KEN atô u kwavanyom u 1930 la, terem James Sinclair vea ngôm Jessie ve mough ve yem hen Bronx, angeri u cuku ugen hen gar u New York City. Môm ken ior mba ve hii kôron ijende a ve yô, lu Willie Sneddon, u un kpa mough ken tar u Scotland va hen angeri ne, er ve nahan yô. Mba zough ishigh uminiti mba kar kpuaa je maa ve mba utar mban gba a mi ôron kwagh u icombor ve je. Kwagh ne er anyom kar kpuaa cii ve i va marem ye.

Ngôm yange kaa a Willie wener, shighe u shi kpuaa u a nôngo Ityav mbi Tar Cii Mbi sha Môm la, ter u ngôm man anmgbian na u nomso u vesen kua shin mnger kpe, sha ci u tso u ve lu kôron ishu a mi la, za ta sha bom u i wa shin zegemnger u i yer ér North Sea la. Willie gema kaa a na ér, “Ter u ngu shin hell!” * Willie lu môm ken Mbashiada mba Yehova, man kwagh u ôr la na yô, ngôm hii u henen mimi u Bibilo la sha gbenda u kpilighyol.

Kwagh u Willie ôr la vihi ngôm sha ci u yange fa ér ter na ka or u dedoo. Kpa Willie shi kaa ér, “Aluer m kaa a we mer Yesu kpa yange kpe yem shin hell nahan, a lu u gudaa?” Ngôm yange umbur ityesen igen ken adua na, i i kaa ér Yesu yange kpe yem shin hell shi i va nder un sha iyange i sha utar la. Nahan kpiligh un iyol, maa a kaa ken ishima na ér: ‘Aluer hell ka ijiir i i eren mbaaferev ican ken usu yô, er nan ve Yesu yange yem kere?’ Kwagh ne na yô, sar ngôm u fan mimi. Maa hii u zan mbamkombo vea Tiônnongo u Bronx la, nahan i va er un batisema ken inyom i 1940 la.

Hen shighe la, i taver mbamaren mba ve lu Mbakristu la ishima jighilii ér ve henen Bibilo vea mbayev vev ga. Shighe u m lu henen a hen zende la, ngôm una za mkombo shin una due kwaghpasen sha wikeende yô, terem a nengen sha a mo. Anyom nga kar kpuaa yô, terem man mo se hii u zan mkombo vea ngôm. Ngôm pasen loho u dedoo sha gbashima shi henen Bibilo a ior mba sar ve u fan mimi la kpishi. Jighilii yô, shighe ugen la, lu a mbahenen Bibilo kpishi mba uya vev lu ikyua ikyua yô, nahan a zom ve cii a hen kwagh a ve icin i môm. Yange makeranta wam ua na memyol yô, m duen kwaghpasen vea na. Sha nahan yô, m hen akaa kpishi ken Bibilo, kua er me tesen mbagenev kwagh u i kaa la yô.

Shighe u m lu iyev la, kwagh u mimi gbam ishima kpishi ga, nahan m vaa afanyô sha kwagh  ne. Yange m nenge kwagh u mimi beelee. Nahan kpa, shighe u m zurum anyom 12 la, m hingir orpasenkwagh u Tartor, nahan hii shighe la je, m gema pasen kwagh hanma shighe cii. M va kom anyom 16 yô, m tsegha iyol yam sha ci u Yehova, maa i erem batisema sha iyange i Julai 24, 1954, sha mkohol u vesen u i er hen gar u Toronto, tar u Kanada la.

Anmgbianev mbagenev ken tiônnongo wase lu ken tsombor u Betel, mbagenev yô, kera lu ken tsombor la ga. Gbenda u ve eren kwagh la wasem kpen kpen. Gbenda u ve pasen ior akaa a mimi a ken Bibilo shi ve naan akaaôron la doom kpishi. Er atica a am soo ér mo m za yunivasiti nahan kpa, awashima wam lu u zan Betel. Sha nahan yô, m wa apelekeshen u za eren tom shin Betel sha mkohol u vesen u i er ken Toronto la je. Shi m va wa apelekeshen ugen sha mkohol u vesen u i er hen Agirigi u Anumbegh u Yankee, hen New York City ken inyom i 1955 la. Ica i gbe ga yô, shighe u m lu anyom 17 la, i lôhôm ér m za hii u eren tom shin Betel u hen Brooklyn la sha iyange i Setemba 19, 1955 la. Sha iyange yam i sha uhar shin Betel la, m hii u eren tom hen Ijiir i Wan Ityakerada Agbende sha godobi u i yer ér 117 Adams Street la. Ica gba ga je maa, m hii u eren tom a mashin u kohol ityakerada. Mashin ne yange a pav hanma takerada ker upeeji 32, sha er mashin ugen u koron a kor takerada shon yô.

