Ityôikyaa i Se Lu Heen La
Ityough 7
Ityôikyaa i Se Lu Heen La
1. Mbahenen kwagh ken ishima mba kaan er nyi?
IOR MBA kpiligh ayol sha kwagh u mlu u uma shin tar ne. Ka vea kende ashe yô ve nenge kwavaôndo a asan shami wuee. Ka i doo ve u kenger mdoom ma m̱-mile u iyange kua mdoom ma mluashe u ken agar. Mba ve lu a kwaghhenen ken asema a ve yô mba henen er ka keng ityôikyaa i vesen ngi i i hii man akaa ne á lu yô. Kpa shi ka i kpiligh ve iyol u fan hen ape ve kom vough la.—Upasalmi 8:3, 4.
2. Ka mbampin mba nyi ior ve pinii?
2 Ashighe ka a lu á ior kpishi ka ve pine kwagh u mlu u uma yô: Se yô ka u̱ se tsa anshighe kpeghee, se zuan a kwagh u se soo ken uma yô, maa se kpe shinii? Ka han jim se lu zana? Makwagh u genegh u veren ishima shami ngu hemba anshighe u ka i mar se, sé lu uma shi ku ú mase van la shinii? (Yobu 14:1, 2) Kwagh u una wase se u kaven kwagh ne yô ka ikyar i nan sha mpi ne: Yange i hii nan ve se va lu heene?
GBADUEN SHIN MGBE?
3. Ityesen i gbaduen la kanyi?
3 Ken ajiir kpishi mba tesen er hanmakwagh u se nengen a mi cii yange gba duen iyolna tsô, yange due abu shin sha aaikyôr. Shi mba kaan er, anyom kar kuma umiliôn kpishi hegen, yange uma hii sha ankwagh u cuku je, gba vesen zan zan uumace ve va mase duen ye. Ken ajiir sha tar kpishi mba tesen er mdue u or due ken aninyam ne ka kwagh u mimi. Kpa mimi je ngise se due ken ambo ken anyom a a kar umiliôn kpishi la? Shi zege tar ne yange gba duen abu tsôô?
4. Ka sha ciu nyi se fatyô u kaan ser ‘Aôndo gba sha man tara’?
4 Bibilo i kaa er: “Sha hiihii Aôndo gba sha man tar.” (Genese 1:1) Mbatôvon sha akaa kpaa lumun er ushá, kua asan a a kom ubiliôn la cii, kua tar wase ne cii mba a mhii. Ve cii i gba a gba. Mzende u asan kua akum a sha la cii mba zenden sha atindi a ve shi a fatyô u tsenganpasen zende ve la anyom imôngo ken hemen. Asan kua akum a genegh la kpaa nga zenden sha atindi man ahongo sha mlu u iyenge ve kpaa. Ortesenayenge u ken Yunivesti i Cambridge, P. Dirac, kaa ken ruamabera u abaver u̱ i yer er Scientific American la er: “A fatyô u nan mpase sha mlu u kwagh ne sha u kaan er Aôndo ka or u hembanfan ayenge sha won cii, shi ka sha gbenda u hemban fan la kpaa A maa tar ye.”
5. Iyol yase tese er i gba se a gba se gbaduen ga nena?
5 Bibilo i kaa er: “Fa nen er TER a lu Aôndo yô; ka Un A er se ye, se mba u Nav je.” (Upasalmi 100:3) Mlu u iyol yase kpa tese kwagh u kpilighiyol ka nahan man orngeren Bibilo u genegh ôr kwagh sha iyol i Aôndo ye er: “M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u cieriyol man u kpilighyol kpaa yô . . . Akuhe am lu U myer ga, zum u i erem ken myer . . . Ashe a Ou nenge ijenawambe yam, man i nger a ken ruamabera Wou cii.” (Upasalmi 139:14-16) Wanikyundan ngu a vese ken iyav mbu ngô na sha gbenda u kpilighiyol. Ruamabera u abaver u i yer er Newsweek la kaa er: “U ngeen kwaghôron ga yô, ka kwagh u kpilighiyol.” Shi i seer ôron er: “Ma kwaghfan môm una fatyô u fan shighe u iyav mbu jir ga. Ortôvon sha akaa môm nana fatyô u pasen tahav mbu kpilighyol mbu ka mbu na mvese u igbila kua ikpilamshia i ka i zua sha u jilen orumace la ga.”
