JIGHILII yô, er ior mba ve va u ungwan kwaghôron wam ken inyom i 1957 la vese iyenge ga nahan kpa, zam a za shami. U nenge yô, m hii ashe a cian tsung ka kwagh u nyian a mi ga. Mimi yô, shighe u m lu wanye la, mbavannya vea va hen ya wase yô, m yevese m za yer, mea fa ve je kpaa.

Sha nahan yô, alaghga a kpiligh we iyol u fan er i lu ityom kpishi i m lu a mi u eren ken nongo u Yehova la i kighir mo ve, m hingir u eren akaa vea ior kpishi, azende am man mbavannya kpaa ye. Nahan kpa m za hemen u nôngon a ashe a cian man vangertiôr u a ban ken a mo la her, nahan me fatyô u kaan mer ka sha tahav av m er ityom la m ze ikyura ga. Kpa m nenge a mimi u ityendezwa i Yehova yange er ne, ér: “M taver we, shi M wasen we, man M tuur we sha uwegh Agh ku yanegh ku yiman a yima la.” (Yes. 41:10) Môm ken igbenda i vesen i Yehova a wasem yô, ka iwasen i mba m civir un vea ve imôngo la ve nem la. De m ôr u iwasen i ve mbagenev ve nem, hii shighe u m lu wanye la je.

Ken kwavanyom u 1940 la, anmgbian u kwase ugen u i yilan un ér Elsie Hungtingford yô, va hen sule u tsombor wase lu a mi ken imbusutariyan, vegher u shin ityôtar,  hen tiôntar u Ontario la. Yange va pepe shighe u iyange due ta igyaang yô. Va kem uwegh yô, ngôm za bugh hunda, kpa terem u cian ashe er mo nahan la yô, tema vea mo ken iyou her, se lu ungwan iliam i i lu zan hemen la. Kpa er Baba tôô ér Anmgbian u kwase Huntingford teen kasua, nahan aluer un za venda ga yô, ngôm a yam kwagh u se soo u yamen ga yô, a mough a za sha hunda, a za kaa ér kwagh gba se u yamen kwagh ga. Anmgbian u kwase Huntingford maa pine ér: “Ner, kwagh gba ne u henen Bibilo gaa?” Baba wam gema kaa ér: “A lu Bibilo i henen yô, ngura gba se yum.”

Lu shighe u hemban doon cii je anmgbian u kwase Huntingford va se inya ne. Mbamaren av yange ve zaan adua u United Church of Canada la kpoghuloo, kpa ve sember den u zan un. Sha ci u nyi? Sha ci u pastô u adua la yange a nger ati a mba ve er iyua la cica cii, a hii sha ati a mba iyua ve i hembe ngeen la, a za mase sha mba iyua ve i gbe ikyev ga la, maa a tôô a za var sha hunda u nyôron ken iyou i adua la. Er mbamaren av lu a kwagh ave kpishi ga yô, i nôngon u masen ati a ve, nahan mbatamen mba ken adua la ve gbidyen ve ahumbe ityô ér ve seer eren iyua. Shi pastô ugen kpa kaa ér akaa a un tesen ior la un na jighjigh a mi ga, kpa un ngu tesen ve a her sha ci u un soo ér i de un tom pastô ga. Sha nahan yô, se undu adua la, kpa se mem u keren gbenda u kuren mgbe wase u ken jijingi la ga.

Er i wa atabam sha tom u Mbashiada mba Yehova ken tar u Kanada hen shighe ne yô, Anmgbian u kwase Huntingford henen kwagh a tsombor wam ken Bibilo man akaa agen a a nger ken antakerada na u cuku u il ugen la tseegh. Kpa va fe ér se ôr mbautahav kwagh na ga yô, a hii u henen kwagh a vese ken ityakerada i i har sha Bibilo yô. Hanma kwa sea hen kwagh sea bee yô, se yer ityakerada la kpile kpile. *

Er Anmgbian u kwase Huntingford lu tagher a ahendan man mbamtaver mbagenev nahan kpa, a za hemen u pasen loho u dedoo sha gbashima her. Gbashima na la doom shi mgbegham u tilen sha kwagh u mimi. Mba er mbamaren av batisema inyom i môm i kar yô, mo kpa m tsegha iyol yam sha ci u Aôndo. Yange i erem batisema sha iyange i Febewari 27, 1949 la, shin ikyagh ki iyôôgh ki i naan ilev kwaghyan shimi yô. M lu anyom 17. M er batisema yô, m kange ishima u eren tom u pasen kwagh la hanma shighe.

