Kav Jighjigh Ve U Nan

Mbamtsum Nav Tese Un Kwaghfan

YANGE sar Yona tsung u ihyuran i vesen i lu ungwan la i̱ bee kera. Lu ihyuran i zegeuraahumbe u u lu tan sha tso u nyôr la tseegh tsô ga; shi lu ihyuran i agôndoamnger a vesen a á lu huran er idyuran nahan va tan sha ikyon i tsoo la kpaa ga. Kpa lu amo a orvesen u tsoo man mbawasen un tom mba ve lu ngoron sha ikyenge i taver zum u ve lu nahan tso sha gbashima ér a̱ de urun ga la. Yona fa dedoo ér nomsombaiorov mban mba sôôn kpen sha ci u kwagh u un er u doon ga yô!

Kanyi yange i na ve Yona hingir u gbihin iyol na ken haghelaa ngun nahana? Yange er Yehova, Aôndo na isholibo i vesen. Yange er nyi? Isholibo na ne vihi ikyaryan na vea Yehova gbekeke shinii? Se fatyô u henen akaa kpishi ken mbamlumun mba se zua a mi sha mbampin mban ne la. U tesen ikyav yô, kwagh u yange er Yona ne wase se u fan er mbalun a jighjigh u nan u mimi je kpa vea fatyô u nzughul kwagh yô, man er vea fatyô u sôron kwagh u ve er u doon ga la kpaa yô.

Profeti u ken Galilia

Ior kpishi ka vea ôron kwagh u Yona yô, ve hemba ôron kwagh u aeren a na a doon ga la, er ihyembeato na la nahan, mbagenev je yô ka ve kaa ér yange cighir ishima. Kpa akaa nga kpishi a i doo u se fa sha kwagh u Yona yô. Umbur wer, yange i tsua Yona ér a lu profeti u Yehova Aôndo. Yona yange una lu orjighjigh ga shin orperapera ga yô, Yehova ma tsua un ér a̱ er tom u vesen ne ga.

Utor u sha uhar ityough 14, ivur 25 ôr se kwagh u Yona kpuaa. Yona lu or u ken Gati-hefer, gar ugen u lu ukilomita unyiin a Nasareti, gar u Yesu Kristu va vese her anyom deri anigheni ken hemen la. * Yona lu profeti zum u Tor Yerobiam u sha Uhar la tema tor sha ikwe pue i tartor u Iserael la. Hen shighe ne nahan Eliya kera lu uma ga ica gba; Elisha u yange hingir profeti sha ityough ki Eliya la kpa kpe sha ayange a ter u Yerobiam lu tor la. Yehova yange tindi uprofeti mban ve tim mcivir u Baal ken Iserael kera, nahan kpa shighe kar yô, Mbaiserael hide shi gba hemban un ato sha apera. Hen shighe ne lu tor u eren “ifer sha ishigh ki TER” lu hemen Mbaiserael ye. (2 Utor 14:24) Nahan yô, yange á lu Yona ican kpishi u eren tom na hen shighe ne. Kpa, á er u sha jighjigh.

Nahan kpa, iyange igen yô gba u Yona una tsua zegekwagh u una er yô. Yehova tindi un ityom igen i í lu un ican kpishi yô. Yehova kaa ér a̱ er nyi?

“Mough sha, za hen Nineve”

Yehova kaa a Yona ér: “Mough sha, za hen Nineve, zegegar la, za ôr kwagh sha a na, gadia iferkwagh ve kôndo ar her a Mo.” (Yona 1:2) Ka ican u fan er i hii ve ityom ne yange i taver Yona ga. Nineve lu sha ityoughkitaregh er ukilomita 800 nahan; lu zende u aluer or zende angahar yô alaghga a tôô nan er uwer môm nahan yô. Er lu gôgô zenden nahan kpa, ka inja er ityom ne lu a kwagh ker u hemba lun Yona ican a zende ne yô.  Gba u Yona una za sôôn hen Nineve yô, una ôr Mbaashiria loho u jirigh u Yehova, man ior mban lu ior mba wan ipira kpishi shi wan tswam tsung je kpaa. Aluer ior mba Aôndo je kpa, soo u ungwan loho u Yona ga yô, ior mbafanaôndoga mbara je yô, kwagh ve una lu nena? Ken zege gar u Nineve, u i va hingir u yilan ér “gar u awambe” la nahan, or u civir Yehova môm tseegh nana kôr cio u zan ikyura ker nena?—Nahum 3:1, 7.

