1. Ka a dugh or u hen tsombor ken tiônnongo kera nahan, i lu mba hen tsombor u nan la ken ishima nena?

I LU nahan i dugh or u hen tsombor wou ken tiônnongo kera vee? Kwagh la ka a vihi ken ishima tsung! Anmgbian u kwase ugen, iti na ér Hilda, * a kaa ér: “Shighe u orya wam u se vôso ayol hemba anyom 41 la kpe yô, m hen mer ka kwagh u hemban vihin u i gbe je a erem je la. Kpa zum u wan wam undu tiônnongo man kwase na kua mbayev nav yô, vihim tsung je ikighir lu ga.”

2-3. Pasalmi 78:40, 41 tese ér or ka nana gema ijime a Yehova nahan, i lu un ken ishima nena?

² Nenge er yange a vihi Yehova ken ishima tsung, shighe u mbatyomov mbagenev gema ijime a na la yô! (Yuda 6) Shi nenge ase er ishima yange ia vihi un tsung shighe u Mbaiserael mba ve doo un ishima la hemba un ato acin imôngo imôngo yô. (Ôr Pasalmi 78:40, 41.) Kape ka i vihi Ter wase u sha la tsung, shighe u or u hen tsombor wou nan de u civir un je la. A fa mnyoon u ken ishima, u ú lu nôngon a mi la. Una zungwe u mhôônom, nahan una wase u shi una taver we ishima kpaa.

³ Ken ngeren ne, se time sha kwagh u se er ve Yehova una wase se u wan ishima shighe u or u hen tsombor wase nan gem ijime a na yô. Shi se hen sha kwagh u se er ve se wase mba ken tiônnongo mbagenev, mba ior vev ve undu Yehova la kpaa. Kpa se hii tôvon sha mbamhen mba kpeegh, mba i gbe kpee u se palegh yô.

4. Ka i lu mbamaren kpishi ken ishima shighe u wan ve nan undu Yehova la nena?

⁴ Wan u nomso shin u kwase ka nana undu Yehova yô, ashighe  kpishi mbamaren mba nan ve gba henen ér, yange ma ve seer eren kwagh u ma wase wan ve la ma nan za hemen u civir Yehova yô. Ka kwagh u anmgbian ugen, u i yer iti na ér Luke yange or shighe u i dugh wan na ken tiônnongo kera je ne, ér: “M nenge mer ka ibo yam. Kwagh ne na yô, ashighe agen m yav i doom ga cii. Shi ashighe agen m vaa kpishi, i vihim ken ishima tsung.” Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Elizabeth, u un kpa í dugh wan na ken tiônnongo yô, yange a shi henen ér: “Alaghga tsô yange m yese wan wam doo kuma ga shinii? Lum er yange m tese wan wam kwagh u Yehova tsembelee ga nahan.”

5. Shighe u or nan gem ijime Yehova yô, ka ibo i ana?

⁵ Gba u se umbur ser, Yehova na hanma wase ian i tsuan kwagh u nan soo u eren yô. Kwagh ne tese ér se mba a ian i ungwan imo na shin ungwan ga. Agumaior agen a yange i tese a kwagh u Yehova ga je kpa tsua u civir Un, shi a za hemen u tilen sha mimi her. Shi agumaior agen di yange i tese a kwagh u Yehova tsembelee, kpa nga va ganden kera yô, agumaior ne gema ijime a Na. Kohol cii yô, gba u hanma wase nana tsua ér nana civir Yehova shin nana civir un ga. (Yos. 24:15) Nahan yô, ne mbamaren mba wan wen a undu Yehova yô, de nen u henen ner ka ibo yen la!

6. Ormaren ka nana undu Aôndo nahan, i lu mbayev mba nan ken ishima nena?

⁶ Ashighe agen ter shin ngô ka nan undu Yehova, kua tsombor u nan je kpaa. (Ps. 27:10) Kwagh ne ka a vihi mbayev mba ve lu nengen ken mbamaren vev la kpen kpen. Esther, u yange i dugh ter na ken tiônnongo kera la kaa ér: “Ashighe kpishi yange m vaa, sha ci u m nenge mer yange lu kuan karen ihyongo tsô ga. Kpa yange tsua ér una kera civir Yehova ga kuaa je. Terem yange doom ishima, nahan mba dughun un ken tiônnongo kera yô, ishima i zam iyol sha kwagh na kpishi, m shi henen er a lu yô. Je yô m hingir u lun a angev mbu ishima ka i nure kwe gagher, i yer mbu ér panic attacks la.”

