Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

“Ter Ka Agee am”

“Ter Ka Agee am”

“Ter Ka Agee am”

Kwaghôron u Joan Coville

I marem ken uwer u Julai 1925, ken gar u Huddersfield ken tar u Ingila. M lu wan tswen shi m gbaan angev fele fele. Baba wam yange a shi kaan a mo ér, “Ahumbe ka a ta u a ta tseegh kpa u gba angev.” Man lu inja er ka kwagh u mimi yange a ôr nahan!

SHIGHE u m lu anye la, m ungwa mbahemenev mba aduaav ve er msen kpoghuloo ér bem a lu, kpa ityav mbi tar cii mbi sha uhar mbira mbi ve yô, ve gba eren msen ér ma ve hembe. Kwagh ne lanem ishima kpishi, tsô m hii u lun a akperan ken ishima. Lu hen shighe la Annie Ratcliffe, u lu Orshiada u Yehova tswen hen ningir wase la va se inya ye.

M Fa Mimi

Annie na se takerada u i yer ér Salvation la shi lôhô mama wam ér a va hen ya na a va ungwa kwaghôron u ken Bibilo. * Mama wam kaa a mo ér se za imôngo. M ngu a hungur kwaghôron u hiihii u m ungwa la ga. Lu sha kwagh u ipaa, man kwagh u kpiligh mo iyol yô, kwaghôron shon duem ishima ga cii. Yange m zua a mlumun sha mbampin av kpishi. Lahadi hurugh yô, shi se za. Kwa ne di i pase inja i kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ikyav i ayange a masejime la. Er mo man mama wam se gema se nenge akaa a bo a a lu zan hemen shin tar ne yô, se kav fese ser ka mimi je se zough a mi ne. Sha iyange shon la i lôhô se mkombo ken Iyou i Tartor.

Se mba ze ken Iyou i Tartor yô, m nenge a agumaior agen a a lu pania yô, môm ken ve yô, lu Joyce Barber (mba yer un hegen ér Ellis), un vea nom na Peter mba eren tom shin Betel u ken London la hegen. Nahan m hen mer pania ka tom u i gbe u hanma or nana er yô. Tsô m hii u pasen kwagh ahwa 60 hanma uwer, shin er m lu zan makeranta her nahan kpaa.

Iwer ngi kar itian yô, mo man mama wam se er batisema sha mkohol u ningir ken uwer u Febewari 11, 1940, ken gar u Bradford. Baba wam yange na se ian i eren kwaghaôndo wase u he ne, kpa mayange hingir orshiada u Yehova ga. Hen shighe u m er batisema la, i hii u pasen kwagh sha ugodobi. Mo kpa yange m due kwaghpasen sha godobi, m tôô umagazin ken ikpa man ikpande i i nger akaa a yôôn loho u dedoo sha mi yô. Sati ugen la i kaa ér m tile hen kpe godobi ugen ikyua a ijiir i kasua pe ior ve hembe ngeen cii yô. Yange m cia ashe kpishi, shi m lu cian mer alaghga mba m ze makeranta a ve vea kar gbenda hen ijiir i m tile la nahan vea nenge a mo, man lu kwagh u er vough je la!

Mba ker ken inyom i 1940 yô, gba u a pav tiônnongo wase ker. Mba paven un yô, mbakwav wam cica cii nôngo u yemen ken tiônnongo ugen la. Tsô, m gba ijir hen ortamen u hemen tiônnongo. Nahan a kaa a mo ér, “Wea soo agumaior yô, due za pase ve kwagh.” Lu kwagh u m er vough je la! Ica i gba ga maa m zua a Elsie Noble. A ngohol mimi maa hingir ijende yam i ishima ishima.

Tom Pania man Averen a u Ve a mi La

M been makeranta yô, m hii u eren tom vea orgen u nengen sha inyar yô. Kpa er m nenge iember i mba pasen kwagh hanma shighe zuan a mi la yô, kwagh ne seer kenden isharen yam i eren tom pania la. Mba ker ken uwer u Mei 1945 yô, m hingir ikpur pania, nahan saan mo iyol je zua ga. Sha iyange i m hii tom pania wam la, ura nôô iyange jimin. Nahan kpa er saan mo iyol kpishi u duen kwaghpasen yô, m wa ura ikyo ga. Er m duen kwaghpasen sha ikyekye hanma iyange yô, kwagh ne wase u sôron iyol yam ker. Er myohom am hemba 42 ga nahan kpa, ma shighe môm tsô angev yangem u eren tom pania ga. Ken anyom a a kar ne m nenge a akaa kpishi a a tesem ér “TER ka agee am” yô.—Ps. 28:7.