6. Se nenge ka a inja u nan jighjigh ken igbetar a gbaduen la nena?
6 Hen a se sha kwagh u zegetar wase ne, kua iyol yase man m-maa u i cii. Mhen wase u injaa la una pase se er akaa ne cii yange gba duen tsô shin gba eren iyol i a tsô ga. Ornderan ve ngu, Orgbanakaa. Shi time sha akaa a genegh a se nengen a mi la kpaa. Shighe u ú tem ken iyou you yô, pine iyolyou wer: Yange deseke wam ne, shin imenger, shin gambe, shin ikyônough, shin tebur, shin ukpekpe, shin iyou jim kpaa, ve gba duen tsôô? Shin gba u aa lu a or u eren a? Ka mimi je yange or u fan eev nan er a! Ka sha nyi gbenda jim á kaa er tar wase u ú lu akum akum kua se ayol a ase kpaa, yange i gba se a gba ga? Man aluer Aôndo ver se heen yô, ityôikyaa ngi i á er nahan yô.
7. (a) Yange Yesu tese er un na jighjigh ken igbetar nena? (b) Kanyi ikyav i genegh i tese er yange Adam lu or jim jimi?
7 Sha kwagh u or u hiihii vea kwase na yô Yesu Kristu kaa er: “Un u A er ve sha hiihii la je, A er ve nomsoor kua kwase; man A kaa er: Ka sha ci u nahan man nomsoor nana undu ter u nan man ngô u nan, nana var ken kwase u nan, ve uhar vea hingir iyôgh i môm ye gaa?” (Mateu 19:4, 5) Ka kwaghôron u ken Genese 1:27 man 2:24 sha kwagh u mgbe u Adam vea Ifa la yange Yesu lu umbur ye. Yange lu pasen e̱r kwaghôron u Bibilo i kaa heen ne á lu u mimi yô. (Yohane 17:17) Shi Bibilo i yila Enoki er or u “kov u sha utaankaruhar hii sha Adam.” (Yuda 14) Luun er Adam yange lu or jim ga yô, Bibilo ma i ter un sha gbenda u ngun ga.—Luka 3:37, 38.
8. Ka mhii u or u nyi Bibilo i tese ga?
8 Ior mbagenev ka ve kaa er ka sha gbenda u kwagh u geman hingir u genegh la yange Aôndo kar shami man mase gban or ye. Ka ve kaa er Aôndo yange de er or a geman teghtegh, ka er yange nan va nyôr sha iaven i genegh ken hemen man Á mase wan uma ken a nan ye. Kpa mhen ne ngu ken Bibilo ijiir i môm tsô kpaa ga. Kpa Bibilo i kaa er, imendenev man ishôso cii i gba ve “sha anza a ve.” (Genese 1:11, 21, 24) Shi akav kpa tese er, makwagh u menden môm shin zendeinya u geman hingir u genegh kpa ngu ga. U seer zuan a iwanger sha kwagh ne er se lu tom u gban duen abu tsô ga yô se zua a min ken takerada u i yer iti na er Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? la.
ER AÔNDO YANGE GBA OR LA
9. (a) Bibilo i pase kwagh u mgbe u or nena? (b) Shighe u yange Aôndo fehe or “iôôn i uma” ken ahenga la kanyi yange i eree?
9 Aôndo yange gba or sha inya sha u na̱na̱ lu shin tar yô, er Bibilo kpa i kaa nahan er: “TER Aôndo maa or sha vuulevu u inyaagh, fehe nan iôôn i uma ken ahenga, or la maa hingir or u uma.” (Genese 2:7) Se nenge ken kwaghôron ne yô Aôndo yange gba a gba or jim. Aôndo yange gba or, nan lu vough, sha mlu u tsembelee cii. Yange Aôndo fehen or “iôôn i uma” ken ahenga yô, huhu u or la maa iv a ahumbe. Kpa yange kwagh er hemba nahan. Aôndo na uma ken iyol i or la. Tahav-mbu-umav mbun mbua lu heregh, shin mbua lu zan hemen, sha iôôn.
