U Umen Atam A Ken Jijingi Ken Iyolbeen
U Umen Atam A Ken Jijingi Ken Iyolbeen
“I môôr ve ken iyou i TER . . . Vea ume atam a iyol i been ve her.”—PASALMI 92:13, 14.
1, 2. (a) Ashighe kpishi ior ka ve kaa ér iyolbeen ka nyi? (b) Ruamabera tôndo zwa sha kwagh u zayol u isholibo i Adam i ve a mi la ér nyi?
IYOLBEEN—ka a ter ishemberti ne nahan kanyi ka i va u ken ishima? Ka kwavyolough u haan adivirii? Shin ka u kera ungwan tsembelee ga? Shin ka anu a kunden ne? Shin ka “ayange a bo” a i er kwagh u a vighe vighe ken Orpasenkwagh 12:1-7 la ka a va u ken ishima? Aluer ka akaa a ka a va u ken ishima la yô, doo u u fa wer kwagh u i er ken Orpasenkwagh ityough 12 la pase mbamzeyol mba iyolbeen i ve a mi sha ci u isholibo i Adam yange er, i í vihi iyol yase ker la. U ngu wer Orgban wase Yehova, Aôndo yange wa ishima ér se bee iyol ga.—Mbaromanu 5:12
2 Iyolbeen jighilii yô ka ifan ga, sha ci u ka i tese ér or tsa anyom imôngo. Jighilii yô, i er hanma kwagh u uma cii ér a̱ vese a tsoghul. Ica a kera gba ga tsô, mbamzeyol mba isholibo man mlu u myen u se lu ker hegen i kom anyom dubu ateratar ne una hingir kwagh u tse. Hen shighe la uumace mba kuran tindi cii vea ember uma er Aôndo yange wa ishima nahan. Zum la mnyoon u iyolbeen man ku ka u va a mi la una kera lu ga. (Genese 1:28; Mpase 21:4, 5) Hen shighe la, “ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er: Kwagh nyoon mo, ga.” (Yesaia 33:24) Mbabeenyol vea hide a hingir er sha ayange a “ve lu iyev la” nahan, man inyam ve ia “hingir hegh a hemba i wanye kpaa.” (Yobu 33:25) Hegen yô, se cii se hila nôngon nen a isholibo i se zough a mi hen Adam ne. Nahan kpa, mbatomov mba Yehova mba ve lu been iyol la mba zuan a averen sha gbenda u dedoo.
3. Mbakristu vea za hemen u “umen atam a iyol i been ve her” sha nyi gbenda?
3 Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér: ‘Mba i môôr ve ken iyou i TER Vea ume atam a iyol i been ve her.’ (Pasalmi 92:13, 14) Kwaghôron u sha ikyav u orpasalmi a er heen ne pase mimi sha kwagh u mbacivir Aôndo mba jighjigh ér vea za hemen u vesen ken jijingi shi a kpe ve iyol shin er ve lu been iyol nahan kpaa. Akaa a i er ken Bibilo kpishi kua a sha ayange ase ne kpa tese ér kape i lu vough je la.
“Undun Tempel Ga”
4. Ana, profeti u kwase u gande iyol la yange civir Aôndo kpoghuloo nena, man zua a injar nena?
4 Nenge ase kwagh u Ana, profeti u kwase ugen u sha derianyom u hiihii yange eren yô. Er lu anyom 84 nahan kpa, mayange “undun tempel ga, civir Aôndo sha kwaghyan u hôron man msen u eren tugh man tetan.” Nahan kpa, Ana tsaan ken tempel ga, sha ci u ter na lu or Levi ga, lu or u ken “tsombor u Asher.” Sha mimi yô, yange una nôngon tsung u lun ken tempel shighe u nan nagh pepe zan zan shighe u nan nagh aikighe la! Er Ana civir Aôndo kpoghuloo yô, a zua a injar i vesen. Yange lu ken tempel shighe u Yosev man Maria za a Yesu u lu ankyundan ken tempel sha u vea za na un sha ikyev i Yehova vough er Tindi tese nahan la. Ana nengen a Yesu yô, a “sugh Aôndo shi a ôr kwagh Na a mba ve lu keghen mpaa u Yerusalem la cii.”—Luka 2:22-24, 36-38; Numeri 18:6, 7.
