Ityough 3

Kwagh Gba Sha Kwaghaôndo Wou

1. Ior mbagenev na jighjigh sha kwaghaôndo er nena?

‘UKWAGHAÔNDO CII ka mbadoon,’ kape ior kpishi ve kaan la. ‘Ka igbinda kposo kposo kpa ngi za zuan ijiir i môm.’ Aluer ka nahan yô, kwagh a gba u nengen sha kwaghaôndo wou la kpee ga, sha ci u ka u kaan er ukwaghaôndo cica Aôndo lumun a ve je la. Kpa ka nahanaa?

2. (a) Yange Mbafarishi er a Yesu nena? (b) Yange Mbafarishi ve kaan er ter ve ana?

² Shighe u Yesu Kristu lu zenden shin tar ne la, kwaghaôndo u genegh lu i yilan un er Mbafarishi. Yange ve vande wan imaagh ki mciviraôndo ki ve na jighjigh er Aôndo lumun a mi yô. Kpa, hen shighe la môm, shi Mbafarishi lu keren Yesu a ku! Nahan Yesu gema kaa a ve er: “Ne mba eren aeren a ter wen.” Ve gema ve kaa a na er: “Se mba a Ter môm tsô, ka Aôndo je.”—Yohane 8:41.

3. Yange Yesu kaa er nyi sha kwagh u ter u Mbafarishi laa?

³ Aôndo yange lu ter ve jim kpa? Yange Aôndo lumun a  kwaghaôndo ve la kpa? Ga cii! Shin er Mbafarishi yange ve lu a Icighanruamabera shi ve hen er ve mba dondon shami nahan kpaa, Diabolo vande tsughun ve kera. Shi Yesu pase ve waeng nahan, er: “Ne yô, ka ken ter wen diabolo je ne dugh ye, man ka ne ka eren asaren a ter wen; un yô lu orwuanor sha hiihii je, man a tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga . . . gadia ka or u aie shi ka ter u aie kpaa.”—Yohane 8:44.

4. Yange Yesu nenge sha kwaghaôndo u Mbafarishi la nena?

⁴ Wanger, kwaghaôndo u Mbafarishi la lu u aiegh. Lu eren tom sha u ivin awashima u Diabolo, lu Aôndo ga. Nahan sha u ma kaa er kwaghaôndo ve la ka u doon yô, Yesu gema puu un a puu. A shi á kaa a Mbafarishi mbara er: “Ne mba cirin ior tartor u Sha; ne ayol a en ne mba nyôron ga, man shi mba ma ve nyer la kpaa, ne mba rumun ve u nyôron ga.” (Mateu 23:13) Sha ciu mcivir ve u sha aie la, Yesu yila Mbafarishi mbara er mbaimangerev man ubombaiyôôv. Sha ciu aeren a ve a ifer la yô, a kaa er mba yemen ken mtim.—Mateu 23:25-33.

5. Yange Yesu tese er ukwaghaôndo mba ve lu kpishi mban ka igbinda i zan ijiir i môm ga nena?

⁵ Kpa Yesu Kristu yange tese er ukwaghaôndo cii ka igbinda i zan ijiir i môm ken myom ga. Ken Ityesen i sha Uwo la, Yesu kaa er: “Nyôr nen hen hunda u hogholoo, gadia gbenda u zan ken mtim la gbangese, ngu bele bele kpaa, man ior mba ve nyer her yô, ve ngee tsô. Gadia hunda hoghor, gbenda kpaa imbishi u u ze sha uma la, mbazuan a mi mba kpeghee tsô.” (Mateu 7:13, 14) Sha ciu ve civir Aôndo sha gbenda u mimi ga yum, nahan ior kpishi ve dondo gbenda u  zan ken mtim. Ka ior kpeghee ve dondo gbenda u zan ken uma ye.

6. Kanyi i lu i se hen ken mciviraôndo u ikyurior i Iserael laa?

⁶ Aluer se nenge gbenda u yange Aôndo eren kwagh a ikyurior i Iserael la yô iwanger ngi e̱r i lu a inja kpishi u̱ civir Aôndo sha gbenda u a soo la yô. Yange Aôndo ta Mbaiserael icin er ve lu paleghaa a kwaghaôndo u aiegh u akuraior a a kase ve a civir la. (Duteronomi 7:25) Yange ior mbara kôrun ônov vev naan mbaaôndo vev mbara iniaav a mi, shi ve eren ahôngorakaa kpaa, shi nomso vev yaven a nomsombaiorov. (Levitiku 18:20-30) Yange Aôndo wa Mbaiserael tindi er ve nyagh aeren ne. Kpa shighe u yange vea hembaato vea civir mbaaôndo mbagenev yô, á tsaha ve. (Yosua 24:20; Yesaia 63:10) Nahan yange gba u vea nenge sha kwaghaôndo ve la.