Yange i tindim ér m za er tom u ikpur pania sha ajiir a Orshiada u Yehova nan lu her ga yô, shi m bugh atôônanongo a he sha ajiir ne. M hii pasen kwagh ken tar u Ingila anyom atar, maa i tindim ken tar u Ireland, ker kpa m pase kwagh anyom atar. Zum u m lu pasen kwagh ken gar u Lisburn ken tar u Ireland yô, m hen Bibilo a orgen u cir ken pasetô u côôci i Mbaprotestanti yô. Fe mimi sha kwagh u atesen a vesen agen a ken Bibilo yô, a hii u tesen mba ken côôci na akaa a he a a lu henen la. Mbagenev ôr mbahemenev mba hen côôci shon kwagh sha mi, nahan i pine un ityôkyaa i a lu tesen akaa ne yô. A kaa ér un nenge ér er un lu Orkristu yô, ka tom na u ôron ikyumile er yange un lu tesen ve akaa a mimi ga yô. Tsombor na yange u hendan a na kpishi, kpa tsegha iyol na sha ci u Yehova shi civir un sha mimi zan zan kar kpen.

Ijiir i sha uhar i m pase kwagh her ken tar u Ireland yô lu Larne. M pase kwagh hen ajiir ne mo tswen ulahadi ataratar, sha ci u ikyar yam i se eren tom pania imôngo la za Mkohol u Theocratic Increase ken gar u New York ken inyom i 1950. Yange i yinam hen shighe la ga cii. Mo kpa yange sarem u zan mkohol la kpen kpen. Nahan kpa, ken ulahadi mba m pase kwagh tswen la, m zua a akaa a taver mo ishima kpishi ken tom kwaghpasen. M zua a orbeenyol ugen u ngohol takerada wase anyom 20 ken ijime yô. Ken anyom la cii a ôr ú acin imôngo je yô, a nôngo u fan hanma kwagh u ker cii ken ityou. Orne ngohol mimi vea ônov nav uhar, u nomso man u kwase.

I Tsaase Mo ken Makeranta u Gileadi

Ken inyom i 1951 la i lôhôm vea upania mbagenev pue ken tar u Ingila ér se za klase u sha 17 u Makeranta u Gileadi ken South Lansing, ken gar u New York. Akaawan a ken Bibilo a yange se hen ken iwer i se lu ken makeranta la doom je zua ga! Hen shighe la anmgbianev mba kasev lu a gba nan akaaôron ken Makeranta u Henen Tom u Hemen u Aôndo la ga, kpa zum u se za makeranta la yô, i na se akaaôron shi se naan ibaver kpaa. Yange cier se iyol kpishi! Zum u m lu nan kwaghôron wam u hiihii yô, uwegh ku m kôr kwatakerada sha mi la lu kunden. Anmgbian Maxwell Freind, u tesen se la ôr sha gbenda u hômon kwagh ér: “Cier we iyol vough er hanma or u fan kwaghôron kpa ka i cier nan iyol nahan, man ka ken mhii u kwaghôron wou tseegh ga, cier we iyol zan zan u kar been.” Hen shighe u se lu ken makeranta la, se cii se seer fan u tilen sha ishigh ki klase jimin cii lamen. Kwaghhenen wase la yange ngôôr been ga cii, maa i tindi se ken ityar kposo kposo. I tindim ken tar u Thailand!

“Tar u Ahan”

Yange i na Astrid Anderson ér a lu ikyartom yam ken tar u Thailand; m tôô un mer ka iyua i dedoo je Yehova a nem ye. Yange se nyôr baaji u yemen ken tar la, se tsa sha gbenda ulahadi utaankaruhar cii ve se mase za nyôron ye. Se mba za nyer hen gar u Bangkok u lu gartamen u Thailand la yô, se nenge a ityembe kasua kposo kposo i ior vaan her kpishi yô, shi iagh lu wue wue i i ior nahan utso karen sha mi yô. Ken inyom i 1952 la, mba pasen kwagh u Tartor ken tar u Thailand lu a nyôr 150 ga.

