Akaa A I Gbe U Se Yevese Yô
Akaa A I Gbe U Se Yevese Yô
“Ne ônov mba igbindev mban, ka an man nan we ne kwagh er ne̱ yevese iyugh i i lu van la ase?” —MAT. 3:7.
1. Ka akav a yevese a nyi i er ken Bibilo?
KA A ter ishember i “yevese” la wea ungwa nahan u hen wer mba ôron ér nyi? Alaghga mbagenev vea umbur kwagh u Yosev, wanyekwaor u doonashe u yange yevese kwase u Potifar la. (Gen. 39:7-12) Alaghga mbagenev di vea hen kwagh u Mbakristu mba yange ve ungwa icintan i Yesu nahan ve yevese ve undu Yerusalem ken inyom i 66 la. Yesu kaa ér: “Zum u né nenge akumautya aa kase Yerusalem á wa atô yô . . . Hen zum la mba ve lu ken Yudia, ve̱ yevese ve̱ yem sha iwo; mba ve lu ken atô u gar yô, ve̱ due ken won.”—Luka 21:20, 21.
2, 3. (a) Inja i ibo i Yohane u Eren Batisema na mbahemenev mba kwaghaôndo la ér nyi? (b) Yesu yange ôr ér nyi sha u seer sha icin i Yohane vande tan laa?
2 Akav a yevese a i ter sha heen ne lu ayem a yevese kpôô kpôô. Kpa nyian yô hingir torough torough u Mbakristu mba mimi tar sha won cii vea yevese sha injakwagh. Yohane u eren Batisema kpa ôr kwagh u ayem a “yevese” la sha imba gbenda ne. Mba yange ve va u va nengen a Yohane la lu mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba ve nengen ayol a ve ér mba mbaperapera nahan ityôkyaa ngi i vea gema asema ga la. Yange ve nengen mbagenev mba ve lu eren batisema sha u tesen ér ve gema ishima la ér ve gba kwagh ga. Nahan Yohane u Eren Batisema pase ikpelaior gbar gbar ér mbahemenev mba kwaghaôndo mban ka mbaimangerev. A kaa ér: “Ne ônov mba igbindev mban, ka an man nan we ne kwagh er ne̱ yevese iyugh i i lu van la ase? Yô, ume nen ase ityamegh ki ki kom mgemshima yô.”—Mat. 3:7, 8.
3 Yohane lu ôron kwagh u yevese kpôô kpôô ga. Yange lu ôron kwagh u ijir i i lu van la, ka iyange i iyughugh je la. Nahan a kaa a mbahemenev mbara ér aluer ve soo u waren iyange la yô ve ume ityamegh ki ki kom mgemshima yô. Yesu kpa va kimbir nan mbahemenev mba kwaghaôndo ibo a mciem shio, gadia ieren i wuan or i ve lu a mi la tese ér ter ve ka Diabolo. (Yoh. 8:44) U seer sha icin i Yohane vande tan la yô, Yesu shi yila ve ér “ônov mba igbindev” maa pine ve ér: “Né er nan man né war ibo i nan i ken gehena la?” (Mat. 23:33) Yesu lu ôron ér nyi shighe u ôr kwagh u “gehena” laa?
4. Yesu lu ôron ér nyi shighe u ta icin sha kwagh u “Gehena” laa?
4 Gehena lu pev u lu ken wongar u Yerusalem, ape i nanden ihyôghonov kua inyam i kpen her yô. Yesu ôr kwagh u Gehena sha u tesen mtim u tsôron. (Nenge peeji 27.) Mpin u Yesu pine mbahemenev mba kwaghaôndo sha kwagh u waren mtim u ken Gehena la tese ér ve kuma u timin ve gbem sha won.—Mat. 5:22, 29.
5. Icintan i Yohane man i Yesu la yange i kure sha mi vough nena?
5 Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve seer u eren asorabo sha u tôvon Yesu a ican kua mbadondon nav. Er Yohane man Yesu ta icin nahan, iyange i iyugh i Aôndo va sha a ve. Kpa ‘iyugh la va’ sha Yerusalem man Yudia tseegh, nahan ian lu i ior vea yevese kpôô kpôô. Iyugh ne yange i va shighe u akumautya a Mbaroma tim Yerusalem kua gar na ken inyom i 70 la. “Zegecan” la hemba hanma ican igen i i vande tseren Yerusalem cii. Yange i wua ior kpishi shi i yem a mbagenev uikyangen. Kwagh ne tese mtim u vesen u a va tim mba ve senge ér mba Mbakristu la kua ukwaghaôndo mbaaiev mbagenev cii.—Mat. 24:21.