NYIAN KPA KWAGHAÔNDO U AIEGH NGU?

7, 8. (a) Yange mtile u kwaghaôndo lu nena shighe u ityar cii lu nôngon ityav laa? (b) U hen wer Aôndo henen er nyi sha ieren i kwaghaôndo sha shighe u uitya?

⁷ Ukwaghaôndo mba ve lu uderi kpishi nyian mban ye? Alaghga we iyolyou kpaa ú lumun wer akaa nga kpishi a i eren ken iti i kwaghaôndo kpa Aôndo a lumun a mi ga yô. Ken ityav mbi tar sha won cii mbi mbi kar, mbi ior umiliôn kpishi yange ve war ve lu uma nyian la, ukwaghaôndo mba ve lu̱ sha avegher la cii ve lu taver ior vev asema sha u ve̱ wua yô. “Wua nen ior i German—wua nen ve,” ka kwaghôron u bishôp u London je la. Shi, sha vegher u genegh la kpaa, bishôp u tamen u ken tar u Cologne kaa a ior i German er: “Se  mba kaan a ven ken iti i Aôndo ser, nôngo kwagh ta nen uma wen kera sha ciu icivir man iengem i tar wen.”

⁸ Tsô hingir u Mbakatoliko wuan Mbakatoliko sha iniezwa i mbahemenev vev, shi kape Mbaprotestanti kpaa ve lu eren je la. Orhemen u genegh Harry Emerson Fosdick lumun wen-er: “Ken nongo wase kpaa se tim ityuta sha . . . Vegherzwa wase u genegh se mba wuese Wantor u Bem u genegh la se mba civir ityav.” U hen wer Aôndo ngu henen ken ishima na er nyi sha kwagh u kwaghaôndo u á kaan er un ngu eren ishima na kpa geman civir ityav laa?

9. (a) Aferakaa aa ukwaghaôndo kposo kposo ve eren la kwagh ne ngu ior ken asema nena? (b) Aluer kwaghaôndo nungwa iyol a tar nahan, se kaa ser nyi?

⁹ Sha ci u aferakaa a ior mba ken ukwaghaôndo kposo kposo ve ndera eren kera yô, ior umilion kpishi nyian ve gema ijime sha kwagh u Aôndo man Kristu. Shi mba ne Aôndo ibo sha ityav mbi cieriyol mbi ukwaghaôndo ve nôngon la, er mbi hen atô u Mbakatoliko man Mbamusulumi mbi i yer er Cighanuitya la, shi ityav mbi hen atô u Mbamusulumi a Mbahindu, kua ityav mbi hen atô u Mbakatoliko a Mbaprotestanti nahan. Shi ior mbá dughun ave sha iwoo i i wua Mbayuda ken iti i Kristu la, kua ifer i nandeior i sha ikyev i Mbakatoliko. Shin er mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve eren aferakaa a cieriyol ve kaan er Aôndo ka Ter ve nahan kpaa, kera mba ônov mba Diabolo vough er Mbafarishi mba yange Yesu puu ve mbara nahan gaa? Er Satan a lu aôndo u tar ne yô, ka u se kaa ser shi ka un a lu a tahav sha ukwaghaôndo mba ior ve eren hen tar ne ga zee?—2 Mbakorinte 4:4; Mpase 12:9.

10. Ka akaa a nyi i eren ken iti i kwaghaôndo a we kpaa u lumun ami ga?

¹⁰ Akperan nga ga akaa nga kpishi a i eren ken iti i kwaghaôndo nyian a ú hen wer ka shami ga yô. Hanma shighe ka u ungwa akaaôron sha iyol i mba igbinda ve i hôngor, kpa ve lu mbacivirigh ken uchurch vev yô. Alaghaga ú fa mbahemenev mba kwaghaôndo mba uma ve a doo ga kpishi, kpa shi i lumun a ve vé lu mbahemenev ken iniongo ve la yô. Anzaaior la ka ve kaa er u nomsoor yaven a nomsoor u genegh man u yaven a kwase a u eren ivese shio la ka kwaghbo ga. Kpa u fa Bibilo i kaa nahan ga. Yange Aôndo tsaha ior nav Iserael sha ku sha ciu anzaakaa la. Ka sha kwagh shon kpaa yange i tim Sodom man Gomora ye. (Yuda 7) Ca ia kera gba ga tsô kwaghaôndo u aiegh u hen-ayange-ne kpaa a er a na nahan vough. Ken Bibilo yô, i tese ikyav i injakwaghaôndo la sha idyakwase sha  ciu aeren a ijimbagh a na a “utor mba shin tar.”—Mpase 17:1, 2, 16.