5, 6. Mbabeenyol kpishi nyian mba eren kwagh er Ana nahan nena?
5 Se mba a mbabeenyol nyian kpishi mba ve lu er Ana nahan yô. Mba bundu mkombo ga shi mba eren msen hanma shighe ér mcivir u mimi a za hemen, shi mba a ishimatseen i pasen loho u dedoo kpaa. Anmgbian ugen u hemban anyom 80, u a ze mbamkombo mba Mbakristu vea kwase na hanma shighe yô kaa wener: “Hingir ikye yase u zan mbamkombo hanma shighe. Ka saren se u lun ijiir igen ga. Kape ior mba Aôndo ve lu la i doon se u lun ye. Ka ijiir i ka sea lu ve i hemba lun se ken ishima gbar gbar je la.” Ikyav ne i taver se cii asema ga he?—Mbaheberu 10:24, 25.
6 Kwase Kristu ugen mba yer un ér Jean, a hemba anyom 80, ka kwasecôghol, a kaa ér: “Ka a eren kwagh u a gbe a zough a mcivir u mimi man a lu u mo kpa me fatyô u eren yô m soo u eren.” A za hemen wener: “M ngu a akaa a a zem iyol yô, kpa mba ve lu a mo ka vea saan ga sha ci wam nahan i doom ga cii.” Jean pase sha iember er ka i doo un u kumban a mbacivir Aôndo ken ityar igen yô. Er a za zende semberee ne yô, a kaa a mbazendev nav mbagenev wener: “M nenge ajiir kumam; m soo u duen kwaghpasen!” Er Jean fa zwa u hen tar la ga nahan kpa, a kende isharen i ior mba hen ijiir la sha loho u Bibilo. Heela tseegh ga, Jean shi yange wase tiônnongo ugen u soo iwasen yô anyom imôngo, shin er lu u una hen zwa u he shi una nyôron mato ihwa i môm una zaan mkombo shi u hiden kpa ihwa i môm nahan kpaa.
Lu a Mhen u Vough
7. Er Mose beeyol nahan kpa soo u seer kporom ikyua a Aôndo nena?
7 Or ka nana tsaan yô kwaghfan u nan kpa a seer a seer. (Yobu 12:12) Kpa mfe u ken jijingi gbe van nahan tsô ga. Sha nahan yô, mbatomov mba Aôndo mba haren sha mfe u yange ve zua a mi anyom a karen ken ijime la tseegh tsô ga, kpa ka ve nôngo sha er vea “seer mhen” ve er anyom a lu karen la. (Anzaakaa 9:9) Mose lu anyom 80 shighe u Yehova tindi un la. (Ekesodu 7:7) A̱ shi nan kpa, sha shighe na la or a tsa anyom 80 yô i tôô ér nan tsa ku, ka nahan ve nger ér: “Ayange a anyom a ase kuma anyom akunduatargber, man aluer ayol ase aa taver kpishi yô, a kuma akunduanyiin” ye. (Pasalmi 90:10) Nahan je kpa, Mose nenge ér un beeyol gande u una hen kwagh ga. Er civir Aôndo anyom imôngo shi er tom vea na sha aaven kposo kposo shi lu a ityom i vesen nahan kpa, Mose zamber a Yehova ér: “Ma U shi tesem igbenda You sha er me fa U yô.” (Ekesodu 33:13) Mose yange wa iyol kegh a kegh u seer kporom ikyua a Yehova.
8. Daniel yange er nan ve ishima na za hemen u lun tsevaa zan zan shighe u lu anyom 90 kar laa, man lu nyi i due kere?
8 Profeti Daniel yange hemba anyom 90 je kpa de u timen ken icighanruamabera vighe vighe ga. Kwagh u yange time ken “ruamabera” ve nenge a mi la na yô, er msen hen Yehova zulee. A̱ shi nan kpa ruamabera ne lu Levitiku man Yesaia man Yeremia man Hosea kua Amoshi. (Daniel 9:1, 2) Yange i ungwa msen na la, gadia i pase un kwagh u mve u Mesiya man er mcivir u mimi una lu ken hemen yô.—Daniel 9:20-27.
