Ityough Pue Kar Utaan

Ver Ato sha Kwaghwan, Lumun Ityesen

1. (a) Hii nan ve se cii kwagh a gbe se sha kwaghwan man tsaha? (b) Kanyi mpin i gbe u se time sha mini?

“SE CII se mba nenge gbev sha akaa kpishi,” kape Bibilo i̱ er ken Yakobu 3:2 je la. Se fatyô u umbur ashighe kpishi a se yen, se kera kom sha imba or u Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér se̱ lu la ga yô. Nahan se lumun ser kwaghôron u Bibilo ne ngu shami vough, i̱ kaa ér: “Ver ato sha kwaghwan, rumun ityesen, sha u [ú] hingir orfankwagh sha ayange a ou a ken hemen yô.” (Anzaakaa 19:20) Se vande nyôôso uuma asev sha u ve̱ zua sha atesen a Bibilo je ka u tunan ga. Kpa anmgbian u nan lu ken Kristu a vese imôngo ka nana̱ wa se kwagh sha ma ikyaa jighilii nahan, ka se er nena?

2. Zum u i we se kwagh yô, doo u se er nena?

² Mbagenev ka ve nôngo u keren ishô, shin panden mvihi u kwagh u ve er la a vihi kpishi la, gayô geman ibo nan mbagenev je kpaa. Kpa hemba doon u veren ato ungwan kwaghwan shi dondon kwaghwan shon. (Mbaheberu 12:11) Nahan kpa, or môm nana̱ de veren ishima ér mbagenev yô mayange vea tsume ga ze, shin nana̱ zeren wan ior kwagh hanma shighe, kua di sha akaa a cuku cuku kpaa, shin sha akaa a Bibilo i̱ de ér or a̱ tsua sha imoshima i nan la kpaa ga. Heela tseegh ga, alaghga or u nan lu wan or kwagh la nana nenge sha kwagh la vindi vindi ga, tsô alaghga a umbur nan asember a nan nenge a mi ga la sha gbenda u civirigh. Kpa ken kwagh u a dondo heen u  se lu timen sha mi ne yô, de se tôô ser kwaghwan shin tsaha ú i ne la ngu sha inja vough shi ú har sha Bibilo kpaa. Doo u or nana er nena?

Akav a Tesen A Se Time sha mi Shighe u I Lu Wan Se Kwagh Yô

3, 4. (a) Kanyi kwagh i nger ken Bibilo i̱ ia wase se u lun a mnenge u vough sha kwaghwan man tsaha? (b) Tor Saulu yange ngohol kwaghwan nena, man lu nyi i̱ va kere?

³ Mkaanem ma Aôndo ma a akaa a ior jighilii mba yange gba u a wa ve kwagh nahan i wa ve kwagh yô. Ashighe agen yô, kwaghwan la shi yange kua tsaha kpa sha mi. Tor Saulu u ken Iserael lu imbaor la. Yange ungwa imo i Yehova sha kwagh u ikyurior i Amaleki ga. Mbaamaleki vanden hendan a ior mba Aôndo, nahan Yehova kure ijir kaa ér i̱ tim Mbaamaleki kua uzendenya vev kpaa purututu. Kpa Tor Saulu tsegha tor ve la kua uzendenya vev mba hemban doon mbara cii uma.—1 Samuel 15:1-11.

⁴ Yehova tindi profeti Samuel ér a̱ za kôôm Saulu. Nahan Saulu er nyi? A nyiman kwagh a kaa ér un hemba Mbaamaleki, kpa ka tor ve tseegh un woo ga ye. Nahan kpa, lu kwagh u Yehova kaa ér a̱ er la ga. (1 Samuel 15:20) Saulu maa gba nôngon sha u una gema ibo a na ior sha uzendenya mba a wua ga la, tsô a kaa ér: ‘M cia ior, m er sha imo ve.’ (1 Samuel 15:24) Kwagh hemba gban un sha icivir iyolough na, je yô a kaa a Samuel ér a̱ civir un sha ishigh ki ior kpaa. (1 Samuel 15:30) Ken masejime yô, Yehova venda Saulu ér a̱ de kera lu tor ga.—1 Samuel 16:1.

