1-3. (a) Ka mlu u nyi Sefanu yange nyôr kere, nahan kpa yange er nena? (b) Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini?

 SEFANU tile sha ishigh ki ujôôji mba koti la. Koti ne yange a tema ijir hen zegeyou igen i alaghga i lu ikyua a tempel ken Yerusalem yô. Yange iorov 71 ve tema ijir a or hen koti ne. Sha iyange ne yô, koti u Sanhederin ne tema sha u ôron Sefanu ijir. Ujôôji mban lu ior mba tagher tagher, mba ve lu a tahav kpishi shi ve mbagen kpishi ve nengen mbahenen mba Yesu ér ve gba kwagh ga. Jighilii je yô, Kayafa Pristi u Vesen u lu hemen koti u Sanhederin u yange yila ujôôji mban ne la vande nan zwa i wua Yesu ken iwer i karen ken ijime la. Nahan kwagh ne cier Sefanu iyolo?

² M lu u ishigh ki Sefanu lu sha mi hen shighe ne la kpilighyol kpen kpen. Ujôôji mbara mba kenger un yô, “ve nenge ishigh nagh lu er ka ishigh ki ortyom nahan.” (Aer. 6:15) Mbatyomov ka ve ôron ior ilyoho i Yehova Aôndo, sha nahan yô, ka ve lu bem bem, kwagh ze ve iyol ga. Kape Sefanu kpa lu un vough je la, ujôôji mba ve kôr un ihyom la kpa nenge a kwagh ne wang. Kpa ka nyi yange i wase un ve icile tsô kpa tenger un ga?

³ Nyian ne Mbakristu vea fatyô u henen kwagh kpishi ken mlumun u se zua a mi sha mpin ne la. Shi gba u se fa ityôkyaa i yange i na ve Sefanu hingir u va nyôron ken mlu u taver ne la kpaa. Yange vande paase jighjigh na iyol ken ayange a karen ken ijime la nena? Man ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u dondon ikyav na laa?

4, 5. (a) Sefanu yange lu tiônnongo a iwasen kpishi sha ci u nyi? (b) Ka sha nyi gbenda nahan Sefanu “iv a erdoo kua tahav mbu Aôndo”?

⁴ Er se vande henen nahan, Sefanu yange lu ken tiônnongo u Kristu u i sember veren la, man lu tiônnongo la a iwasen kpishi. Ken ityough ki sha utaan ki takeda ne la, se nenge er Sefanu lu môm ken iorov mba utaankaruhar mba hiden a ayol ve ijime mba yange ve lumun tom u mbaapostoli na ve u eren la yô. Shi ka sea nenge er Aôndo yange na Sefanu tahav mbu eren akaa kpishi yô, kwagh la a wase se u seer nengen er yange hiden a iyol ijime kpishi yô. Aerenakaa 6:8 kaa a vese ér, Aôndo yange na un tahav mbu “eren akaa a kpilighyol  tsung man uivande” er mbaapostoli mbagenev mbara kpa lu nahan. Ivur la shi kaa a vese ér, “Sefanu . . . iv a erdoo kua tahav mbu Aôndo.” Inja i kwagh ne ér nyi?

⁵ Ishember i ken zwa Grika i i gem i ér “erdoo u Aôndo” la, a fatyô u geman i sha gbenda ugen nahan kpaa ér, “mlumun u sha mhôôn.” Ikyav tese ér Sefanu yange eren kwagh a ior doo doo man kundu kundu, ka nahan ve ior soo kwagh na ye. Shighe u Sefanu lu lamen la, a ôr kwagh sha gbenda u a kôr ior mba lu lamen a ve la ken ishima yô. Yange ve nenge wang er lu ôron kwagh u mimi, shi mimi u lu tesen la lu kwagh u una wase ve yô. Yange lu a tahav sha ci u jijingi u Yehova lu eren tom ken a na, gadia a hide a iyol na ijime, a de ér jijingi u Yehova a er tom ken a na. Yehova yange na Sefanu uiyua man tahav mbu eren akaa. Nahan kpa, mayange Sefanu hingir u kenden a iyol sha ga, kpa de ér icivir cii i lu i Yehova shi tese ér kwagh u ior mba lu lamen a ve la gba un ishima. Ka nahan ve mba ve lu hendan a na la nenge ér una va na ior vea kera soo kwaghaôndo ve ga ye!