Yange taver mo u hiin pania pav la. Nahan m er tom ken banke man afishi agen shighe wa karen sha ci u m na jighjigh mer gba u me zua a inyaregh ki me suen iyol yam ken tom u pania la yô. Nahan kpa, er m lu gumor u kwaghfan yinam yô, mea zuan a zua a inyaregh nahan maa m vihi ki cica cii. Nahan anmgbian ugen u i yilan un ér Ted Sargent yô, kaa a mo ér mo m taver ishima shi m na Yehova jighjigh. (1 Kron. 28:10) Ishimataver i a nam ne na yô, m hii pania u eren ken uwer u Novemba 1951 la. M lu a udola 40 man ikyekye i tse, kua ikpa i he i môm tseegh. Kpa hanma shighe cii Yehova a nenge ér m zua a kwagh u a gbem la. M wuese kpishi er Ted yange taver mo ishima u hiin pania u eren yô! Kwagh ne vam a averen agen kpishi.

Sha iyange igen aikighe ken uwer u Agusutu 1952 la, i gbidyem waya hen gar u Toronto. Afishi a branci a Mbashiada mba Yehova a ken tar u Kanada lôhôm ér m va hii tom shin Betel ken uwer u Setemba la. Er m cian ashe shi m lu a vande zan shin branci la ga nahan ga, saan mo iyol sha ci u upania mbagenev yange ve ôrom akaa a doon kpishi sha kwagh u Betel. Nahan hen shighe la je ishima gbam shimi.

Yange m yem shin Betel anyom nga kar ahar yô, i gema tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom, u Anmgbian Bill Yacos lu eren ken tiônnongo ugen hen gar u Toronto la i nam. Er m lu anyom 23 tseegh yô, m nengen iyol yam mer m ngu wanye u kahan sule, u nan fe kwagh môm ga yô. Kpa Anmgbian Yacos tesem kwagh u me er yô, a iyolhiden ijime man sha dooshima. Shi Yehova wasem sha mimi kpaa.

Anmgbian Yacos lu ngosokii, ngôôr sen ga, shi kwagh u ior gba un ishima. Yange anmgbianev ve doo un ishima, shi ve kpa kwagh na doo ve. Yange zaan ve inya fele fele, i lu shighe u ve lu a mbamzeyol la tseegh tsô ga. Bill Yacos taver mo ishima ér mo kpa m eren nahan, shi m duen kwaghpasen vea anmgbianev mba nomso man mba kasev. A kaa a mo ér: “Kenneth, tese anmgbianev wer kwagh ve gba u ishima. Kwagh la una cir mbamyen vev kpishi.”

Yehova wasem sha gbenda u vesen, hii ken uwer u Janawari 1957 la je. Ken uwer la m vôso Evelyn, u yange za klase u Makeranta u Gileadi u sha 14 la. Cii man ivese yase yô, un lu eren tom u pasen kwagh hen tiôntar u Quebec, ape i lamen zwa French la. Hen shighe ne, Adua u Fada lu a tahav hen tiôntar ne kpishi. Nahan tom u Evelyn lu eren hen tiôntar ne la lu u ican kpishi, kpa a hide ijime ga, a suur sha Yehova.

