1. Ka an nan ne se uma?

YEHOVA “ka Aôndo u uma.” (Yeremia 10:10) Ka un a gbe se ye, shi a na se uma kpaa. Bibilo ôr kwagh na kaa ér: “U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu, shi i gbe a kpaa ye.” (Mpase 4:11) Kwagh ne tese ér Yehova soo ér se lu uma. Uma ka iyua i doon tsung i a ne se yô.—Ôr Pasalmi 36:9.

2. Se er nan ve a saan se iyol ken uma?

² Yehova ne se akaa a i gbe u se lu a mi ve se za hemen u lun uma yô, er kwaghyan man mngerem nahan. (Aerenakaa 17:28) Heela tseegh ga, a soo ér i saan se iyol ken uma. (Aerenakaa 14:15-17) Kpa saa se kuran atindi a na ve a saan se iyol ye.—Yesaia 48:17, 18.

3. Kain yange wua Abel nahan Yehova er nena?

³ Bibilo tese se ér uma wase kua u ior mbagenev cii doo Yehova ishima tsung je. U tesen ikyav yô, shighe u Kain, wan u Adam vea Ifa vihi ishima a idyondon na Abel la, Yehova ta Kain icin ér a kighir ishimavihin na la. Kpa Kain wa icintan la ikyo ga, nahan ishima vihi un je “mough num a idyondon na Abel, wua un.” (Genese 4:3-8) Yehova yange tsaha Kain sha ci u a wua Abel. (Genese 4:9-11) Kwagh ne tese ér ishimavihin man ihyom i kôron cii ka akaabo, sha ci u akaa ne aa na se hingir u eren ipila shin tswam je kpaa. Or u nan eren akaa ne yô, nana fatyô u zuan a uma u tsôron ga. (Ôr 1 Yohane  3:15.) Saa se hen u doon a ior cii ve a doo Yehova a vese ye.—1 Yohane 3:11, 12.

4. Tindi ugen ken atindi a Aôndo yange na Mbaiserael la tese se nyi sha kwagh u uma?

⁴ Anyom nga karen udubu imôngo yô, Yehova na Mose Atindi a Pue la. Ken atindi la, Yehova tese er uma u a ne se ne a gbe un kwagh kpishi yô. Tindi ugen ken atindi la kaa ér: “De woo or ga.” (Duteronomi 5:17) Yange or a wua orgen sha apera yô, nan kpa i wua nan.

5. Yehova nengen ieren i vihin iyav sha apera la nena?

⁵ Aôndo nengen ieren i vihin iyav sha apera la nena? Uma u wan u ken uya kpa gba Yehova kwagh kpishi. Ken Tindi u Yehova na Mbaiserael la, yange kaa ér, aluer or vihi kwase uya iyol man kwagh la na wan u ken uya la kpe yô, i wua or la. (Ôr Ekesodu 21:22, 23; Pasalmi 127:3.) Kwagh ne tese ér u vihin iyav sha apera la ka kwaghbo.—Nenge Ngeren u Seer Tan Iwanger u sha 28.

6, 7. Se tese Yehova ser uma gba se kwagh nena?

⁶ Se tese Yehova ser uma wase man u ior mbagenev gba se kwagh nena? Se tese ser uma gba se kwagh kpishi sha u palegh nyityôkwagh i ia fatyô u wuan se shin mbagenev cii. Nahan se mba me taav shin ikya shin mcimbim ma bom ga, sha ci u akaa ne aa fatyô u nan se angev shin wuan se je kpaa.

⁷ Ka Aôndo a ne se uma man iyol i se lu a mi ne ye, nahan gba u se eren a mi er a soo la. Sha nahan yô, gba u se nengen sha iyol yase tsembelee. Se er nahan ga yô, Aôndo una nenge ér se mba wang ga. (Mbaromanu 6:19; 12:1; 2 Mbakorinte 7:1) Aluer uma gba se kwagh ga yô, se fatyô u civir Yehova u a ne se uma la ga. Shin er alaghga a taver se u den anza a bo ne nahan kpa, Yehova una wase se  aluer se mba nôngon kpoghuloo tesen ser uma gba se kwagh kpishi yô.