6-8. (a) Ka mbaaie uhar mba nyi, ior mba yange ve lu hendan a Sefanu la wa un iyoloo, man lu sha ci u nyi? (b) Ikyav i Sefanu la ngi Mbakristu nyian a inja kpishi sha ci u nyi?

⁶ Yange ior mbagenev mough ér vea hendan a Sefanu, kpa “ve fatyô u hemban un ga, sha ci u lu ôron kwagh sha kwaghfan kpishi shi jijingi lu wasen un.” a Mba fetyô ga yô, asema vihi ve nahan ve “wa ior kwagh myer” ér ve wa or u dondon Kristu ne mbaaie iyol. Shi ve “tor ior asema,” kua mbatamen man mbangerenatindi, nahan ve za kôr Sefanu sha agee, ve za a na hen Sanhederin. (Aer. 6:9-12) Mbaahendanev mban wa Sefanu mbaaie iyol uhar: Ve kaa ér ngu tuhwan Aôndo man Mose. Sha nyi gbenda?

⁷ Ior mba ve wa Sefanu mbaaie iyol ne kaa ér, Sefanu tuhwa Aôndo, ér yange lam dang sha “icighanjiir,” ka tempel u ken Yerusalem je la. (Aer. 6:13) Shi ve kaa ér, ngu tuhwan Mose, sha ci u ngu lamen dang sha Tindi u Mose la, shi ngu geman aeren a Mose yange tese ior la. Akaa a ve wa Sefanu iyol ne lu a kiriki ga. Sha ci u sha ayange la Mbayuda eren asenge sha kwagh u tempel ga, shi ve ver ishima sha akaa a kiriki a ken Tindi u Mose la cii, shi aeren a ityôô a yange ve va seer sha Tindi u Mose la kpa gba ve kwagh je hemba hanma kwagh ugen cii. Sha nahan yô, akaa a ve wa Sefanu iyol la tese ér Sefanu ka bo-or u a kom ku yô!

⁸ Kwagh ka a er i vihi yô, ka akaa a ior mba ken ukwaghaôndo ve eren sha er vea va mbacivir Aôndo a zayol je la. Nyian ne, ior mba ken ukwaghaôndo mba ve hendan a ior mba Yehova la ka ve tuur mbahemen mba gomoti ken ityô ér ve tôv Mbashiada mba Yehova a ican. Zum u ior ve we se mbaaie iyol shin ve ôr akaa a mimi ga sha iyol yase yô, gba u se er nena? Se fatyô u henen akaa kpishi ken Sefanu.

9, 10. Ka nyi mbapuunakaa ve ôr sha kwaghôron u Sefanu na hen atejir u Sanhederin laa, man ka nyi i gbe u se umbur?

⁹ Er i ter ken mhii u ityough kin nahan, shighe u Sefanu ungwa i lu wan un mbaaie iyol la, ishigh nagh lu er ortyom nahan, lu bem bem kwaghmôm za un iyol ga. Nahan  Kayafa gema pine un ér: “Akaa a i ôr ne ka nahan mimii?” (Aer. 7:1) Pin nahan yô, gba u Sefanu una ôr kwagh. Man yange ôr kwagh iwondo har iyol!

