1, 2. Bibilo ka iyua i sagher iyol i̱ Aôndo a ne se inja nena?

MASE zan ú shi umbur ma shighe u yange ijende you i ishima ishima nan tindi ú a iyua i̱ doon we tsung kpa? Alaghga iyua la yange i̱ sase ú a sase iyol tsô ga, kpa i̱ doo ú je saa her. Sha kpôô yô, or ka nana na ú iyua yô—we kpa ú fa je wer ú doo nan ijende ishima. Alaghga yange ú sugh ijende you la kigh kigh sha iyua i̱ doon i̱ nan ne ú la.

² Bibilo kpa ka iyua i̱ Aôndo a ne se yô, man ka i se wuese kpen kpen je. Takerada shon u ú dugh kposo, ú lu tseer tseer ne ú pase akaa kpishi, man á ú shio yô akaa ne agen ma se fe á sha won ga. U tesen ikyav yô, ú pase se er yange hii ve i gba asan sha kwavaôndo man er í gba tar kua nomsoor man kwase u hiihii la kpaa cii. Bibilo ngi a akaawan a aa wase se, se nôngo a mbamzeyol kua ishimanyian yô. I̱ pase er Aôndo una kar ve una kure awashima na shi una sôr tar ua hingir guda kpaa. Nenge Bibilo i̱ lu se iyua i sagher iyol sha wono!

3. Er Yehova a ne se Bibilo nahan, kwagh ne tese se ér á ver ishima ér se̱ er nyi, man er nan ve kwagh ne a doo se kpen kpene?

³ Shi Bibilo ka iyua i kôron se sha mtema kpaa, gadia i̱ pase se kwagh u Yehova Aôndo, un shon u a ne se i̱ la. Er a ne se imba takerada ne nahan yô, ngula tese je ér á soo ér se̱ fa un doo doo. Sha kpôô yô Bibilo ia wase se u kporom hen Yehova.

4. Kanyi kwagh i̱ hembe kpiligh we iyol sha msamber u í samber a Bibilo sha tar laa?

 ⁴ Aluer ú ngu a Bibilo you iyol you yô, ú ngu tswen ga. Aluer í kohol cii yô, í gber Bibilo jimin cii shin vegher na ken ijô kposo kposo hemba ijô 2,300, nahan i̱ war aren a ior mba ve lu sha tar cii. Aluer í kar a kar kwar yô, hanma sati mbá samber a Bibilo sha tar ka hembe ukôpi miliôn jimin! Í gber Bibilo jimin cii shin avegher a i̱ kuma kôpi ubiliôn imôngo je. Nahan mimi je ma takerada ugen kuma sha Bibilo ga.

5. Ka sha nyi gbenda í lu “Aôndo A ne i nger” Bibilo ase?

⁵ Heela tseegh ga, “ka Aôndo A ne i nger” Bibilo ye. (2 Timoteu 3:16) Sha nyi gbenda? Bibilo na mlumun nahan wener: “Icighan Jijingi mgbegha ior man ve ôr kwagh u Aôndo ye.” (2 Peteru 1:21) De se tese ikyav: Alaghga tamenor nana kaa wan u nan ér a̱ nger nan washika. Kpa a gema a lu mbamhen mba tamenor la kua mkaanem ma nan maa lu ken washika la ye. Sha nahan yô, a fatyô u kaan ér jighilii yô washika la ka u tamenor la, ka u wanye u nan u a ze a za ityom la ga. Kape kwagh u Bibilo kpa a lu je la, loho u ú lu ker la ka hen Aôndo ú dugh ye, ka u ior mba yange í tindi ve ér ve̱ nger ú inya la ga. Nahan a fatyô u kaan ér mimi je Bibilo ka “kwaghôron u Aôndo.”—1 Mbatesalonika 2:13.

6, 7. Er nan ve mzough u akaa a í nger ken avegher a Bibilo kposo kposo kpa a zough kpian la a hembe kpilighyol ciilii?