9, 10. Kanyi mbagenev ve er sha er vea lu tsevaa here?
9 Se kpa se nôngo se henen nen akaa a ken jijingi zan zan er se fetyô la sha er ishima yase ia za hemen u lun tsevaa, er Mose man Daniel kpa er nahan. Ka kwagh u mbagenev kpishi ve eren vough je ne. Ortamen ugen ken Kristu mba yer un ér Worth, a hemba anyom 80, mayange je soon wener kwaghyan u ken jijingi u “wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh” a ne se la a kar un ga. (Mateu 24:45) A kaa ér, “Mimi gba doon mo ishima tsô, shi ka i doom kpishi u nengen er iwanger i mimi ne i lu seer a seer zan hemen nahan.” (Anzaakaa 4:18) Orgen, mba yer un ér Fred, un kpa ka i mar un iyol u hiin kwaghôron u ken Bibilo a mbananjighjigh a na imôngo. Fred er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 60 hegen. A kaa wener: “M soo mer mfe u ken Bibilo a yeghen a yegh ken ishima yam her. Aluer ú tôô wer Bibilo ka ú kwagh u injaa shi ú gema kwagh u ú lu henen la hingir we ‘kwaghôron u dedoo, ua lu ú ikyav i zan sha mi’ yô, ú fa hanma kwagh a kuma ú. Nahan ú nenge er akaaôron a mimi a doon tsung la á lu sha inja sha inja yô.”—2 Timoteu 1:13.
10 Iyolbeen ngi yangen or u henen akaa a he shin a cimin ga. Ior mbagenev mba hemban anyom 60 shin 70 shin 80 je kpaa hen takerada u ôron shin hen zwa ugen ken iyolbeen ve la. Mbashiada mba Yehova mbagenev er kwagh nahan sha er vea pase mba ve lamen zwa ugen loho u dedoo ne yô. (Marku 13:10) Harry vea kwase na yange ve zulum anyom 70 shighe u ve mough ve yem hen ijiir igen i í lamen zwa u Portuguese her sha u vea za wase tom u pasen kwagh la. Harry kaa ér: “Sha mimi yô, or ka nana been iyol yô, akaa a hemban taver nan u eren.” Nahan kpa, er ve taver ishima yô, ve hingir u henen Bibilo a ior ken zwa u Portuguese. Harry gema nan kwaghôron sha mbamkohol mba vesen ken zwa u Portuguese anyom imôngo hegen.
11. Er nan ve i doo u se time sha kwagh u mbabeenyol mbagenev ve erene?
11 Sha mimi yô, ka hanma or nan lu a gbong gbong shin nan lu a ian i eren akaa a i ter sha heen ne ga. Tsô er nan se lu ôron kwagh u mbabeenyol mbagenev ve ere? Se mba ôron ser hanma or nana er akaa a ve er la vough ga. Kpa, se mba ôron sha u taver ior asema u eren kwagh u apostoli Paulu nger Mbaheberu mba ve lu Mbakristu sha kwagh u mbatamen mba lun a jighjigh u nan la, wener: “Ver nen ishima sha mkur u zende ve man shi kav nen jighjigh ve u nan kpaa” la. (Mbaheberu 13:7) Ka sea hen sha gbashima u mbabeenyol mban nahan, ishima i hemba taver se u dondon jighjigh u nan ve u taveraa u a mgbeghan ve u shiren Aôndo tom la. Harry ngu anyom 87 hegen, a pase kwagh u a mgbeghan un u eren Aôndo tom yô, wener, “M soo u yaren tom a ayange a uma wam a a mase shin ne sha inja, m soo mer me er Yehova tom er m fetyô la cii.” Saan Fred, u se vande teren kwagh na la iyol kpishi u eren tom shin Betel. A kaa ér, “Gba u hanma wase nana ker gbenda u hemban doon u eren Yehova tom shi nana za hemen kpaa.”
Ve Tile Dông Shin er Ve lu Tagher a Mbamzeyol Nahan
12, 13. Er Barshilai bee iyol nahan kpa tese ieren i civir Aôndo nena?
