1, 2. (a) Ashighe agen ka mpin u nyi nahan ka se pine sha kwagh u mba ve sember eren ivese laa, man ka sha ci u nyi? (b) Ka mbampin mba nyi nahan se tôv sha mi ken ityough kini?

KA WEA za ivese nahan i doo u kpa? Ior kpishi ka i doo ve, gadia iniongo i ivesegh ka kwagh u saan iyol kpishi. Sha iyange i ivesegh la orkwasehe man kwasehe ka ve wuha iyol i doo kpen kpen. Heela tseegh ga, ka i saan ve iyol kpishi! Ka ve lu zwa ahan ahan sha iyange la, i lu inja er vea lu imôngo saan saan gbem sha won nahan.

² Kpa sha mimi yô, avese nyian kpishi nga a mbamzeyol je ishar de. Shighe u or sember eren ivese yô, ka i sar se tsung u ivaa la i̱ za ikyura, kpa ashighe agen ka se pine ser: ‘Ivaa ne ia doo je kpa? Ia tsa je he?’ Saa mba ve sember vôson ayol a ve la vea dondon akaa a Aôndo a we sha kwagh u ivesegh la shi vea na jighjigh a mi keng ve ivaa ve ia za a doo shi ia tsa kpaa ye. (Anzaakaa 3:5, 6) Gba u vea er nahan sha er vea lu ken dooshima u Aôndo her yô. Se time ase nen sha mlumun u Bibilo i ne sha mbampin mba unyiin mba ve lu heen ne: Ityôkyaa i eren ivaa yô kanyi? Aluer u soo u eren ivaa yô, u zua a kwase shin nom u dedoo nena? U wa agoyol u eren kwase shin nom nena? Kanyi ia wase nom man kwase vea za hemen u lun imôngo saan saanaa?

3. Aluer or er ivaa sha ma ityôkyaa i injaa ga yô, nan er shami ga sha ci u nyi?

³ Mbagenev na jighjigh ér ivaa ngi ne or msaanyol, inja na  yô aluer u ngu a er kwase shin nom ga yô u zua a mkom shin iember ken uma ga. Kwagh ne ka mimi ga! Yesu, u lu orukwa la yange kaa ér kwav ka iyua shi taver mba vea fatyô u lun kwav cii asema ér ve lu kwav. (Mateu 19:11, 12) Apostoli Paulu kpa ôr kwagh u mdoom ma lun kwav. (1 Mbakorinte 7:32-38) Yesu man Paulu yange ve wa tindi ér saa or a lu kwav keng ga; jighilii yô, u ‘yangen or kwase u eren’ la ka môm ken “ityesen i ujijingi mba bov.” (1 Timoteu 4:1-3) Nahan kpa, aluer or ngu kwav yô nana hemba civir Yehova a kwagh u danen nan shio. Aluer or er kwase shin nom sha ma ityôkyaa i injaa ga, er shighe u mbagenev ve lu zan nan iyol nahan yô, nan er shami ga.

4. Ivaa i dedoo ngi we imaagh ki yesen ônov nena?

⁴ Nahan cii kpa, atôakaa a injaa nga a or nana fatyô u eren ivaa yôô? Een, nga yum. Ivaa kpa ka iyua i Aôndo wase u dooshima la a ne se yô. (Genese 2:18) Nahan ivaa ngi a mbamtsera shi ia fatyô u van or a iveren kpaa. U tesen ikyav yô, ivaa i dedoo ka imaagh ki tsombor u dedoo. Gba u mlu u hen tsombor una doo sha er a kpe ônov iyol yô, shi doo u vea lu a mbamaren mba ve lu yesen ve shi tesen ve dooshima shi kôôm ve shi wan ve kwagh kpaa yô. (Pasalmi 127:3; Mbaefese 6:1-4) Nahan kpa, atôakaa agen kpa nga a or nana fatyô u eren ivaa yô, ka u maren ônov tseegh tsô ga.

5, 6. (a) Er i er ken Orpasenkwagh 4:9-12 nahan, kanyi i lu mbamtsera mba lun a ijende i sôngo sôngo? (b) Ivaa ia lu er kor u i zômon u igbar itiar nahan nena?