Se fa jighilii ga, kpa alaghga lu akaa a Yona lu henen ken ishima na je ne. Nahan cii kpa, se fa ser Yona yange yevese. Yehova tindi Yona sha ityoughkitaregh, kpa Yona gema mough gba yemen shin ityôtar; man yange yem ica kpen kpen. Yona yem shin kpezegemnger hen gar u Yopa, ape agirgimnger tilen yô, á za nyôr girgimnger i yemen Tarshishi. Mbafantakerada mbagenev kaa ér gar u Tarshishi lu ken tar u Ishpania. Aluer ka nahan yô, Yona lu yemen hen ijiir i í gba ica a gar u Ninive kuma ukilomita 3,500 nahan yô. Zende u peren Zegemnger u Mediterenia, u̱ sha ayange la yô i yilan ér Zegemnger u Tamen la, lu zende u alaghga yange u kuma inyom i môm jimin yô! Yona kange ishima kpishi ér una za ityom i Yehova tindi un ne ga!

Kwagh ne tese ér Yona lu an-or u cian kwagha? Se na un nen ibo fele ve ga. Kpa er se tôv sha kwagh na yô, se nenge ser yange lu or u taver ishima tsung. Yona lu di or tsô er se nahan, shi lu a mbamyen kpishi mba lu nôngon a mi yô. (Pasalmi 51:5) Ka an wase je nan lu a vande cian kwagh ken uma u nan ga?

Ashighe agen alaghga a lu se inja er Aôndo kaa ér se er kwagh u taver kpishi nahan shin kwagh u se fatyô u eren ga kuaa yô. Alaghga a taver se u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo, u i kaa a Mbakristu ér ve pase la. (Mateu 24:14) Mkaanem ma mimi ma Yesu yange ôr ne ma ngôôr hungur se ga; á kaa ér: “Her Aôndo yô, akaa cii a fatyô.” (Marku 10:27) Aluer kwagh u Yesu ôr ne ngu hungur se ashighe agen yô, alaghga se kav er i hii ve ityom ne taver Yona kpishi yô. Kpa Yona yange yevese nahan, lu nyi i eree?

Yehova Tsaha Profeti Na u Hembanato Ne

Nenge ken ishima you er Yona a tem shin zege tso la yô, alaghga lu girgimnger i tôôn ikyav i ken tar u Fenishia. A tema ngu kenger er ortsoo kua mbawasen un tom ve lu nôngon vea nahan zegetso ve la vea due a mi hen ityungu i agirgimnger la yô. Mba moughon mba ngur yemen yô, alaghga Yona gba henen ér un war a war ityom i taver kpishi ne je ve. Kpa nenge ase, mlu u sha kwavaôndo kôr gema kwa môm hen shighe la.

Zegeuraahumbe gba karen baveraa; uraahumbe ne va a agôndoamnger a vesen a aa fatyô u  uven girgimnger i ainge je kpaa yô. Zum u agôndoamnger a taven er gôgôyou nahan la, lu tan sha zegetso u Yona nyôr la, ú hen wer tso la yange una hingir er sôôn hemben nahan ga he? Hen shighe ne, Yona fa wener ka Yehova je a “tindi zegeahumbe sha zegemnger” er yange va nger ken takerada u Yona nahan la kpa? Se fatyô u fan ga. Nahan kpa, Yona gema nenge er mbatsoov mbara cii lu vaan yilan mbaaôndo vev yô, shi fa er mbaaôndo mban vea fatyô u wasen ve ga yô. Takerada u Yona nger la kaa ér: “Tso gba nôngon u hemben.” (Yona 1:4; Levitiku 19:4) Tsô Yona una er msen hen Aôndo u tindi un ityom ve lu yevese la nena?

