kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh u msôr la ka u injaa ga he?

Palegh Akaa a Hôngorough

Hii ken inyom i 1942, shighe u ior nengen ér taav u man ka kwagh u hweev la je, magazin ne wase mba ôron un cii u fan ér aluer or ngu man taav yô nan ngu peren atindiakaa a Bibilo, nahan ior ve de u man taav. Ngeren ugen u i nger ken inyom shon yô wase ior u fan ér hanma or u nan soo u eren kwagh sha ishima i Aôndo yô, gba u nana dondo tindi u Bibilo i we ér, “se wanger . . . ayol a ase sha hanma kwagh u hôngorough u ken iyol kua ken jijingi cii” la. (2 Mbakorinte 7:1) U nenge wer kwaghwan u ken Bibilo u yange i wa ior sha kwagh u taav u man, anyom a kar hegen er 65 nahan ne ka u injaa ga zee?

Ken inyom i 2006 la, Mzough u Nengen sha Mkpeyol u Tar Cii kaa ér “taav ka kwagh u vesen u sha uhar u a lu hemban wuan ior sha tar yô.” Hanma inyom yô, ior mba kuman er miliôn utaan nahan ka ve kpe sha ci u taav u man. Inja na yô, taav u maan hembe wuan ior a angev mbu AIDS, mbu ka mbu wua ior mba kuman er miliôn utar nahan hanma inyom la. Ken derianyom u sha ikyundu la, taav u man wua ior mba kuman er miliôn 100 nahan, iyenge ne nôngo u hemban iyenge i ior mba yange ityav wua ve ken derianyom shon la cii. Hegen ne ior kpishi nôngo u lumun ér kwaghwan u ken Bibilo u a tese ér doo u se palegh taav u man la ka u dedoo.

“Yevese Nen Idya”

Ior kpishi lumun a kwagh u Bibilo i er sha kwagh u idya la ga. Kwagh u mbagenev ve ne jighjigh ér Bibilo venda hanma isharen i yavaor la ka shami ga. Kpa i gema i tese er uumace vea kuren isharen ne yô. Bibilo kaa ér ka ior mba ve vôso ayol ave tseegh ve̱ yaven ayol a ve ye. (Genese 2:24; Mateu 19:4-6; Mbaheberu 13:4) Myav u nom yaven a kwase na la ka gbenda u ka ve tese ishoon man dooshima hen ayol a ve yô. (1 Mbakorinte 7:1-5) Nahan ka vea mar ônov yô i kpe ônov mbara iyol sha er ve lu a mbamaren mba ve we ayol a ve ikyo yô.—Mbakolose 3:18-21.

Bibilo wa se tindi sha kwagh u ijimba ér: “Yevese nen idya.” (1 Mbakorinte 6:18) Ityôkyaa yô ér nyi? Ivur la za hemen ér: “Hanma isholibo igen i or nan eren yô, ka ken woniyolough tsô i lu ye. Kpa or u eren idya yô, ka iyol i nan je nan eren i kwaghbo ye.” Or ka nana wa icintan i Bibilo sha kwagh u idyaa ne ikyo ga nahan kanyi ka i ere?

Nenge ase kwagh u a lu zan hemen ken tar u Amerika ne. Ka tar u Amerika u hembe lun a iyenge i agumaukase a wan iyav hen ya ye. Hanma inyom yô, mbayevkasev mba kuman iyenge er 850,000 nahan ka ve wa iyav hen ya. Mbayevkasev mba ve vihi iyav ga yô, ka ve mar ônov mba lun a uter shio. Sha mimi yô, ungô mbagenev kpishi ka ve er hanma kwagh sha er vea yese ônov vev sha dooshima shi vea tese ve akaa a dedoo yô, man mbagenev kpishi ka ve kure isharen ve la vough. Nahan cii kpa, ashighe kpishi mbayevnomso mba lun a uter ga ka ve saa ishe, nahan i wuhe mbagenev ken purusu, mbayevkasev mbagenev di ve hingir ungô mba lun a noov ga. Ortimenshaakaa ugen u i yer un ér Robert Lerman la yange tôv sha kwaghgen u a er upuembaanyomov imôngo ken ijime yô, nahan a nger ér: “Alaghga tsô, kwagh u a ne ve mbamzeyol ve ngee yô ka sha ci u icombor i lun a ter tseegh shin ngô tseegh la ngi seer a seer. Kwagh ne na yô, mbayev kpishi de makeranta u zan, shi mbagenev cihi msôrom ma man kua mcimbim mba bov kpaa, agumaukase agen di nga wan iyav maren ônov hen ya shi agumaior nga taver ityough kpishi.”