Yange se mba nengen a Iyoukura i ken zwa Thai sha kwa u hiihii yô, se lu henen ser, ‘Se fatyô u lamen imba zwa la sha won kpa?’ Taver se kpishi u yilan ati a ken zwa la sha ikyenge i a vough vough. U tesen ikyav yô, ishember i khaù la, aluer u hii u yilan i sha ikyenge i kenden sha, u mase kuren sha i gban shimi yô, a lu “cinkafa,” kpa aluer u yila i sha ikyenge i kôrough yô, a lu “loho.” Nahan sea due kwaghpasen yô, u ma se kaan a ior ser, “M va u a loho u dedoo” la yô, se kaa a ve ser se va ne a “cinkafa i dedoo”! Nahan ior ve se se kpishi, kpa tegh tegh tsô se fa u lamen zwa la.

Ior i Thai ka ior mba lun saan saan kpen kpen. Ka nahan ve i yer tar u Thailand ér Tar u Ahan ye. Ijiir i se hii za pasen kwagh her yô, lu gar u Khorat (u hegen i yer ér Ratchasima) la, se pase kwagh hen ijiir ne anyom ahar. Maa i tindi se ken gar u Chiang Mai. Ior i Thai kpishi lu mba eren kwaghaôndo u Buddha, nahan ve fa Bibilo ga. Shighe u se lu ken Khorat la, m hen Bibilo a orgen u lu orvesen hen ijiir i tindin uwashika yô. Se lam sha kwagh u tertamen Aberaham. Er or shon vande ungwan iti i Aberaham yô, a kegh ato zulee lu ungwan kpegher sha ityô. Nahan kpa m va mase fan mer Aberaham u un lu a mi ken ishima la lu kposo a u m lu ôron un kwagh na la. Or ne lu henen kwagh u Abraham Lincoln, u vande lun pesiden u tar u Amerika la!

Yange doo se u tesen ior i Thai mba ve lu mbaasemaamimi la Bibilo kpen kpen; ve di kpa ve tese se u lun uma akuma akuma shi lun saan saan kpaa. Kwagh u se hen sha ikyev ve la wase se kpen kpen, sha ci u hen iyaagh ki mishen ki se hii lun her la, usu u latriki lu ga shi mngerem ma pom kpa lu ga. Sha nahan yô, se hen “u ngeen a kwagh wuee man shi u banen a kwagh kpaa.” Se kav inja i mkaanem ma apostoli Paulu ne vough, ma kaa ér, “M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne.”—Fil. 4:12, 13.

Ikyar i He man Tom u He

Yange m za zende ken London ken inyom i 1945 la. Sha shighe u m lu ker la mo man upania mbagenev man mba eren tom shin Betel se za hen ijiir i veren akaainjaa, i i yer ér British Museum la. Môm ken ve yô, lu Allan Coville, u ica i gba ga maa za makeranta u Gileadi, klase u sha 11 la. Yange been yô, i tindi un ken France, shighe kar yô shi i tindi un ken Belgium. * Shighe u m lu eren tom mishen ken tar u Thailand her la a kaa a mo ér una vôsom, nahan m lumun.

Se er ivese ken gar u Brussels, ken tar u Belgium ken uwer u Julai 9, 1955. Yange m shi tômon mer me er ivese yô, me za ember vea orya wam ken gar u Paris; sha nahan yô, Allen kaa ér lahadi u una dondo sha ivese yase la se za mkohol ken Paris. Nahan kpa, se mba za nyer ker yô, i kaa ér Allen a wase u geman akaaôron a sha mkohol shon jimin cii. Hanma iyange yô, a due tugh tugh a yem, se mase va hiden hen ijiir yase i tsan tugh. Nahan m ember ivese yam ken Paris, kpa ashighe kpishi m nenge a nenge a orya wam sha tsembe u nan kwaghôron ica a mo! Nahan kpa, saan mo iyol kpishi u nengen er orya wam u m sember vôson ne lu wasen anmgbianev nav mba nomso man kasev nahan. Yange m fa doo doo mer ka Yehova a lu kwagh u vesen ken ivese yase ye shi m fa mer mimi je a saan se iyol.

Ivese shi za a mo hen ijiir i he i pasen kwagh, ka tar u Belgium je la. Yange m fa tar u Belgium mer ka ijiir i í nôngon ityav her kpishi yô, kpa m ze tom mishen ker yô, m mase kaven mer ior mba ken tar u Belgium kpishi ka mba soon bem. Shi yange gba u me hen zwa French sha er me fatyô u pasen ior mba ken imbusutariyan i tar u Belgium la kwagh yô.