Shi Evelyn kendem shighe môm tsô kpaa ga. (Ef. 5:31) Jighilii yô, shighe u se er ivese ica i lu a gba la, kwagh ugen yange er, u kar ieren na ne yô. Yange se wa agoyol u zan zende hen kpentar u Florida, tar u Amerika, kpa se mba er ivese iyange i môm i kar yô, afishi a branci kaa ér mo m za mitin igen kasua môm shin Betel u ken Kanada la. Sha kpôô yô, mitin ne bunde awashima wase la, kpa mo man Evelyn yange se soo ser se er nyityôkwagh i Yehova a kaa ér se er cii. Sha nahan yô, se kera fatyô u zan zende za ember ivaa yase la ga. Ken kasua u m lu her ga la, Evelyn lu duen kwaghpasen ikyua a iyagh ki branci la. Er haregh la kaha a u ken Quebec la nahan kpa, a gba uwer ga.

Kasua la been yô, kwagh u kpiligh mo iyol er. I kaa ér mo m yem m za er tom u orkuran u ningir sha hen  Ontario, ken imbusutarimese i tiôntar la. Er m er ivese ica lu a gba ga, shi m lu anyom 25 tseegh shi m lu a mfe sha akaa kpishi ga nahan kpa, se kura ikyav se yem, se lu suur sha Yehova. Yange wuhe kôr ken tar u Kanada hen shighe ne kpishi, kpa se nyôr igirgirdogo tugh vea mbakuran mba ningir sha mbagenev, mba ve tsa ken tom la yô. Ve lu hiden yemen sha uningir mba i na ve tom her la. Yange ve taver se ishima je zua ga! Je yô, anmgbian ugen hanger ér se tsa sha gambe na u shin igirgi, u a tsôr sha ci na la, sha er se de tem shisha shin ikyôn tugh kaka ga yô. Kpernan pepe se kar a kar se za annongo u hen Hornepayne la inya, er m vande pasen nahan. Yange se er ivese ayange kar 15 tseegh maa se za vannya ne ye.

Lu u akaa agen kpishi aa va gema sha ci wam man Evelyn. Shighe u se lu eren tom u zenden sôron uharegh, er inyom i 1960 lu yemen u za been la, i lôhôm ér m za Makeranta u Gileadi, klase u sha 36 la, m za hen kwagh iwer pue. Lu u makeranta ne ua hii ken Febewari 1961 hen gar u Brooklyn, kpentar u New York. Sha kpôô yô, kwagh ne doom kpishi, kpa msaanyol wam la kera za bee ga sha ci u i lôhô Evelyn ga. Kpa i gema i kaa a Evelyn ér a nger washika a pase ér un lumun u mo undun un, a hemba kpa iwer pue, vough er kasev mbagenev mba i lôhô noov vev makeranta ne la kpa gba u vea er nahan. Evelyn yange haa mliam ashe, kpa se cii se gba zwa môm sha kwagh u mo zan makeranta ne la, shi doo un kpishi er lu u me za zua a ityesen i injaa ken Makeranta u Gileadi la nahan.

Shighe u m lu her ga la, Evelyn lu eren tom hen branci u ken Kanada la. Yange lu a ian i civirigh i tsan iyou i môm vea anmgbian u kwase Margaret Lovell, u i tsegha un u yemen sha la. Kpa sha kpôô yô, yange sar Evelyn man mo u zuan ishigh kpen kpen! Nahan kpa, sha iwasen i Yehova yô, se ver ishima sha ityom i i hila na se hen shighe ne la. Iyol i Evelyn kegh u den ér shighe wase u lun imôngo la a kar un, sha er se hemba lun Yehova man nongo na a iwasen la, doom je gande ôron.

M ze Makeranta u Gileadi ka nenge u kuman er iwer i ityar nahan yô, Anmgbian Nathan Knorr, u lu hemen tom u pasen kwagh sha tar cii hen shighe ne la, kaa ér m er kwagh u kpilighyol ugen. A pinem aluer ka u me fatyô u undun Makeranta u Gileadi hen shighe ne, hiden yemen hen branci u ken tar u Kanada la za hila tesen ken Makeranta u Tsaase Mbatamen man Udiakon la yô. Anmgbian Knorr kaa a mo ér mba kighir mo u za eren tom ne ga. Aluer mea soo yô, me fatyô u henen Makeranta u Gileadi been, maa alaghga a tindim u za eren tom u mishen. Shi a kaa ér aluer mo m tsua u hiden yemen ken Kanada yô, alaghga a tsa sha won kpa a kera shi lôhôm Makeranta u Gileadi ga, man ken masejime yô, alaghga tsô a hide a kaa ér m er tom u pasen kwagh ken tar u Kanada. Maa a de ér mo m za lam a kwase wam sha kwagh ne tsô me mase tsuan kwagh u m soo yô.