12 Ka i taver Mbabeenyol mbagenev u lumun ér ve beeyol shi i lu ve ican u nôngon a mbamzeyol mba iyolbeen kpaa. Nahan kpa or a fatyô u civir Aôndo sha gbashima shin er nan lu been iyol nahan kpaa. Barshilai, Orgileadi ver ikyav i dedoo sha gbaa ne. Shighe u lu anyom 80 la, a nenge sha Davidi man mbautyaav nav doo doo; a na ve kwaghyan man ijiir i tsan shighe u Abesalom lu hendan kwagh a Davidi la. Davidi ngur hiden ken Yerusalem yô, Barshilai ver ve gbenda zan zan nyôr shin ifi u Yordan. Davidi lôhô un ér a va lu ken ya u Tor a na imôngo. Tsô Barshilai er nena? “Nyian anyom a am kuma anyom akunduanyiin je; . . . Wanakiriki wou fa u benden kaven mnyohom ma kwagh u me ya shin u me ma? M shi m fatyô u ungwan imo i nomso kua kasev mba wan atsam kpaa? . . . Wanakiriki wou Kimham ngun, a̱ per a terem tor imôngo, yô, za er a na er i doo u la.”—2 Samuel 17:27-29; 19:31-40.
13 Er Barshilai bee iyol nahan kpa, er kwagh u fatyô la sha u suen tor u Yehova ver la. Yange ishima vihi un sha ci u kera fa mnyohom ma kwaghyan shin kera ungwan tsembelee ga yum ga. Kpa er kaa ér Kimham a yem a tor a za zua a injar i tor ver la yô, kwagh ne tese ér lu or u ishima i dedoo. Mbabeenyol mbagenev nyian kpishi mba er Barshilai nahan, mba we ayol a ve ikyo tseegh ga shi mba ne nagh kpaa. Ve fa je ér “anza a iniav mbin ne doo Aôndo,” sha nahan yô mba eren kwagh u ve fetyô cii sha u suen mcivir u mimi. Nenge i lu kwagh u doon kpishi u lun a mbajighjigh hen atô wase sha wono!—Mbaheberu 13:16.
14. Kwagh u iyolbeen i Davidi u i er ken Pasalmi 37:23-25 la na yô mkaanem ma shon doo nena?
14 Er akaa er Davidi kposo kposo sha ayange a uma na nahan kpa, na jighjigh ér mayange je ieren i Yehova i kuran mba ve civir un sha mimi la ia gema ga. Shighe u Davidi bee iyol la, a dugh icam i í yer i nyian ér Pasalmi 37 la. Kenger ase ken ashe a ishima you nenge er Davidi a lu wan icam kuhwan adiguve yô. Icam shon kaa ér: “Ka TER A taver zende u or ye, ka i doo Un a gbenda u nan kpaa; shin nana gba kpaa, nana gbidye inya ga, gadia TER kôr nan sha uwe. Ngise m lu iyev, hegen m bee iyol, nahan kpaa, mayange m ngu a nenge i ta orperapera kera ga, shin tsombor u nan kpaa u sônon kwaghyan ga.” (Pasalmi 37:23-25) Yehova yange nenge ér doo u a wa ishember i Davidi nger ér un bee iyol ne ken Pasalmi 37:25. Kwagh ne na yô mkaanem ma Davidi ôr a ishima i môm ne doo je zua ga!
15. Er akaa er Apostoli Yohane kposo kposo shi beeyol nahan kpa, a ver se ikyav i dedoo i jighjigh u nan nena?
15 Er akaa er Apostoli Yohane kposo kposo shi beeyol nahan kpa, a ver se ikyav i dedoo i jighjigh u nan. Yohane yange er Aôndo tom ka zulum anyom 70 yô, i yem a na ukyangen ken icile i i yer ér Patemo la, “sha ci u mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu.” (Mpase 1:9) Nahan kpa lu a tom u eren heregh. Sha kpôô yô, ityakerada i Yohane a nger ken Bibilo cii yange nger i ken mkur u ayange a uma na. Er lu ken Patemo la, i tese un mpase u sha mnenge u cieryol u a lu ken takerada u Mpase la, a nger hanma kwagh cii vighe vighe. (Mpase 1:1, 2) Ior kpishi na jighjigh ér yange i pase un i tuhwa shighe u mtemtor u Nerva, Tor u Mbaroma la. Ka va kom er inyom i 98 la nahan yô, Yohane nger takerada u Ivangeli kua washika utar mba i yer sha iti na la. Alaghga lu anyom 90 shin 100 hen shighe ne.