MCIVIR U AÔNDO A LUMUN A MI LA

11. Aluer gba u Aôndo una ngohol mcivir wase la yô kanyi i lu i erene?

¹¹ Er i lu ukwaghaôndo cii Aôndo a lumun ami ga yô, gba u se pine ser: ‘Mo yô mngu civir Aôndo sha gbenda u a soo la kpa?’ Aluer se mba sha gbenda yô se fa sha nyi? Ka Aôndo a lu orjir u fan mcivir u̱ á lu u mimi la ye, ka or ga. U̱ Aôndo a lumun a mcivir wase la yô, saa una due ken Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo ma mimi la. Ka u se kpaa se hen ken ishima vough sha imbagbenda i orngeren Bibilo u genegh yange kaa nahan la er: “Aôndo A̱ lu u mimi shin er ior cii ve lu mbaaiev nahan kpaa.”—Mbaromanu 3:3, 4.

12. Ka sha ciu nyi yange Yesu kaa er mcivir u Mbafarishi la yange Aôndo lumun ami ga?

¹² Mbafarishi mba sha derianyom u hiihii la yange ve fa ken ishima nahan ga. Yange ve ver jighjigh ve u nan ayolave sha aeren a ior shi ve har sha á, kera lu sha Mkaanem ma Aôndo ga. Kanyi yange i va shami? Yange Yesu kaa a ve er: “Ne gema kwaghôron u Aôndo hingir gbilin sha aeren a en je ve. Ne mbaimangerev, kwagh u Yesaia tsengaôron sha a ven yô, ka vough je, er lu kaa er: Nongoior ne ngu civir Mo sha ityumbujôôgh ve tseegh, kpa ishima ve yô, ngi  ica a Mo je. Nahan ka gbilin tsô ve civir Mo yô, sha ci u ityesen i ve tesen la ka atindi a ior tsô. (Mateu 15:1-9; Yesaia 29:13) Aluer se soo ser Aôndo á lumun á vese yô, gba kpee u se nenge ser kwagh u̱ se ne un jighjigh la zua sha atesen a Bibilo.

13. Yange Yesu kaa er saa se er nyi keng man Aôndo una lumun se?

¹³ U se kaan ser se na Kristu jighjigh kpa geman eren akaa a se hen ser nga vough la yô kuma ga. Gba hange hange u saa se vandefan ishima i Aôndo sha nyityôkwagh cii ve. Yesu tese kwagh ne ken Ityesen na i sha Uwo la shighe u a kaa nahan la er: “Ka hanma or u nana kaa a Mo er, Tere! Tere! man nana nyôr sha tartor u Sha ga, saa u nan eren ishima i Terem u A lu Sha yô.”—Mateu 7:21.

14. Ka sha ciu nyi Yesu una va yila se er se mba “mbavendanatindi” shin yange sea eren “aeren a doon” je kpaa?

¹⁴ Alaghga se lu eren akaa a se ne jighjigh ser ka “aeren a doon” yô, shi se lu eren akaa ne cii ken iti i Kristu je. Kpa akaa ne á lu gbilin tsô aluer se er sha ishima i Aôndo ga yô. Tsô se hingir er mba Kristu a er kwagh ve la er: “Sha iyange la ior kpishi vea kaa a Mo er: Tere! Tere! Ka ken iti You man se lu ôron kwaghôron u profeti gaa? Man ka ken iti You se lu dughun ujijingi mba bov gaa? Man shi ka ken iti You se lu eren akaa a ageegh kpishi kpaa gaa? Tsô Me kaa a ve Mer: Mayange je M ngu a fa ne ga, yem nen heen kera, ne mbavendanatindi mban.” (Mateu 7:22, 23) Een, se fatyô u eren akaa a se hen ser ka  aa doon la—shi á lu akaa a mbagenev kpaa vea lu wuese shi sughun se je—kpa aluer se kera er kwagh u Aôndo a kaa er ka u̱ vough la ga yô Yesu Kristu una tôô er se mba “mbavendanatindi.”