7. Yehova nengen gumor u i dugh ormaren u nan ken tiônnongo kera la nena?

⁷ Agumaior, aluer i dugh ormaren wou ken tiônnongo kera yô, fa wer vihi se kpishi! Shi fa kpaa wer Yehova fa er kwagh ne a nyoon we i za kighir la. U doo un ishima shi doo un er u lu civir un sha mimi yô, man se anmgbianev ou mba nomso man mba kasev kpa kape i lu je la. Shi umbur wer, ka we u ne ve ormaren wou la nan tsough u eren kwagh u nan er la ga. Er se vande ôron nahan, Yehova na hanma or ian i tsuan ér nana civir Un shin nana civir ga. Shi hanma or u nan tsegha iyol i nan, nan er batisema yô nana “tôô ikyav mbi nan” kpee je, a bunde ga.—Gal. 6:5.

8. Ka nyi mba hen tsombor u or u nan undu Yehova la vea er shighe u ve lu keghen ér or shon nana hide hen Yehova laa? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Hide hen Yehova” la kpaa.)

⁸ Or u hen tsombor wou ka nana undu Yehova yô, u shi veren ishima wer nana va hide hen a Na. Ka nyi u fatyô u eren shighe u u lu veren ishima wer nana̱ hide hen Yehova laa? Eren kwagh u u fetyô cii sha er jighjigh wou una vôr ga yô. Aluer u er nahan yô, u ver mba hen tsombor wou mbagenev ikyav i dedoo, kua or u i dugh nan ken tiônnongo kera la je kpaa. Shi u zua a agee a wan ishima a mnyoon u ken ishima  la kpaa. De se tôv sha akaa a u er ve jighjigh wou una taver her yô.

9. Ka sha igbenda i nyi nahan u fatyô u zuan a tahav hen Yehova? (Nenge ngeren u a kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Avur a Bibilo a Aa Sur U Ishima Shighe u Or Wou Nan Undu Yehova Yô” la kpaa.)

⁹ De gbe uwer u eren akaa a ken jijingi ga. Gba hange hange u u za hemen u taver jighjigh u nan wou, kua u mba hen tsombor wou. U er kwagh ne nena? Zua a tahav hen Yehova sha u ôron Bibilo shi henen sha kwagh u u er la shi zan mbakombo mba Mbakristu. Joanna, u ter na man anmgbian na u kwase undu mimi yô, kaa ér: “Ka mea ôron kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo, er Abigail man Eseter man Yobu man Yosev kua Yesu nahan yô, ishima i kera zam iyol ga. Akav a ve la taver mo ishima shi wasem u lun a mnenge u vough. Shi atsam a ase agen la kpa ka a taver mo ishima.”

10. Pasalmi 32:6-8 wase se u wan ishima a mnyoon u ken ishima yase nena?

¹⁰ Ôr Yehova hanma kwagh u a ze u iyol cii. Shighe u u ule cii yô, za hemen u eren msen hen a na. Za hemen u sônon Aôndo wase u se doo un ishima la a̱ wase ú u henen kwagh er un kpa a henen la, a “pase u, shi [a] tese u gbenda u ú za kpaa.” (Ôr Pasalmi 32:6-8.) Nahan kpa, alaghga a taver we kpishi u pasen Yehova er i lu u ken ishima jim jim la. Kpa Yehova fa mnyoon u ken ishima you la wang je. U doo un ishima kpishi je, nahan ngu taver we ishima ér we u pase un er i lu u ken ishima la.—Eks. 34:6; Ps. 62:7, 8.

11. Sha kwagh u i ôr ken Mbaheberu 12:11 yô, er nan ve i doo u se na jighjigh ser tsaha u Yehova la tese dooshima? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ U Dughun Or ken Tiônnongo la, Ka Gbenda u Injaa u Yehova a Tsahan Se Yô” la kpaa.)

¹¹ Dondo kwagh u mbatamen ve kur la. Ka Yehova a kaa ér i dugh orisholibo ken tiônnongo  kera ye. Tsaha u sha dooshima ne ka u wase orisholibo la kua hanma or cii. (Ôr Mbaheberu 12:11.) Or ka nana kaa ér mbatamen dugh or ken tiônnongo kera ka shami ga je kpa, ashighe kpishi nan teren akaabo a orisholibo la nan er la ga. Jighilii yô, se fa hanma kwagh u nan er cii ga. Nahan yô, lu a vangertiôr wer mbatamen mba ve er nan ijir la nôngo kpoghuloo, dondo hanma kwagh u Bibilo i ôr cii, shi mba ôron ijiir “sha ci u TER.”—2 Kron. 19:6.