10. Kanyi i lu uma u oro, man yange i gba un nena?
10 Ver ikya̱v dedoo, Bibilo i kaa er yange Aôndo na or uma ga. Kpa i kaa er Aôndo fehe or la iôôn tsô “or la maa hingir or u uma.” Or la lu or jim, vough er or u á hingir ortwer á lu ortwer nahan. (1 Mbakorinte 15:45) “Vuulevu u inyaagh,” ú i maa or a mi la, ka uma ga. Shi Bibilo i kaa er “iôôn i uma” la ka uma kpaa ga. Kpa Bibilo i kaa er ka u maghen akaa a ahar ne i hingir u̱ á kaa er ‘or hingir or u uma’ ye.
11. Bibilo i na atôakaa a nyi sha kwagh u uma u or u tesen er ka kwagh u lun sha tseeneke na kposo aa or ga?
11 Er iyol i or-uma la i lu nan jim yô, á fatyô u lun kwagh u ken atôiyol shin u va duen undun iyol ga. U ngeen kwagh ga yô, Bibilo i tese er uma wou la ka we jim. Ikyav i tesen, Bibilo i ôr kwagh u or soon u yan kwagh er: “Sar u u yan inyam.” (Duteronomi 12:20) Shi i kaa er uuma mba a awambe a á zenden ve sha igbila yô, shi i ôr kwagh sha kwagh u “awambe a mbaatsanev mba ve lu a ishô yô.”—Yeremia 2:34.
ITYÔIKYAA I AÔNDO VER OR HEEN LA
12. Awashima u Aôndo sha uumace shin tar ne yange lu nyi?
12 Awashima u Aôndo yange lu u Adam vea Ifa ve̱ tsa anshighe kpeghee tsô ve kpe ve za lu mape ga. Yange gba u vea lu heen sha u nengen sha tar kua akaauma a sha u cii. Er Bibilo i kaa nahan er: “Aôndo ver ve doo doo; Aôndo kaa a ve er: Mar nen kpishi, seer nen ngeen, iv nen tar, gema nen u, u̱ lu sha ikev yen; ishu i shin zegemnger man inyon i purugh sha kwavaôndo man hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii, ve̱ lu sha ikev yen.” (Genese 1:28; 2:15) Adam vea Ifa, kua ônov mba vea mar la cii, ma ve lu saan saan gbem sha won shin tar, shi ma ve lu eren akaa a Aôndo yange kaa er ve̱ eren la.
13. (a) Á fatyô u saan se iyol nena? (b) Kanyi ia na mlu u dedoo ken uuma aseva?
13 Ver ikya̱v yange “Aôndo ver ve doo doo.” Yange wa ikyo sha kwagh u mbayev nav hen tar ne. Er un á lu Ter u dooshima yô á ná ve atindi sha ci u mkpeiyol ve. Yange ma ve zua a msaanyol sha u wan a ikyo. Yesu yange fa nahan shi va kaa ken hemen er: “I saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la, iyol.” (Luka 11:28) Yesu yange eren sha kwaghôron u Aôndo vough. “M eren akaa a doon Un gbem,” pe Yesu kaa la. (Yohane 8:29) Ngun ka sema u ityôikyaa i se lu heen je ne. Ka u lun uma ken msaaniyol shi u eren ishima i Aôndo. Hegen je á kpe uuma asev iyol sha u civir Yehova. Aluer se mba eren nahan yô se lu wan ayol a ase sha hwange sha u lun uma gbem sha won ken Paradiso shin tar.—Upasalmi 37:11, 29.
ITYÔIKYAA I SE BEENYOL SHI SE KPEN LA
14. U hemban Aôndo ato la, kanyi Adam vea Ifa yange ve eree?
14 Kpa hegen se cii ka se bee iyol shi se kpe. Sha ci u nyi? Er se vande nengen ken itiough ki ken jime kila nahan, ka sha ci u ihyembeato i Adam vea Ifa la. Yange Yehova na ve ikyaren sha u tesen er i lu a inja u wan tindi u Aôndo ikyo yô. A kaa a Adam er: “Hanma kon u ken sule ne, gbaa yan u tsô, kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la, de ye u ga, gadia iyange i ú ya u la, ú kpe je.” (Genese 2:16, 17) Sha u yan kon ne yô, Adam vea Ifa ve hingir u geman jime ken Ter ve u sha shi ve venda hemen na kpaa. Yange ve hemba ato shi ve tôô kwagh u yange lu sha ci ve ga yô. Yange ma ve lu uma ken msaanyol gbem sha won ken paradiso a ibanave shio shin ican kpaa ga, kpa hegen yô ve va a mtsaha u isholibo sha ayolave. Mtsaha shon yô ka mlu u waeng-ga la kua ku.—Mbaromanu 6:23.
