1, 2. (a) Ka mbampin mba vesen mba nyi yange gba u mbahemenev mba shin itine mba tiônnongo u Kristu sha ayange a mbaapostoli la vea na mlumun sha mini? (b) Ka nyi yange i wase anmgbianev mbara u tsuan kwagh u voughlo?

 YANGE saan hanma or iyol sha kwagh u i lu wan iyol u a tsua u eren yô. Mbaapostoli man mbatamen mba ve tema ken iyou ken Yerusalem la lu kenger ayol a ve. Ve fa er kwagh u vea tsua la lu kwagh u vesen yô. Yange gba u anmgbianev mban vea na mlumun sha mbampin mba vesen sha kwagh u icôngo. Gba u Mbakristu vea kuran Atindi a Mose laa? Yehova nengen ér Mbayuda mba ve hingir Mbakristu la mba kposo a ior mba ken akuraior mba ve kpa ve hingir Mbakristu laa?

² Mbahemenev mba shin itine mban ôr akaa kpishi a i nger ken Ruamabera yô. Ve lam sha akaaôron a profeti a Mkaanem ma Aôndo ma ôr la, kua sha akaa a ve ungwa, man sha akaa a ve ayol a ve ve nenge a mi u tesen ér Yehova lumun ior mba ken akuraior mba ve hingir Mbakristu la yô. Hanma ve nan ôr kwagh u nan fa sha ikyaa ne la cii. Akaa a yange gba u vea fa ve, vea tsua kwagh u a er la cii, ve fa a. Ve nenge a kwagh u Yehova soo ér ve tsua la wang. Nahan nomsombaiorov mban vea er kwagh u jijingi u Yehova tese ér ve er la kpa?

3. Ka nyi se fatyô u henen ken takeda u Aerenakaa ityough 15?

³ Yange gba u nomsombaiorov mban vea lu a jighjigh u nan taveraa shi vea taver ishima, ve vea er kwagh u jijingi tese ér i er sha ikyaa ne la ye. Lu u mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda vea seer kôron ve ihyom sha ci u kwagh u ve tsua u eren ne. Shi lu u adooga nomsombaiorov mbagenev ken tiônnongo, mba yange ve soo ér ior mba Aôndo ve hide ve kuran Atindi a Mose la vea venda kwagh u mbahemenev mba shin itine mban tsua u eren la. Mbahemenev mba shin itine mban vea er nena? De se nenge. Shi se time se fa er nomsombaiorov mban yange ve ver ikyav i Mbahemenev mba Shin Itine mba Mbashiada mba Yehova ve lu dondon nyian yô. Ka ikyav i se kpa ka se dondo shighe u i gbe u se tsua kwagh, shin se tagher a mbamzeyol ken uuma asev yô.

4, 5. Ka avur a ken akaaôron a profeti a han Yakobu yange ôr kwagh tere?

⁴ Tsô Yakobu, anmgbian u Yesu u sha ngô la hii u ôron kwagh. a Ikyav tese  ér, hen shighe ne, lu un lu orhemen u mkombo la ye. Ka inja er mkaanem nam mara yange ma sav pasen kwagh u mbahemenev mba shin itine tsua u eren la jimin cii nahan. Yakobu kaa a nomsombaiorov mba ve kohol imôngo la cii ér: “Shimeon pase vighe vighe er hegen Aôndo a lumun akuraior agen, sha u una kohol ior ken a ve mba vea yilan sha iti na yô. Shi akaaôron a Uprofeti lumun a kwagh ne.”—Aer. 15:14, 15.

⁵ Yakobu yange kegh ato ungwa kwagh u Shimeon, shin Shimon Peteru, kua kwagh u Banaba man Paulu ve ôr la. Nahan adooga tsô, yange mkaanem vem mara wase un u henen sha avur a Ruamabera a aa wase anmgbianev mbara u fan kwagh u Yehova soo ér i er sha ikyaa la yô. (Yoh. 14:26) Yakobu kaan ér “akaaôron a Uprofeti lumun a kwagh ne” yô, maa ter mkaanem ma i nger ken Amoshi 9:11, 12 la. Takeda ne kpa lu ken ityakeda i vegher u Ruamabera u ken zwa Heberu, u ior kpishi yilan ér “Uprofeti” la. (Mat. 22:40; Aer. 15:16-18) Er Yakobu lu ôron kwagh u i vande ngeren ken takeda u Amoshi 9:11, 12 la nahan kpa, yange ôr sha asember a i vande ngeren la gedee ga. A shi nan kpa, yange ôr ken Ruamabera u ken zwa Heberu, u yenge i gema ken zwa Grika, i yer ér Septuajinta la.