Yona nengen ér gbenda ngu u una wase mbatsoov mban ga yô, á za nyôr shin atô u tso la, á yav shimi. A yav mem mem. * Orvesen u tso la nengen a Yona yô, a nder un a kaa a na ér a̱ er msen hen aôndo na er hanma or kpa nan lu eren nahan. Mbatsoov mban kav er zegeuraahumbe ne gba lun di uraahumbe tsô ga yô, nahan ve er ishor sha u vea fa or u nan lu shin tso la u nan ne man kwaghbo ne a tser ve yô. A shi nan kpa, ishima ta Yona kwe kpishi zum u ishor la kôr un la. Hen shighe ne hanma or fa mimi u kwagh ne wang. Yehova tindi uraahumbe la sha ci u or môm, shi na sha er ishor la ia kôr or shon kpaa yô. Or la lu Yona.—Yona 1:5-7.

Yona ôr mbatsoov mbara hanma kwagh cii. Un lu wanakiriki u Yehova, Aôndo u hembanagee. Lu Aôndo u Yona er un kwaghbo shi lu yevese un kpaa je ne, nahan kwaghbo hingir u tseren ve cii. Kwagh ne kpilighyol ior mban iyol kpishi; Yona kpa nenge er mciem gba ve iyol kpishi yô. Tsô ve pine un kwagh u vea er a na ve tso la una ur ga shi vea war kpaa yô. Nahan Yona kaa ér nyi? Alaghga yange una hen ken ishima na ér vea kôr un a kende ken zegemnger u ndôhôr kpishi la, una kpe shimi, nahan á cier un iyol kpishi. Yona yange fa wener una fatyô u waren ior mban cica cii, nahan a er nan man una de ér ve kpe sha wono? Tsô a kaa ér: “Tôôm, gbihim nen shin zegemnger, tsô zegemnger una tile ne ving; gadia m fa ka sha ci wam man zegeuraahumbe ne, a tser ne ye.”—Yona 1:12.

Mkaanem nam man lu ma or u cian kwagh ga, shin u nenge nahan ga? A shi nan kpa, zum u Yona er kwagh sha ishima i taver, gema iyol na na sha ci u mbatsoov mban la, doo Yehova a na kpishi. Kwagh ne tese ér Yona lu a jighjigh u nan tsung. Se fatyô u kaven jighjigh na ne sha u keren mtsera wase iyol yase ga kpa keren mtsera u mbagenev. (Yohane 13:34, 35) Ka sea nenge kwagh una za or iyol, a lu mzeyol u ken ishima shin u ken jijingi, nahan se er kwagh u se fetyô la sha er se wase nan je kpa? Aluer se er nahan yô a doo Yehova a vese kpen kpen!

Alaghga kwagh u Yona ôr ne kôr mbatsoov mbara ken ishima tsung, gadia sha hiihii la ve venda u eren er Yona kaa ve nahan! Ve gema ve lu nahan a naha tso sha gbashima sha er vea war uraahumbe la yô, kpa gba sha mi ga. Zegeuraahumbe la lu zan a za hemen. Tsô ve mase kaven er ve lu a kwagh u eren ga yô. Ve vaa a Yehova, Aôndo u Yona ér a̱ zungwe ve mhôônom, maa ve tôô un ve gbihi shin zegemnger la.—Yona 1:13-15.

I Zungwe Yona Mhôônom, I War Un

Yona gba shin agôndoamnger a a lu moughon tan sha tso la. Shighe u i gbihi un shin mnger la alaghga lu nôngon ér ma de yemen a na ga, shi nenge er zegetso la lu yemen fele fele yô. Kpa agôndoamnger la fiir un yem a na shin atô mnger. Ma uve a na, tsô mase kaven er í lu ku na je ne yô.

