Ishimaverenkeghen i Bunden Mayange Ga

“Hii sha shighe u i mar or uma la je ka i har ishima ér naná fatyô u kpen sha hanma ian cii; man ken hemen yô kwagh la ka a va er sha er i har ishima la nahan vough.”—ARNOLD TOYNBEE, OR U KEN BRITAIN U TIMEN SHA AKAA A MBAYIASE.

1. Kanyi kwagh i mimi i gbe u or-umace nana lumunu, ka mbampin mba nyi ve dughu?

KA AN je naná nyiman a imba kwagh mimi u mbayiase nee? Hanma shighe cii ka i bunde tsô or-umace nan lumun ér mimi je ku ka u va a mnyoon u kpilighyol. Man nenge imba lanshima u ka a tser se zum u or wase ka nana̱ kpe la sha wono! Hen shighe la ka i lu inja e̱r ma kwagh ngu u á e̱r sha m̱sáà la ga nahan. Shi se fatyô u hiden lun imôngo a mba doon se ishima mba ve kpe la kpa? Ka nyi ishimaverenkeghen Bibilo i ne sha ci u mbakpeneve? Time sha kwagh u a dondo heen ne.

‘Huror Wase Kpe’

2-5. (a) Zum u huror na Lasaru kpe la, Yesu yange tèsè ér sar un shi un ngu aa tahav mbu nderen un nena? (b) Dugh mhidi u hiden a uma u Lasaru her yô, kanyi igen kpa yange ivande i mnder u shin ku la i ére?

² Lu̱ ken inyom i 32 S.A. Lasaru lu̱ ken angar u kiriki u Betani, kilomita utar ken won u Yerusalem, lu̱ vea anmgbianev nav mba kasev Marta man Maria. Ve lu̱ ákár a Yesu a ikyoosu kyoosu je. Iyange igen sev mbu aven yô, Lasaru gba angev tsung. Fese je, anmgbianev nav mba ve wa un ikyo mbara tindi loho á Yesu, un u lu̱ Ifi u Yordan yande la lá. Lasaru man anmgbianev nav mba kasev yange ve doo Yesu ishima, nahan a mough yemen ken Betani. Mba ngúr yemen sha gbenda yô, Yesu kaa a mbahenen nav ér: “Huror wase Lasaru ngu yaven, kpa Me za me za nder un.” E̱r mbahenen nav kàv inja i mkaanem man hen shighe la ga yô, Yesu kaa a ve gbar gbar ér: “Lasaru kpe.”—Yohane 11:1-15.

³ Marta ongo ér Yesu ngu van ken Betani yô, á yevese á za kegh un gbenda. E̱r ijungwen na la kôr Yesu ken ishima yum yô, a taver un ishima a kaa ér: “Anngôu una nder.” Marta gema kaa a na ér: “M fa, una nder sha mnder u sha iyange i masetyô la.” Tsô Yesu gema kaa a na ér: “Mo M ngu mnder man uma kpaa; or u nana nam jighjigh yô, shin nana kpe kpaa, nana lu uma.”—Yohane 11:20-25.

⁴ Tsô Yesu kar za hen uwar la za kaa ér i tôô iwen i yisan bàr-war la kera. Eren msen sha ikyénge kur yô, a kaa genger genger ér: “Lasaru, due ken won!” Man e̱r ior cii gema ashe ver sha uwar shon her la je, Lasaru man due ken won mimi nahan. Yesu nder Lasaru—hide or u yange kpe ayange vande karen anyiin la a uma her!—Yohane 11:38-44.

⁵ Marta yange vande nan ityendezwa i mnder u shin ku la jighjigh. (Yohane 5:28, 29; 11:23, 24) Ivande i mhidi u í hide a uma u Lasaru her la seer taver jighjigh u nan na shi wase mbagenev u ve kpa nan jighjigh. (Yohane 11:45) Kpa inja i kwagh u ka i kaa ér “mnder” la jim yô kanyi?

“Una Nder”

6. Inja i ishemberti i “mnder” yô ér nyi?

⁶ Í gèmà ishemberti i “mnder” la sha ishemberti  i ken zwa Grika i i yer ér a·naʹsta·sis la, ngun inja na jim yô ka “u shi hiden tilen sha.” Mbaheberu mbà geman zwa Grika nger a·naʹsta·sis imôngo a asemberatii a ken zwa Heberu a techi·yathʹ ham·me·thimʹ la, inja na yô ka “u nderen mbakpenev.” * Sha nahan yô, mnder kua u moughon a or sha mlu u nan lu a uma shio shin ku la ker—hiden a mlu u uma u or shon.