15. Yange se ngohol isholibo ken Adam nena?
15 Ú fa gbenda u sé ngohol isholibo yase ken Adam kpa? Yange Adam gbe ken kwaghbo yô, mlu u waeng ga man ku na la maa samber sha ônov nav cii. (Yobu 14:4; Mbaromanu 5:12) U wasen we u kaven kwagh ne tsembelee yô, hen sha kwagh u orkaan bredi shighe u nan kaa bredi shin ikyagh ki ki piin yô. Hanma bredi u i kaa shin ikyagh kila cii una piin imbusu. Nahan Adam hingir er ikyagh kila nahan, se gema se mba er ubredi mbara nahan. Yange peren tindi u Aôndo yô kera la waeng ga. Za iyol er yange ngohol ihyogholough nahan shin ishundugh. Yange maren ônov yô hingir u̱ ve cii vea ngohol ishundugh ki isholibo man mlu u waeng ga la kpaa.
16, 17. Môm ken uivande mba Yesu mbara tese er tsombor u uumace nyôr ken uange sha ciu isholibo nena?
16 Se mba gbe angev shi se mba been iyol sha ci u isholibo i se ngohol ken Adam la. Môm ken akaa a kpilighyol a yange Yesu er la tese kwagh ne. Er yange Yesu lu tesen hen ya u yange tsaan her la yô, ikpelaior kase ningir sha ci u orgenegh nana̱ de kera zuan a ian i nyôron ken iyou la ga yô. Kpa er iorov unyiin za va a orkpenalegh sha gambe yô, ve nenge ian lu i vea nyôr ga. Tsô ve unde sha uha, ve sôr ian, ve shiligh a orkpenalegh la sha gambe na hen ape Yesu tema la.
17 Er Yesu nenge ve a jighjigh u nan kpishi yum yô, a kaa a orkpenalegh la er: “I de u asorabo a ou.” Kpa mbagenev ken a ve hen er Yesu ngu a tahav mbu den asorabo ga. Nahan Yesu kaa a ve er: “Kpa sha u né fa er Wan u or A lu a tahav mbu den ior asorabo sha won yô,—á kaa a or u kpen alegh la er: M ngu kaan a we, mough sha, tôô gambe wou, yem hen ya wou. Tsô a mough, a tôô gambe na fese je, a due sha ashe ve cii.”—Marku 2:1-12.
18. Mbacivir Aôndo vea ver ishima sha mlu u ken hemen u nyi?
18 Hen a se sha kwagh u tahav mbu Yesu mbú á fatyô u eren sha ci wase la! Ken mtemtor u tartor u Aôndo la, mba Aôndo á doo ve ishima shi ve civir un kpaa la Kristu una de ve asorabo a ve cii. Inja na yô hanma mnyoon man hanma inja uange cii á kar á mi kera. Or a kera bee iyol shin nana kpe kpaa ga! Ka ishimaverenkeghen i kpilighyol ken hemen! Een, akaa nga kpishi a verenshima keghen je hemba u maren, lun uma anshighe kpeghee shi kpen kera la. U zan hemen u henen sha kwagh u Aôndo shi civir un kpaa la, se fatyô u tsan gbem sha won ken Paradiso shin tar.
[Mbampin Mba Ngeren u Henen]
[Foto u sha peeji 69 la]
Mbakpishiv mba kpilighyol sha kwagh u mlu u uma
[Foto u sha peeji 70 la]
Yange akaa ne gbaduen tsô, shin yange i er á a eree?
[Foto u sha peeji 75 la]
Kwaghôron u Bibilo u yange Yesu bee orkpenalegh angev la tese er ior mba gbe angev sha ci u isholibo i Adam la