¹⁰ Mbapuunakaa mbagen laha kwaghôron u Sefanu la. Ve kaa ér, er kwaghôron la lihe gôgônan nahan cii kpa, Sefanu ôr kwaghmôm u tesen ér un ngu a ishô sha akaa a i wa un iyol la ga. Nahan kpa jighilii yô, Sefanu ver se ikyav i dedoo i se fatyô u “pasen kwagh” u loho u dedoo yô. (1 Pet. 3:15) Umbur wer yange i wa Sefanu aie iyol ér ngu lahan Aôndo sha ci u ngu lamen dang sha tempel shi i kaa ér ngu lahan Mose sha ci u ngu lamen dang sha Tindi u Mose. Ken kwaghôron u Sefanu la yange sav ôron kwagh u ashighe kposo kposo atar ken yiase i Iserael, man yange ôr kwagh u akaa ne agen var var. De se time ase nen sha ashighe kposo kposo a yiase i Iserael a Sefanu ôr kwagh sha mi ne môm môm.

11, 12. (a) Er nan ve Sefanu yange ôr kwagh u Aberaham ken kwaghôron naa? (b) Er nan ve Sefanu yange ter kwagh u Yosev ken kwaghôron na laa?

¹¹ Shighe u uter mbatamen mba ken Iserael la. (Aer. 7:1-16) Sefanu yange hii u ôron kwagh u Aberaham u Mbayuda naan un icivir kpishi sha ci u jighjigh na la. Sefanu yange hii iliam na sha kwagh u injaa u fa ér ior cii vea lumun a mi ne, shi pase kpaa ér Yehova “Aôndo u iengem” la, yange hii anden hen Aberaham ken Mesopotamia. (Aer. 7:2) Jighilii yô, Aberaham yange lu shiror ken Tar u Ityendezwa la. Aberaham yange lu a tempel shin Atindi a Mose ga. Sha nahan yô, lu u saa or a lu a tempel shin atindi ve, nana lu orjighjigh sha ishigh ki Aôndo ga.

¹² Yosev u yange due ken tsombor u Aberaham la kpa, ior mba Sefanu lu lamen a ve mbara yange ve naan un icivir kpishi, kpa Sefanu umbur ve er yange anmgbianev mba Yosev mba ve lu uter mba uipyaven mba Mbaiserael la tôv orperapera la a ican shi ve tee un ken kpan yô. Aôndo va er tom a na u yiman Iserael shighe u ijen gba yô. Ikyav tese wang ér Sefanu yange fa er kwagh u Yesu Kristu a zough vea kwagh u Yosev sha igbenda kpishi yô, kpa mayange tôô Yesu kar sha Yosev ken kwaghôron na la ga, sha er ior mba lu lamen a ve la vea za hemen u keghen ato a na her yô.

13. Kwagh u Sefanu ôr sha kwagh u Mose la tese ér akaa a mbaahendanev nav lu ôron sha a na la lu shami ga nena, man lu itinekwagh i nyi kwaghôron na la due a mi tseer tseere?

¹³ Shighe u Mose. (Aer. 7:17-43) Sefanu yange ôr akaa kpishi sha kwagh u Mose man er nahan lu sha kwaghfan, sha ci u ujôôji mba koti u Sanhederin la kpishi lu  Mbasadushi mba yange ve venda ityakeda i Bibilo igen la cii, ve lumun ityakeda i Mose nger la tseegh yô. Shi umbur kpaa wer, mbaahendanev nav wa un aie iyol ér ngu lahan Mose. Kwaghôron u Sefanu la maa tese er kwagh u mbaahendanev nav wan un iyol la yange lu aie yô. Yange tese ér un ne Mose icivir kpishi shi un kuran Tindi u Mose la kpaa. (Aer. 7:38) A kaa ér yange anmgbianev mba Mose venda un shin er lu nôngon ér una yima ve nahan kpaa. Yange ve venda un shighe u lu anyom 40 la. Anyom nga karen er 40 nahan yô, shi ve hendan a na shighe u lu hemen ve la acin imôngo. b Sha nahan yô, Sefanu maa due a itinekwaghôron wang ér: Ior mba Aôndo venda ior mba Yehova tsua ve ér ve hemen ve la acin imôngo.