⁵ Hide hen ase sha ivur Bibilo i se hii ityough kin a mi ne, kua avur agen a a dondo la kpaa, ijiir la kaa ér: “Guda uhar a u môm, sha ci u mba a injar i dedoo sha tom ve u sha ican. Gadia aluer vea gba kpaa, u môm nana kôr ugen nan mough a nan sha; kpa, kwagh á tser u nan lu tswen la, aluer nana gba yô, nana lu a or u moughon a nan sha ga. Man shi aluer ior ihiar ia yav ijiir i môm yô, á tsee ve iyol; kpa á lu or môm tsô yô, á er nan man á tsee nan iyolo? Man shi aluer or á hemba u a lu tswen la, kpa mba uhar vea gema á hemba di nan; kor u i zômon u igbar itiar yô, ngu fetyô u tôndon fese ga.”—Orpasenkwagh 4:9-12.

 ⁶ Jighilii yô, avur ne nga ôron kwagh u mtsera u lun a ijende. Nom man kwase kpa ka ijende ve lu ye, man ijende ve la ka i hemban lun sôngo sôngo cii. Er avur ne a tese nahan, mlu-imôngo ve ne ka iwasen hen a ve man kwagh u surun ve asema shi nan ve mkor kpaa. Ivaa ka ia lu mzough u iorov uhar tseegh ga nahan í hemba taver. Kwagh u i er ken Orpasenkwagh 4:12 la tese ér a fatyô u tôndon kor u i zômon u igbar ihiar yô. Kpa u i zômon u igbar itiar yô, ua hemba taver u tôndon cii. Aluer hanma shighe nom man kwase mba eren kwagh u a lu sha ishima i Yehova yô, ivaa ve ia lu er ka kor u i zômon u igbar itiar nahan. Er ve lu eren kwagh sha ishima i Yehova yô, kwagh ne una wase ivaa ve kpishi je nahan mzough ve ne una taver je a gande.

7, 8. (a) Paulu yange wa Mbakristu mba ve lu kwav, mba ve lu nôngon a isharen i yaven a kwase shin nomsoor la kwagh ér nyi? (b) Bibilo pase ér ivaa ka kwagh u mte mte ga nena?

⁷ Saa nom man kwase tseegh vea yav ayol a ve kpa a lu shami ye. Myav u nom yaven a kwase u nan la ka kwagh u nan iember i mimi. (Anzaakaa 5:18) Shighe u orukwa ka nana via or la, isharen i yaven a kwase la kera ngeen ken a nan er yange nan lu hian a hia or la nahan ga, nahan kpa ashighe agen isharen ne ka i kende ken a nan. Nahan aluer nan wa ikyo ga yô, nana nyôr iyol ken ieren i hôngorough shin i vough ga. Ngise icighan jijingi mgbegha Paulu nger kwaghwan ne sha ci u agumaior man agumaukase, wener: “Aluer vea fatyô u kôron ayol a ve tsaha ga yô, ve̱ er kasev shin ve̱ er noov. Gadia guda u eren kwase a u yughur.”—1 Mbakorinte 7:9; Yakobu 1:15.

⁸ Hanma ityôkyaa i i ne ve or er ivaa cii kpa, doo u nana fa er ivaa i lu kwagh u mte mte ga yô. Paulu una kera kaa ga yô, noov man kasev “vea ya ican ken iyol.” (1 Mbakorinte 7:28) Noov man kasev ka ve lu a mbamzeyol mba orukwa shin kwase u nan lu a er nom ga nan lu a mi ga yô. Kpa aluer ú soo u eren kwase shin nom yô, ú er nan ve ú pande mbamzeyol mban ú gema ú zua a msaanyol man mkomo? Gbenda môm u ú er kwagh ne yô ka u tsuan kwase shin nom u ú vôso yô sha inja.

9, 10. (a) Paulu yange tese ikyav i ia wase se u nengen a kwaghbo u una tser se aluer se vôso or u nan ne jighjigh ga la nena? (b) Ashighe kpishi mba ve undu kwaghwan u Aôndo ve za vese or u nan jighjigh ga la ka ve tagher a mzeyol u nyi?