12. Ka akaa a dedoo a nyi mbagenev ve zough a mi, sha ci u ve er kwagh u Yehova a kaa ér, a dugh orisholibo kera yô se er laa?

¹² Aluer mbatamen dugh or wou ken tiônnongo kera, man u dondo kwagh u ve kur la yô, adooga tsô u wase nan u hiden hen Yehova. Elizabeth, u se vande ôron kwagh na la kaa ér, “Yange lu kwagh u ican kpishi u den u lamen a wan wase u i dugh un ken tiônnongo la, kpa va hidi hen Yehova yô, a kaa ér yange i dugh un ken tiônnongo kera nahan lu sha inja je. Shighe karen yô, a kaa ér kwagh la tese un akaa a injaa kpishi. M nenge mer hanma shighe yô, tsaha u Yehova ngu vough.” Nom na Mark di kaa ér: “Shighe karen yô, wan wase ne kaa a mo ér un soo u hiden hen Yehova, sha ci u se kera lamen a na ga. Doom kpishi er Yehova yange wase se u ungwan imo na nahan.”

13. Ka nyi ia wase u u nôngon a mnyoon u ken ishima?

¹³ Lam a ahuraior a a fe er i lu u ken ishima la. Luun vea Mbakristu mba ve vie yô, nahan vea wase u sha er u za hemen u lun a ishimaveren yô. (Anz. 12:25; 17:17) Joanna, u se vande ôron kwagh na la kaa ér: “Yange i huan mo kpishi. Kpa mea lamen vea azende a am yô, m zua a iwasen kpishi.” Kpa aluer mbagenev ken tiônnongo mba ôron we akaa a na ishima ia hemba vihin we di ye?

14. Gba u se ‘waan ishima a mbagenev shi se deen mbagenev kwaghbo sha mimi hanma shighe cii’ sha ci u nyi?

¹⁴ Waan ishima a anmgbianev ou. Jighilii yô, se fatyô u veren ishima ser hanma or yô nana ôron kwagh u doon ga. (Yak. 3:2) Se cii se yina, nahan aluer mbagenev fa kwagh u vea ôr ga, shin ve ôr kwagh u nan we ishimavihin kpa, i de kpiligh we iyol ga. Umbur kwaghwan u apostoli Paulu ne, ér: “Waan nen ishima a mbagenev shi deen nen mbagenev kwaghbo sha mimi hanma shighe cii, aluer or er kwagh a orgen doo nan ga je kpaa.” (Kol. 3:13) Anmgbian u kwase ugen u yange i dugh or u hen tsombor na ken tiônnongo kera yô, kaa ér: “Yehova wasem u den anmgbianev mba ka i sar ve u taver mo ishima, kpa ve gema ve vihim a vihi ishima ker la kwaghbo ve.” Mba ken tiônnongo vea wase mba hen tsombor u or u nan undu Yehova la nena?

15. Ka nyi se er sha u wasen mba hen tsombor u mba i sember dughun or ve ken tiônnongo kera laa?

¹⁵ Eren a mba hen tsombor u or u nan undu Yehova la kundu kundu. Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Miriam yô kaa ér, shighe u i dugh anmgbian na u nomso ken tiônnongo kera la, a gbaan u una za mkombo yô, ishima i za un iyol. A kaa ér: “Yange i cier mo iyol sha ci u m fa kwagh u ior vea ôr ga. Kpa anmgbianev  lu kpishi mba ve kpa kwagh u er ne vihi ve tsung yô. Shi ve ôron kwagh u tesen ér ishima vihi ve a anmgbian wam kpaa ga. M sugh ve kpishi, mayange huan mo ken ijungwen yam ne ga.” Anmgbian u kwase ugen kaa ér: “Yange mba dughun wan wase u nomso ken tiônnongo kera yô, anmgbianev va u va surun se asema. Mbagenev kaa a vese ér ve fa kwagh u vea ôr ga. Mbagenev vaa a mo imôngo, mbagen di ngerem washika. Kwagh u yange ve er ne wasem kpishi je!”

