1. Ka isharen i nyi uumace ve lu a mini, man ka an nana kure isharen shono?

KA I sar uumace tsung u kporom ikyua a mbagenev. Ka a kaa ér “ior mba kôôsôô yô, mba kaan ér ve soo ayol a ve tsung shi ve fa ayol a ve tsembelee.” Mba hen tsombor wase kua azende a ase ka vea soo kwagh wase shi vea wuese se shi vea kav mlu wase yô, i doo se i zua ga. Nahan kpa, Or u i doo u se hemba kporom ikyua a nan cii yô, ka Un u a gbe se la.—Orpa. 12:1.

2. Ka nyi Yehova a tende zwa a vese sha mini, kpa er nan ve ior kpishi ve ne ityendezwa shon jighjigh ga?

² Yehova kaa a vese ken Mkaanem nam ér se ‘kporom hen’ a na, shi a tôndo zwa ér “Un kpaa, Una kporom” her a vese. (Yak. 4:8) Saan se iyol kpishi er se fe nahan yô! Nahan kpa, ior kpishi hen ér a tsa sha won kpa Aôndo una soo u kporom ikyua a ve ga; ve hen ér ve yina u van ikyua a na shin a gba ica a ve yum. Kpa mimi je se fatyô u kporom ikyua a Yehova?

3. Ka kwagh u mimi u nyi i gbe u se fa sha kwagh u Yehova?

³ Jighilii yô, Yehova ngu “ica a hanmô wase ga;” mba ve keren un cii vea fatyô u zuan a na. (Ôr Aerenakaa 17:26, 27; Pasalmi 145:18.) Aôndo wase soo ér uumace mba ve yen ne je kpa ve kporom ikyua a na, shi a kegh a kegh iyol u lumun ve sha er vea lu azende a na a sôngo sôngo yô. (Yes. 41:8; 55:6)  Orpasalmi yange lan gbenda u Yehova er kwagh a na la ga, nahan a nger ér: ‘We, u U ongo msen, ka hen a We man uuma cii vea va ye. I saan or u U tsough nan la iyol, Wer, nana̱ kporom.’ (Ps. 65:2, 4) Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Asa, tor u Yuda la tese ikyav i or u yange nan kporom hen Aôndo yô, kua er Yehova yange er kwagh a na la kpaa. *

4. Tor Asa yange ver Mbayuda ikyav i nyi?

⁴ Tor Asa yange tese gbashima sha kwagh u mcivir u mimi kpishi, a bee a akombo a civir man ijimba i vihin tsung i i dumbur hen tar la. (1 Utor 15:9-13) Er Asa ver Mbayuda ikyav i dedoo yô, a kaa a ve ér “ve̱ ker TER, Aôndo u uter vev, ve̱ wa atindiakaa ikyo kua uiniezwa kpaa.” Yehova yange va a bem ken anyom pue a hiihii a Asa tema tor la. Nahan lu an Asa kaa ér nan va a bem laa? A kaa a ior nav ér: “Tar ngu sha ikyev yase her, gadia se ker TER Aôndo wase; se ker Un, nahan A na se mmem sha hanma ian.” (2 Kron. 14:1-7) Nenge ase kwagh ugen u yange er yô.

5. Ka mlu u nyi Asa yange nyôr ker ve tese ér un suur sha Aôndo, man lu nyi i due kere?

⁵ Tôô ase wer u ngu Asa. Nahan Sera Orkushi va u va tan ityav sha Yuda, lu a mbautyaav 1,000,000 man akekeautya 300. (2 Kron. 14:8-10) U er nan shighe u u nenge ikyumutya i vesen ne i lu van u va tan num sha tartor wouwe? Ikyumutya you ngi di iorov 580,000 tseegh tsô! U pine wer ikyumutya i̱ i̱ hembe ikyumutya you kwa har ne nahan hii nan Aôndo a de ér i va ta num sha a wee? U ker gbenda u nôngon a ikyaatseren i u tagher a mi aburabur ne sha mfe wouwee? Kwagh u Asa er sha ikyaa ne la tese er yange lu a Yehova kôôsôô shi na un jighjigh yô. A er msen a ishima i môm a kaa ér: “TERE, ma orwasen u nana nyôr hen atô u or u ageegh vea isheeror nan ngu ga, saa We; wase se TERE, Aôndo wase, gadia se mba suur sha a We, man ka ken iti You kpaa se ve ityav hen ikpelaior ne ye. TERE, ka We U lu Aôndo wase ye; or a̱ de hembe ga, saa We tseegh.” Yehova ungwa msen u Asa er a ishima i môm ne kpa? Bibilo kaa ér: “TER . . . hemba Mbakushi.” Orihyom môm kpa nan war ityav mbira ga!—2 Kron. 14:11-13.