Yona yange va nger ken takerada na er ishima lu un ker hen shighe ne yô. Lu henen akaa kpishi ken ishima hen shighe ne. A hen ér mayange una kera nenge a tempel u Yehova u doon ashe u lu ken Yerusalem la ga. Shi yange kav er un lu senen shin aiv a mnger ikyua a itine i iwoogh yô, man er imendenev mbi shin mnger kpelegh un iyol kpaa yô. Lu inja er ka ihyungwa shin uwar na je la nahan.—Yona 2:2-6.

 Kpa kwagh u kpilighyol gema er! Kwagh ugen lu zenden ikyua, kehe kpishi, lu il, lu kwaghuma je. Kwagh ne kporom ikyua, maa sa kwan van sha a na. A aver zwa na u ú kehe kpishi la a mena un jimin cii!

Yona hen ér un kpe a kpe je. Nahan kpa, Yona gema kav kwagh u kpilighyol kpishi. A kav er un lu uma her yô! Akuhe a na hembe ga shi hôr shin iyav mbu kwagh u mena un la ga shi lu ôôn heregh je kpaa. Lu uma heregh, shin er lu hen ijiir i ma lu uwar na je la nahan kpaa. Tsô Yona mase kaven kwagh u kpilighyol u za hemen ne. Sha kpôô yô, lu Yehova, Aôndo na ver “zegeishu sha u a̱ mena Yona” ye. *—Yona 1:17.

Zum u ishu ne mena un la shighe hii u karen kure kure, ahwa kar imôngo. Er Yona lu ken iyav mbu ishuu la, ken angôghime u lu a vande nengen a mi mayange ga la, Yona gbidye kwar sha kwagh u er un ne, tsô a er msen hen Yehova Aôndo. Msen na u i nger un vighe vighe ken ityough ihiar ki takerada u Yona la pase akaa kpishi je. Msen ne tese ér Yona fa Ruamabera kôr inya, gadia msen ne ter mkaanem ma ken Pasalmi acin imôngo. Shi msen ne tese ieren i dedoo igen i Yona lu a mi yô: ka ishughun je la. Yona mase kaan wener: “Mo yô, me na U nagh sha imo i ishughun; kwagh u m tsegh zwa sha mi la yô, me er, Myom ka u TER je.”—Yona 2:9.

Kwagh u er Yona ne tese un ér Yehova una fatyô u waren or u a soo cii, ape nan lu cii man hanma shighe u a soo u eren nahan cii yô. “Ken iyav mbu ishu” je kpa, Yehova zua a wanakiriki na u kwagh za un iyol ne shi war un kpaa. (Yona 1:17) Ka Yehova tseegh una fatyô u kuran or ken iyav mbu zegeishu, nana lu uma ayange atar man aime atar, kwagh môm una er nan ga ye. Doo u nyian ne, se cii se umbur ser, Yehova ka “Aôndo u iôôn [yase] i lu sha ikyev Na” yô. (Daniel 5:23) Ka un a ne ve se ôôn shi se lu uma jim kpaa ye. Se mba a ishughun je he? Nahan yô, doo u se ungwan imo i Yehova gaa?

Man Yona gema er nena? Yange hen u tesen iwuese hen Yehova sha u ungwan imo na kpa? Ka kwagh u Yona er je la. Ayange nga kar atar man aime kpa atar yô, ishu la “za suwa Yona sha tar.” (Yona 2:10) Nenge imba la, yange gba u Yona una ôô a ôô uwe cii ve una due sha tar ga! Nahan kpa, kpetar la yange ua lu han kpa, lu u una ker gbenda una yem kwagh na ye. Ica gba ga tsô, shi kwagh ugen er u kar ieren i Yona lu a mi i wuese kwagh la yô. Yona 3:1, 2 kaa ér: “Tsô kwaghôron u TER shi va hen Yona sha kwa har, kaa er: Mough, za hen Nineve zegegar la, za pase un kwagh u Me kaa u ne.” Yona er nena?

