Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

Aberaham Yange Lu a Urakumi Mimii?

Aberaham Yange Lu a Urakumi Mimii?

Aberaham Yange Lu a Urakumi Mimii?

BIBILO kaa ér urakumi lu ken uzendenya mba Farao na Aberaham la. (Gen. 12:16) Shighe u wanakiriki u Aberaham yem zende u icaa ken Mesopotamia la, yange “kôr urakumi pue ken urakumi mba ter na.” Sha nahan yô, Bibilo pase wang ér Aberaham lu a urakumi sha shighe na, u a kar hegen i kom er anyom 4,000 la.—Gen. 24:10.

Mbagenev lumun a kwagh ne ga. Bibilo i i yer ér New International Version Archaeological Study Bible la kaa ér: “Mbafantakerada kaa ér akaa a mbayiase a i er sha kwagh u urakumi la cii lu nahan ga, sha ci u ior kpishi na jighjigh ér lu ken inyom i 1200 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu), shighe u Aberaham kpe kera ica i gba la, ior kpishi hii u lun a urakumi hen ya ye.” Ma kwagh u Bibilo i er sha kwagh u urakumi hen shighe ne cii una fatyô u lun shami ga sha ci u yange i luun a urakumi hen ya sha ashighe a i ter ken Bibilo la ga.

Nahan kpa, mbafantakerada mbagenev nyiman ér, shin er shighe u i va hii u eren kwagh a urakumi hen ya la a kar hegen i kom anyom 3000 nahan kpa, u ngu wer yange i eren kwagh a urakumi cii man shighe la ga ze. Takerada u i yer ér Civilizations of the Ancient Near East la kaa ér: “Kwaghtôvon u i sember tôvon yô tese ér i hii u eren kwagh a urakumi hen ya ken imbusutariyan i veghertar u Arabia la shighe kar hegen hemba anyom 4000. A shi nan kpa, sha hiihii la i koson rakumi hen ya sha ci u atumba a na man ice na man ikyôvor nagh man inyam na, kpa alaghga ica i gbe ga yô, ior hii u nengen ér a fatyô u tôôn ikyav sha rakumi.” Akuhe a i dugh shin inya yô, nôngo u suen kwagh u i kaa ér i hii u lun a urakumi hen ya cii shighe u Aberaham la.

Takerada u ú tese ikyav i kwagh ne kpa ngu. Takerada shon kaa ér: “Ikpande igen ken Mesopotamia, i yange i nger kwagh sha mi sha ashighe a tsuaa la ter rakumi, shi akav agen nga a mlu na sha mi, u tesen je ér a shi nan kpa zendenya ne nyôr ken Mesopotamia shighe kar kuma anyom 4000” hegen, inja na yô, ka sha shighe u Aberaham la je la.

Mbafantakerada mbagenev na jighjigh ér mbakasuav mba hen tiôntar u i yer ér South Arabia mba teen kwaghhumandoon, yange ve tôôn ikyav vev sha urakumi ve karen ken deserti ve yemen a mi sha ajiir a ken imbusutariyan la, er Igipiti man Shiria nahan, nahan ve samber a urakumi sha ajiir ne. Alaghga tsô, ior kpishi hii u eren kpenga ne ken inyom i 2000 C.S.Y. la. Kwagh er doo yô, Genese 37:25-28 ter kwagh u mbakasuav mba Ishemael mba yange ve tôôn kwaghhumandoon sha urakumi ve yemen a mi ken Igipiti shighe u Aberaham kpe kera anyom kar er deri môm nahan la yô.

Adooga ior kpishi lu a gba eren kwagh a urakumi sha ayange a Aberaham la ga, kpa ikyav tese ér yange i fa a fa kwagh u rakumi sha shighe la ga kuaa ga. Sha nahan yô, takerada u i yer ér The International Standard Bible Encyclopedia la kure ikyaa ér: “Ityôkyaa kera ngi i a nenge kwagh u i er ken Bibilo sha kwagh u urakumi sha ashighe a tsuaa la ér ngu shami ga ze, sha ci u i zua a akav shin inya kpishi a tesen ér yange i eren kwagh a urakumi hen ya cii man shighe u Aberaham la ye.”