6. Ruamabera yange wase anmgbianev u fan awashima u Yehova nena?

⁶ Yehova yange tindi profeti Amoshi tsenga ôron ér, shighe ngu van u un Yehova una mough a “ityumbe i Davidi” yô, ka tsombortor u tor u Tartor u Mesiya una va due ker je la. (Esek. 21:26, 27) Hen shighe ne kpa, a lu ikyurior i Iserael tseegh Yehova una lumun yee? Ei. Kwaghôron u profeti la shi kaa ér a kohol “ior mba ken akuraior cii,” vea hingir “mba i yer ve sha iti [i Aôndo] yô.” Umbur wer, cii man shighe ne yô, Peteru sember pasen ér “cuku tsô kpa . . . [Aôndo] nenge se [Mbayuda mba ve hingir Mbakristu la] kposo a ve [ior mba ken akuraior mba ve hingir Mbakristu la] ga, kpa a wanger asema a ve sha jighjigh u ve ne la.” (Aer. 15:9) Inja na yô, Aôndo ngu a awashima ér Mbayuda kua ior mba ken akuraior cii, ve lu mbayan dyako i Tartor. (Rom. 8:17; Ef. 2:17-19) Ijiir i môm tsô kpa, akaaôron a profeti a Bibilo i ôr la tese ér saa ior mba ken akuraior vea tsôngo shin vea nyôr Mbayuda cii ve, vea hingir mbayan dyako i Tartor ga.

7, 8. (a) Yakobu yange pase mnenge na ér nyi? (b) Yakobu yange sendegh ér un ngu a tahav mbu tsuan kwagh u anmgbianev mbara vea er yôô? Ta iwanger.

⁷ Akaaôron a profeti kua kwaghôron u Peteru man Banaba man Paulu la na yô, Yakobu kaa ér: “Sha nahan yô, m nenge mer se za nen ior mba ken akuraior mba ve lu geman asema hen Aôndo la iyol ga, kpa se nger nen ve washika se kaa nen ve ve̱ nyagh akaa a i hôngor a mi sha akombo yô, kua idya, man kwagh u i senge a sôngo ga yô, kua awambe. Gadia hii sha ashighe a tsuaa la je, Mose lu a mbaôron kwagh na ken hanma gar, sha ci u mba er ruamabera na ken ushinagoge sha hanma iyange i memen.”—Aer. 15:19-21.

⁸ Yakobu, u ikyav i tese ér lu orhemen u mkombo ne la kaa ér: “Sha nahan yô, m nenge mer.” Mkaanem man tese ér, er lu un hemen mkombo la yô, lu sendegh ér un ngu a tahav mbu ôron anmgbianev mbara cii kwagh u i gbe u a er sha ikyaa la yôô? Mayange ga cii! Ishember i ken zwa Grika i i gem ér “m nenge mer” la, shi a fatyô u geman i ér, “sha mnenge wam yô,” shin, “nea nenge a doo yô.” Yakobu lu tsuan kwagh sha ityough ki mbahemenev mba shin itine cii ga, kpa lu pasen a pase di  mnenge na sha akaa a yange ungwa mbagenev ôr, kua kwagh u Ruamabera a ôr sha ikyaa ne yô.

9. Mhen u Yakobu due a mi la lu u una fatyô u wasen tiônnongo nena?

⁹ Mhen u Yakobu due a mi la doo je kpa? Yange doo je lu ashe tugh ga, sha ci u mbaapostoli kua mbatamen cii va lumun a mi. Gbenda môm u mhen na la wase ve yô, lu u ior mba ken akuraior mba ve hingir Mbakristu la vea kuran Atindi a Mose ga. Nahan a kera “taver” ve u lun Mbakristu ga. (Aer. 15:19 New International Version) Gbenda ugen u mhen na la wase yô lu sha ci u a tese ér i wa ikyo sha kwagh u imoshima i Mbayuda mba ve hingir Mbakristu mba yange ve ungwan i ‘ôron ruamabera u Mose, shin Atindi a na ken ushinagoge sha hanma iyange i memen’ la. b (Aer. 15:21) Mhen u Yakobu due a mi ne lu u una fatyô u wasen Mbayuda kua ior mba ken akuraior mba ve hingir Mbakristu la u lun gungur môm. U hemban cii yô, kwagh shon una doo Yehova Aôndo, sha ci u kwagh u i tsua la kure awashima na. Lu gbenda u hemban doon je yange i sôr zayol u lu nôngon u van a mpav kua ayôôso ken tiônnongo u ior mba Aôndo jimin cii la! Shi kwagh ne ka ikyav i dedoo kpishi sha ci u tiônnongo u Kristu nyian!