Yange m eren tom shin Ijiir i Wan Ityakerada Agbende la ka kom er uwer môm nahan yô, i kaa a mo ér m za er tom hen Gbaatom u Nengen sha Magazin sha ci u m fa ikyekye i gberen. Sha ayange la, anmgbianev mba nomso man mba kasev ve gber mbaadereshi mba ior mba hev mba ve kimbi inyaregh ér i vaan ve a Iyoukura man Awake hanma uwer la, sha iyôgh ki cuku ki civir ga, ki ve tôô inki ve shighe sha aan a i gber la, maa mbaadereshi mbara ve due yô. Iwer ngi kar kpuaa yô, m gema eren tom hen Afishi a Tindin a Ityakerada sha Atôônanongo. Anmgbian Klaus Jensen u nengen sha gbaatom ne la, kaa  a mo ér m dondon deraba la, se tôôn ukôtôn mba ityakerada mbara sha mato se yemen a mi sha ajiir a agirgi a mnger waan ikyav shi dughun la, sha er a za tindi a mi sha tar cii yô. Yange i gba u se zaan a umagazin mba i we ken aba la hen upostu ofiisi sha er a za tindi a mi sha atôônanongo a ken Amerika cii yô. Anmgbian Jensen yange kaa ér un hen ér tom u haan iusa iyol ne ua wasem. Yange myohom am lu er ukilogram 57 nahan tseegh, shi m lu linga linga er ijinga nahan. Er m zaan sha ajiir a wan ikyav shi dughun la man sha upostu ofiisi yô, kwagh ne wasem m taver iyol. Ikyav tese ér Anmgbian Jensen yange fa kwagh u doo sha ci wam yô!

Shi Gbaatom u Nengen sha Magazin ne, yange a nger ingyegh ki umagazin mba atôônanongo a pin la shin inya. Sha nahan yô, m fa ijô i yange i gberen umagazin asev ker hen Brooklyn shi i tindin a mi sha ajiir agen sha tar yô. Ijô igen kpishi, lu hiin yam u ungwan kwagh u i je la, kpa gema saan mo iyol u fan er i tindin umagazin asev udubu imôngo sha ajiir a icaa yô. Hen shighe ne m fa mer me va zua a ian i civirigh i za sôron ajiir ne agen kpishi ken hemen ga.

Ken inyom i 1961 la, i kaa a mo ér m za eren tom hen Gbaatom u Nengen sha Inyar, u Anmgbian Grant Suiter hemen la. M eren tom hen gbaatom ne anyom kpuaa nga kar yô, i kaa a mo ér m za eren tom vea Anmgbian Nathan Knorr, u lu nengen sha tom u i eren tar sha won cii hen shighe ne la. Yange kaa a mo ér, anmgbian ugen u a eren tom vea a na yô, ngu zan Makeranta u Tsaase Mbatamen man Udiakon la uwer môm, nahan una hiden yô, una hii u eren tom hen Gbaatom u Nengen sha Tomshiren la. Maa i kaa a mo ér m eren tom u anmgbian shon eren la vea Anmgbian Don Adams. Kwagh ka a er yô, lu Anmgbian Don m na un apelekeshen u m wa sha u za eren tom shin Betel sha mkohol u yange se za ken inyom i 1955 la ye. Anmgbianev uhar mba yange ve lu vanden eren tom hen gbaatom ne yô, lu Anmgbian Robert Wallen man Charles Molohan. Se mba unyiin mban se er tom imôngo hemba anyom 50. Saan mo iyol kpishi u  eren tom vea anmgbianev mba nomso mba vian ken jijingi mban!—Ps. 133:1.

Mba ker ken inyom i 1970 la yô, i kaa a mo ér mo m zenden m sôron afishi a branci a Watch Tower Society agen, ukasua kpuaa hanma inyom gayô anyom ahar. Yange i yilan ér orvannya u sôron haregh u branci. Tom ne yange u wa u sôron icombor i Betel man mbamishen tar sha won cii sha u taver ve ishima shi nengen sha akaa a ma afishi a branci er i nger shin inya la. Yange saan mo iyol kpishi u nengen a anmgbianev mbagenev mba hiihii mba yange ve bee Makeranta u Gileadi shi ve lu eren tom u i tindi ve ér ve za eren ken ityar igen la sha mimi yô! Saan mo iyol kpishi shi kam kwagh u civirigh er tom ne na m hingir u zan ken ityar i hemban 90 yô.

Hanmaor ken tsombor u Betel u ken Brooklyn la cii yange i na nan tiônnongo hen haregh u gar u New York City la. Mo yange i nam hen tiônnongo u Bronx la. Tiônnongo u hiihii u hen haregh ne la yange va lu a ior kpishi, nahan i pav un ker. Nahan i gema yilan tiônnongo u hiihii la ér Upper Bronx, lu u m zaan mkombo her je la.