7. Ka sha ityôkyaa i nyi mnder u ior una lu̱ ivulugh ki kwagh hen Yehova Aôndo man Yesu Kristu?

⁷ E̱r kwaghfan u Yehova Aôndo a gande ôron shi m-umbur na kpa á lú vough yô, á taver un u nderen or ga. U umbur inja uma i mba ve kpe la—anza ve, ieren ve i ngise, kua akaa ve agenegh a ver ver cii—ka un kwagh u zaniyol ga. (Yobu 12:13; kar sha Yesaia 40:26.) Shi ka Yehova á lú Or u hiin uma kpaa ye. Sha ci u nahan yô, una fatyô u hiden a or shon la uma, una na nomsoor shin kwase shon ieren i ngise nan lu a mi la ken iyol i he i una e̱r sha ci u nan la. Heela tseegh ga, e̱r kwagh u Lasaru ne á tese nahan, ka isharen i Yesu Kristu u nderen mbakpenev, shi ngu aa tahav mbu nderen ve kpaa.—Kar sha Luka 7:11-17; 8:40-56.

8, 9. (a) E̱r nan ve mnder u shin ku man mhen u uma kpen ga la ve zough ga? (b) Kanyi i lú icigh ki ku?

⁸ Nahan cii kpa, ityesen i mnder u shin ku í Icighanruamabera ne í zua sha ityesen i uma kpen ga la ga. Aluer uma kpen ga kpa ka a de a war ku yô, á kera lu̱ kpee u á nder ma or shin ku, shin á hide a nan uma kpaa ga. Mimi je, Marta yange tese ma mhen u uma u kpen ga u yange lu her mape shin ku la ga. Yange na jighjigh ér Lasaru vande yemen hen ma ijiir i ken jijingi za ngu her uma ga. Kpa, yange gema tèsè jighjigh na u nan awashima u Aôndo u kôron mbamnyoon mba kuu cii geman la. Yange kaa ér: “M fa, una nder sha mnder u sha iyange i masetyô la.” (Yohane 11:23, 24) Kape Lasaru iyol na kpaa, yange pase akaa a zan hemen shin ku ga je la. Ma kwagh je kpa yange lu̱ u una ôr ga.

⁹ Nahan wanger, sha kwaghôron u Bibilo yô uma kpen, man icigh ki ku yô ka mnder u shin ku. Kpa ior kpe ubiliôn imôngo hii shighe u or u hiihii, Adam, yange lu̱ sha tar la je. Nahan ka unô a nder ve, man á lu hana?

‘Mba Ve Lu Shin Iwar i M-umbur Cii’

10. Ka ityendezwa i nyi Yesu yange e̱r sha kwagh u mbà vé lú shin iwar i m-umbur laa?

¹⁰ Yesu Kristu yange kaa ér: “Shighe ngu van u mba ve lu shin iwar [i m-umbur, NW ] cii vea  ungwa imo Na [i Yesu], vea due kpaa.” (Yohane 5:28, 29) Een, Yesu Kristu yange tôndo zwa ér mba ve lú ken m-umbur u Yehova cica cii a nder ve. Ior ubiliôn imôngo tsa sha won kar kpe hegen. Ka unô ken atô ve ve lú ken m-umbur u Aôndo, ve lú keghen mnder u shin ku?

11. Ka unô á nder ve shin ku?

¹¹ Mba ve dondo uma u perapera, ve er Yehova tom la á nder ve. Kpa ior mbagenev umiliôn imôngo kpe a u tesen shin vea dondo atindi a Aôndo a perapera shio. Alaghga yange ve lu̱ mlan sha akaa a Yehova a soo la shin yange shighe yina u̱ vea gema anza ve. Mban kpaa mbá ken m-umbur u Aôndo man á va nder ve kpaa, sha ci u Bibilo e̱r ityendezwa ér: “Ka mnder u mbaperapera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la.”—Aerenakaa 24:15.

12. (a) Ka mpase u sha mnenge u nyi yange i tèsè apostoli Yohane sha kwagh u mnder u shin ku? (b) Kanyi á ‘kende ken berusu,’ man inja i ishember kwaghôron ne yô ér nyi?

¹² Apostoli Yohane yange nenge a mpase u sha mnenge u kpilighyol. Mba i nder ve la ve tile sha ishigh ki ikônough ki torough ki Aôndo. E̱r lu̱ ôron mpase ne yô, a nger ér: “Zegemnger na mbakpenev mba ve lu shin a na la. Ku man Hade kpaa na mbakpenev mba ve lu shin ve la. I ôr hanma or ijir sha aeren a nan ser ser. Ku man Hade yô, i kende ve ken berusu. Ka ku u sha uhar, ka berusu je la.” (Mpase 20:12-14) Hen ase inja i kwagh ne yôô! Mbakpenev mba ve lu ken m-umbur u Aôndo cii á pase ve shin Hade, shin Sheol, uwar u or-umace la á tuhwa. (Pasalmi 16:10; Aerenakaa 2:31) Tsô “ku man Hade” cii a gbihi ve shin kwagh u i yer ér “berusu” la, u a tíl sha ityough ki mtim u vindi vindi la. Uwar u or-umace ua kera lu̱ ga.

Á Nder Ve Hana?

13. Ka ityôkyaa i nyi i ne ve Aôndo a sér ian a ver sha u̱ i nder mbagenev ve̱ yem sha, man ka inja iyolough i nyi Yehova una na ve?