8. Ka nyi se er ve se kura uma wase man u ior mbageneve?

⁸ Se nenge er uma a lu iyua i doon tsung yô. Yehova fa dedoo ér se fatyô u nôngon kpoghuloo eren hanma kwagh u se fetyô cii sha u kuran uma wase man u mbagenev. Ka se er kwagh ne sha gbenda u se nahan umato man mbaagugu kua akaahendan agen la. Shi se mba eren anumbe a pilagh shin a ku u lu ker la ga. (Pasalmi 11:5) Shi ka se nôngo sha afatyô wase cii se maa uya asev sha gbenda u aikyôr una er or her ga yô. Yehova yange wa Mbaiserael tindi ér: “Zum u ú maa iyou i he yô, wa igyar sha haav mbu i sha, kase cii sha er ú va a ibo i awambe sha iyou you ga, aluer or nana osough sha nana gba yô.”—Duteronomi 22:8.

9. Doo u se eren a annyamev nena?

⁹ Annyamev kpa Yehova soo ér se eren a ve sha inja. A na se ian ér se wuan annyamev se yaan shi se eren akondo sha akôvanyam, shi zum u ve soo u vihin se iyol yô, se wua ve kera. (Genese 3:21; 9:3; Ekesodu 21:28) Kpa gba u se nzughul a annyamev shin se wuan ve sha ci u anumbe a eren ga.—Anzaakaa 12:10.

10. Er nan ve se fe ser awambe ka uma?

¹⁰ Yehova nenge awambe ér ka icighankwagh sha ci u ka awambe a lu uma ye. Yange Kain woo Abel yô, Yehova kaa a Kain ér: “Awambe a anngôu nga genger imo hen inya, yilan Mo.” (Genese 4:10) Awambe a Abel la lu uma na je la, nahan Yehova tsaha Kain sha ci u a wua Abel. Yange Mngerem ma deemee ma sha ayange a Noa la ma kar kera yô, shi Yehova tese er awambe a lu uma yô. Yehova na Noa man tsombor na ian i yan annyamev. Yange kaa  ér: “Hanma kwagh u tenger u a lu uma yô, una lu kwaghyan wen; M na ne ve cii, er lu M na ne akaamenden nahan.” Kpa kwagh ugen lu u Yehova kaa ér ve de ye ga yô, a kaa ér: “Saa di inyam kua uma u i tsô, ka awambe a i je la, de ye nen ga” ye.—Genese 1:29; 9:3, 4.

11. Ka tindi u nyi Aôndo yange wa ikyurior i Iserael sha kwagh u awambe?

¹¹ Yehova yange kaa a Noa ér a de ye awambe ga anyom nga kar er 800 nahan yô, Yehova shi wa ior nav tindi ér: “Man shi hanma or ken Mbaiserael shin u hen ushirmbaiorov mba ve nyer a nyôr ve la, u nan ker inyamtoho shin inyon i i ye yô, nana̱ haa awambe a i inya, nana̱ cir inya sha mi.” Shi kaa ér: “De ye nen awambe a ma inyam ga.” (Levitiku 17:13, 14) Nyian kpa, Yehova soo ér ior nav ve nenge awambe ér ka icighankwagh. Nahan ve yaan inyam tseegh, ve de ye awambe ga. Shighe u ve woo inyam ér vea ya yô, gba u vea haa awambe a i inya.

12. Mbakristu mba nengen awambe nena?

¹² Yesu yange kpe anyom nga kar yô, mbaapostoli man mbatamen mba nongo u Kristu mba ken Yerusalem zua tsua atindi agen ken atindi a yange i na Mbaiserael, a i gbe u nyian kpa Mbakristu vea dondon yô. (Ôr Aerenakaa 15:28, 29; 21:25.) Shighe la kpa Yehova wase ve u fan er awambe a gbe un kwagh tsung shi i gbe u vea za hemen u nengen a ér ka icighankwagh yô. Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la yaan awambe shin maan a ga, shi yange a sôngo inyam awambe a due tsembelee ga kpa ve ya ga. Yange vea yaan awambe yô, ma lu kwaghbo, vough er eev mbu civir man idya i eren kpa i lu kwaghbo nahan. Hii shighe la je, Mbakristu mba mimi venda u yan awambe shin man a. Nyian di ye? Yehova soo ér se za hemen u nengen awambe ser ka icighankwagh.

13. Er nan ve Mbakristu ve lumun ér i ta ve awambe ga?

 ¹³ Kwagh ne tese ér gba u Mbakristu vea venda twer u tan awambaa? Een. Sha ci u Yehova wa se tindi ér se de ye awambe ga shi se de me a ga. Aluer ortwer kaa ér we u de me msôrom ga yô, u kura ma u ta sha igbilaa? Mayange ga cii! Kape tindi u Aôndo a we ér se de ye awambe shin se de me a ga la kpa a tese ér gba u se lumun ser i ta se awambe ga je la.—Nenge geren u Seer Tan Iwanger u sha 29 peeji 222.