Yevese Iyugh i I Lu Van La
6. Kanyi yange i̱ hii u eren ken tiônnongo u Mbakristu u sha derianyom u hiihii laa?
6 Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii la yange ve hingir u vendan mimi man ior dondo ve kpaa. (Aer. 20:29, 30) Shighe u mbaapostoli mba Yesu lu uma la ve “yangen” mba vendan mimi, kpa mba va kpen kera cii yô Mbakristu mbaaiev dumbur. Nyian ne, ukwaghaôndo uderi uderi senge ér ve mba Mbakristu, kpa atesen a ve cii zua sha atesen a Bibilo ga. Bibilo tsengaôron ér mbahemenev mbaaduav vea due, nahan í kohol ve cii í yila ér “or u vendan atindi” man “wan u mtim . . . [u] Ter Yesu Una wua un . . . man Una tim un kera sha mve Na man m-ande Na” la.—2 Tes. 2:3, 6-8.
7. Er nan ve myer u i yer mbahemenev mba Mbakristu Mbaaiev ér “or u vendan atindi” la i lu sha mi?
7 Mbahemenev mba Mbakristu Mbaaiev mba ior mba vendan mimi sha ci u ve tsume a ior umiliôn imôngo sha atesen a aiegh man umemyol mba ve zough sha ityesen i Bibilo ga yô. A tim mba ve kohol ve hingir “wan u mtim” nyian ne a ishimaveren i nderen shin ku shio, vough er mbahemenev mba kwaghaôndo mba Yesu na ve ibo la kpa kwagh ve a lu nahan. (2 Tes. 1:6-9) Man gema ior mba mbahemenev mba Mbakristu Mbaaiev kua mbahemenev mba ukwaghaôndo mbaaiev mbagenev ve tsum a ve la di kanyi i lu keghen ve? De se time sha akaa a yange i tim Yerusalem ken inyom 607 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu) ve er la tsô se zua a mlumun sha mpin ne.
“Yevese, Due ken Atô u Babilon Kera”
8, 9. (a) Ka loho u profeti u nyi Yeremia yange ôr Mbayuda mba ve lu uikyangen ken Babilon laa? (b) Shighe u Mbamede man Mbapershia hemba Mbababilon ityav la, ka ayem a nyi Mbayuda yevesee?
8 Profeti Yeremia tsengaôron mtim u i tim Yerusalem ken inyom i 607 C.S.Y. la. Yange kaa ér a yem a ior mba Aôndo uikyangen kpa anyom a karen “akunduatargber” yô vea hide ken tar ve. (Yer. 29:4, 10) Yeremia yange ôr Mbayuda mba ve lu uikyangen ken Babilon la loho u injaa ér ve de nyer iyol ken mcivir u aiegh u ken Babilon la ga. Sha nahan yô vea wa iyol u hiden ken Yerusalem va hiden veren mcivir u mimi sha shighe u Yehova ver la vough. Kwagh ne yange er shighe u Mbamede man Mbapershia hemba Babilon ityav ken inyom i 539 C.S.Y. la. Nahan Shirushi u sha Uhar u lu Tor u Pershia la wa tindi ér Mbayuda ve hide ken tar ve, ve za maa tempel u Yehova ken Yerusalem.—Esera 1:1-4.
9 Mbayuda mba hemban 42,000 nahan yange ve hide. (Esera 2:64-67) Mhidi ve la kure kwaghôron u profeti u Yeremia u a er kwagh u ve yevese kpôô kpôô yemen ijiir igen la. (Ôr Yeremia 51:6, 45, 50.) Akaa agen yange na yô, Mbayuda mbagenev fatyô u hiden ken Yerusalem man ken Yuda ga. Aluer asande a yange shi ken Babilon, er Daniel u bee iyol la nahan sue mcivir u mimi u ken Yerusalem la a ishima i môm, shi ve palegh mcivir u aiegh u Mbababilon yô, Aôndo una ver ve doo doo.
10. Ka “akaa a ndôhôr ishima” a nyi nahan “Zegebabilon” a lu a ibo sha mi?
10 Ior ubiliôn imôngo nyian mba ken ukwaghaôndo mbaaiev atô kposo kposo, mba yange ve hii ken Babilon u tsuaa la yô. (Gen. 11:6-9) I kohol ukwaghaôndo mban cii i yila ve ér, “Zegebabilon, ngô u udyambakasev man shi akaa a ndôhôr ishima a shin tar kpaa.” (Mpa. 17:5) Ukwaghaôndo mbaaiev ndera suen mbapativ mba tar ne ka kwagh u nyian a mi ga. “Akaa a ndôhôr ishima” a ukwaghaôndo mbaaiev mban ve lu a ibo sha mi yô ka ave a ve we sha ityav mbi nôngon kposo kposo, mbi mbi “wua [ior] shin tar” umiliôn kpishi la. (Mpa. 18:24) “Akaa a ndôhôr ishima” agen a ukwaghaôndo mbaaiev mban ve lu a ibo sha mi yô ka myav u mbahemenev mbaaduav ve yaven a mbayev mba kiriki la, man aeren a ijimbagh agen a mbahemenev mba côôci ve lumun a mi la. Nahan er i kera shi ica ga tsô Yehova Aôndo una tim kwaghaôndo u aiegh sha tar kera ne ka kwagh u kpiligh se iyol ga.—Mpa. 18:8.
