Marku ‘Lu a Inja Kpishi sha Tom’

SHIN er tiônnongo u ken Antioki la yange tagher a mbamzeyol nahan kpa, anyiman a a gba hen ato u apostoli Paulu man apostoli Barnaba la lu inja kposo. Nomsombaiorov mban lu wan iyol u yemen zende u mishen, kpa zum u gba u vea tsua or u nana za zende ne vea ve yô, “anyiman” gba hen ato ve “tsung.” (Aer. 15:39) Ior mbauhar mban maa pav, hanma or yem gbenda u nan. Anyiman ve ne lu sha kwagh u ormishen u sha utar u i yilan un ér Marku la.

Marku lu ana? Lu nyi i na ve anyiman gba hen ato u mbaapostoli uhar sha ci naa? Yange taver ve u geman mbamnenge mba ve lu a mi sha kwagh la sha ci u nyi? Yange ve gema mbamnenge mbara ma shighe je he? U fatyô u henen nyi sha kwagh u er Marku laa?

Shighe u Lu hen Ya Na ken Yerusalem La

Marku vese ken Yerusalem, man a shi nan kpa, i mar un hen tsombor u Mbayuda u lun yôughyôugh. Kwagh u hiihii u se fe sha kwagh na jighilii yô, ka kwagh u a bende a yiase i tiônnongo u Kristu u sha ayange a tsuaa la. Ortyom u Yehova dugh a apostoli Peteru  ken gaadi u Herode Agripa u Hiihii sha ivande ken inyom i 44 la yô, a kar a za “hen ya u Maria, ngô u Yohane, u i yilan un er Marku la; ior kohol heregh kpishi, lu eren msen.”—Aer. 12:1-12. *

Nahan ka inja er tiônnongo u ken Yerusalem la yange una nyôron mbamkombo hen ya u ngô u Marku nahan. Er “ior kohol heregh kpishi” yô, tese ér ya la kehe. Peteru va manden uwegh “sha hunda u puadwer” yô, wankwase u eren tom hen ya u Maria, iti na ér Rode, va sha hunda la sha u va fan or u nan lu keman uwegh la. Kwagh ne tese ér Maria lu kwase u lun a kwagh ave. Shi i kaa ér ya la lu ya na, lu u nom na ga. Sha nahan yô, alaghga tsô lu kwasecôghol shi Marku kpa lu iyev her.—Aer. 12:13.

A shi nan kpa Marku lu vea mba ve kohol sha u eren msen la imôngo. Yange una hoghor a mbahenen mba Yesu kua mbagenev mba ve nenge akaa a yange er shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh la. Sha kpôô yô, alaghga tsô Marku lu wanyekwaor u lu dondon Yesu shighe u i sember kôron Un, u cir ikyondo iyol, kpa lu ker idyelegh, u yevese zum u i soo u kôron un la.—Mar. 14:51, 52.

Ityom i ken Tiônnongo

Ijende i Marku kôr a Mbakristu mba vian ken jijingi ne bende a na sha gbenda u dedoo je ka u tunan ga. A vese ken jijingi, nahan anmgbianev mbahemen ken tiônnongo hingir u fan un. Shighe u Paulu man Barnaba za a “iwasen” i anmgbianev mba ken Antioki tindi hen anmgbianev mba ken Yerusalem sha u ve war ijen ken inyom i 46 la, ve nenge a Marku, nahan kwagh na doo ve. Paulu man Barnaba mba ngur hiden ken Antioki yô, ve yem a Marku.—Aer. 11:27-30; 12:25.

Aluer or nan ôr kwagh ne sha laa laa yô, alaghga nana hen ér kwagh lu jighilii u zua iorov mbautar mban ga, saa di kwagh u ken jijingi tseegh. Nana hen ér Paulu man Barnaba yange ve tsua Marku ér a er tom vea ve sha ci u mfe na u ken jijingi la tseegh tsô. Kpa Paulu pase ken washika na ugen ér Marku lu anmgbian u Barnaba. (Kol. 4:10) Alaghga kwagh ne una wase se u pasen akaa a yange va er ken hemen, aa a bende a Marku yô.

Ka kom er inyom i môm nahan yô, icighan jijingi mgbegha Paulu man Barnaba u yemen zende u mishen u hiihii. Ve mough hen Antioki ve gba yemen sha Shiperu. Yohane u i yilan un ér Marku la lu a ve ityô, lu “eren ve tom.” (Aer. 13:2-5) Alaghga tsô yange lu u Marku una nengen sha ugbayol mba mbaapostoli mban ken zende sha er vea ver ishima sha akaa a ken jijingi yô.