14, 15. Mbakristu mba nengen uma nena? Doo u vea venda u dondon tindi u Aôndo sha u keren ér vea seer ayange a uma vee? Ta iwanger

¹⁴ Aluer ortwer kaa a vese ér a ta se awambe ga se kpe yô, se er nena? Gba u hanma or nana nenge, aluer doo u nana dondo tindi u a Aôndo a we sha kwagh u awambe la yô. Uma u Aôndo a ne se la ngu Mbakristu a inja tsung, nahan a gba u se ker igbenda igen i sôron twer sha er se kpe ga yô, kpa se lumun ser i ta se awambe ga.

¹⁵ Ka se nôngo kpoghuloo sha er se za hemen u lun gbong gbong yô, kpa se mba lumun ser i ta se awambe ga sha ci u uma wase ne gba Aôndo kwagh kpishi je. Hemba kan a inja u ungwan imo i Yehova a u keren ser se seer ayange a uma wase sha u hemban un ato la. Yesu kaa ér: “Hanma or u i sar nan ka yiman uma u nan yô, una saa nan a saa, kpa hanmô u uma u nan una saa nan sha ci Wam yô, nana zua a zua a mi je.” (Mateu 16:25) Se soo u ungwan imo i Yehova sha ci u a doo se ishima. A fa kwagh u a hembe doon sha ci wase yô, shi uma wase ne doo se ishima tsung shi ngu se icighankwagh, er Yehova kpa a nengen un nahan.—Mbaheberu 11:6.

16. Mbacivir Aôndo mba ongo imo na sha ci u nyi?

¹⁶ Mbacivir Aôndo sha mimi kange ishima ér vea dondo tindi u Aôndo a we sha kwagh u awambe la. Vea ya  shin vea ma awambe ga, shi vea lumun ér i ta ve awambe shighe u i lu sôron ve twer kpaa ga. * Kpa vea lumun ér i er ve twer sha igbenda igen sha er vea war uma ve yô. Ve na jighjigh ér, Aôndo u a gbe uma kua awambe la fa kwagh u a hemba doon sha ci ve yô. U na jighjigh wer, a fa kwagh u a hembe doon sha ci wou kpa?

17. Lu nyi Yehova lumun ér Mbaiserael ve eren a awambe?

¹⁷ Ken Tindi u Yehova na Mose la, yange kaa a Mbaiserael ér: “Uma u inyam yô, ka ken awambe a lu ye, Mo M na ne a sha atse a nanden nagh sha mi, sha u nan iwom [shin u sônon sha ci u mde u asorabo] a mi sha ci u uuma enev; gadia awambe nga ne iwom sha uma u a la.” (Levitiku 17:11) Yange Mbaiserael vea hemba Yehova ato yô, ve zamber a na ér a de ve a kwaghbo sha u nan nagh sha annyamev shi ve kaa a pristi ér a haa awambe la sha atse a nanden nagh a ken tempel la. Lu kwagh u Yehova lumun ér Mbaiserael ve eren a awambe cii je la.

18. Naagh ku Yesu kura wase se nena?

¹⁸ Shighe u Yesu va shin tar la, yange va na naagh sha uma na shin awambe a na sha u paan se sha asorabo ase. Naagh kura na yô, kera lu u a naan naagh sha annyamev ga. (Mateu 20:28; Mbaheberu 10:1) Uma u Yesu yange gba kwagh kpishi, je yô er Yehova nder Yesu shin ku hide yem sha nahan kpa, Yehova gema na uumace cii ian i lun uma gbem sha won sha ci u uma u Yesu la.—Yohane 3:16; Mbaheberu 9:11, 12; 1 Peteru 1:18, 19.

19. Ka nyi se er ve se lu a “ishô sha awambe a ior cii”?

 ¹⁹ Se wuese Yehova kpishi sha uma u a ne se ne; ka iyua i doon tsung je! Shi se soo u pasen ior ser aluer ve na Yesu jighjigh yô, vea lu uma gbem sha won. Ior doo se ishima shi se soo u eren hanma kwagh u se fetyô cii sha er se tese ve gbenda u zuan a uma yô. (Esekiel 3:17-21) Nahan se fatyô u ôron kwagh u apostoli Paulu kpa ôr ne, ser: “M ngu a ishô sha awambe a ior cii. Gadia ityough yuhwam sha u pasen ne awashima u Aôndo ci ca cii ga.” (Aerenakaa 20:26, 27) Sha nahan yô, ka se tese ser uma gba se kwagh kpishi shi awambe ka icighankwagh shighe u se lu ôron ior kwagh u Yehova shi pasen ve er uma a gbe un kwagh kpishi yô.