6. Ka ieren i Asa i nyi i doo u se dondo?

⁶ Lu nyi i wase Asa ve suur sha Aôndo a ishima i môm ér una kura un shi una tese un kwagh u una ere? Bibilo kaa ér “Asa eren kwagh jighilii sha ashe a TER” shi “ishima i Asa lu vough sha ishigh ki TER.” (1 Utor 15:11, 14) Se kpa gba u se civir Aôndo a ishima i vough. Gba hange hange u se er nahan, aluer se soo u lun kôôsôô a na hegen man ken hemen yô. Doo se kpishi er Yehova a hii eren kwagh sha u una ulugh se una va a vese hen a na, shi a wase se se ye ikyar a na shi se ze hemen u lun a na kôôsôô yô! Nenge ase igbenda ihiar i Aôndo a er kwagh ne yô.

7. (a) Ka nyi Yehova a er sha u ulugh se van a mi hen a naa? (b) Ka gbenda u hemban cii u nyi Aôndo a ulugh se a ve a mi hen a naa?

⁷ Yehova yange tese tsombor u uumace dooshima sha u gban tar ne ér u lu ya u doon ashe. Shi a za hemen u tesen dooshima na sha u nan se akaa a iyolough a doon tsung, a aa wase se u lun uma yô. (Aer. 17:28; Mpa. 4:11) U hemban cii je yô, Yehova nengen sha mbamgbe asev mba ken jijingi. (Luka 12:42) Shi a na se vangertiôr ér zum u se er msen yô, un iyol na una ungwa. (1 Yoh.  5:14) Nahan cii kpa, gbenda u hemban cii u Aôndo a ulugh se shi se kpa se kporom ikyua a na yô, ka dooshima na u a tese sha u nan se ipaan la. (Ôr 1 Yohane 4:9, 10, 19.) Yehova yange tindi “Wan Na u môm môm” la shin tar sha er a yima se sha ikyev i isholibo man ku yô.—Yoh. 3:16.

8, 9. Ka tom u nyi Yesu a lu eren sha u kuren awashima u Yehova?

⁸ Yehova ker gbenda u ior mba ve lu cii man shighe u Kristu la kpa vea zua a mtsera ken ipaan ne yô. Sha mnenge u Yehova yô, yange er kwaghôron u profeti u hiihii u sha kwagh u Mesiya la je, a tôô wener i na nagh ku ipaan ku shon kera kpaa, gadia awashima na bundu ga. (Gen. 3:15) Anyom nga kar uderi imôngo yô, apostoli Paulu va wuese Aôndo sha “mpaa u a lu ken Kristu Yesu la.” Shi Paulu kaa ér: “Lu sha u Aôndo Una tese perapera Na gadia asorabo a i vande eren tsuaa sha shighe u ishimawan i Aôndo la yô, A kera wa a ikyo ga.” (Rom. 3:21-26) Nahan a Yesu shio yô, se fatyô u kporom ikyua a Aôndo ga.

⁹ Ka ken iti i Yesu tseegh uumace mba hiden a iyol ijime vea fatyô u fan Yehova shi lun a na kôôsôô ye. Ruamabera pase mimi u kwagh ne nena? Paulu nger ér: “Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mbaasorabo her la.” (Rom. 5:6-8) Yange i na nagh ku ipaan ku Yesu kura lu sha ci u se kuma u a na se yum ga, kpa ka sha ci u se doo Yehova man Yesu ishima. Yesu kaa ér: ‘Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga, saa Ter u A tindim la, Una urugh nan.’ Shi shighe ugen la, Yesu kaa ér: “Ma or gbe van hen Terem ga, saa nana kar her a Mo.” (Yoh. 6:44; 14:6) Ka sha icighan jijingi man sha ikyev i Yesu, Yehova ngu a ulugh ior a va a mi hen a na, shi a wase ve ve za hemen u lun ken dooshima na sha er vea va zua a uma u tsôron ye. (Ôr Yuda 20, 21.) Shi nenge gbenda ugen kpaa, u Yehova ngu a ulugh se a ve a mi hen a na yô.