10. Mbahemenev mba Shin Itine mba sha ayange ne mba dondon ikyav i mbahemenev mba shin itine mba sha ayange a mbaapostoli la nena?

¹⁰ Ken ityough ki sha 13 kira, i pase er nyian Mbahemenev mba Shin Itine mba Mbashiada mba Yehova ve eren kwagh er mbahemenev mba shin itine mba sha ayange a mbaapostoli la yô. Ve kpa ka ve suur sha Yehova, Orhemen u Hemban Cii la, kua Yesu Kristu u a lu Ityough ki tiônnongo la, ér ve tese ve gbenda u eren hanma kwagh cii. c (1 Kor. 11:3) Ka ve er kwagh ne nena? Albert D. Schroeder, u lu ken Mbahemenev mba Shin Itine, hii ken inyom i 1974 zan zan kar kuren tom na shin tar ken uwer u Maaci 2006 la, yange kaa ér: “Mbahemenev mba Shin Itine mba nyer mkombo ve sha iyange i Tomatar, hanma kasua. Ka ve hii mkombo ne sha u eren msen hen Yehova, sônon un ér jijingi na a tese ve kwagh u vea er yô. Ka i nôngo kwagh kpoghuloo sha u nengen ér hanma zayol cii yô, i nenge  sha mi, shi hanma kwagh u i tsough cii yô, zua sha kwaghwan u Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la.” Anmgbian Milton G. Henschel, u lu ken Mbahemenev mba Shin Itine ica gba, kpa va kure tom na shin tar ken uwer u Maaci 2003 la, kpa yange pine mba been Makeranta u Gileadi, kelase u sha 101 la mpin u vesen ér: “Ma nongo ugen kpa ngu a Mbahemenev mba Shin Itine, mba ka ve ker kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo cii ve ve tsua kwagh u vesen u vea er yôô?” Ikyav tese wang er ma nongo ugen u lu ga yô.

11. Yange i pase atôônanongo kwagh u mbahemenev mba shin itine tsua la nena?

¹¹ Mbahemenev mba shin itine mba ken Yerusalem gba zwa môm sha kwagh u a er sha ikyaa i icôngo la yô. Nahan kpa, gba u saa vea pase atôônanongo kwagh u ve tsua u eren ne wang, shi vea taver anmgbianev asema sha er vea zua vea lu gungur môm yô. Vea er kwagh ne nena? I ôr hen ijiir la ér: “Mbaapostoli man mbatamen vea tiônnongo jimin cii lumun ér vea tindi mbagen ken a ve mba i tsough ve la ken Antiôki, vea Paulu man Banaba imôngo; nahan ve tindi Yuda u i yilan ér Barseba la, kua Shila, mba ve lu mbahemenev ken anmgbianev yô.” Shi kwagh ugen yô, ve nger washika ve tindi nomso mban a mi, sha er anmgbianev mba ken atôônanongo a ken Antiôki man Shiria kua Shilishia la cii vea ôr loho la, vea fa kwagh u ve tsua la yô.—Aer. 15:22-26.

12, 13. (a) Ityom i i tindi Yuda vea Shila la yange i wase nena? (b) Washika u mbahemenev mba shin itine tindi a mi la yange wase nena?

¹² Er Yuda man Shila ve lu “mbahemenev ken anmgbianev” mbara yô, ve kuma u anmgbianev mbara vea tindi ve hen atôônanongo. Lu u iorov mba unyiin mban vea za pase wang ér loho u ve ve a mi la ka iwanger i i te sha kwagh u icôngo la tseegh tsô ga, kpa ka kwaghwan u he u mbahemenev mba shin itine ve due a mi yô. Lu u ‘mba i tsua ve’ mban vea za wase ior mba ken akuraior mba ve hingir Mbakristu ve lu ken atôônanongo la, sha er vea seer lun ken mzough vea Mbayuda mba ken Yerusalem, mba ve kpa ve hingir Mbakristu la yô. Kwagh u i tindi anmgbianev mban ér ve za er ne tese kwaghfan man dooshima kpishi je! Kwagh shon na yô, bem gba hen atô u ior mba Aôndo, shi ve zua ve lu kangenaa.

