1-3. Yesu yange undu mbaapostoli nav nena, man ka mbampin mba nyi se lu nan mlumun sha mini?

 MBAHENEN mba Yesu lu zungwen kpishi, nahan kpa yange mba va nderen un shin ku yô, kwagh ne na hide saan ve iyol tsung. Sha ci u Yesu lu anden hen a ve sha ashighe kposo kposo ken atô u ayange 40. Yange seer tesen ve akaa shi seer taver ve ishima kpaa. Nahan shighe la cii lu shighe u saan ve iyol kpishi. Yange ve soo ér shighe la a bee ga. Kpa sha iyange ne yô, lu u Yesu una ande hen a ve sha kwa masetyô.

² Shighe u mbaapostoli mban lu sha Uwo u Olev vea Yesu la, ve kegh ato ve ungwa hanma kwagh u lu ôron ve cii. Er lu lamen a ve la ve soo ér a za hemen u lamen a ve her. Kpa Yesu de, maa kende ave sha gba veren ve doo doo. Maa gba kôndon yemen sha! Er lu kôndon yemen sha la, mbadondon  nav mban tile lu kenger sha a na zulee. Ken masejime yô, abeen maa za cir un, or kera nenge a na ga. Yange yem mire kpa ve lu kenger sha kwavaôndo her.—Luka 24:50; Aer. 1:9, 10.

³ Kwagh u vesen u er ne gema uma u mbaapostoli mba Yesu mban. Hegen u Orvesen ve Yesu Kristu a kôndo a yem sha ne vea er nena? Yesu yange wa ve agoyol u eren tom u Yesu iyol na yange hii la je ka u hen a hen ga. Yange wa ve agoyol u eren tom u injaa ne nena, man ve di yange ve er nena? Man ka nyi Mbakristu vea fatyô u henen ken kwagh la nyiana? Ityough ki takeda u Aerenakaa ki hiihii kira na mbamlumun mba doon sha mbampin mban.

4. Luka yange hii takeda u Aerenakaa la nena?

⁴ Luka yange hii ngeren na ne sha u lamen a Teofilu, or shon môm u vande ngeren ivangeli na hen a na la. a Luka yange hii takeda na u Aerenakaa ne sha u saven akaa a yange nger ken mkur u takeda u Luka la, u tesen wang ér ngu zan hemen a kwagh u vande ngeren la. Yange er tom a asember agen shi seer ôron akaa agen zan shin mi.

5, 6. (a) Ka nyi ia wase mbadondon Yesu vea za hemen u lun a jighjigh ve u nan taveraa? (b) Jighjigh u nan u Mbakristu mba mimi nyian har sha u nengen a ‘igbenda kpishi i wasen ve u fan ér Yesu ngu uma mimi nena’?

⁵ Ka nyi ia wase mbadondon Yesu ve jighjigh ve una za hemen u tavera? Aerenakaa 1:3 la ôr kwagh u Yesu ér: “A tese iyol na hen a ve sha igbenda kpishi i wasen ve u fan er un lu uma mimi yô.” Ken Bibilo cii ka Luka ‘ortwer u doon ishima’ la tseegh a ter ishember i i gem ér “a tese iyol na hen a ve sha igbenda kpishi” la ye. (Kol. 4:14) Ishember ne lu ishember i mbatwerev eren tom a mi shighe u ve nenge a akav a tesen wang ér kwagh za iyol ken iyol i or yô. Man ka kwagh u Yesu kpa yange er vough je la. Yange ande hen mbadondon un acin imôngo. Ashighe agen i lu hen or môm shin iorov uhar, shighe gen la yô, ande hen mbaapostoli cii, shi kwagen la lu hen mbahenen mba hemban 500 nahan. (1 Kor. 15:3-6) Sha mimi yô, Yesu tese wang ér un ngu uma!