Ken inyom i 1955 la, mbapasenkwagh mba ken tar u Belgium kuma er 4,500 nahan. Mo man Allan se lu eren tom Betel shi eren tom u zenden sôron atôônanongo, se er tom ne zurum anyom 50. Ken atô u anyom ahar man tiôn a hiihii la se zenden sha ikyekye se unden agungu, ura ua nôôn shin ua nôôn ga kpaa. Ken anyom a a kar ne se tsa ken uya mba anmgbianev hemba 2,000! Ashighe kpishi yange m nenge a anmgbianev mba nomso man mba kasev mba i taver ve iyol ga kpa ve lu civir Yehova sha tahav vev cii yô. Ikyav ve la taver mo ishima nahan m yina ishima ken mcivir wam ga cii. Hanma kwa u yange sea sôr tiônnongo man lahadi una bee yô, se zua a ishimataver kpishi. (Rom. 1:11, 12) Allan lu ikyar i dedoo kpen kpen. Sha kpôô yô, mkaanem ma i er ken Orpasenkwagh 4:9, 10 la ka ma mimi, ma kaa ér: “Guda uhar a u môm, . . . Gadia aluer vea gba kpaa, u môm nana kôr ugen nan mough a nan sha.”

Averen a M Zough a mi sha u Eren Tom sha ‘Agee a Yehova’ a Nem La

Ken anyom ne cii saan mo man Allan iyol sha ci u se wase ior kpishi ve hingir mbacivir Yehova. U tesen ikyav yô, ken inyom i 1983 la, se za sôr tiônnongo ugen u eren mkombo ken zwa French ken gar u Antwerp la, nahan se tsa vea tsombor ugen. Anmgbian Benjamin Bandiwila, gumor ugen ken tar u Zaire (u i yer u hegen ér Democratic Republic of Congo la), kpa va tsombor ne inya hen shighe shon. Benjamin yange va makeranta u henen ken tar u Belgium. Nahan a kaa a vese ér, “Uma wen ne sarem kpen kpen, ne gema uma wen jimin cii ne na sha u eren Yehova tom.” Tsô Allan kaa a na ér: “U kaa wer uma wase sar u, kpa u ngu keren mzehemen ken tar. U hen wer kwaghôron wou la zua sha ieren youwee?” Kwagh u Allan ôr a Benjamin ne na un hii u henen sha uma na. Nahan hidi ken tar u Zaire yô, a hii u eren tom pania, hegen ne ngu môm ken Kômatii u Nengen sha Branci.

Ken inyom i 1999 la i pavem gôngor i sôr avav shimi. Hii shighe la je, myohom am kera hemba 30 ga. Sha kpôô yô, m ngu ‘ikyagh ki inyaagh’ ki taver ga. Nahan kpa m wuese Yehova kpishi er a nem “agee a hemban” la yô. Ipaven yam ngi been yô, Yehova nam agee a dondon orya wam eren tom u sôron atôônanongo la. (2 Kor. 4:7) Mba ker ken uwer u Maaci 2004 yô, orya wam Allan yav kera nder ga. Ku na nyoon mo kpishi, kpa er m fe mer Yehova ngu umbur un yô, kwagh la surum ishima.

M ngu anyom 83 hegen, man m er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 63. M ngu eren tom u pasen kwagh kpoghuloo her, m ngu henen Bibilo a or hen ya shi hanma ian i ka ia due yô, m pase ior kwagh u awashima u Yehova u doon la. Ashighe agen yô, ka m hen mer, ‘Luun er yange mea hii tom pania ken inyom i 1945 la ga nahan, uma wam ma a lu nena-o?’ Yange mea soo yô, ma m kaa mer doon kpa ka doon mo iyol ga nahan me fatyô u eren tom pania ga. Nahan kpa doom kpishi er yange m hii tom pania shighe u m lu gumkwase la nahan! Nahan m nenge mer aluer se ver Yehova hiihii yô, una lu agee ase.

[Footnotes]

^ Yange i gber takerada u Salvation la ken inyom i 1939, kpa i de u gberen u hegen.

^ I ôr kwagh u uma u anmgbian Coville ken Iyoukura [zwa Buter] i Maaci 15, 1961.

[Picture on page 18]

Mo man ikyartom yam i mishen, Astrid Anderson (ken uwegh ku iyan)

[Picture on page 18]

Mo man orya wam ken tom u zenden sôron atôônanongo, ken inyom i 1956

[Picture on page 20]

Mo man Allan ken inyom i 2000