¹³ Washika la yange tese ior mba ken akuraior mba ve hingir Mbakristu la kwagh u vea er sha ikyaa i icôngo la tseegh ga, kpa kua sha kwagh u yange gba u vea er ve Yehova una lumun ve, shi una na ve iveren yô. Washika shon ôr kwagh u vesen ér: “Icighan jijingi kua se ayol a ase se nenge doo u se kera seer ne ikyav ga, saa akaa a i gbe u ne er keng ne tseegh: Za nen hemen u nyaghen akaa a i senge sha ci u akombo yô, kua awambe man akaa a i senge a sôngo ga yô, man idya. Aluer ne ver ishima ne kura ayol a en sha akaa ne yô, ne za ikyura. Lu nen dedoo!”—Aer. 15:28, 29.

14. Ka nyi i wase ior mba Yehova u zuan lun gungur môm ken tar u mpav a ngee ker yum nee?

¹⁴ Nyian ne, Mbashiada mba Yehova ngee je hemba 8,000,000, shi mba ken atôônanongo a hemban 100,000 sha tar cii. Nahan kpa, ve zua mba gungur môm, ityesen ve kpa ngi i môm, shi ka tom môm ve cii ve eren ye. Er nan ve ve fetyô u lun gungur môm, hemban je yô nyian u mpav kua ayôôso a ngee sha tar yum ne nahana?  Kwagh u vesen u a wase se u zuan lun gungur môm yô, Yesu Kristu u a lu Ityough ki tiônnongo la, ngu tesen se kwagh u se er la wang sha ikyev i “wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh,” ka Mbahemenev mba Shin Itine je la. (Mat. 24:45-47) Shi se mba gungur môm sha ci u, anmgbianev asev sha tar cii ka ve kegh iyol u eren kwagh u Mbahemenev mba Shin Itine ve kaa ér se er la.

15, 16. Yange mbahemenev mba shin itine tese kwagh u a er sha ikyaa i icôngo la nahan, atôônanongo er nena, man lu sha ci u nyi?

¹⁵ Takeda u Aerenakaa shi kaa a vese ér anmgbianev mba unyiin mba ken Yerusalem mba i tindi ve la mba va nyer hen Antiôki yô, “ve za kohol nongo la cii imôngo, ve na ve washika la.” Anmgbianev mbara ungwa kwagh u mbahemenev mba shin itine kaa ér i er la nahan, ve er nena? “Mba ôron washika la yô, ve ember er i taver ve ishima yô.” (Aer. 15:30, 31) Ka been yô, Yuda man Shila “ve ôr anmgbianev mbara akaa kpishi a taver ve ishima shi ve wase ve u seer lun a jighjigh u nan.” Er anmgbianev mban yôô shin pase mbagenev awashima u Aôndo yô, ve kpa i yila ve ér “uprofeti,” er i yila Banaba man Paulu kua mbagenev nahan.—Aer. 13:1; 15:32; Eks. 7:1, 2.

¹⁶ Yehova sue kwagh u mbahemenev mba shin itine tsua u eren ne je lu ashe tugh ga. Nahan kwagh shon taver atôônanongo cii ishima kpishi. Sha ci u nyi? Sha ci u kwagh u mbahemenev mba shin itine tsua u eren wang ne lu sha shighe vough, man lu kwagh u Mkaanem ma Aôndo tese shi cighan jijingi wase ve, nahan ve tsua u dondon yô. Shi er ve tindi anmgbianev za pase atôônanongo kwagh u ve tsua ne sha gbenda u tesen ér mhôônom kôr ve a ve shi ve doo ve ishima yô, kwagh ne kpa taver atôônanongo ishima.