15. Ka sha ciu nyi ieren i mba ken Berea mbara i doo u se dondo shamini?

¹⁵ Er ukwaghaôndo kpishi nyian ve lu eren ishima i Aôndo ga yô, ka u se gba kaan tsô ser atesen a ukwaghaôndo mba se kombu a ve la zua sha Mkaanem ma Aôndo je ve ga. U kaan er nongo u kwaghaôndo ngu eren tom a Bibilo tese er akaa a i tesen shi i eren la cii due ken Bibilo je ve ga. Ka a inja u se ayol a ase se time sha u fan aluer ka nahan shin ka nahan ga kpaa. Yange i wuese ior mba ken Berea mbara, sha ci u yange apostoli u Kristu Paulu pasen ve kwaghaôndo karen kera yô, ve gba timen ken Icighanruamabera sha er vea fa aluer akaa a yange i lu ôron ve la aa lu nahan yô. (Aerenakaa 17:10, 11) Kwaghaôndo u Aôndo a lumun a mi la saa una lumun a Bibilo sha hanma gbendakwagh cii; ka u una lumun a Bibilo avegher á genegh una venda avegher á genegh ga.—2 Timoteu 3:16.

ISHIMA I TSEEN TSEEGH KUMA GA

16. Kanyi yange Yesu ôr u tesen er gbashima u or tseegh kuma u Aôndo una lumun a nan ga?

¹⁶ Kpa alaghga orgenegh nana pine er: ‘Aluer or ngu a ishima i tseen sha akaa a nan ne jighjigh sha a la nahan kpaa, Aôndo una lumun a nan ga sha ci u kwaghaôndo u nan la ngu shami ga yumuu?’ Ka shami, yange Yesu kaa er una lumun a “mbavendanatindi” mbara ga shin vea na jighjigh er yange ve lu eren kwagh u doon kpaa. (Mateu 7:22, 23) Nahan ishima i tseen tseegh yô Aôndo kpaa una lumun a i ga. Yange Yesu kaa a mbadondon un er: “Shighe ngu van je u hanma or u nana wua ne yô, nana hen er nan ngu eren tom u civir Aôndo.” (Yohane 16:2) Anzaaior a wuan Mbakristu mbara vea na jighjigh a ishima i môm er ve mba civir Aôndo, kpa yange ve lu civir un ga. Aôndo lumun a ieren ve la ga.

17. Shin er ngise Paulu lu a gbashima nahan kpaa, cii man a hingir Orkristu yô kanyi yange eree?

¹⁷ Cii man a hingir Orkristu yô, apostoli Paulu yange wase sha u wuan Sefanu. Shi shighe ze yô, a ker igbinda i shi wuan Mbakristu seer a seer. (Aerenakaa 8:1; 9:1, 2) Paulu iyol na pase er: “M lu tôvon nongo u Kristu u Aôndo a ican ngegh, m nôngo u timin u kera je. Man m za hemen ken kwagh u Mbayuda je m hemba mbakwav  wam mbagenev kpishi ken ityô yam, gadia m nôngo sha ishima i tseen tsung sha akaa a uter av la.” (Mbagalatia 1:13, 14) Een, Paulu yange lu a ishima i tseen, kpa heela tseegh yô kwaghaôndo na gba hingir u doon tsô ga.

18. (a) Shighe u Paulu lu tôvun Mbakristu a ican la yange lu ken kwaghaôndo u nyi? (b) Ka sha ciu nyi yange gba u Paulu man mbagenev sha ayange la vea due kera ken kwaghaôndo ve laa?

¹⁸ Hen shighe la yô, Paulu lu ken kwaghaôndo u sha aeren a Mbayuda, mba yange ve venda Yesu Kristu la, nahan, ve kpaa, yange Aôndo venda ve. (Aerenakaa 2:36, 40; Anzaakaa 14:12) Nahan sha u zuan a mlumun u Aôndo yô gba u Paulu una due kera ken kwaghaôndo na la. Un iyolna hingir u va ngeren kwagh sha ieren i mbagenev mba ve lu “a ishima i tseen sha kwagh u Aôndo”—mba ve lu eren a ishima i môm je kpa Aôndo lumun a ve ga sha ciu kwaghaôndo ve la yange ve wa un imaagh sha mfe u mimi u sha awashima u Aôndo ga yum.—Mbaromanu 10:2, 3.

19. Kanyi i tese er mimi una lumun a atesen a kwaghaôndo kposo kposo ga?

¹⁹ Mimi una gba den tsô er hanma anza a kwaghaôndo a aeren a ve cii ve̱ gba lun shin tar ga. Ikyav i tesen, aluer uuma mbaiorov vea duen ken ku vea yemen tar u genegh ga yô mba dugh ga jim jim. Aluer tar ngu lun gbekeke ga yô ngu kera lun ga jim jim. Shi aluer Aôndo ngu va timin mbaaferev ga yô kera ngu timin ve ga. Jighjigh u nan sha akaa ne cii a lu kwagh u vough ga yô ka u lun kpe. Mimi una fatyô u lun avegher ahar zum u vegher u genegh a lu nyiman vegher u genegh la ga. Aluer ngun una lu u mimi ga yô ka ngula, ka ve cica ga. U nan kwagh jighjigh a ishima i môm, shi yaren tom shami la, una gba geman un hingir u doon tsô ga aluer kwagh la ka u doon ga yô.