⁶ Nyian ne Mbakristu na jighjigh sha ci u igbenda ngi kpishi i wasen ve u fan ér Yesu ngu “uma mimi.” Ma ikyav ngi i tesen wang ér Yesu yange va shin tar ne shi kpe sha ci u asorabo ase shi i nder un shin kuu? Een, ikyav ban ga! Akaa a yange er ior nenge sha ashe ve aa i nger ken Mkaanem ma Aôndo la tese se ikyav la wang. Aluer se hen akaa la, shi se sôn Yehova ser a wase se se kav a yô, kwagh la una na jighjigh wase una seer taver. Fa wer, ka i gba u se nenge a ikyav i kwagh wang ve se na kwagh shon jighjigh ye. Nahan gba hange hange u se lu a jighjigh u mimi ve se zua a uma u tsôron ye.—Yoh. 3:16.

7. Ka ikyav i nyi Yesu a ver mbadondon un sha u tesen shi pasen kwagha?

 ⁷ Yesu shi yange “lu ôron kwagh u Tartor u Aôndo.” Ikyav i tesen yô, yange pase akaaôron a profeti a a tese ér lu u Mesiya una va ya ican shi una kpe la. (Luka 24:13-32, 46, 47) Yesu yange tesen wang ér un ngu Mesiya yô, a gba ôron kwagh u Tartor u Aôndo, sha ci u gba u una va lu Tor u u. Tartor la lu itinekwagh i loho u Yesu pasen yô, shi ka u u lu itinekwagh i loho u mbadondon un ve pasen nyian la kpaa ye.—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Ka mbamhen mba shami ga uhar mba nyi mbahenen mba Yesu yange ve lu a mini? (b) Yesu yange kôôm mbamhen mba mbaapostoli mba shami ga la nena, man ka nyi Mbakristu mba sha ayange ne ve hene?

⁸ Shighe u mbaapostoli kohol sha Uwo u Olev vea Yesu imôngo la, lu mkombo ve u masetyô vea Yesu je la. Nahan kwagh la girim ve iyol ve kaa ér: “Tere, ka hen shighe ne u lu hiden a tartor u Iserael la her yee?” (Aer. 1:6) Mpin môm tseegh u mbaapostoli mban pine ne due a mbamhen mba shami ga uhar mba ve lu a mi yô. Sha hiihii la, ve hen ér gba u a hide a Tartor u Aôndo hen ikyuior i Iserael la. U sha uhar yô, ve lu veren ashe ér Tartor u i tôndo zwa ér ngu van la u hii u hemen ave ave je “hen shighe” la. Yesu yange wase ve u kôôm mhen ve la nena?

⁹ Yesu yange fa je ér ica a gba ga tsô a kôôm mhen ve la. Jighilii yô, ayange pue nga kar yô, mbahenen nav hii u nengen a ikyuior i he, ka Iserael u Aôndo je la! Ken hemen yô, lu u ikyuior i Iserael la ia kera lu ior mba Aôndo mba ishima ishima ga. Er Yesu soo u kôôm mhen u shami ga u mbaapostoli u sha uhar la yô, a kaa a ve ér: “Gba u ne fa ashighe shin aan a i lu Ter tseegh a lu a ian i veren la ga.” (Aer. 1:7) Ka Yehova tseegh a lu a ian i fan shighe u una kure awashima na ye. Cii ve Yesu a kpe yô, a kaa ér: “Iyange la man ihwa” i mkur una va la yô, un fa ga, “ka Ter tseegh a fe ye.” (Mat. 24:36) Nyian ne kpaa, aluer ishima ngi nyian Mbakristu kpishi sha kwagh u shighe u mkur u tar una va la yô, ishima ia lu nyian ve sha kwagh u kwagh ve a lu sha mi ga yô.

10. Ka ieren i mbaapostoli i nyi i doo u se lu a mi, man ka sha ci u nyi?

¹⁰ Nahan kpa, doo u se nenge mbaapostoli mban ser ve ban a jighjigh sha ci u mnenge ve u shami ga la ze. Yange ve hide a iyol ijime ve de ér i kôôm ve. Shin er mbaapostoli mban pine mpin u tesen ér mba a mhen u shami ga nahan kpa, kwagh ne shi tese ér yange ve lu a ieren i dedoo. Yesu yange kaa a mbahenen nav kwa kimbir kimbir ér: “Kuran nen.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Yange ve lu per ken jijingi ve lu kuran sha er vea fa shighe u Yehova una er kwagh yô. Se kpa ka ieren i i gbe u se lu a mi nyian je la. Hemba kan hange hange u se za hemen u kuran hegen cii sha ci u se mba ken “ayange a masejime.”—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Ka tom u nyi Yesu wa mbadondon unu? (b) Er nan ve i lu u mbadondon Yesu vea fatyô u eren tom u pasen kwagh a icighan jijingi shio ga?