10. Ka nyi Bibilo i tese se, i ia wase se u kporom ikyua a Aôndo?

¹⁰ Ken ngeren ne tseegh kpa, se ter shin se ôr avur ken ityakerada i Bibilo kposo kposo kuma er 14 nahan. A Bibilo shio yô, ma i hii nan ve ma se fe ser se fatyô u kporom ikyua a Orgban wasa? A i̱ shio yô, ma i er nan ve ma se fe kwagh u ipaan man er i lu sha ikyev i Yesu, Yehova a ulugh se a ve mi hen a naa? Yehova na i nger Bibilo sha ikyev i jijingi na, nahan Bibilo ne pase se aeren a na a doon tsung la, kua mbaawashima nav. U tesen ikyav yô, ken Ekesodu 34:6, 7 la, Yehova pase iyol na hen Mose kaa ér un ngu “Aôndo u mgboughon a mhôônom ma zungwen kua mlumun u sha mhôôn, u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je, u eren a ior udubu imôngo dedoo, u deen ifer man tindi u peren man isholibo.” Ka an je a doo nan u kporom ikyua a imbaor la ga? Yehova fa wener aluer se or Bibilo se seer fan kwagh na yô, se hemba nengen ser ngu kpôô kpôô, shi se hemba kporom ikyua a na kpaa.

11. Doo u se nôngo se hen aeren a Aôndo man igbenda na sha ci u nyi? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

¹¹ Ngeren u hiin takerada u Kporom hen Yehova la pase er se er ve se lu a Aôndo ikyooso ikyooso yô, a kaa ér: “Hanma ijende i se ker yô, mlu u kangenaa la ka a har sha mfe u se fe or shon shi se soo nan shi aeren a nan a doo se la. Nahan aeren a Aôndo man igbenda na i í pase ken Bibilo la, ka akaa a hange hange a se hen se fa yô.” Sha nahan yô, doo  se kpen kpen er Yehova a ne i nger Mkaanem nam sha gbenda u se uumace se fatyô u kaven yô!

12. Er nan ve Yehova yange er tom a uumace u ngeren Bibilo?

¹² Yehova yange una soo yô, ma na mbatyomov tom u ngeren Ruamabera la. Kera kpa, sar ve u fan kwagh wase kua ityom yase. (1 Pet. 1:12) Akperan nga ga, mbatyomov ma ve nger loho u Aôndo a lu a mi sha ci u uumace la. Kpa ma ve kercio u nengen kwagh er uumace ve nengen la kpa? Ma ve fe mbamgbe asev man mbamyen man mbaawashima asev je he? Ei, Yehova yange fa er mlu ve a kaha a u uumace yô. Kpa er Yehova na uumace ér ve nger Bibilo yô, i̱ hemba zuan sha mlu wase. Se fatyô u kaven mhen u mbangeren Bibilo kua mbagenev mba i ter kwagh ve ken Bibilo la, man er ishima lu ve ker la kpaa. Se fatyô u kaven ahenge a ve a van man akperan man mciem kua mbamyen vev, shi se fatyô u ember vea ve imôngo sha mbamzehemen vev man akaa a yange va ve a msaanyol la. Mbangeren Bibilo mbara cii yange ve lu ior “inja i môm a vese,” er Eliya kpa lu nahan.—Yak. 5:17.

13. Msen u Yona la kôr u ken ishima nena?

¹³ U tesen ikyav yô, nenge ase, ortyom yange ma fatyô u pasen vindi vindi er ishima lu profeti Yona ker shighe u lu yevese tom u Aôndo na un la kpa? Hemba doon er Yehova yange na Yona nger kwagh ne iyol na, kua msen u er hen Aôndo a ishima i môm, shighe u lu shin iv la! Yona kaa ér: “Zum u uma wam hume ken a mo yô, m umbur TER.”—Yona 1:3, 10; 2:1-9.

14. U fatyô u kaven kwagh u Yesaia yange nger sha kwagh na la sha ci u nyi?

¹⁴ Shi nenge ase kwagh ugen u Yehova na Yesaia nger sha kwagh na ne. Yange mba tesen profeti ne iengem i Aôndo ken mpase u sha mnenge yô, a kav  er un lu orsholibo yô. Tsô a yôô ér: “Kwagh tserem ve, m saa ve! gadia mo m ngu or u zwa wam u hôngor yô, man m tem her atô u ior mba ijô ve i hôngor kpaa yô; gadia ashe am nenge a Tor, TER u akum a Sha.” (Yes. 6:5) Ka ortyom u han ishima ma mgbegha nan ker u ôron mkaanem mara nahana? Kpa Yesaia yô, er nahan, man se kpa se fatyô u kaven er lu un ken ishima la.