⁹ Jijingi u Aôndo yange mgbegha Paulu nger kwaghwan ugen, u i doo u se dondo zum u se lu keren or u se vôso yô. A kaa ér: “I̱ de zough ne ken mzough u kpeegh sha igbur i môm a or u nan ne jighjigh ga, imôngo ga.” (2 Mbakorinte 6:14) Ikyav i Paulu yange tese heen ne lu sha kwagh u sule kahan. Aluer i kange uzendenya uhar igbur i môm sha mon ér ve er tom imôngo, man ugen kehe hemba ugen la ica je shi hemba un agee kpaa yô, igbur la ia nyoon ve a nyoon mon. Kape kwagh u ivesegh kpa i lu je la; aluer i zua or u nan jighjigh vea or u nan ne jighjigh ga imôngo yô, alaghga ayôôso aa luun hen atô ve hanma shighe. Aluer môm ken a ve soo ér nana za hemen u lun ken dooshima u Yehova, kpa ugen la ka awashima u nan la ga yô, akaa a á hembe gban hanma ve ishima u eren la aa kaha, nahan alaghga mzeyol una lu hen atô ve kpishi je. Nahan yô, Paulu wa Mbakristu kwagh ér ve eren ivaa “ken Ter tseegh.”—1 Mbakorinte 7:39.

¹⁰ Ashighe agen yô, Mbakristu mba ve lu kwav ka ve nenge ér mtswenem ma za ve iyol nahan guda vea gba zuan ayol a ve sha mzough u kpeegh a or u nan ne jighjigh ga la tsô. Nahan mbagenev undu kwaghwan u Bibilo ne za er kwase shin nom u civir Yehova ga. Ashighe kpishi kwagh ne ngu a va ve a mbamzeyol. Ka ve mase kaven ér or u ve za vese la ka or u vea fatyô u lamen a nan sha akaa a hemban lun ve a inja la ga. Nahan ashighe agen mtswenem ma ka ve tagher a mi hen shighe ne ka ma gema ma hemba ma yange ve lu kwav ve ve tagher a mi la. Kpa kwagh er doo yô, Mbakristu mba lun kwav udubu udubu dondo kwaghwan u a dugh hen Aôndo sha kwagh u ivesegh ne sha mimi. (Pasalmi 32:8) Er ve lu veren ishima ér vea er ivaa ken hemen nahan kpa, hegen ne yô mba kwav  zan zan shighe u vea kar zuan a or u civir Yehova Aôndo u vea vôso yô.

11. Kanyi ia wase u u zua a kwase shin nom u dedoo u u vôsoo? (Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér, KANYI OR Ú SOO U VÔSONO?.)

¹¹ Kpa u ngu wer, aluer or ngu civir Yehova yô maa nana gba lun kwase shin nom u dedoo tsô ga. Aluer u soo u eren ivaa yô, tsua or u aeren a nan man akaa a nan we ishima u eren ken mcivir u Aôndo a zough sha a ou yô; i lu or u nan soo Aôndo er we nahan yô. Nongo u wanakiriki u jighjigh man u fankwagh gber ityakerada kpishi sha kwagh ne, nahan doo u ú ôr akaawan a ken Ruamabera a i nger ker la shi u er msen sha er kwaghwan la una hemen we u zua a kwase shin nom u dedoo u u vôso yô. *—Pasalmi 119:105.

12. Kanyi ior ve eren ken ityar kpishi, man ka ikyav i ken Bibilo i nyi ia wase mbamaren sha kwagh ne?

¹² Ken ityar igen kpishi ka mbamaren ve tsough wanyekwase shin gumor u wan ve nana vôso ye. Ior mba sha ajiir a i eren kwagh nahan la na jighjigh ér, mbamaren mba a kwaghfan man mfe hemba ônov vev ica je nahan vea hemba fan or u nan doo sha ci ve yô. Ashighe kpishi ivaa i za vôson kwase va nan or la ka i doo er sha shighe u uter mba tsev mba i er kwagh ve ken Bibilo la kpa lu nahan. Kwagh u Aberaham er shighe u a tindi wanakiriki na ér a̱ za er kwase a va na Isaka la una fatyô u wasen mbamaren mba ve kpa ve lu sha ian i eren kwagh nahan nyian yô. Aberaham yange hanger ér saa i̱ za er kwase sha ci u wan na ape inyaregh ki lu kua shagba ga. Yange nôngo tsung wener wanakiriki na la a̱ za er kwase hen ior mba civir Yehova a̱ va na Isaka. *—Genese 24:3, 67.