⁶ Í hii u ngeren Bibilo anyom kar hemba 1,600 cii ve, i mase ngeren i̱ been ye. Mba ve nger i̱ mbara kpa ve tsa sha won ashighe kposo kposo shi mbamlu vev kpa lu kposo kposo. Mbagenev lu mbasulev, mbagenev lu mbakôronishu, mbagenev di lu mbakuranilev. Mbagenev ken a ve lu uprofeti shin mbaajiriv shin utor je kpaa. Orngeren Bibilo ugen u í yilan un ér Luka la, lu ortwer. Er mbangeren mban due sha ajiir kposo kposo nahan kpa, Bibilo gba zwa môm kpian, tôô ken mhii zan zan za ar ken mkur. *

⁷ Takerada u Bibilo ú hiihii la ôr se er yange hii ve kwagh a hingir u tseren orumace yô. Takerada u masetyô la di tese ér tar cii ua va hingir paradiso. Kohol cii yô kwagh u i nger ken Bibilo la yisa iaven i mzehemen sha won cii u kuman anyom udubu imôngo je, shi hanma ivulugh ki kwagh ki í nger cii pande ta iwanger sha awashima u Aôndo, shi tese er awashima ne una yem tegh tegh una za kure la kpaa. Akaa a i nger ken Bibilo la gba zwa môm je kpilighyol, kpa kape se ver ishima ser takerada ú í lu Aôndo je a ne í nger yô, u̱ lu je la.

8. Na akav a á tese ér Bibilo gba kpe sha gbaa u kwaghfan u sangen yeke ga yô.

⁸ Bibilo zua sha kwagh u sangen yeke vough, i̱ gba kpe ga. I̱ pase mlu u akaa agen je orumace lu a̱ bugh ashe i kuma u fan ér kape kwagh a lu la ga. U tesen ikyav yô, í nger atindi agen a ngise i wa Iserael sha akaa kposo kposo sha ayange a tsuaa la ken takerada u Levitiku, yange í wa ve atindi sha ambaakaa er u paven or u nan lu a angev mbu tsaren la veren nan kposo, nyaghen nan kpaa, man u lun wang shi veren akôngo a ya kpa wang nahan, man shighe ne akuraior a á kase ve la lu a̱ fa akaa ne ga. Sha ayange a ior lu a̱ fa kwagh u mlu u tar ga, ve lu keren  a ker mbaahaba la, Bibilo ôr kwagh ter kpighikiki u tar, shin gbilititi u tar. (Yesaia 40:22) Shi Bibilo kaa vough nahan ér í har “tar sha ma kwagh ga.” (Yobu 26:7) Kpa, ú ngu wer Bibilo ka takerada u tesen kwaghfan u sangen yeke ga. Kpa ka ia lagh a̱ za gber sha atesen a kwaghfan u sangen yeke yô, mayange i̱ gba kpe ga cii. Kape se ver ishima ser takerada ú í lu Aôndo je a ne i nger yô, u̱ lu ne gaa?

9. (a) Bibilo tese ér i̱ gba kpe sha kwagh u mbayiase ga shi i̱ kuma u suur sha i̱ sha nyi igbenda? (b) Kwagh u ngise mbangeren Bibilo ôr je tange iyol ga la tese ú nyi sha mlu u Bibilo?

⁹ Shi sha gbar u timen sha akaa a mbayiase kpa Bibilo yina ga. I̱ nger akaa sha alô sha alô, sha ati ati kpaa, i̱ gba kombor akaa tan tihi tsô ga. I̱ ôr kwagh i̱ ter ati a ior jighilii, shi i̱ pase icombor ve kpaa. * Mbagenev mba timen sha akaa a mbayiase yô, mba eren nahan ga, mba fe teren igbekera i tar ve shin ior vev ga, kpa mbangeren Bibilo yô, yange ve ôr mimi, ve yer kwagh ga, mbamshi vev kua mbamshi mba ikyurior ve je kpaa, ve nger inya. U tesen ikyav yô, Mose pase isholibo na i̱ vesen gbar gbar ken takerada u Numeri, kua mtsaha u nyoon tsung u i tsaha un la kpaa, man lu un iyol na nger takerada shon ye. (Numeri 20:2-12) Imba kwagh u ôron sha mimi je tangen iyol ga la ban ken akaangeren a kwagh u mbayiase a ior ve nger la kpen kpen, kpa ken Bibilo yô a ban ga, sha ci u ka Aôndo je a ne i nger i̱ ye.