Ior mba ve we idya kpishi ka ve tôô iangev mbi bov. Iangev mbin ka mbi vihi ve iyol ker kua mhen ve kpaa. U tesen ikyav yô, ipipaabaver i i yer ér Pediatrics la kaa ér: “Agumaior man agumaukase a isharen idyaa i taver ken ve yô, ka ve hen akaa ken ishima je ve hingir gbuu shin ve sende ayol a ve je kpaa.” Mzough ugen u i yer ér American Social Health Association la ôr kwagh u mbamzeyol mbagen ér: “Ior mba ken tar u Amerika kpishi vea tôô angev mbu tsaren sha idya er kwa môm nahan ken uma ve.” Nenge er aluer se dondo akaawan a injaa a Bibilo i we sha kwagh u idyaa la ve se palegh mbamzeyol mba nanden ityough man ican i idya i ve a mi la sha wono!

Maa Tsombor Wou u Taver

Ka aeren a vihin uma wase tseegh Bibilo i we se kwagh ér se palegh ga. Shi i ôr se akaa a injaa a se er ve se sôr tsombor wase yô.

Mkaanem ma Aôndo kaa ér: “Noov kpaa, kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan.” (Mbaefese 5:28) I wa noov kwagh ér ve de nzughul a kasev vev ga, kpa ve lun a ve imôngo ‘sha kwaghfan, ve waan kasev vev ikyo er ve hembe yinan agee yô.’ (1 Peteru 3:7) Shi i wa noov kwagh sha kwagh u mbamzeyol mba alaghga vea va hen tsombor la, ér: “Kasev enev ve̱ doo ne asema, de yuwen nen ve ga.” (Mbakolose 3:19) U nenge wer aluer nom ngu eren akaa ne cii nahan kwase na una soo un shi una na un icivir ga zee?

Bibilo wa kasev kwagh ér: “Kasev, ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan, Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan . . . kwase kpaa, a̱ cia nom u nan.” (Mbaefese 5:22, 23, 33) U hen wer aluer kwase nan ngu eren akaa a i nger heen ne nahan, nom u nan una hemba soon nan ga he?

Bibilo wa mbamaren kwagh sha kwagh u yesen ônov ér ve lamen a ve ‘zum u vea tema hen ya man zum u vea zenden sha gbenda man zum u vea yav inya man zum u vea moughon sha’ kpaa. (Duteronomi 6:7) I hemba wan uter kwagh ér ve kuran mbayev vev shi ve yesen ve ken dooshima kpaa. Mkaanem ma Aôndo kaa ér: “Ne uter kpaa, de eren nen a ônov enev er vea yuwe ga kpa yese nen ve sha mkôôm man kwaghwan u Ter.” (Mbaefese 6:4) Mbayev di kpa, i wa ve kwagh ér: “Ungwan nen imo i mbamaren enev, civir teru man ngôu.” *Mbaefese 6:1, 2.

Ú hen wer aluer icombor dondo akaawan ne yô a kpe i iyol ga he? Alaghga u kaa wer ‘een.’ ‘U ôron a ôr yô doo tsô, kpa kwagh a fatyô u eren nahan je kpa?’ Se mba lôhôn wer se va kohol a vese ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova. Aluer u va yô, u nenge a icombor kpishi i i lu nôngon u dondon kwagh u Bibilo i we ne yô. Lam a icombor ne. Nenge er mba hen icombor ne ve eren akaa yô. U nenge sha ashe ou er u eren kwagh u Bibilo i tese la a wasen icombor u lun saan saan yô!