16. Mba ken tiônnongo vea za hemen u suen mba hen tsombor u or u i dugh nan ken tiônnongo kera la nena?

¹⁶ Za hemen u suen mba hen tsombor, mba ve lu civir Yehova her la. Ka shighe u i gbe u a hemba tesen ve dooshima shi a taver ve ishima je ne. (Heb. 10:24, 25) Ashighe agen, mba hen tsombor u or u i dugh nan ken tiônnongo kera la ka ve nenge ér, mbagenev ken tiônnongo mba nyaghen ve, er ve kpa i dugh ve ken tiônnongo kera nahan. Kpa se soo ser ve hen nahan ga cii! Gba u hanma shighe yô, se taver agumaior a mbamaren vev ve undu Yehova la ishima, shi se wuese ve kpaa. Anmgbian u kwase ugen, iti na ér Maria, u yange i dugh nom na ken tiônnongo kera shi undu ya yô, kaa ér: “Azende am agen yange a va hen ya wase a va yôr iwer se ya, shi a wasem u henen kwagh vea mbayev av je kpaa. Yange vihi ve kpishi er nomom de u civir Yehova yô, shi ve vaa vea mo kpaa. Shighe u ior lu wan mo akaa iyol kpa, ve paam iyol. Yange ve taver mo ishima kpen kpen!”—Rom. 12:13, 15.

17. Mbatamen vea sur mba ve lu zungwen la ishima nena?

¹⁷ Mbatamen, er nen tom a hanma ian i ne zough a mi cii sha u taver mba hen tsombor u or u i dugh nan kera la. Ne mba a ian i injaa i surun mbacivir Yehova, mba ior vev ve undu Yehova la ishima. (1 Tes. 5:14) Lam a ve cii man a hii mkombo ye, shi a due mkombo kpa lam a ve. Za sôr nen ve hen ya ve ashighe agen, shi er nen msen vea ve. Duen kwaghpasen vea ve imôngo, shi ne fatyô u lôhôn ve ner ve va er mcivir u hen tsombor a ven imôngo. Gba u mbatamen vea wa mba ve zungwen la ikyo, shi vea tese ve ér ve doo ve ishima shi vea zungwen ve mhôônom kpaa.—1 Tes. 2:7, 8.

18. 2 Peteru 3:9 tese ér ka nyi Aôndo a soo ér mba ve undu un la ve ere?

¹⁸ Yehova “soo ér or môm nana tim ga, kpa sar un u ior cii ve zua a ian i geman ishima.” (Ôr 2 Peteru 3:9.) Aluer or nan er isholibo i vesen je kpa, uma u nan gba Aôndo kwagh her. Umbur wer, Yehova kimbi injar i vesen sha ci wase, a na Wan na u ishima ishima la va kpe sha ci u hanma wase cii. Yehova ka a nôngo ér una wase mba ve undu un la ve hide hen a na, man ka a er kwagh ne sha dooshima je. A ver ishima ér vea er nahan, er se nenge ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la nahan. (Luka 15:11-32) Mba kpishiv mba yange ve undu mimi yô, hide hen Ter ve u sha, u ve doo un ishima la. Man anmgbianev mba nomso man mba kasev ngohol ve saan saan je. Yange doo Elizabeth, u se vande ôron kwagh na la kpishi, shighe u i hide a wan na ken tiônnongo yô. A hide a umbur kwagh u er yô, nahan a kaa ér, “Doom kpishi er anmgbianev kpishi yange ve taver se ishima ér se de yen ishima ga nahan.”

19. Se fatyô u suur sha Yehova her sha ci u nyi?

¹⁹ Se fatyô u suur sha Yehova hanma shighe cii. Kwaghwan na wasen se hanma shighe cii. Ngu Ter u a we nagh shi a zungu mhôônom, u mba a doo ve ishima shi ve civir un cii ve doo un ishima tsung yô. Lu a vangertiôr wer, mayange Yehova una gbihi u shighe u u lu zungwen la ga. (Heb. 13:5, 6) Mark, u se vande ôron kwagh na la kaa ér, “Yehova yange undu se ga cii. Hanma shighe u se lu yan ican yô, ka a wase se kpee je.” Yehova una za hemen u nan we “agee a a gande a orumace” la. (2 Kor. 4:7) Een, u fatyô u civir Yehova her shi lun a ishimaveren, aluer or u hen tsombor wou nan undu Un je kpaa.