10. Er Bibilo i̱ lu takerada u wasen or kpôô kpôô nahan, er nan ve í lu kwagh u kpiligh se iyol ga?

¹⁰ Er i lu Aôndo a ne i nger Bibilo yô, ngi a “inja sha ityesen man sha mkôôm man sha myange” kpaa. (2 Timoteu 3:16) Bibilo ka takerada u se fatyô u dondon kpôô kpôô je yô. Ngeren la pase mlu u orumace kôr inya. Kpa kpiligh se iyol ga—gadia un u a nger i̱ la ka Yehova Aôndo, shi ka un a gbe akaa cii ye! Á fa mhen wase kua ishima yase hemba se ica je. Heela tseegh ga,  Yehova shi fa kwagh u se lu a mi ve a saan se iyol la kpaa. Shi á fa ahia a i doo u se palegh ken uma wase cii kpaa.

11, 12. (a) Ka nyi atôakyaa nahan Yesu yange ôr kwagh ter ken Ityesen na i sha Uwo laa? (b) Ka akaainjaa agen a nyi nahan í time sha á ken Bibilo, man er nan ve kwaghwan u i̱ la a ye tsegh sha won ga?

¹¹ Nenge ase mkaanem ma Yesu ma í yer ér Ityesen i sha Uwo, i nger ma ken Mateu ityough 5 zan zan 7 la. Ityesen i Yesu ne i doo je hemba cii, gadia heen ne Yesu ôr kwagh ter akaa kpishi,  á pase gbenda u zuan a msaanyol u mimi man er or nana hime iyongo a orgen kpaa, shi á tese se msen u eren, kua er se nengen inyaregh ki lun a mi sha gbenda u ikyoo kpaa. Nyian kpa mkaanem ma Yesu mara ma di aa tahav shi ma a inja vough er yange sember ôron ma ve, ma lu aa inja nahan.

¹² Atesen a Bibilo agenegh har sha uma u or u hen tsombor man tom u eren kua mlu u or a mbagenev. Akaa a Bibilo i̱ tese la tser sha ior cii, shi kwaghwan u i̱ kpaa ngu a inja hanma shighe cii. Bibilo sav ôron kwaghfan u a lu ker la sha zwa u profeti Yesaia, a kaa nahan ér: “Mo M ngu TER Aôndo wou, M tese u kwagh u una lu u a inja yô.”—Yesaia 48:17.

13. Yehova yange na profeti Yesaia tahav ér a̱ pase nyi akaa nahan sha Babilon vighe vighe?

¹³ Bibilo ngi a akaaôron a profeti kpishi, man akaaôron a profeti ne agen kpishi vande kuren kera. Nenge ase ikyav ingin. Yehova pase sha ikyev i profeti Yesaia, u lu sha won ken derianyom u sha anigheni C.S.W. la wener, a tim gar u Babilon. (Yesaia 13:19; 14:22, 23) Shi i ta iwanger sha u tesen gbenda u kwagh ne una kar ve una er jighilii la kpaa. Í kaa ér akumautya aa wuha aa va ityav sha gar u Babilon, aa uma ifi na la aa hungwa shimi aa nyôr ken gar la, kpa aa nôngo num ga. Kpa ka cii la ga. Shi kwaghôron u profeti u Yesaia la yila iti i tor shon u una ta sha Babilon una hemba un la kpaa—ér ka Shirushi.—Yesaia 44:27-45:2.

14, 15. Asember agen a kwaghôron u profeti u Yesaia yange ôr sha Babilon la, kure vough nena?

¹⁴ Anyom nga kar ka kom er 200 nahan yô, ikyumutya maa haa afo ikyua a gar u Babilon, lu hen tugh mbu Oktoba 5 man 6, 539 C.S.W. la. Lu an nan hemen ikyumutya nee? Lu tor u Pershia ugen, í yilan un ér Shirushi. Gbenda maa bugh u kwaghôron u profeti ne una kure sha gbenda u kpilighyol yô. Kpa, kweutya u Shirushi la ua er nan ve ua nyôr ken gar u Babilon la, er í tsengaôron nahan ou?

¹⁵ Hen tugh mbura ior i Babilon gema lu eren iniongo, nahan  ve haa iyol inya gadia ve hen ér zege girgar kase ve wa atô nahan kwagh a er ga. Hen shighe ne nahan Shirushi ti goom a mngerem ma shin ifi u kuan karen ken atô u gar shon la. Ica gba ga tsô mngerem uma kuma u ior nav vea hungwa mnger vea per vea yem ape girgar lu la. Kpa girgar u Babilon la di ye, kweutya u Shirushi ua aver ú inyô? Hen tugh mbula, tativ undu ihinda i gar la ivegher feng, ityôkyaa kpa or fa ga!