Ortom u Dedoo man Orvesen u Injaa

Ka nyi Bibilo i we se ér se eren sha er a de se tom dang ga? I̱ kaa ér ortom u nan fe tom u nan tsembelee yô ior vea soo nan shi vea na nan injar i nan kpaa. Orfankwagh Tor Solomon yange kaa ér: “Aluer u nenge a or u fan tom u nan dedoo yô, nana tile sha ishigh ki utor je.” (Anzaakaa 22:29) Kpa gema “oruhwe” yô, nan ngu orvesen u nan er “mnyim” ma nyiman “ken ashe nahan.” (Anzaakaa 10:26) Bibilo wa mbatomov kwagh ér ve lu mbatomov mba injaa man mba eren kwagh tsembelee kpaa. I̱ kaa ér: “Or u iin nana̱ de kera shi iin ga, kpa guda yô nana̱ nôngo tsung, nana̱ er tom u mimi sha ave a nan.” (Mbaefese 4:28) Doo u mbatomov vea dondo kwaghwan ne shighe u orvesen u hen ijiirtom nan lu nengen kwagh u ve lu eren ga la kpaa. “Ungwan nen imo i uter enev mba ken iyol ken akaa cii, i̱ de luun tom u sha ashe a ior er mbadoon ityough a ior nahan ga, kpa i̱ lu sha ishima i môm man sha u cian Ter.” (Mbakolose 3:22) Aluer u ngu orvesen hen ijiirtom nahan u hemba soon mbatomov mba ve lu dondon akaawan a i we heen ne ga he?

Bibilo wa mbavesen mba hen ijiirtom kwagh ér: “Orshirentom nan kuma injar i nan.” (1 Timoteu 5:18) Tindi u Aôndo yange wa Mbaiserael la kaa ér hanma orvesen u hen tom yô nana kimbin mbatomov mba nan kwagh u i gbe u a kimbi ve la vough. Mose nger wener: “De imbishi or u nan we ndor a we ga, shi de ye nan kwagh sha apera kpaa ga; injar i ortom u sha tôndo i̱ de tse her a we zan zan sev mbu aven ga.” (Levitiku 19:13) A saan we iyol u eren tom vea orvesen u nan dondon akaawan a ken Bibilo ne shi nan kimbin we injar you cii sha shighe vough la ga zee?

Ape Se Zua a Kwaghfan u Hemban Yô

Kpiligh we iyol er takerada u i nger anyom a kar hegen kpishi er Bibilo nahan la u lu a akaawan a wasen se nyian yôô? Kwagh u a ne ve Bibilo i lu a inja zan zan nyian, kpa ityakerada igenegh i kera lu a inja ga yô, ka sha ci u akaa a a lu ken Bibilo cii ka “kwaghôron u Aôndo,” ka mbamhen mba iorov ga.—1 Mbatesalonika 2:13.

Se mba wan we kwagh ser, tôô shighe hen Mkaanem ma Aôndo. Aluer u er nahan yô, kwagh u Yehova Aôndo, Un u Bibilo i lu mkaanem nam la, una hii u doon we ishima. Dondo akaawan a a we la, nahan nenge er aa kura u shi aa wase uma wou una hemba lun a inja yô. Kwagh ne una wase u u ‘kporom hen Aôndo, Un kpaa, Una kporom her a we.’ (Yakobu 4:8) Ma takerada u wasen we er Bibilo nahan ngu ga.

[Footnote]

^ Aluer u soo u zuan a mkaanem ken Bibilo seer sha kwagh u una wase tsombor wou yô, ôr takerada u i yer ér Kwaghmyer u Msaanyol hen Tsombor la, ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye.

[Picture on page 4]

U hen wer kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh u msôrom ma man kpishi la ngu a injaa?

[Picture on page 5]

U lumun a kwaghwan u ken Bibilo, u i we se ér se palegh taav u man la kpa?

[Pictures on page 7]

Aluer tsombor ngu dondon akaawan a Bibilo yô, ua lu saan saan

[Picture Credit Line on page 5]

Tar: Foto u sha ikyev i NASA