Ikyav i Ishimawan i Ia Lu Gbem sha Won Yô
16. Ior mba ve fetyô u lamen tsembelee ga vea tese ér ve mba civir Yehova nena?
16 Se fatyô u tagher a mbamzeyol atô kposo kposo, mba vesen man mba kiriki. U tesen ikyav yô, mbabeenyol mbagenev mba kera fetyô u lamen tsembelee ga. Nahan kpa, ve umbur akaa a Aôndo a vande eren a ve sha dooshima na man mrumun u sha mhôôn na la. Er ve fetyô u lamen tsembelee ga nahan kpa, ken ishima ve yô, mba kaan a Yehova ér: “Atindiakaa a Ou, doom ishima zee! Kam kwagh u shin henen sha mi didi.” (Pasalmi 119:97) Yehova iyolna kpa fa “mba ve civir iti Na” yô, shi a fa er ve lu kposo a mbagenev kpishi mba kwagh a gbe ve u zenden sha igbenda na ga la. (Malaki 3:16; Pasalmi 10:4) Doo se kpishi er se fe ser mbamhen mba ken asema ase doo Yehova ishima nahan.—1 Kroniku 28:9; Pasalmi 19:14.
17. Ka kwagh u doon tsung u nyi mba ve civir Yehova ica i gbe ve ere?
17 Mbagenev mba ve civir Yehova upuembaanyomov imôngo er kwagh u doon tsung, u a fatyô u eren un sha gbenda ugen ga yô, inja na yô, ve ver ikyav i ishimawan man ikyav ne ia lu gbem sha won je. Yesu kaa ér: “Ka sha ishima yen i wan man né zua a uma wen ye.” (Luka 21:19) Cii man se zua a uma u tsôron yô saa se wa ishima. Ne mba ne er “ishima i Aôndo” shi ne tesen jighjigh wen sha aeren a en la ne fatyô u veren ashe gbenda u va “ngohol kwagh u i tende zwa a ven la.”—Mbaheberu 10:36.
18. (a) Kanyi Yehova ka una nenge a mi ken mbabeenyol ve i doo un yumu? (b) Se hen nyi ken ngeren u a dondo nee?
18 Tom u ú eren Yehova la ua vese ga kpa, doo un kpishi er ú lu civir un a ishima i môm nahan. Aluer “or wase u ken won” ngu vihin kera sha ci u iyolbeen kpa, a fatyô u geman “or wase u kimi” la hegh ayange ayange. (2 Mbakorinte 4:16) Yehova wuese akaa a ngise ú er ken iti na la, shi ikyav tese wang ér a wuese akaa a ú lu eren ken iti na hegen ne kpaa. (Mbaheberu 6:10) Ken ngeren u dondon ne, se lu timen sha akaa a vesen a jighjigh u nan u mbabeenyol a er yô.
Ú Na Mlumun Wer Nyi?
• Ka ikyav i dedoo i nyi Ana a ver Mbakristu mba beenyol nyiana?
• Er nan ve iyolbeen i lu kwagh u una yange or u eren kwagh u nan soo u eren la ga?
• Mbabeenyol vea za hemen u civir Aôndo nena?
• Yehova nenge tom u mbabeenyol ve eren un la nena?
[Study Questions]
[Picture on page 23]
Er Daniel bee iyol nahan kpa, yange time ken “ruamabera” fa ashighe a Yuda una tsa ukyangen yô
[Pictures on page 25]
Mbabeenyol mbagenev kpishi ver se ikyav i dedoo i zan mbamkombo hanma shighe shi duen kwagh pasen shi lun a isharen i henen kwagh kpaa