Paulu man Barnaba kua Marku ve per Shiperu, ve lu pasen kwagh yemen ken Ashia u Kiriki. Mba za nyer Ashia u Kiriki yô, Yohane u i yilan un ér Marku la er kwagh u lan Paulu ishima kpishi yô. Bibilo kaa ér yange mba za nyer ken Perga yô, “Yohane maa undu ve heregh, hide ken Yerusalem.” (Aer. 13:13) Kwagh u na ve er nahan yô, i ôr se ga.

Anyom nga kar yô, Paulu man Barnaba kua  Marku hide yem ken Antioki. Mbaapostoli mba uhar mban hide gba lamen er vea za zende ve u mishen u sha uhar, vea za sôr mba ve pase ve kwagh shighe u ve er zende ve u hiihii la yô. Barnaba soo ér anmgbian na a za a ve ityô, kpa Paulu nyôr ityough ga sha ci u Marku yange vande undun ve ken zende hide yem. Ka kwagh u yange va a anyiman a se er kwagh u á ken kwaghôron u hiin ngeren ne je la. Barnaba mough a Marku, ve yem hen Shiperu u za eren tom u Ter her, Paulu di yem Shiria. (Aer. 15:36-41) Mnenge u Paulu lu a mi sha m-undu u Marku undu ve ken zende hide yem la kaha a u Barnaba je ka ashe tugh ga.

U Himen Iyongo

Ishima yange ia vihi Marku sha anyiman a a gba sha ci na ne je ka u tunan ga. Nahan kpa, a za hemen u lun ortom u jighjigh her. Marku vihi a Paulu anyom nga kar er 11 shin 12 nahan yô, shi i hide i ter Marku ken yiase i Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la. Lu vea ana i ter unu? Lu vea Paulu, u mayange u hen wer una lu vea na ga la!

Shighe u i wuhe Paulu ken purusu ken Roma ken inyom i 60 zan zan 61 la, a tindi uwashika kpishi mba ahegen ve hingir ityakerada i ken Icighanruamabera la. Ken washika u a nger Mbakolose la, a kaa ér: “Aristareku u i wuhe un a mo imôngo ngu sughun ne man shi Marku anmgbian u Barnaba la kpaa (wen yô, i vande wan ne kwagh sha kwagh na. Aluer una nyôr ken ven yô, lumun nen un) . . . Ken mba ve lu eren tom u tartor u Aôndo a mo imôngo yô, ka ve tseegh. Ve surum ishima kpishi je.”—Kol. 4:10, 11.

Nenge imba er yange kwagh kôr gema ne sha wono! Marku u ngise ishima vihi Paulu a na kpishi ne, a shi a hingir ikyar na u ken tom u numben sha mi ga. A shi nan kpa, Paulu yange kaa a Mbakolose ér alaghga Marku una va ve inya. Aluer a za ve inya yô, Marku una lu lamen a ve sha ityough ki Paulu.

Paulu yange na Marku ibo gaegh anyom a karen ken ijime laa? Marku yange zua a iwasen sha mtsaha u i tsaha un la je he? Shin yange i na un ibo gaegh, kpa gema zua a iwasen shamini? A lu nyi kpa, er ve hime iyongo ve la tese ér Paulu man Marku via ken jijingi. Yange ve hungur a akaa a á er ken ijime la, nahan ve hingir u hiden eren tom imôngo. Kwagh ne ka ikyav i dedoo sha ci u hanmaor u yange nan huna kwagh u orgen u nan lu Orkristu a nan imôngo yô.

Marku Lu Or u Zenden Sha

Aluer u time sha ijende i Marku er la yô, u kav er zende kpishi je yô. Yange va ken Yerusalem, kpa mough heregh yem ken Antioki, moughon heen yô, a yem ken Shiperu man Perga. Undun Shiperu man Perga yô, a yem ken Roma. Shighe u lu ken Roma la, Paulu soo u tindin un ken Kolose. Kpa ka cii ne ga!

Apostoli Peteru nger washika na u hiihii ken inyom i 62 zan zan 64 la. A nger ér: “Un u a lu ken Babilon . . . ngu sughun ne; wan wam Marku kpaa nahan.” (1 Pet. 5:13) Nahan, Marku yange er zende za ken Babilon sha u za eren tom vea apostoli u nyôron mbamkombo mba Mbakristu hen ya u ngô u Marku anyom imôngo ken ijime la.