5. Tor Ushia yange venda kwaghwan nahan, lu nyi i er unu?

⁵ Ushia, Tor u Yuda yange “per tindi u TER, Aôndo na; gadia a nyôr ken tempel u TER er una nande kwaghhumandoon.” (2 Kroniku 26:16) Kpa lu upristi tseegh tindi kaa ér ve̱ nanden kwaghhumandoon ye.  Zegepristi gbe mi kôôm Ushia yô, ishima vihi tor ker je gande. Nahan nyi i̱ ere? Bibilo kaa ér: “Imande maa due un sha icul . . . gadia TER tsaha un. Nahan tor Ushia lu orimande zan zan a kar kpen a mi.”—2 Kroniku 26:19-21.

6. (a) Hii nan ve Saulu man Ushia cii yange ve venda kwaghwana? (b) Hii nan ve u vendan kwaghwan i lu mzeyol u vesen nyiana?

⁶ Hii nan ve Saulu man Ushia cii yange taver ve u ungwan kwaghwan yumu? Zayol u vesen yô lu iyolgengese, gadia hanmô ve cii kehe nan ken ishima za kar ikyaa inya. Ieren ne i̱ va ior kpishi a ijungwen. Ve hen ér u ngohol kwaghwan la tese ér ve fa kwagh kuma ve ga, shin u eren nahan la una pande ve icivir. Kpa iyolgengese ka igbekera. Iyolgengese ka i pir mhen u or, nahan nan gba vendan iwasen i Yehova a ne ken Mkaanem nam kua sha ikyev i nongo na la. Nahan Yehova ta icin ér: “Ken ijime i iyolgengese yô, ka mtim, ken ijime i iceen ka mgbe.”—Anzaakaa 16:18; Mbaromanu 12:3.

Se Ngohol Nen Kwaghwan

7. Ka akaa a injaa a nyi nahan se fatyô u henen sha gbenda u Mose yange ngohol kwaghwan laa?

⁷ Ruamabera shi ngu a akav a tesen a dedoo a ior mba yange ve lumun kwaghwan yô, man akav ve ne aa fatyô u tesen se kwagh. Nenge ase kwagh u Mose, u ngise ungwa kwaghwan u ter na kem wa un sha er una er ve una pande myohom ma ikyav mbi a tôô la. Mose ungwa imo na maa yar tom a mi fese je. (Ekesodu 18:13-24) Er Mose lu a tahav kpishi nahan kpa, hii nan ve yange lumun ér i̱ wa un kwagha? Ityôkyaa yô, a hide a iyol ijime. “Mose yô, lu or u ishima legh legh je zua ga, hemba hanma or sha won cii.” (Numeri 12:3) Ishima i legh legh ngi a inja nan je? Mkaanem ma i nger ken Sefania 2:3 la ma tese ér ka kwagh u nan uma jim.

8. (a) Ka asorabo a nyi yange Davidi ere? (b) Natan yange va pase Davidi ibo na nahan, Davidi er nyi? (c) Asorabo a Davidi la yange va un a nyi kwagha?

 ⁸ Tor Davidi yange er idya a Batesheba shi nôngo ér una yer kwagh shon sha u wuan Uria, nom u kwase la. Yehova tindi profeti Natan ér a̱ za pase Davidi kwaghbo na la. Un kpa maa vaa afanyô shi lumun ibo fese je wener: “M er TER kwaghbo.” (2 Samuel 12:13) Er Aôndo lumun mgemshima u Davidi nahan kpa, lu u una ya ican sha ci u kwaghbo na la kpee. Yehova kaa a na ér sanker una “kar hen ya [na] kera ga,” shi kaa ér á na “orwanndor a [na]” kasev nav, shi wan na shon u i mar sha idya la kpaa “una kpe kpee.” —2 Samuel 12:10, 11, 14.

9. Aluer i wa se kwagh shin i tsaha se yô, kanyi i doo u se umburu?

⁹ Tor Davidi yange fa er u ungwan kwaghwan i lu kwagh u injaa yô. Kwagen la, a wuese Aôndo sha ci u or u á tindi ér a̱ va wa un kwagh la. (1 Samuel 25:32-35) Se mba eren nahan kpa? Aluer se mba eren nahan yô, kwagh la una yange se u ôron shin eren akaa kpishi a aa na se afanyô a vaan yô. Kpa aluer se gba ken kwaghbo man i wa se kwagh shin i tsaha se je kpaa di ye? Mayange i̱ de hungur se ga, kwaghwan shin tsaha la ka ikyav i tesen ér se doo Yehova ishima, shi ngu eren kwagh ne ka sha ci u mkpeyol wase u tsôron.—Anzaakaa 3:11, 12; 4:13.