13-15. (a) Kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 24:27 la una wase gumor u nan soo u eren kwase nena? (b) Aluer gumkwase soo u eren nom yô nana wa iyol nena?

¹³ Aluer ka saren we u eren kwase shin nom yô, doo u ú pine iyol you wer, ‘M wa iyol vee?’ Ka mhen wou sha kwagh u dooshima shin myav u yaven a kwase gayô nomsoor shin mlu-imôngo u kwase vea nom shin ônov mba maren la una tese ér ú wa iyol shin ú ngu a wa ga ze. Akaa nga a i doo u or u nan soo u eren kwase shin kwase u nan soo u eren nom nana hen sha mi yô.

¹⁴ Gumor u nan lu keren kwase u nana vôso yô nana hen sha kwaghwan u a lu heen ne vighe vighe: “Sôr tom wou ken won, sôr akaa ken sule wou wanger wanger, ken masetyô yô, maa ya wou.” (Anzaakaa 24:27) Ivur ne ngi ôron ér nyi jimi? Sha ayange a tsuaa la yô, or nana soo u ‘maan ya u nan’ shin eren kwase, lun a tsombor u nan yô, i gba u nana pine iyol i nan mpin ne, ‘Me fatyô u nengen sha kwase wam shi wasen un kua ônov mba alaghga se mar la kpa?’ Yange i gba u imbaor la nana vande eren tom sule shin nana lôô iyiagh. Nyian kpa ka imbakwagh u i doo u or nana er je ne. Or u nan soo u eren kwase yô, nana vande eren akaa a nana fatyô u nengen sha tsombor u nan yô. Aluer nan ngu a gbong gbong iyol di tsô yô, gba u nana er tom keng. Mkaanem ma Aôndo tese ér or u nan fetyô u kuren ugbayol mba tsombor u nan shi sôron mbamzeyol mba ior mba nan shi kuren mbamgbe vev mba ken jijingi ga yô nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô.—1 Timoteu 5:8.

¹⁵ Kwase u nan soo u eren nom la kpa gba u nana fa ér ityom i vesen ngi i nana eren yô. Bibilo ôr kwagh u mfe man aeren a dedoo a i doo u kwase nana lu a mi er nan lu wasen nom u nan shi nan lu koson ya u nan kpaa la. (Anzaakaa 31:10-31) Aluer nomsoor shin kwase er ivaa aa u vanden wan iyol sha akaa ne vough vough shio yô, nan ngu wan iyol i nan ikyo tseegh, inja na yô nan hen sha kwagh u nana fatyô u eren sha u wasen ikyar i nan i ken ivese la ga. U hemban cii je yô, gba u hanma  or u nan soo u eren ivaa yô, nana vande henen u dondon atindiakaa a Aôndo ken ivaa i nana va er la.

16, 17. Ka kwaghwan u ken Ruamabera u nyi i doo u mba ve soo u eren ivaa vea hen sha mini?

¹⁶ Hanma or u nan soo u eren ivaa cii yô, gba u nana tema a hen sha ityom i Aôndo a ne nom man kwase la. Gba u nomsoor nana fa inja i u lun ityough ki tsombor u i lu u Mbakristu yô. Er nomsoor nan lu ityough yô, nan zua a zua a ian i eren kwagh sha nom-or je ga. Kpa gba u nana hemen tsombor u nan er Kristu kpa a hemen nongo na nahan. (Mbaefese 5:23) Kwase u civir Aôndo kpa gba u nana fa ian i icivirigh i kwase nan lu a mi la. Nana fatyô u ungwan “tindi u nom” u nan kpa? (Mbaromanu 7:2) Nan vande ngun sha ikyev i tindi u Yehova man u Kristu la. (Mbagalatia 6:2) Kpa, tahav mbu nom u nan a lu a mi sha a nan la ka tindi ugen kposo je. Er nan ongo tindi u Yehova man u Kristu nahan kpa, nana fatyô u ungwan tindi u nom u nan u a lu vough ga la shi wan iyol i nan sha ikyev i nan je he? Aluer nan nenge ér a taver nan u eren nahan yô, guda nana de vese nom ga.