Zum u i wuhe Paulu ken purusu sha kwa har ken inyom i 65 la, a nger Timoteu u lu ken Efese la washika, shi a kaa ér: “Kua a Marku, va a na.” (2 Tim. 4:11) Kwagh ne tese ér Marku lu ken Efese. Marku yange una lumun u hiden yemen vea  Timoteu ken Roma er Paulu soo la je ka u tunan ga. Zende lu ican sha ayange la, kpa Marku er ijende la cii a ishima i môm.

Tom u Vesen Ugen

Tom u vesen ugen u Marku er yô, lu u Yehova mgbegha un u ngeren môm ken ityakerada i Ivangeli la. Shin er Ivangeli i sha uhar ne i ter iti i orngeren u i mape môm ga nahan kpa, akaaôron a uter mba tsev la tese ér lu Marku nger Ivangeli shon ye man lu Peteru ôr un kwagh u nger la ye. Sha mimi yô, Peteru yange nenge hanma kwagh u ôr Marku nger la cii.

Mbatimen sha Ivangeli i Marku na jighjigh ér yange nger Ivangeli ne sha ci u Atôatyev a ôron yô. A wase sha u pasen aeren a Mbayuda tsembelee. (Mar. 7:3; 14:12; 15:42) Marku gema asember a ken zwa u i yilan ér Aramaic, a alaghga a taver or u nan lu Oryuda ga u kaven yô. (Mar. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) A yar tom a asember a ken zwa Latin kpishi shi a pase asemberatii a ken zwa u Mbagrika, a ior ve fe kpishi la sha asemberatii a ken zwa u Latin. A ôr ingyegh ki inyaregh ki Mbayuda ken inyaregh ki Mbaroma. (Mar. 12:42) Kwagh ne cii nôngo u zuan sha ikyaan i uter mba tsev, i i kaa ér Marku nger Ivangeli na ken Roma la.

“Ngum a Inja Kpishi sha Tom.”

Yange lu tom u ngeren Ivangeli tseegh Marku er ken Roma ga. Umbur kwagh u Paulu kaa a Timoteu la: “Kua a Marku, va a na.” Paulu soo ér i va a na sha ci u nyi? A kaa ér: “Gadia ngum a inja kpishi sha tom.”—2 Tim. 4:11.

Ka kwa u masetyô je i ter Marku sha adondon adondon ken Ruamabera je ne, man kwagh ne pase kwagh u mlu na vindi vindi. Ijiir i môm kpa ngi i í er kwagh u tom u Marku ken tiônnongo ér ka apostoli shin orhemen gayô profeti ga. Yange lu Ortom, inja na yô, lu or u tilen shisha shi eren tom sha ci u mbagenev. Shi cii man Paulu kpe hen shighe ne yô, apostoli ne vande zuan a mtsera sha iwasen i Marku na un la.

Aluer se kohol avegher akaa a se zough a mi sha kwagh u Marku ne yô, se kav ser lu or u tseen ishima sha tom, u yôôn loho u dedoo sha ajiir kposo kposo tar sha won cii man or u saan un iyol u eren tom sha ci u mbagenev yô. U ôron kwagh haan mbabov kera yô, Marku yange zua a averen sha ityom i í na un er la sha ci u lu or u gban uwer sha kwagh ga!

Er se lu mbacivir Aôndo nyian yô, se kpa se kange ishima ser se pase loho u dedoo u Tartor, er Marku nahan. Mbagenev ken a vese ka ve fatyô u moughon yemen sha ajiir agen shin ve yem ken itiar igen je kpaa, sha u za yôôn loho u dedoo sha ajiir la, er Marku kpa er nahan. Shin er alaghga se kpishi se fatyô u moughon yemen sha ajiir agen ga nahan kpa, se cii se fatyô u dondon ikyav i Marku sha gbenda u injaa ugen. Gba u se kpa se nôngon sha afatyô wase cii se naan mbananjighjigh a vese imôngo iwasen sha igbenda i vea za hemen u eren tom u Aôndo yô, di vough er Marku yange er tom kpoghuloo sha ci u anmgbianev nav mba ken Kristu nahan. Aluer se er nahan yô, se fa je ser Yehova una za hemen u veren se doo doo.—Anz. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Ngeren u shin kpe]

[Foto u tesen ijiir/Foto u sha peeji 8, 9 la]

(U soo u ôron ngeren ne cii yô, nenge takerada u)

Agar Agen a Marku Za Her Yô

Roma

Efese

Kolose

Perga

Antioki (u Shiria)

Shiperu

ZEGEMNGER U MEDITERENIA

Yerusalem

Babilon