14. Sefanu yange ter kwagh u Mose ken kwaghôron na la, sha u duen a kwagh u vesen u nyi?

¹⁴ Sefanu yange umbur ior mba lu lamen a ve la ér, Mose yange tsengaôron ér profeti ugen nana va due ken Iserael u lun er un, Mose nahan. Profeti shon a lu ana, man a er a nan nena? Sefanu yange kegh zan zan va na mlumun sha mbampin mbara ken mkur u kwaghôron na la. Yange ôr kwagh u vesen ugen ne ér, Mose yange fa er hanma ijiir cii ia fatyô u hingir icighan ijiir yô, vough er kwagh u za hemen hen ijiir igen i toho lu hian, ape Yehova yange lam a na la nahan. Sha nahan yô, Yehova soo ér saa i civir un hen ma ijiir er ken tempel u ken Yerusalem la nahan tseeghlee? De ase se nenge.

15, 16. (a) Sefanu yange ôr kwagh u tabernakel sha ci u nyi? (b) Sefanu yange ter kwagh u tempel u Solomon la ken kwaghôron na sha ci u nyi?

¹⁵ Tabernakel man tempel. (Aer. 7:44-50) Sefanu yange umbur koti la ér cii ve i va maa tempel ken Yerusalem yô, Aôndo yange kaa a Mose ér a er tabernakel u a civir un ker yô. Tabernakel ne yange a lu er ka tenti nahan, i tôôn i zenden a mi. Lu kwagh u or môm ken ior mba Sefanu lu lamen a ve la, nana kaa ér tempel hemba tabernakel ga, sha ci u Mose iyol na yange civir Yehova ken tabernakel la.

¹⁶ Yange shighe karen yô, Solomon va maa tempel ken Yerusalem, nahan a ôr kwagh u injaa ne shighe u lu eren msen yô. Sefanu kaa ér, “U Hemban Cii la tem ken ayou a i maa sha ave ga.” (Aer. 7:48; 2 Kron. 6:18) Yehova una fatyô u eren tom a tempel sha u kuren awashima na, nahan cii kpaa una fatyô u kuren awashima na a tempel shio kpaa. Sha nahan yô, lu u saa mbacivir un vea civir un ken imaagh ki ior ve maa sha ave er tempel nahan ve a lu vough ga. Sefanu maa kure ikyaa la sha gbenda u kôron ken ishima sha u ôron mkaanem ma ken Yesaia man, ér: “Sha ka ikônough Yagh ki torough je, man tar ka ijiir Yam i pendan angahar sha mi; ka nyi iyou je nea maama? Man ka nyi ijiir je ia lum ijiir i memen heree? Gadia akaa angan cii ka uwegh Agh ku er a ye, ka nahan man akaa angan cii a va lu ye, kape TER A kaa la.”—Aer. 7:49, 50; Yes. 66:1, 2.

17. Kwaghôron u Sefanu la (a) yange tese mnenge u shami ga u ior mba lu lamen a ve la nena? (b) tese ér un er kwaghbo môm ga nena?

¹⁷ Aluer se hen sha akaa a Sefanu ôr zan zan va nyôr hen iaven ne la yô, se nenge er yange tese wang ér mnenge u mbaahendanev nav la lu u shami ga yô. A tese er Yehova  a eren kwagh gbenda môm tseegh ga, kpa una fatyô u kuren awashima na sha igbenda kposo kposo yô. Kwagh môm una fatyô u yangen un kwagh ga, a lu aeren a ityôô je kpaa. Tempel u doonashe u lu ken Yerusalem la kua aeren a ityôô a ior seer sha Tindi u Mose la yange doo ior mba Sefanu lu lamen a ve la ishima, nahan kpa ve kera fa er yange hii ve Yehova na Tindi u Mose la shi na ian ér i maa tempel ga. Sha nahan yô, Sefanu lu pinen ve mpin u injaa ne ér: Gbenda u hemban doon u nan Atindi a Mose man tempel la icivir yô, ka u ungwan imo i Yehova ga zee? Mkaanem ma Sefanu mara yange ma tese wang ér a er kwaghmôm u bo ga, sha ci u lu ungwan imo i Yehova a ishima i môm.

18. Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u dondon ikyav i Sefanu laa?

¹⁸ Ka nyi se fatyô u henen ken kwaghôron u Sefanu laa? Sefanu yange fa Ruamabera tsema tsema. Nahan se kpa, gba u se henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo aluer se soo ser se ‘fa u pasen mkaanem ma Aôndo ma mimi tsembelee yô.’ (2 Tim. 2:15) Kwagh ugen u se fatyô u henen ken ikyav i Sefanu la yô, ka u lamen a ior kundu kundu sha gbenda u se vihi ve ishima ker ga yô. Ior mba lu lamen a ve la, yange lu ior mba wan tswam! Nahan kpa, yange nôngo sha afatyô na cii lam sha akaa a ior mban kpa lumun a mi yô, sha ci u akaa ne lu ve akaa a vesen. Heela tseegh ga, shi yange lam a ve sha icivir, a yila ve ér mba “uter.” (Aer. 7:2) Se kpa, shighe u se lu pasen ior mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la yô, gba u se er kwagh ne “a ishima i legh legh man sha icivir tsung.”—1 Pet. 3:15.

19. Sefanu yange ôr loho u ijirigh u Yehova la hen atejir u Sanhederin la a mciem shio nena?

¹⁹ Nahan cii kpa, mayange gba u se de u pasen mimi u Mkaanem ma Aôndo la sha ci u se mba cian ser ishima ia va vihi ior yum ga; shi se mba geman loho u Yehova u ijirigh la sha er se na i doo ior ga. Sefanu ver se ikyav i dedoo sha kwagh ne. Ka keng yange una fa wang je ér akaa a un ôr hen koti u Sanhederin la cii aa fatyô u geman ujôôji mba ve wa igbongor yum mban ga. Sha nahan yô, icighan jijingi mgbegha un a kure kwaghôron na la sha u kaan a ve ér mba vough er uter vev mba yange ve venda Yosev kua Mose man uprofeti mbagenev mbara cii nahan. Yange ôr ve kwagh ken ishi jighilii, a cia ve ga. (Aer. 7:51-53) Jighilii je yô, ujôôji mba Sanhederin mban yange ve wua Mesiya, un shon u Mose kua uprofeti mbagenev cii tsengaôron ér ngu van la. Sha kpôô yô, yange ve per Tindi u Mose la sha gbenda u hemban vihin cii.

20, 21. Yange koti u Sanhederin la er nena sha kwagh u Sefanu ôr laa, man Yehova yange wase Sefanu nena?

²⁰ Akaa a Sefanu ôr ne lu a mimi, lu kwagh u ujôôji mban vea fatyô u tunan ga. Sha nahan yô, ishima vihi ve kpishi, ve fatyô u kôron ayol a ve tsaha ga, man ve gba kenger un wuan anyi. Ka keng yange orjighjigh la una mase kaven wang je ér ve soo u wuan un, vough er yange ve wua Orvesen na Yesu nahan.

²¹ Yange gba u Sefanu una lu a ishima taver ve, una fatyô u wan ishima a akaa a gba u una va tagher a mi la ye, man ikyav tese ér yange zua a ishima taver la kpishi ken mpase u sha mnenge u Yehova tese un la. Sefanu yange nenge a iengem i Aôndo shi a nenge Yesu tile ken uwegh ku yanegh ku Yehova! Sefanu ngur ôron mpase u sha  mnenge u i tese un la yô, ujôôji mbara cir ave sha ato. Ér nyi? Cii ve shighe ne yô, Yesu vande ôron a koti ne ken ayange a karen ken ijime la ér un ngu Mesiya, ica a gba ga je tsô una za lu ken uwegh ku yanegh ku Ter na. (Mar. 14:62) Mpase u sha mnenge u i tese Sefanu la tese wang ér Yesu yange ôr kwagh u mimi. Kpa jighilii yô, koti u Sanhederin ne venda Mesiya shi wua un kpaa! Maa ve cii ve mough ve kôr Sefanu ve za ta un awen ve wua. c

22, 23. Ku u Sefanu la lu er ku u Orvesen na la nahan sha nyi gbenda, man nyian ne Mbakristu vea fatyô u suur sha Yehova er Sefanu nahan nena?