Aeren a Injaa A I Doo u Se Lu a Mi La

10. Ka ieren i nyi Yesu yange tese wener ngi hange hange sha ci u mba ve lu keren u nyôron ken Tartor laa?

¹⁰ Aluer ka u se lu a mtil u vough sha ishigh ki Yehova man ki anmgbianev asev mba ken Kristu kpaa yô, gba u se lu a aeren agen kpee. Yesu ngise pase ieren ne igen zum u a kôr wanye a ver hen atô u mbahenen nav, á kaa a ve nahan la, wener: “Saa né gema né hingir er mbayev mba kiriki nahan, gayô, mayange né nyôr tartor u Sha ga. Hanmô u nana hide  a iyol i nan ijime er wanye ne nahan yô, ka nan je nan hembe sha tartor u Sha ye.” (Mateu 18:3, 4) Yange gba u mbahenen mba Yesu vea hide a ayol a ve ijime, gadia ve lu vanden sendegh anyiman ayol a ve sha kwagh u or u nan lu orvesen yô.—Luka 22:24-27.

11. (a) Ka sha ishigh ki an i doo u se hide a iyol ijime, man ka sha ci u nyi? (b) Aluer se hide a iyol ijime yô, se nenge kwagh u i we se la nena?

¹¹ Apostoli Peteru nger wener: “Ne cii, haa nen ityough ki taver ga iyol, hen ayol a en, gadia Aôndo hendan kwagh a mbagengeseyol, kpa ne mba ve hir [a] ayol a ve ijime la mrumun u sha mhôôn.” (1 Peteru 5:5) Se fa ser gba u se hide a iyol ijime sha ishigh ki Aôndo, kpa ivur ruamabera ne tese ér gba u se hide a iyol ijime hen mba ve ne jighjigh a vese imôngo la kpaa. Aluer se hide a iyol ijime sha ishigh ki mbagenev yô, se hure mbamhen mba injaav mba ve ne se la kera ga, kpa mba ve ne jighjigh a vese imôngo la vea na se war ishôm.—Anzaakaa 12:15.

12. (a) Ka ieren i injaa i nyi i we ityô i zough a iyol hiden a mi ijime? (b) Hii nan ve i doo u kwagh a gba se sha gbenda u ieren yase i bende a mbagenev laa?

¹² Kwagh u a bende a iyol hiden a mi ijime kôôsôô yô ka u wan mkpeyol u mbagenev ikyo la. Apostoli Paulu nger wener: “Ma or nana̱ de keren kwagh u doon sha ci u nan iyol i nan tsô ga, kpa i̱ lu kwagh u doon orgen kpaa. . . . Nahan yô, aluer nea yaan kwagh, shin nea maan kwagh shin nea eren nyityô kwagh kpaa, eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo. De ne nen Mbayuda anzughul ga shin Mbagrika shin nongo u Kristu u Aôndo kpaa ga.” (1 Mbakorinte 10:24-33) Paulu yange kaa wener se̱ de eren ma kwagh sha ishima yase ga ze, kpa lu wan se kwagh ér se̱ de eren ma kwagh u alaghga una taver ma orgen ishima u eren kwagh u imoshima i nan i vande kaan nan ér ka kwagh bo la ga.

13. Aluer ka ieren yase i gbekeke u dondon kwaghwan u ken Ruamabera shin ka nahan ga kpaa, kanyi kwagh alaghga ia tese ikyava?

 ¹³ Ú vanden veren mkpeyol u mbagenev hiihii a kwagh u a lu sha ishima you la kpa? Doo u se cii se hen u eren nahan. Igbenda ngi kpishi i se fatyô u eren kwagh ne yô. Se nenge ikyav sha hwe u eren man iyol i wuhan. Ambaakaa ne nahan ka a or nana fatyô u eren sha er nan nenge i doo nan la, kpa nana gema a dondo kwagh u ken Ruamabera u a tese ér se̱ eren akaa akuma akuma shi se̱ luun wang shi se̱ luun tsembelee kpaa la. Kpa aluer ú va kav wer gado u ior mba hen ningir wou la na yô, hwe wou shin iyolwuhan you la ngi yangen mbagenev u ungwan loho u Tartor nahan, ú nyôôso iyol kpa? Sha jighilii yô, u wasen orgen sha u nana̱ zua a uma u tsôron la hemba kan a inja a u or eren kwagh sha ishima i nan la.