¹¹ Yesu yange umbur mbaapostoli kwagh u i gbe u vea hemba veren ishima sha mi yô. A kaa ér: “Ne va ngohol tahav zum u icighan jijingi una sen sha a ven yô, nahan ne lu mba eren shiada sha kwagh wam ken Yerusalem man ken Yudia  kua ken Samaria cii, man ken ajiir a hemban gban ica sha tar.” (Aer. 1:8) Yange gba u mbaapostoli vea vande pasen loho u dedoo u i nder Yesu shin ku la ken Yerusalem ape ior wua Yesu la. Maa vea samber a loho ne ken Yudia man ken Samaria man sha ajiir a icaa kpaa.

¹² Cii ve Yesu a tindi mbahenen nav ve za pase kwagh yô, a umbur ve ér una tindi ve a icighan jijingi u una wase ve yô. Ka môm ken ikwa i kuman 40 i i ter ishember i “icighan jijingi” la ken takeda u Aerenakaa je ne. Takeda u sagher iyol ne tese wang kwa kimbir kimbir ér se fatyô u eren ishima i Yehova a iwasen i icighan jijingi na shio ga. Sha nahan yô, gba hange hange u se eren msen se sônon icighan jijingi la hanma shighe cii! (Luka 11:13) Man kwagh hemba gban se a icighan jijingi hegen cii.

13. Tom u pasen kwagh u i ne ior mba Aôndo nyian la, gba u vea a er u a za kighir nan je, man er na ve i gbe u se uve ityough u eren u?

¹³ Hen mbaapostoli yô, kwagh u yange i kaa a ve ér gba u vea pase kwagh a ar “ken ajiir a hemban gban ica sha tar” la lu sha tar cii ga, kpa se yô, se mba pasen kwagh sha tar jimin cii. Nahan kpa er i pase ken ityough ki sha môm kira nahan, Mbashiada mba Yehova ve ngohol tom ne ave ahar, sha ci u ve fa ér Aôndo soo ér ior cii ve ungwa loho u dedoo u Tartor la. (1 Tim. 2:3, 4) U uve ityough u eren tom u waren ior ne kpa? U fatyô u zuan a tom môm u nan we msaanyol nahan ijiir i môm môm ga! Yehova una na u agee a u er tom ne yô. Takeda u Aerenakaa ua tese u igbenda i u kar ve u er tom ne kua ieren i u lu a mi ve u fatyô u eren u sha injaa la kpaa.

14, 15. (a) Mbatomov yange ve ôr ér nyi sha kwagh u mhidi u Kristu, man inja i kwagh ve ôr la ér nyi ? (Nenge ngeren u shin kpe.) (b) Se fatyô u kaa ser mhidi u Kristu lu er yange yem nahan ‘shi kape va va je la’ sha ci u nyi?

¹⁴ Er i ter ken mhii u ityough kin nahan, Yesu yange mough shin tar lu kôndon yemen sha kwavaôndo maa za mire. Nahan kpa, mbaapostoli mba 11 mbara tile lu kenger sha kwavaôndo her. Ken masejime yô, mbatyomov uhar va ande her, maa kaa a ve ér: “Ne ior i Galilia, er nan ne til ne kenger sha kwavaôndo nahana? Yesu u i mough a na hen a ven i yem a na sha kwavaôndo ne, er ne nenge a lu yemen sha kwavaôndo nahan, shi kape una va je la.” (Aer. 1:11) Yange mbatyomov mbara lu kaan ér Yesu una va hide ken iyol i lu kôndon a mi la er ior mba ken ukwaghaôndo mbagenev ve tesen nahana? Ei, lu kwagh u ve lu ôron la ga. Er nan ve se fe?