²² Sefanu yange kpe sha imba gbenda i Orvesen na kpa kpe la. Yange lu bem bem shi suur sha Yehova a ishima na cii, shi de mba ve wua un la a kwaghbo kpaa. A kaa ér, “Ter Yesu, ngohol jijingi wam.” Alaghga ôr nahan sha ci u hen shighe la kpa lu nengen a wan u or er lu vea Yehova yô ken mpase u sha mnenge. Ikyav tese wang ér Sefanu yange fa mkaanem ma Yesu ôr ma taver ishima man, ér: “Mo m ngu mnder u shin ku man uma.” (Yoh. 11:25) U masen yô, Sefanu genger imo er msen hen Aôndo jighilii, a kaa ér: “Yehova, de ne ve ibo sha isholibo ne ga.” Ôron mkaanem man kera cii yô, maa a sule.—Aer. 7:59, 60.

²³ Sefanu maa yange hingir orhenen u Yesu u hiihii u mbaahendanev wua un sha ci u jighjigh na u nan yô. (Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I Wua Sefanu sha Ci u Lu Eren Shiada sha Kwagh u Yesu” la.) Nahan kpa, kwagh gema er vihi yô, ka un una lu u masetyô ga. Zan zan sha ayange ne kpa, mbacivir Yehova sha mimi mbagen ior mba ken ukwaghaôndo kua mbapatii man mbaahendanev mbagen wua ve. Nahan kpa, se fatyô u suur sha Yehova er Sefanu kpa yange er nahan. Hegen ne Yesu ngu Tor ngu hemen, shi Yehova na un tahav kpishi, kwagh môm una fatyô u yangen un u nderen mbadondon un mbajighjigh shin ku ga.—Yoh. 5:28, 29.

24. Saulu yange lu uwegh sha ku u Sefanu nena, man ka akaa a dedoo a nyi yange va due ken ku u orjighjigh laa?

²⁴ Gumor ugen yange lu ape i wua Sefanu la, nenge hanma kwagh u za hemen la cii. I yilan un ér Saulu. Yange lumun a ku u i wua Sefanu ne, shi lu un je lu nengen sha akondo a mba ve lu tan Sefanu awen la ye. Yange Sefanu kpen kera yô, ica gba ga je maa hii u tôvon mbahenen mba Yesu a ican kpoghuloo. Nahan cii kpa, kwagh yange va due ken ku u Sefanu la u injaa. Ikyav na la yange i taver Mbakristu mbagen kpa ishima u civir Yehova sha mimi zan zan ku ve. Shi Saulu u yange i va gema yilan un ér Paulu la kpa ken masejime yô, va zungwe kpishi sha kwagh u yange er sha shighe u i wua Sefanu la. (Aer. 22:20) Yange lu uwegh sha ku u Sefanu, kpa ken masejime yô, va mase kaven ér, yange un “lu or u lahan Aôndo shi tôvon ior a ican,” shi un “lu or u lahan ior . . . kpaa.” (1 Tim. 1:13) Ikyav tese wang ér Paulu yange hungur a Sefanu shin kwaghôron u kôron ken ishima u Sefanu na sha iyange shon la ga. Jighilii je yô, akaaôron a Paulu kua ngeren nav mbagen ôr kwagh sha atineakaa a yange Sefanu kpa za zwa shami ken kwaghôron na la yô. (Aer. 7:48; 17:24; Heb. 9:24) Shighe karen yô, Paulu hen u dondon ikyav i jighjigh man ishimataver i Sefanu or u “iv a erdoo kua tahav mbu Aôndo” la yange ver la. Kpa mpin u a lu yô, se se dondo ikyav i Sefanu la kpa?