11. Ka tom u nyi Mbakristu mba mimi ve lu a mi u eren zan zan a kar timin Zegebabilono?
11 Mbakristu mba mimi mba ve fe kwagh ne cii mba a tom u tan mba ve lu ken Zegebabilon la icin. Gbenda u ve eren kwagh ne yô ka sha u samber a Bibilo man ityakerada i i er akaa a Bibilo i “wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh” u Yesu a tsough ér a ‘naan se kwaghyan sha ashighe ashighe’ la a gberen la. (Mat. 24:45) Ior ka vea tese ér sar ve u henen Bibilo yô, i sôr ian i ver i henen Bibilo a ve. Nahan i ver ishima ér vea nenge er i gbe hange hange u vea ‘Yevese, vea due ken atô u Babilon kera’ yô.—Mpa. 18:4.
Yevese Nen Akombo a Civir
12. Aôndo nenge akombo a civir nena?
12 Kwagh u ndôhôr ishima ugen u Zegebabilon a eren yô, civir akombo man ieev. Aôndo yila ambaakaa ne ér ‘aeren a hôngorough kua akombo.’ (Dut. 29:17) Mba ve soo u eren ishima i Aôndo cii gba u vea palegh akombo a civir. Aôndo kaa ér: “Ka Mo TER, ka iti yam je ne; icivir Yam Me na orgen ga, iwuese Yam kpaa Me na ieev mbi gban a gba la ga.”—Yes. 42:8.
13. Ka igbenda i civir akombo i ken myer i nyi nahan i gbe u se palegha?
13 Mkaanem ma Aôndo pase igbenda igen i ken myer i civir akombo. U tesen ikyav yô, i yila hua u eren ér “akombo a civir.” (Kol. 3:5) Inja i hua yô ka u tômon akaa a a lu a ase ga yô. (Eks. 20:17) Yange sar ortyom u a hingir Satan Diabolo la u lun er Uhemban Sha la nahan shi lun a ior mba vea civir un yô. (Luka 4:5-7) Kwagh ne na yô hemba Yehova ato shi bume Ifa nahan tôm kwagh u Aôndo ta icin sha mi la. Adam kpa hingir u civir akombo sha u den ér isharen na i lun vea kwase na la i hemba m-ongo u ungwan imo i Ter na u sha u doonshima la. Mba ve soo u waren iyange i iyugh i Aôndo la cii gba u vea civir Aôndo a ishima ve i môm nahan vea gema a palegh hua u eren.
“Yevese Nen Idya”
14-16. (a) Yosev lu ikyav i dedoo sha ci u nyi? (b) Shighe u isharen i jimbagh i kende ken a vese yô doo u se er nena? (c) Kanyi ia wase se u yevese idyaa?
14 Ôr 1 Mbakorinte 6:18. Shighe u kwase u Potifar nôngo ér una kighir Yosev a yav a na la, Yosev yevese kpôô kpôô undu un. Yosev ver Mbakristu mba ve vese kasev man mba ve lu kwav la ikyav i dedoo kpen kpen. Kwagh ne tese wang ér mfe u Yosev lu a mi sha tindi u Aôndo wa sha kwagh u idyaa la hemen imoshima na u eren kwagh u vough. Aluer se soo u eren sha tindi u Aôndo a we ér se ‘yevese idya’ la yô, a gba u se palegh akaa a a kende isharen i idyaa sha or u nan lu ikyar yase i ken ivese ga la. I wa se kwagh ér se ‘wua alegh a ase a shin tar la kera, ka idya man hôngor man ityoronshima man isharen i bo man hua u eren, ka akombo a civir je la. Ka sha akaa ne man iyugh i Aôndo i lu van ye.’—Kol. 3:5, 6.
15 Fa wer “iyugh i Aôndo” ngi van. Ior mba ken tar kpishi mba a asaren a idyaa shi mba eren a kpaa. Nahan yô, gba u se Mbakristu se sôn Aôndo a wase se shi a̱ na se icighan jijingi na sha er asaren a idyaa ne aa ya tor ken a vese ga yô. Heela tseegh ga, Bibilo i henen man u zan mbamkombo mba Mbakristu shi pasen ior loho u dedoo la una wase se u ‘zenden sha jijingi.’ Nahan se “kera eren sha asaren a iyolough ga.”—Gal. 5:16.