¹⁵ Yange mbatyomov mbara kaa ér er Yesu a lu yemen nahan “shi kape una va je la,” nahan kpa a lu ken iyol i lu yemen a mi la ga.  b Ka sha nyi gbenda nahan yange yeme? Shighe u mbatyomov mbara lu va lamen a mbaapostoli la nahan Yesu yem. Ka mbaapostoli mbara tseegh yange ve fa er Yesu kera lu shin tar ne ga shi ve nenge er lu kôndon yemen sha hen Ter na ye. Man kape mhidi u Kristu kpa una va lu vough je la. Man ka kwagh u yange va er je la. Ka mba ve fe Ruamabera shi ve kav inja i shighe u se lu ker ne tseegh ve fe er Yesu a tem Tor ken  Tartor u Aôndo ye. (Luka 17:20) Gba u se nenge a ikyav i tesen wang ér Yesu ngu Tor, ngu hemen shi se wase mbagenev kpaa ve kav er i gbe u vea civir Aôndo hegen yô.

16-18. (a) Ka nyi se hen ken Aerenakaa 1:13, 14 sha kwagh u Mbakristu kohol imôngo civir Aôndo? (b) Ka nyi se hen ken ikyav i Maria ngô u Yesu ver laa? (c) Mbamkombo mba Mbakristu mba a inja kpishi nyian nena?

¹⁶ Kera kpiligh se iyol er yange hii ve mbaapostoli “ve hide ken Yerusalem saan ve iyol tsung” la ga. (Luka 24:52) Nahan kpa, vea dondo hemen u Kristu kua kwaghwan na nena? Ken ityough 1 ivur 13 man 14 la, i kaa a vese ér ve kohol sha “ruumyou u sha” shi se seer fan akaa agen a doon kpishi sha kwagh u mkombo u ve nyôr sha ruumyou u sha ne. Ashighe kpishi ayou a ken Palesetina a sha shighe la yange a lu a ruumyou u sha, nahan i er ukpo ken won sha er or a fatyô u van ken won unden yemen sha mi yô. Alaghga tsô “ruumyou” ne lu ruumyou u hen ya u i ôr kwagh na ken Aerenakaa 12:12 ér lu ya u ngô u Marku laa? A lu nan je kpa, ijiir ne lu ijiir injaa i mbadondon Kristu zuan her yô. Kpa lu unô ve zua her sha iyange laa, man ka nyi kwagh yange ve er here?

¹⁷ Fa wer mkombo ne yange lu sha ci u mbaapostoli shin nomso tseegh ga. “Kasev mbagenev” kpa yange ve lu her kua Maria ngô u Yesu kpaa. Ka kwa u Bibilo i mase teren un je ne. Yange ker icivir ga kpa hide a iyol ijime kohol imôngo vea anmgbianev nav mba nomso man mbakasev hen ijiir la, ve lu civir Aôndo. Shighe u Yesu lu uma la, ônov mba Maria mba nomso unyiin na Yesu jighjigh ga, kpa hen shighe ne yô, ve kohol imôngo hen ijiir ne ve lu civir Aôndo, nahan kwagh ne yange una doo Maria kpen kpen. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) Yange ve gema ieren ve shighe u anmgbian ve u sha ngô kpe shi nder la. —1 Kor. 15:7.

¹⁸ Ka nyi yange i na ve mbahenen mban kohol imôngo sha iyange laa? Ka sha ci u “ve cii ve lu eren msen nduuluu a awashima môm.” (Aer. 1:14) U kohol imôngo civir Yehova la, ka kwagh u vesen u Mbakristu ve eren yô. Man Mbakristu ndera eren kwagh ne ka kwagh u nyian a mi ga. Ka se kohol imôngo sha u taver ayol ase asema shi ungwan atindiakaa a Yehova man kwaghwan na, man u hemban cii je yô, ka se kohol imôngo u civir Ter wase u sha Yehova. Mbamsen asev man atsam a ka se wa ken mbamkombo asev la ka ve doo un kpen kpen. Sha nahan yô, se gba nen uwer u zan mbamkombo asev mba icivirigh man mba taver ayol ase asema ne ga!—Heb. 10:24, 25.