¹⁷ Kwagh ugen yô, gba u nomsoor shin kwase nana vande wan agoyol sha er nana kôr cio u wan mbamgbe mba hange hange mba kwase shin nom u nana va er la ikyo yô. (Mbafilipi 2:4) Paulu nger wener: “Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan, kwase kpaa, a̱ cia nom u nan.” Jijingi u Aôndo yange wase Paulu fa wener kwagh u hange hange u nom nan soo hen kwase u nan yô, ka u kwase la nana cian nan. Kwase di kpa kwagh u hange hange u nan soo hen nom u nan yô, ka dooshima.—Mbaefese 5:21-33.

18. Er nan i gbe u mba ve lu sôôr ayol a ve la vea kôr ayol a ve tsaha?

¹⁸ Sha nahan yô, shighe u sôôr kwase ka shighe u man a ma ahumbe zenden sha daalaa ga. Ka shighe u nomsoor man kwase vea hen u eren kwagh ayol a ve sha u vea fa aluer ka u vea fatyô u vôson ayol a ve yô. Shi ka shighe u kôron iyol tsaha kpaa! Shighe ne ka shighe u ka i sar mba ve lu sôôr ayol a ve la u hian ayol a ve kpen kpen yô; man kwagh ka a lu nahan sha ci u ka  kwagh u sha gbaaôndo je. Nahan kpa, mba ve soo ayol a ve sha mimi cii yô, vea er kwagh u una vihi or u ve soo nan kpishi la aa Aôndo ga. (1 Mbatesalonika 4:6) Nahan aluer u ngu sôôr kwase yô, hen u kôron iyol you tsaha; ieren ne ia wase u sha ayange a uma wou cii, wea vôso kwase shin wea vôso ga je kpaa.

19, 20. Gba u gbenda u Orkristu nan nengen ivaa la ua kaha a mnenge u ior kpishi ve lu a mi nyian la nena? Tese ikyav.

¹⁹ Aluer nom man kwase na ishima sha ivaa ve tôô ave sha yô, ivaa la ia tsa gbem. Anumbe a i ngeren ken ityakerada kua a ken icer i vidio ka a shi tesen ior mba ve er ivese, ve lu saan saan zan zan i za mase kuren iniumbe la sha gbenda u a sar ior u fan kwagh u a ze hemen yô. Nahan kpa, ken inya yô ivaa ka kwagh u kuren ga; ka mhii u kwagh u Yehova yange ver ér a lu gbekeke yô. (Genese 2:24) Kwagh ka a er i vihi yô, ior kpishi mba a mnenge ne ga. Sha ajiir agen yô, ior kaa ér ivaa ngi er ikyor ihiar i í kange i, i te icur nahan. Kpa ve gema ve fa er injakwagh ve ne i pase gbenda u ior kpishi ve nengen ivaa nyian ga. Nena yô? Ka a ta icur sha inja yô i er kwagh u i soo ve i te i la, nahan kpa icur i i te i sha inja la, a fatyô u saghen i shighe u i er kwagh shon i bee kera yô.

²⁰ Ior kpishi nyian nenge ér ivaa ka kwagh u gbekeke ga. Ka ve wa agoyol tsembelee ga maa ve er ivaa je sha ci u ve hen ér ia kure mbamgbe vev, nahan kpa vea tagher a mbamzeyol yô shi ve gba keren gbenda u paven i. Kpa umbur ase injakwagh i Bibilo i er sha kwagh u kor u i zômon u igbar ihiar sha u pasen mlu u kangenaa u ivesegh la. Ikyor i í er i sha u nahan girgimnger a mi la ngi i tsa gbem, ka a lu shighe u ijeverahumbe i lu karen baveraa je kpa ngi i taver iyol her. Kape ivaa kpa i lu je la; gba u ia tsa gbem. Umbur kwagh u Yesu yange ôr ne: “Kwagh u Aôndo je zua yô, or a̱ de kera paven un ga.” (Mateu 19:6) Aluer u vôso kwase shin nom yô, gba u we kpa u lu a mnenge ne nahan vough. Aluer u na ishima sha ivaa you u tôô ave sha nahan, ia hingir we a hingir ikyav shinii? Mayange ga.