17. Mbatamen mba sôron atôônanongo nyian mba er Paulu man Banaba man Yuda kua Shila nahan sha nyi gbenda?

¹⁷ Nyian kpa, Mbahemenev mba Shin Itine mba Mbashiada mba Yehova mba dondon ikyav i mbahemenev mba sha ayange a mbaapostoli la, sha u tesen anmgbianev mba sha tar cii kwagh u vea er yô, sha shighe vough. Mbahemenev mba Shin Itine ka vea tsua kwagh u ve soo ér i er yô, ve pase atôônanongo kwagh shon wang, shi ve tese er a er yô. Ashighe agen ka ve tese atôônanongo akaa a ve soo ér i dondo la sha ikyev i mbatamen mba sôron atôônanongo. Anmgbianev mba tangen iyol ga mban ka ve zenden sha atôônanongo sha atôônanongo, ve tesen anmgbianev akaa a i gbe u vea dondo yô shi ve taver ve asema. Ka ve tôô shighe kpishi u eren tom u pasen kwagh la, er Paulu man Banaba nahan, ‘ve tesen shi ve pasen loho u dedoo u mkaanem ma Yehova vea mbagenev kpishi.’ (Aer. 15:35) Shi ka ve ‘ôr anmgbianev akaa kpishi’ a taver ve ishima, shi ve wase ve u seer lun a jighjigh u nan, er Yuda vea Shila kpa er nahan.

18. Saa ior mba Aôndo vea er nyi keng ve vea zua a iveren na?

¹⁸ Atôônanongo di ye? Ka nyi ia wase atôônanongo a sha tar cii aa za hemen u lun ken bem, shi aa lu gungur môm ken tar u mpav a ngee ker yum nee? Umbur wer, ka orhenen Yakobu yange va nger mkaanem man ye, ér: “Kwaghfan u a dugh sha la, ka a hii lun wang, maa a lu a bemshima, a eren kwagh sha mkav, a kegh iyol u  ungwan kwagh . . . Bee kera yô, ka i lôô ityamegh ki perapera ken bem sha ci u mba ve lu keren bem la.” (Yak. 3:17, 18) Shighe u Yakobu lu ngeren mkaanem man la, yange una lu henen sha kwagh u mkombo u i er ken Yerusalem la shin una lu henen ga kpa, se fa ga. Kpa kwagh u se hen ken Aerenakaa ityough 15 ne wase se u fan wang ser: Saa se eren kwagh ken mzough shi se dondon kwaghwan u anmgbianev mba ve hemen hen atô wase la ve, se zua a iveren i Yehova ye.

19, 20. (a) Ka nyi i tese ér yange bem gba hen atô u anmgbianev mba hen tiônnongo u ken Antiôki la shi ve zua ve lu kangenaa? (b) Ka nyi Paulu vea Banaba yange ve fatyô u eren hen shighe la?

¹⁹ Anmgbianev mba hen tiônnongo u ken Antiôki la yange mba ongo kwagh u mbahemenev mba shin itine kaa ér i er la yô, bem gba hen atô ve, shi ve zua ve lu kangenaa. Ve kera hendan a anmgbianev mba ken Yerusalem mbara ga, kpa ve wuese kpishi er Yuda vea Shila ve ve hen a ve yô. Ijiir la kaa ér: “Mba tse her ayange nga kar yô, anmgbianev mbara na ve gbenda bem bem, ér ve [hide ve yem sha Yerusalem,] hen mba ve tindi ve la.” d (Aer. 15:33) Shi se na jighjigh ser, anmgbianev mba ken Yerusalem mbara kpa, yange a saan ve iyol u ungwan kwagh u iorov mba uhar mban hide a mi u va ôron ve sha zende ve la. Yehova yange tese ve erdoo u sha mhôôn, nahan ve za er kwagh u i tindi ve la a zayol shio!

²⁰ Yange mba sôron zayol u sha kwagh u icôngo la mba been yô, Paulu vea Banaba hide lu ken Antiôki her, shighe ne, ve hemba veren ishima u hemen tom u pasen kwagh la. Nyian kpa, ka kwagh u mbatamen mba sôron atôônanongo ka ve er shighe u ve ze hen tiônnongo je la. (Aer. 13:2, 3) Mbatamen mba sôron atôônanongo nyian, mba iyua i Yehova a ne ior nav yô, vough er Paulu vea Shila kpa lu nahan! Nahan kpa, Yehova yange za hemen u eren tom a mbapasen ivangeli mba uhar mban shi suen ve nena? Se lu timen sha kwagh ne ken ityough ki ki dondo la.