19-21. (a) Ka nyi se hen ken kwagh u Peteru yange hemen sha u sôron zayol ken tiônnongo laa? (b) Er nan ve yange gba u a va a orgen sha ityough ki Yuda, man se hen nyi sha gbenda u yange i tsua or shon laa?

¹⁹ Mbadondon Kristu yange ve tagher a zayol u vesen nahan apostoli Peteru hemen sha u keren gbenda u sôron zayol shon. (Ivur 15-26) Er Peteru nyiman Yesu acin atar nahan kpa, Yehova shi hide va er tom a na, nahan kwagh la taver se ishima kpen kpen. (Mar. 14:72) Se cii ashighe agen ka se er isholibo, nahan ka i gba u a umbur mba ve er asorabo kpa ve gem ishima sha mimi la ér ‘Yehova doo shi a kegh iyol u den kwaghbo’—Ps. 86:5.

 ²⁰ Peteru yange kav er i gbe u a tsua orgen sha ityough ki apostoli Yuda u nenge Yesu mker la yô. Kpa a lu ana? Apostoli u he la a gba u a lu or u yange nan dondo Yesu shighe u lu eren tom shin tar la shi nan nenge er i nder un yô. (Aer. 1:21, 22) Man lu ityendezwa i Yesu er je la, ér: “Ne mba ne dondom ne kpaa ne tema sha mkônom 12, ne ôr uipyaven mba Iserael mba 12 la ijir.” (Mat. 19:28) Ka inja er Yehova yange soo ér mbaapostoli mba yange ve dondo Yesu shighe u lu eren tom shin tar la ve va hingir “ityô i awen 12” a Yerusalem u He la nahan. (Mpa. 21:2, 14) Aôndo yange wase Peteru u nengen ér kwaghôron u profeti u a kaa ér “orgen nana̱ ngohol tom na” la kure sha Yuda.—Ps. 109:8.

²¹ Yange i tsua apostoli la nena? Yange i tsua un sha u eren ishor er i eren sha ayange a i ngeren Bibilo la nahan. (Anz. 16:33) Nahan kpa, ka kwa masejime u i ter kwagh u ishor i eren ken Bibilo je la. Ikyav tese ér yange icighan jijingi senen sha ior yô, i de ishor i eren. Nahan kpa, nenge ne ase er yange hii ve i er ishor yô. Mbaapostoli yange ve er msen ér: “Yehova, u fa asema a ior cii. Yô tese se or môm ken iorov mba uhar mban, u u tsough” yô. (Aer. 1:23, 24) Yange ve soo ér i lu Yehova a tsua or u a soo la ye. Yange i tsua Matia u a shi nan kpa, lu ken mbahenen mba 70 mba Yesu tindi ve ér ve za pase kwagh la. Sha nahan yô, Matia hingir môm ken “Mbapuekaruhar mbara.” c—Aer. 6:2.

22, 23. Er nan ve i doo u se ungwan imo i mba ve lu hemen ken tiônnongo nyian la shi se dondon hemen ve?

²² Kwagh ne tese se ér Aôndo soo ér ior nav ve eren kwagh sha inja. Zan zan nyian kpa, ka i tsua nomso i ver ér ve lu mbakuran ken tiônnongo. Mbatamen ka ve gbidye kwar sha avur a Bibilo a a pase aeren a or nana lu a mi ve, nana kuma u lun orkuran la shi ve er msen ér icighan jijingi a hemen ve. Nahan tiônnongo ka a nenge je ér ka cighan jijingi a tsough ior mbara ye. Nahan kwagh u i gbe u se er yô, ka u se ungwan imo ve shi se dondon hemen ve. Aluer se mba eren nahan yô, kwagh la una na tiônnongo cii una lu eren kwagh ken mzough.—Heb. 13:17.

²³ Yange mba nderen Yesu mbahenen nav mba nengen a na shi mba nengen er i sôr akaa vough vough sha er a er tom sha inja yô ishima seer taver ve. Nahan yô, kwagh la wa ve agoyol u va nôngon a kwagh ugen u una va er la. Ityough ki ki dondo ne, kia lam sha kwagh u doon tsung ne.