21. Gba u nom man kwase vea nengen ayol a ve nena, man kanyi ia wase ve u eren kwagh nee?

 ²¹ Doo u nom man kwase vea lu a mnenge u vough sha ayol a ve. Aluer hanma ve hemba veren ishima sha aeren a dedoo man iniôngon i ugen la yô, ivaa ve la ia va ve a iember shi ia na ve msaanyol kpaa. Kpa sha mimi yô, se fatyô u veren ishima sha aeren a dedoo a ikyar yase u a yen la je kpa? Nenge ase yô Yehova fa mimi u hanma kwagh cii, kpa se soo ser kwagh a hemba gban un sha aeren a ase a dedoo la. Orpasalmi ngise pine ér: “TERE, aluer Wea we aferakaa ikyo yô, ka an ma nan  til sha, Tere?” (Pasalmi 130:3) Noov man kasev kpaa gba u vea lu a mnenge u vough ne sha ayol a ve shi vea deen ayol a ve kwaghbo.—Mbakolose 3:13.

22, 23. Aberaham man Sara ver noov man kasev mba sha ayange ne ikyav i dedoo nena?

²² Ivaa ka ia tsa anyom a kar kpishi yô, nom man kwase ve hemba zuan a msaanyol man mkom. Bibilo ôr se kwagh u ivaa i Aberaham man Sara shighe u ve hingir mbabeenyol la. Jighilii yô, yange ve tagher a mbamtaver man mbamzeyol. Nenge ase shighe u Sara yange undu ya na u doonashe ken gar u Ur u lu yôughyôugh, hingir u tsan ken tenti sha ayange a uma na cii la; alaghga Sara hemba anyom 60 hen shighe la. Nahan kpa, Sara taver nom na ityough ga. Yange lu orwasen Aberaham u mimi, gadia a sue nom na sha er akaa a a wa ishima u eren la cii aa kure sha mi vough yô. Shi yange ungwan nom na sha mimi. Ken “ishima na” je kpa, Sara yilan nom na ér ter. (Genese 18:12; 1 Peteru 3:6) Icivir i a naan Aberaham la due ken ishima na.

²³ Kpa u ngu wer, mayange Aberaham man Sara nyiman kwagh ma shighe môm ga ze. Shighe ugen la Sara due a mhen “u vihin” Aberaham tsung. Nahan kpa, Yehova wa Aberaham kwagh, tsô a hide a iyol ijime a ungwa imo i kwase na, nahan tsombor na jimin cii zua a iveren. (Genese 21:9-13) Noov man kasev mba sha ayange ne, kua mba ve er ivaa ica i gbe la kpa, vea fatyô u henen kwagh kpishi hen nom man kwase u jighjigh ne.

24. Ka ivaa i nyi nahan ia na Yehova Aôndo iciviri, man ka sha ci u nyi?

²⁴ Nongo u Kristu ngu a nomso man kasev udubu udubu mba ve er ivaa, ve lu saan saan yô. Kasev mba ken nongo u Kristu mban mba cie noov vev kpishi, noov di kpa kasev vev doo ve ishima shi mba we ve ikyo shi mba eren akaa imôngo vea kasev vev. Akaa a aa na mcivir u Yehova una lu kwagh u hiihii ken uma ve yô. Aluer u soo u eren kwase shin nom yô, ker kwase shin nom u injaa sha kwaghfan, wa agoyol tsembelee cii man u er ivaa ye shi nôngo u eren akaa a bem man dooshima una lu ken ivaa you sha er Yehova Aôndo una zua a icivir yô. U er nahan yô, ivaa you ia wase u u lu ken dooshima u Aôndo her.