Er Evelyn vande pasen mo mnenge na sha kwagh u ityom i Aôndo yô, fese je m kaa a Anmgbian Knorr mer, “Kwagh u nongo u Yehova u soo ér se er cii, a saan se iyol u eren.” Hanma shighe cii ka se nenge ser doo u ijiir i nongo u Yehova u tindi se cii se za, aluer ka i se hembe soon ga je kpaa.

 Sha nahan yô, ken uwer u Aipor 1961 la, m undu Brooklyn, m hide m yem ken Kanada sha u za tesen ken Makeranta u Tsaase Mbatamen man Udiakon la. Shighe kar yô, se hingir mba ken tsombor u Betel la. Maa kwagh u kpiligh mo iyol yô, shi i lôhôm ér m za Makeranta u Gileadi, klase u sha 40, u lu u una hii ken inyom i 1965 la. Hen shighe ne kpa, gba u Evelyn una nger washika u lumun ér mo m undun un. Kpa ukasua mba kar kpuaa yô, un kpa i lôhô un ér a za makeranta ne vea mo, nahan mo vea na cii doo se je zua ga.

Se mba za nyer hen Makeranta u Gileadi yô, Anmgbian Knorr kaa a vese ér se mbayevmakeranta mba i lu tesen se kwagh ken zwa French la cii, a lu tindin se ken Afrika. Nahan kpa, se mba been makeranta yô, i hide i tindi se ken tar u Kanada! Yange i nam tom u wasen Kômatii u Nengen sha Branci la. Er m lu anyom 34 tseegh yô, m umbur Anmgbian Knorr mer, “M ngu a via or i kuma ga.” Kpa a taver mo ishima. Shi hii shighe la je, m nôngo u zan idyu a anmgbianev mba shin Betel, mba ve lu tamen a mo shi ve hembam mfe la cii ve, m mase tsuan u eren akaa a vesen ye.

Tom u shin Betel bughum aan a injaa a henen kwagh hen mbagenev. M ne mbagenev mba m eren tom u Kômatii u Nengen sha Branci vea ve la icivir, shi kwagh ve doom kpishi. Shi Mbakristu mbalun a inja i dedoo, mba nomso man mba kasev, agumaior man mbabeenyol uderi imôngo ve wase uma wam sha igbenda i doon kpen kpen, shin Betel heen, man ken atôônanongo a se venda eren tom her la kpaa.

Shi tom u Betel bughum ian i tesen mbagenev shi taver jighjigh ve u nan. Apostoli Paulu yange kaa a Timoteu ér: “Lu ken akaa a i tese u” la. Shi a kaa ér: “Akaa a u ungwa hen mo, mbashiada kpishi kpaa lu her la, gema wa sha ikyev i ior mba ve lu jighjigh mba vea kuma u tesen mbagenev kpaa yô.” (2 Tim. 2:2; 3:14) Ashighe agen Mbakristu mba se civir Aôndo imôngo la ka ve pinem kwagh u m hen ken atô u anyom 57 a m er tom shin Betel la. Ka m na ve mlumun a vese ga, mer, “Kegh iyol u eren kwagh u nongo u Yehova u soo ér we u er la, de vihin shighe ga, shi suur sha Yehova wer a wase u.”

Ka inja er ka nyen m va nyôr shin Betel, m lu gumor u cian ashe, u mfe a yen nan la nahan. Nahan kpa, ken anyom ne cii, Yehova za hemen u ‘kôron mo uwegh ku yanegh.’ Hemban cii je yô, Yehova za hemen u taver mo ishima ér, “de cie ga, M wasen we.” Ngu eren kwagh ne sha ikyev i mba m civir un a ve imôngo, mba ve wasen mo shi ve tesen mo dooshima la.—Yes. 41:13.