16. (a) Yesaia yange tsengakaan ér ken masejime yô Babilon una kure nena? (b) Kwaghôron u profeti u Yesaia ôr sha mtim u Babilon la va kure vough nena?

¹⁶ Í tsengaôron sha kwagh u Babilon ér: “Á kera tema ya her mayange ga, ior á kera tema ker ga, sha ikov ikov, Orarabia nana tim tenti her ga, mbakuranilev kpaa vea er akumauile á za yav her ga.” (Yesaia 13:20) Kwaghôron u profeti ne pase er gar la una yôhôr yô, shi pase kwagh u gar shon una yôhôr kera cii ve, una er la kpaa. A tese ér Babilon una hingir ice gbem sha won. We kpa ú fatyô u nengen a ikyav i tesen ér mkaanem man kure vough. Gburumaa u ngise lu Babilon—hegen á lu ken imbusutariyan i gar u Baghdad ken Irak, a gbe ica a na i kom ukilomita 80 tseegh la—tese ér kwagh u ngise Yehova ôr sha zwa u Yesaia la kure vough, gadia Yehova kaa ér: “Me ese un kera sha canca u mtim kpaa.”—Yesaia 14:23.

17. Mkur u akaaôron a profeti a lu kuren vough vough la taver jighjigh u nan wase nena?

 ¹⁷ Er se kav ser Bibilo ka takerada u akaaôron a profeti nahan, ngula taver jighjigh u nan wase kpen kpen, shin ka nahan ga? Sha mimi yô, aluer Yehova yange kure uityendezwa nav sha ayange a tsuaa la yô, se kpa ma ityôkyaa ngi i se de lun a vangertiôr ser una kure ityendezwa i á er u van a paradiso shin tar la ga. (Numeri 23:19) Ka nahan yô, se mba a “ishimaveren keghen uma u tsôron, u Aôndo u A eren aie ga la, A tôndo zwa je er shighe lu a lu ga la.”—Titu 1:2. *

18. Orkristu u í yilan ér apostoli Paulu la ôr kwagh sha “mkaanem ma Aôndo” ér nyi je ve, kwaghôron na la á lu a myohom yumu?

¹⁸ Kwagh u se time sha mi ken ityough kin ne tese gbar gbar ér mimi je Bibilo ngi kposo a nyityô takerada ugen cii. Kpa, ú  ngu wer ka er i̱ gbe zwa môm sha hanma kwagh u í nger ker la tseegh tsô i̱ lu a inja ga, shin ka er i̱ pase akaa a mbayiase vough vough la tsô ga, shin ka er kwaghfan u a lu ker la a lu se a iwasen, shi mkaanem ma profeti ma ker mara kpaa ma gbe inya ga nahan kpaa tsô ga. Orkristu u í yilan ér apostoli Paulu la nger wener: “Mkaanem ma Aôndo ma uma je, ma tem gbilin ga, ma hemba esen a hanma sanker u esen akur ahar cii, ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi uijuan a mshiam kpaa, ka ma kar mbamhen kua mbaawashima kpaa.”—Mbaheberu 4:12.

19, 20. (a) Bibilo ia wase ú u gbidyen kwar nengen uma wou nena? (b) Ú tese wer ú wuese naagh ku vesen ku Aôndo a ne se í yer ér Bibilo ne nena?

¹⁹ Aluer se mba ôron “mkaanem” ma Aôndo, shin loho na u a ne i nger ken Bibilo la yô, ua fatyô u geman uma wase. Mkaanem mara maa na se hemba gbidyen kwar nengen mlu wase cii. Alaghga se senge ser Aôndo doo se ishima, kpa ka kwagh u se er a ityesen i á ne í nger ken Bibilo, Mkaanem nam la, una pon mbamhen asev jim, kua mbaawashima asev kpaa ye.

²⁰ Mimi je Bibilo ka takerada u Aôndo á ne se yô. Ka Takerada u í doo u se ôron, shi se henen, shi ú doo se ishima tsung yô. Tese ishughun you sha naagh ku Aôndo kun sha u zeren timen ken mkaanem mara hanma shighe. Ú nguren eren nahan yô, ú seer zuan a mkav sha awashima u Aôndo a lu a mi sha ci u orumace yô. Awashima shon jighilii kua er a hii ve una va kure la yô, ka kwagh u se time sha mi ken ityough ki ki dondo ne je la.