Yona kar a kar. Bibilo kaa ér: “Nahan Yona mough za hen Nineve, sha imo i TER.” (Yona 3:3) Yange ungwa imo i Yehova. Yona de ér ahi a hia un atsenge ahar ga. Doo u se kav jighjigh u nan u Yona la sha ingin kpaa. Se mba mbaasorabo; se cii se mba tsum. (Mbaromanu 3:23) Ka sea tsume nahan, se haa iyol inya shin se hen kwaghfan, se hide se gba eren akaa a tesen ér se mba ungwan imo i Aôndo?

Yona ungwa imo i Yehova nahan Yehova ver un doo doo je he? Een, yange ver un. Ka inja er Yona yange va mase ungwan kwagh u mbatsoov mbara ér ve war uraahumbe la nahan. Yona yange ne iyol na, mba ker un mba gbihin shin mnger je maa uraahumbe la de, nahan mbatsoov mbara “seer cian [Yehova] tsung,” shi ve na un nagh, lu mbaaôndo vev mbaaiev mbara ga.—Yona 1:15, 16.

Yona yange va zua a iveren i hemban cii ken hemen. Yesu ôr kwagh u shighe u Yona lu ken iyav mbu zegeishu la ér kwagh ne tsenga tesen shighe u un kpa una va lu shin uwar shin Sheol la. (Mateu 12:38-40) Shighe u a va nder Yona shin ku, una lu uma shin tar la, una ungwa kwagh u Yesu ôr ne nahan a doo un kpen kpen! (Yohane 5:28, 29) We kpa Yehova soo u veren we doo doo. Aluer u nzughul kwagh yô, u hen kwaghfan sha mtsum wou la, u hide u ungwa imo i Aôndo shi u na iyol you sha u eren un tom er Yona nahan kpa?

[Ngeren u shin kpe]

 [Ngeren u kiriki/Foto peeji 29 la]

Ior Nyiman Kwagh u Yona

▪ Akaa a i nger ken takerada u Yona la yange er mimii? Ior hii u nyiman akaa a i nger ken takerada ne la ka kwagh u nyian a mi ga. Sha shighe wase u ior ve gem timen sha ityakerada i Bibilo sha u vea fa aluer ka i mimi shin ka i aiegh ne, ka i shi puun akaa a i nger ken takerada u Yona la ér ka kwaghalôm shin kwaghhir. Orngeren takerada ugen, u ken derianyom u sha 19 la kaa ér orhemen adua ugen yange pase kwagh u Yona man zegeishu la wener ka kwaghôron u sha ikyav tsô: Yona lu tsan ken hôtel ugen ken gar u Yopa, iti i hôtel ne ér The Sign of the Whale. Er kera lu a inyaregh ki kimbin orvesen u hôtel ne ga yô, maa i zenda un ér a̱ due kera. Ka nahan ve i kaa ér zegeishu i í yer ér whale la “mena” Yona, ayange nga kaa yô, i̱ “suwa” un ye! Sha kpôô yô, mbanyiman Bibilo nôngo sha afatyô ve cii ér vea tese ér or lu er Yona nahan ga, vough er zegeishu la kpa yange i soo u yan un kera keng keng nahan!

Er nan ve takerada ne ú lu a mbapuun u kpishi nahana? U ôr kwagh u uivande mba vesen. Ior kpishi, hanma kwagh u i lu ivande tsô yô, ka ve hen sha mi ga tsô maa ve kure ikyaa ér, Imba kwagh la nahan ia fatyô u eren ga. Kpa sha mimi yô, u kuren ikyaa nahan la ka shami je kpa? Pine iyol you wer, ‘M na mkaanem ma hiihii ma i nger ken Bibilo la jighjigh kpa.’ Ma kaa ér: “Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar.” (Genese 1:1) Ior mba lun a mkav umiliôn imôngo sha tar jimin cii lumun a mkaanem ma mimi man. Jighilii yô, kwagh u mkaanem man ma er ne ka ivande i í hembe kpilighyol a hanma ivande igen ken Bibilo cii yô.