¹³ A nder nomso man kasev asande kpuaa vea za lu̱ uma sha. Mban vea tema tor vea Kristu imôngo shi vea lu̱ upristi kpaa. Vea lu̱ uwegh ken mser u akaa a ku ú ve a mi la, dyako shon u or u hiihii Adam yange na or-umace la. (Mbaromanu 5:12; Mpase 5:9, 10) Sha kwaghôron u Bibilo yô, mbá iyenge 144,000 tseegh man í tsua ve ken atô u mba dondon Kristu, hii sha mbaapostoli mba jighjigh mbara je. (Luka 22:28-30; Yohane 14:2, 3; Mpase 7:4; 14:1, 3) Yehova una na mba á nder ve mban cii iyol i ken jijingi sha e̱r vea lu uma sha yô.—1 Mbakorinte 15:35, 38, 42-45; 1 Peteru 3:18.

14, 15. (a) Ka ken nyi inja uma a va nder iyengeior i hemban ngeen ken mba ve kpe laa? (b) Ka averen a nyi uumace mba dondon tindi vea va zua a mini?

¹⁴ Nahan cii kpa, iyengeior i hemban ngeen ken mba ve kpe la á va nder ve vea lu uma shin tar. (Pasalmi 37:29; Mateu 6:10) Á lu̱ nyi imba tara? Tar u nyian ne ú iv a ayôôso, awambe a haan inya, mvihi u mlu u wang, man ipila kpaa. Aluer ka u mbakpenev vea hide vea va lu̱ uma ken imba tar ne yô, mimi je msaanyol ve una za ikyura ga. Kpa Orgbanakaa e̱r ityendezwa ér shí ca ga tsô una kar aa tar u ú lu sha ikyev i Satan hegen ne kera. (Anzaakaa 2:21, 22; Daniel 2:44) Mtem u or-umace u he u perapera—“tar u he”—ua lu kpôô kpôô hen shighe la. (2 Peteru 3:13) Hen shighe la “ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er: Kwagh nyoon mo, ga.” (Yesaia 33:24) Ishimanyian i ku u ve a mi la je kpaa a kar a mi kera, sha ci u Aôndo “una ese ve mliam sha ashe kera cii, ku ua kera lu ga, shin ijungwen shin mliam shin ican kpaa ia kera lu je ga, gadia akaa a tse la kar kera.”—Mpase 21:4.

¹⁵ Ken tar u he u Aôndo a tende zwa u van a ú la yô, ‘á saan mbaasemaleghlegh iyol sha mngee u bem.’ (Pasalmi 37:11) Tegh tegh tsô gomoti u sha u Kristu Yesu man mba 144,000 mba ve kohol a na imôngo la una hide a or-umace sha mlu u vough u mbamaren asev mba hiihii, Adam man Ifa, yange ve ta kera la. Mba vea lu̱ ken tar shon la yô á kua mba a nder ve shin ku la kpaa.—Luka 23:42, 43.

16-18. Ka iember i nyi mnder u shin ku la una va a mi hen icomboro?

¹⁶ Bibilo tèsè iember i icombor i mba a va nder ve ia zua a mi la jìnge. Hen ase sha imba msaanyol u kwasecôghol u ken Nain la yange uná lu̱ a mi zum u Yesu kaa a mba iin ku mbara ér ve̱  tile, maa nder wan na u nomso u môm môm shin ku la! (Luka 7:11-17) Ken masejime yô, Yesu nder wankwase u anyom 12 shin ku ikua a Zegemnger u Galilia, nahan ‘cier mbamaren nav mbara iyol je zua ga.’—Marku 5:21-24, 35-42; shi nenge 1 Utor 17:17-24; 2 Utor 4:32-37.

¹⁷ Hen ior umiliôn kpishi mba ve lu mnya hegen shin ku mbara yô, mnder u shin ku una na vea lu uma ken tar u he. Hen ase imba ishimaveren i i lu sha ci u Tommy man orkpenga, u i vande ôron kwagh na ken vegher u hiin antakerada ne la! Tommy una va nderen ken Paradiso shin tar yô, una lu̱ di Tommy shon u ngô na yange fa la her tsô—kpa una kera lu a ma mshi iyol ga. Hen zum la ngô na una fatyô u benden un ave iyol, kôron un, shi eren a na sha dooshima kpaa. Kape orkpenga u ken India la kpaa i lú la. U ma á zer ningir ihwà i hidè-mar kpìí yô, ngu a ian i una va bugh ashe ken tar u he u Aôndo la una nenge aa ônov nav.

¹⁸ U fan mimi sha kwagh u uma, man kwagh u ka á er se zum u se kpe la, kua ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la una bende a mbagenev mba ve lú uma hegen kpaa sha gbenda u vesen je. De se nenge e̱r kwagh ne una lu nahan yô.

[Ngeren mba shin kpe]

[Mbampin Mba Ngeren u Henen]

[Foto u sha peeji 26 la]

Mnder u shin ku una va a iember i tsôron