16 Aluer se mba nengen ufoto mba jimbagh yô se mba kera ‘zenden sha jijingi’ ga. Shi gba u hanma Orkristu nana palegh u ôron shin nengen shin ungwan akaa a a kende isharen i jimbagh ken a vese yô. Heela tseegh ga, doo u “uicighanmbaiorov” mba Aôndo vea eren asenge a dang shin vea teren ambaakaa la hen atô ve ga. (Ef. 5:3, 4) Aluer se mba eren sha kwaghwan ne yô se lu tesen Ter wase u doonshima la ser se soo u waren iyugh na i i lu van la nyôron ken tar u he u perapera la.
Yevese “Inyaregh ki Saren”
17, 18. Gba u se palegh “inyaregh ki saren” sha ci u nyi?
17 Ken washika u hiihii u Paulu nger Timoteu la, a tese akaa a aa kura Mbakristu mba ve lu ikpan la. Alaghga mbagenev ken ve ver ishima u zuan a inyaregh sha ikyev i mbavesen vev mba ve lu Mbakristu la. Shi adooga mbagenev ken a ve lu yan mtsera sha tiônnongo. Paulu yange ta icin ér se de henen ser “u civir Aôndo yô, ka gbenda u zuan a mtsera [u inyar]” ga. A shi nan kpa, lu “inyaregh ki saren” ki kia fatyô u vihin ornyar shin icanor la yange ki va a zayol ne ye.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.
18 Ú fatyô u umbur ior mba Bibilo i er kwagh ve ér “inyaregh ki saren” shin uyôughyôughmbaakaav vihi mlu ve vea Aôndo la kpa? (Yos. 7:11, 21; 2 Utor 5:20, 25-27) Paulu wa Timoteu kwagh ér: “We, or u Aôndo yô, yevese akaa ne, gema dondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa.” (1 Tim. 6:11) Mba ve soo u va waren iyugh i i lu van la cii gba u vea dondo kwaghwan ne.
“Yevese Asaren a sha Inja i Mbayevikyaior La”
19. A wase agumaior man agumaukase nena?
19 Ôr Anzaakaa 22:15. Lanegh ku ku kange mbayevikyaior ken ishima la kua fatyô u tsumen a ve. Kpa tsaha u Bibilo ua kura ve. Ikyaior i ken Kristu i mbamaren vev ve lu Mbashiada mba Yehova ga yô ngi i ker akaawan a Bibilo shi i er sha mi kpaa. Mbagenev ka ve zua a iwasen sha kwaghwan u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve ye ikyar taveraa a Yehova la. Antior u nan we mbayevikyaior kwagh ken Bibilo cii kpa, aluer ve dondo kwaghwan la yô, a saan ve iyol hegen man ken hemen kpaa.—Heb. 12:8-11.
20. Ikyaior ia yevese asaren a bo nena?
20 Ôr 2 Timoteu 2:20-22. Agumaior man agumaukase kpishi a a zough a tsaha u injaa ga yô nyôr iyol ken anza a dang, er gesa u gban man hua u eren man idya man inyaregh ki saren kua u zendan iemberyolough ityô nahan. Aeren ne tese “asaren a sha inja i mbayevikyaior,” a Bibilo i kaa a vese ér se yevese la. Hanma ijiir i ikyaior i ken Kristu i lu cii kpa, gba u ia yevese asaren ne sha u palegh aeren a bo a a vihi ve la. Kwagh u una hemba wasen ve cii yô, ka u ve lun a aeren a Aôndo vea “mbara mba ve yer iti i Ter sha ishima i wang la imôngo.”
21. Ka ityendezwa i dedoo i nyi Yesu Kristu a er sha kwagh u mbadondon nava?
21 Sea lu iyev shin sea beeyol kpa se tese ser se soo u lun mbadondon Yesu mba lun er iyôngo nahan, mba ve ‘yevese imo i mba i fe ve ga’ la, sha u palegh mba ve keren u tsumen a vese la. (Yoh. 10:5) Nahan kpa u waren iyange i iyugh i Aôndo la hemba di u se palegh akaa a bo tseegh tsô. Gba u se lu a aeren a dedoo kpaa. Ngeren u a dondo ne una time sha aeren ne ataankarahar. Doo u se seer timen sha kwagh ne, gadia Yesu er ityendezwa ér: “Mo M ne [iyôngo yam] uma u tsôron, ia tim mayange ga, ma or kpaa nana tsuwem i sha ikyev je ga.”—Yoh. 10:28.
Ú Na Mlumun Wer Nyi?
• Yesu yange ta mbahemenev mba kwaghaôndo icin ér nyi?
• Kanyi i lu keghen ior umiliôn kpishi nyiana?
• Ka akombo a civir a ken myer a nyi i gbe hange hange u se yevese?
[Study Questions]
[Pictures on pages 8, 9]
Ka a ter ishember i “yevese” la wea ungwa nahan kanyi ka i va u ken ishima?