15, 16. (a) Ka se fatyô u kaven er i lu uumace mbagenev ken ishima la sha ci u nyi? Tese akav. (b) Ka nyi ia wase se u seer kporom ikyua a Yehova?

¹⁵ Mbatyomov yange ma ve kôrcio u kaan ér ve “kuma . . . ga,” er Yakob ôr nahan ga, shin ma ve kaa ér ve er “isholibo,” er Peteru ôr nahan ga. (Gen. 32:10; Luka 5:8) Yange mciem ma gba ve iyol, ma ve nyôr u “cian” kwagh er mbahenen mba Yesu nahan ga. Shi yange gba u mbatyomov mba perapera mban vea lu a “vangertiôr” ve vea pase loho u dedoo sha shighe u ahendan mough kpishi la, er Paulu man mbagenev nahan ga. (Yoh. 6:19; 1 Tes. 2:2) Lu u mbatyomov vea er nahan ga sha ci u mba vough sha hanma gbenda cii, shi ve hemba uumace kpaa. Nahan kpa, uumace mba ve yen ne ka vea pase er i lu ve ken ishima la sha imba igbenda ne yô, se kav fele, sha ci u se kpa se mba uumace. Nahan shighe u se lu ôron mkaanem ma Aôndo yô, mimi je ka se ‘ember a mba ve ember la imôngo, shi se vaa a mba ve vaan la imôngo.’—Rom. 12:15.

¹⁶ Aluer se gbidye kwar sha kwagh u Bibilo i er sha gbenda u Yehova eren kwagh a mbacivir un sha mimi mba tsuaa la yô, se hen akaa a doon kpishi sha kwagh u Aôndo wase, u yange wa ishima a uumace mba yinan mbara shi kporom ikyua a ve sha u tesen ér ve doo un ishima la. Nahan se hingir u fan Yehova tsembelee, shi soon kwagh na tsung. Kwagh ne una na yô, se kôrcio u seer kporom ikyua a na.—Pasalmi 25:14.

17. (a) Ka kwagh u dedoo u nyi Asaria yange wa Asa? (b) Asa venda kwaghwan la nena, man lu nyi i due kere?

¹⁷ Tor Asa yange hembe Mbakushi ityav kera gburu gburu yô, Asaria, profeti u Aôndo va wa un man ior nav kwagh u doon kpishi. Asaria kaa ér: “TER ngu a ven, er ne lu a Na yô; aluer né ker Un yô, né zua a Na je; kpa aluer né undu Un yô, Un kpaa Una undu ne.” (2 Kron. 15:1, 2) Shighe kar yô, Asa va kera dondo kwaghwan u dedoo la ga. Zum u tartor u Iserael u ikwe pue la va u va nôngon ityav a na la, a ker iwasen hen Yehova ga, kpa a za ya zwa a tor u Shiria, u civir Aôndo ga la. Nahan Yehova kaa a na ér: “U er ibumekwagh; gadia hii hegen je ityav mbia za u iyol.” Nahan ken anyom a masetyô a hemen u Asa la, a shi nôngon ityav didi. (2 Kron. 16:1-9) Kwagh ne tese se nyi?

18, 19. (a) Aluer se hii u gban ica a Aôndo yô, doo u se er nyi? (b) Se seer kporom ikyua a Yehova nena?

¹⁸ Doo u mayange se undu Yehova ga. Aluer se hii u gban ica a na yô, doo u se er kwagh u i nger ken Hosea 12:6 ne, ér: “Hire hen Aôndo wou, lu a dooshima man perapera, ver ishima kegh Aôndo wou gbem.” Yô, se seer lun nen a Yehova ikyooso ikyooso, se gbidyen nen kwar sha nagh ku ipaan kura, shi se henen nen Bibilo, i i lu Mkaanem nam la zulee.—Ôr Duteronomi 13:4.

¹⁹ Orpasalmi yange nger ér: “Doom u mgbôghom a Aôndo.” (Ps. 73:28) Nahan yô, se cii se za nen hemen u henen akaa a he sha kwagh u Yehova, nahan se seer zuan a atôakyaa kpishi a soon un. Shi Yehova kpa a seer kporom a vese hegen man gbem sha won!