14. Hii nan ve i lu a inja u hiden a iyol ijime shi wan mbagenev ikyo?

¹⁴ Yesu ver ikyav i iyol hiden a mi ijime man u wan mbagenev ikyo sha u ôôn mbahenen nav angahar je kpaa. (Yohane 13:12-15) Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh na ér: “Lu nen a mhen ne ken a ven u a lu ken Kristu Yesu la kpaa. Un u A lu ken mlu u Aôndo la A nenge er mlu u lun kwagh môm a Aôndo la lu kwagh u yan ishar sha mi ga yô, kpa A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u ortom, A hingir kwagh môm a ior la. Man er i va zua a Na a mluyol er or nahan yô, A hide a iyol Na ijime, hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku.”—Mbafilipi 2:5-8; Mbaromanu 15:2, 3.

De Vende Tsaha u Yehova Ga

15. (a) Ka sha igbenda i nyi nahan i gbe u se sôr inja yase, aluer ka u se er kwagh sha ishima i Aondo yôô? (b) Yehova we se kwagh shi tsahan se sha nyi igbenda?

¹⁵ Er se cii se lu mbaasorabo yô, gba u se gema aeren ase man anza ase kpee aluer ka u se kav Aôndo wase sha mlu na  la yô. Gba u se “haa orhe iyol.” (Mbakolose 3:5-14) Kwaghwan man tsaha ka u wase se u fan ape i gbe u se sôr inja la shi ka ú wase se u fan er se er ve se sôr í la kpaa. Ka Bibilo i lu gbenda u vesen u se zua a kwaghwan u kwagh a gbe se sha mi la ye. (2 Timoteu 3:16, 17) Ityakerada i i har sha Bibilo la man mbamkombo mba nongo u Yehova ú ser ú ver la kpa  shi ka ve wase se u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo. Aluer se vande ungwan kwaghwan la kera je kpa, se kav er a lu se a inja, shi se nôngo u kôôm ieren yase kpa?

16. Ka iwasen i nyi Yehova a ne se asange asange?

¹⁶ Yehova we se ikyo sha u wasen se u kuren mbamzeyol asev sha dooshima. I wase ior umiliôn imôngo sha u henen Bibilo a ve ken uyaav vev. Mbamaren ka ve wa ônov vev kwagh shi ve tsaha ve sha u kuran ve sha ieren i ia fatyô u van a ijungwen yô. (Anzaakaa 6:20-23) Ken tiônnongo kpa, ashighe agen mbagen ka ve pine mbatomov mba ve tse ken tom ne ve fe ú tsema tsema yô ér ve̱ wa ve kwagh shi ve̱ na ve mbamhen sha er vea hemba eren tom ve u pasen kwagh la sha inja yô. Ashighe agen yô, alaghga mbatamen vea ker kwaghwan hen mbatamen mbagenev, shin hen mbagenev mba ve fe tom u pasen kwagh la tsema tsema yô. Mba ve kom ken jijingi la ka ve yar tom a Bibilo sha u wasen mba i gbe u a wase ve la, kpa ve er kwagh ne a ishima i legh legh. Aluer ú ngu wan or kwagh yô, ver ishima “nenge sha iyol you sha er we kpaa i̱ de meen we ga yô.” (Mbagalatia 6:1, 2) Een, se cii gba u a waan se kwagh shi a tsahan se kpaa, ka nahan ve se civir Aôndo u a lu u mimi tswen la ye.

Kwaghôron u Hiden Kimbir Kwagh

• Yehova wasen se sha dooshima sha u se̱ nenge ape i gbe u se ayol a ase se sôr inja la nena?

• Hii nan ve ka i taver ior kpishi u ungwan kwaghwana, man kwagh ne ka kwagh bo nan je?

• Ka aeren a injaa a nyi aa wase se u ungwan kwaghwana, man Yesu yange lu ikyav i tesen sha aeren ne nena?

[Mbampin Mba Ngeren u Henen]

[Foto u sha peeji 142 la]

Ushia yange venda kwaghwan, nahan i haa un imande

[Foto u sha peeji 142 la]

Mose yange zua a mtsera sha u ungwan kwaghwan u Yetero wa un la