Hen ase sha kwagh ne: U hen wer akaa a i ôr ken takerada u Yona la aa hemba Un u a gbe usha u a kehe kpishi man akaauma a kpilighyol a á lu shin tar la u erene? U hen wer a hemba un u eren uraahumbe? A hemba un u tindin zegeishu ér i̱ za mena oro? Shin a hemba un u kaan a ishu la ér i̱ za suwa or shon u i men laa? Akaa ne nahan aa hemba Un u agee na a lu a kighir ga la u eren ga.—Yesaia 40:26.

Ashighe agen Aôndo ka una wa uwegh sha kwagh ga je kpa, kwagh shon a er sha gbenda u kpilighyol. U tesen ikyav yô, í kaa ér ken inyom i 1758 la, ortsoo ugen osough shin tso na gba shin Zegemnger u Mediterenia la, maa zegeishu u í yer ér shark la mena un. Nahan kpa, i ta ishu ne gbuuka, maa i suwa ortsoo la, nahan mbatsoov mbagenev urugh un due a na sha tar uma shi vihi iyol kpishi ga. Aluer kwagh ne yange er mimi yô, se fatyô u kaan ser kwagh ne kpilighyol shin cier iyol je kpaa, kpa lu ivande ga. U hen wer Aôndo una fatyô u yaren tom a tahav nav eren kwagh u a hembe ngun ga he?

Mbanyimankwagh shi kaa ér or môm u nana lu ken iyav mbu ishuu ayange atar ve nana kpe sha ci u m-ban u ahumbe ga je kpa nan ngu ga. Kpa, nenge ase yô, uumace ka ve koso ahumbe ken akpa sha kwaghfan, ve zer akpa-ahumbe ne ve sen shin aiv a mnger, ve ôôn ahumbe ne, nahan ve lu uma shin aiv la shighe gôgônan. U hen wer Aôndo yô, á hemba un u yaren tom a tahav nav man kwaghfan na u a hembe kwaghfan u uumace kpishi la sha u Yona a zua a ahumbe a ôôn, nahan a lu uma ayange ataraa? Ortyom u Yehova ugen yange kaa a Maria, ngô u Yesu wener, “kwagh môm u a hembe Aôndo u eren un yô, ngu ga.”—Luka 1:37.

Ka nyi igen i tese ér kwagh u i nger ken takerada u Yona la yange er mimi? Gbenda u Yona a pase er tso la lu la shi a er kwagh u mbatsoov mbara vighe vighe la tese ér kwagh ne er mimi. Yona 1:5 kaa ér mbatsoov mbara lu haan ikyav mbi mbi lu shin tso la ken mnger sha er vea heghem un yô. Mbatôvon akaa a mbayiase man atindi a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange la tese ér ka kwagh u mbatsoov eren zum u vea tagher a uraahumbe je ne. Gbenda u Yona ôr kwagh u gar u Ninive la kpa zua sha kwagh u mbatôvon akaa a mbayiase ve ôr la man sha kaa a i dugh shin inya kpaa yô. U hemban cii yô, Yesu Kristu ôr kwagh u ayange atar a Yona lu ken iyav mbu zegeishu la ér kwagh ne tsengapasen ayange a una tsa shin uwar la. (Mateu 12:38-40) Kwagh u Yesu ôr ne tese ér kwagh u yange er Yona la ka mimi.

“Ma kwagh môm u a hembe Aôndo u eren un yô, ngu ga.”—Luka 1:37

[Foto u sha peeji 26]

Yona kaa a mbatsoov mbara ér ve kôr un ve gbihi un shin zegemnger