20. Sha kwagh u kwaghaôndo yô, se dondo “ikyav i tesen gbenda” la vough nena?

²⁰ Á lúgh ken ishima nena aluer i teseu er kwagh u ú vande nan un jighjigh la ka u doon ga yô? U tesen ikyav yô, alaghga u ngu shin mato, u ngu yemen hen ijiir i u lu a vande zan ga yô. Ú ngu a ikyav i tesen gbenda, kpa u vande tôôn shighe kenger kimi vighe vighe ga. Kpa orgenegh va teseu gbenda u ú za yô. Man u na or la jighjigh, ú fa a ishima i môm wer gbenda u a teseu la ka u vough je la. Kpa alaghga ka u vough ga. Kpa aluer orgenegh gema teseu ape u nzughul la ye? Aluer a teseu ken ikyav you la, er we u dondo gbenda u shami ga ye? Iyolmoron shin ityough ki taver kia yange ú u  nengen a mtsum wou zee? Ka shami, aluer u time ken Bibilo you la man u kav er u lu zenden ken kwaghaôndo u mimi ga nahan yô, due ker kera. Palegh igbudu i zan ken mtim la; nyôr ken gbenda u hogholoo u zan ken uma!

U EREN ISHIMA I AÔNDO KA HANGE HANGE

21. (a) Seer sha u fan mimi yô, kanyi i lu hange hange? (b) Aluer u va fa wer aerenakaa a ou a genegh Aôndo lumun á á ga nahan ú er nena?

²¹ Ka a inja u fan mimi u Bibilo la. Kpa aluer u ngu civir Aôndo sha mimi ga yô mfe la hingir gbilin kwagh. (Yohane 4:24) U eren sha mimi, eren ishima i Aôndo la, i hemba wan sha da. “Jighjigh u nan u lun a aeren ga di kpaa, a lu kpenegh nahan la,” kape Bibilo i kaa la. (Yakobu 2:26) U eren sha ishima i Aôndo yô, ka u kwaghaôndo wou la una lumun a Bibilo cica tseegh tsô ga kpa shi ka u yaren tom shami kive kive. Nahan, aluer u fa wer Aôndo kaa er kwagh u̱ ú eren la ka u shami ga, nahan u due ker kera gaa?

22. Aluer se mba civir sha mimi yô, kanyi mbamtsera se ember hii hegen je kua ken hemene?

²² Averen a vesen nga ken hemen sha ci wou aluer u ngu eren ishima i Aôndo yô. Hegen je kpaa u zua a mtsera. U eren kwaghaôndo u mimi la una nau u hingir or u injaa—igyandenor u injaa, nom shin ter, shin kwase u injaa, kwase u or shin ngô, shin wan u injaa. Una na u ú ume atam a civiraôndo a a nau ú lu kposo a mbagenev sha er u eren kwagh u doon yô. Heela tseegh ga, shi ka u tesen er ú ngu sha ian i ú va ngohol averen a uma u tsôron ken msaanyol man mkpeiyol shin tar u paradiso u̱ he u Aôndo la. (2 Peteru 3:13) Anyiman nga shami ga—kwaghaôndo wou la ka kwagh u hange hange je!

[Mbampin Mba Ngeren u Henen]

[Foto u sha peeji 25 la]

Mbahemenev mba kwaghaôndo mba yange ve lu nôngon u wuan Yesu mbara yange ve lu civir Aôndo je kpa?

[Ufoto mba sha peeji 26, 27 la]

Ior kpishi mba zan sha gbenda u gbangese u zan ken mtim la, kape yange Yesu kaa la. Ka kpeghee ve lu sha gbenda u hogholoo u yemen ken uma ye

[Foto u sha peeji 28, 29 la]

“Ka ve pase er ve fa Aôndo kpa mba gem mba nyiman Un sha aeren a ve la.”—Titu 1:16.

SHA KWAGHÔRON

SHA AEREN

[Foto u sha peeji 30 la]

Sha ci u mkposo u kwaghaôndo yô, yange Paulu wase sha u tan Sefanu orhenen u Kristu la awen

[Foto u sha peeji 33 la]

Aluer u ngu zan gbenda u shami ga nahan, iyolmoron shin ityough ki taver ki a yangeu u lumun mtsum wou shinii?