Ken atô u kwavanyom u 1960 la, Mbashiada mba lamen zwa Latvian mba ken imbusutariyan i Bronx mba ve fa mimi la, va hen haregh u tiônnongo wase. Wan ve u kwase u vesen Livija been kôleeji ica i gbe ga yô, tôô pania u keke. Iwer ngi kar kpuaa yô, Livija mough yem hen gar u Massachusetts la lu za eren tom ape kwagh hemba gban sha mbapasenkwagh u Tartor la. Nahan maa m hii u ngeren pasen un kwagh u lu zan hemen ken tiônnongo wam yô, un di a nger a pasem er tom na u pasen kwagh la lu zan ikyura hen haregh u Boston yô.

Anyom nga kar kpuaa yô, i gema Livija hingir ikpur pania. Yange soo u eren Yehova tom sha afatyô na cii, nahan wa apelekeshen ér un soo u za eren tom shin Betel, nahan i lôhô un ken inyom i 1971 la. Yange lu inja er ka Yehova je a soo ér kwagh a lu nahan yô! Sha iyange i Oktoba 27, 1973 la, se er ivese shi doo se kpishi er lu Anmgbian Knorr na kwaghôron u ivesegh sha ivese yase yô. Anzaakaa 18:22 kaa ér: “Or u nan er kwase yô, ka kwagh u doon je nan zough a mi ye, doo TER a nan.” Yehova wasem vea Livija se er tom shin Betel imôngo hemba anyom 40. Shi se mba suen tiônnongo ugen hen haregh u Bronx la her.

Yange doom tsung u eren tom imôngo vea Anmgbian Knorr. Yange vôron u eren tom u mimi ne ga, shi lu a iwuese kpishi sha mbamishen mba sha tar cii. Mbamishen mban mbagenev yange ve lu Mbashiada mba hiihii mba ken ityar i i tindi ve ér ve za er tom u pasen kwagh ker la. Yange vihim kpishi u nengen er Anmgbian Knorr nôngo a angev mbu kyansa ken inyom i 1976 la yô. Shighe u lu sha gambe na u uange la, iyange igen yô kaa a mo ér mo m ôr un ityakerada igen i lu u a za gber la una ungwa. Yange kaa ér mo m yila Anmgbian Frederick Franz sha er un kpa una va ungwa takerada u m lu ôron la yô. Shighe kar yô, m mase kaven mer, er Anmgbian Franz nengen tsembelee ga yô, Anmgbian Knorr ôron un akaa a i nger ken ityakerada la shighe gôgônan.

Anmgbian Knorr yange kpe ken inyom i 1977 la, kpa ior mba yange ve fa un shi ve soo un la,  zua a ishimasurun sha ci u ve fa je ér, a kure tom na shin tar ne sha mimi. (Mpa. 2:10) Maa, Anmgbian Franz kar lu hemen gbaatom u Anmgbian Knorr hemen la.

Hen shighe ne, m lu akawe u Anmgbian Milton Henschel, u er tom vea Anmgbian Knorr anyom imôngo la. Anmgbian Henschel maa kaa a mo ér, tom wam u vesen shin Betel hegen yô, ka u wasen Anmgbian Franz sha hanma kwagh u a soo ér mo m er cii. Hanma shighe cii, m ôr un ityakerada i gba u a gber la cii man i gber i ye. Anmgbian Franz yange a umbur hanma kwagh u i er a ongo la cii shi or a ôron un takerada yô, a kegh ato zulee a kwagh u danen un shio. Yange saan mo iyol kpishi u wasen un sha imba gbenda ne zan zan kar kuren tom na shin tar ne ken uwer u Disemba 1992!

M er tom shin Betel anyom 61 hegen, man shighe ne ngôôr mo ga cii. Mbamaren av yange ve er Yehova tom sha mimi zan zan ve kar kpen, nahan m ngu veren ashe u va keghen ve gbenda ken tar u hemban doon la. (Yoh. 5:28, 29) Kwagh môm u tar u tse ne ua na se, u u una kuma sha ian i doon tsung i se lu a mi i eren tom vea anmgbianev mba nomso man mba kasev imôngo, sha ci u ior mba Aôndo tar sha won cii la kpa ngu ga. Mo vea kwase wam Livija se kaa sha mimi ser, ken anyom a karen a se er tom u tartor ayange ayange ne cii ‘iember i TER la ka agee ase je.’—Neh. 8:10.

Ormôm nan gba kwagh kpishi ken nongo u Yehova je u nana lu ga ve tom u samber a mimi u Tartor la ua kera za hemen ga ze. Doom kpishi shi kam kwagh u icivirigh er m er tom vea anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi mba ve lu civir Yehova sha mimi man sha gbashima ken anyom a karen ne yô. Anmgbianev mba i shighe ve mkurem mba m er tom vea ve imôngo la kpishi kera mba uma shin tar ne ga. Kpa doom kpishi er mo vea anmgbianev mba vian ken jijingi man mba ve civir Yehova sha mimi mban se er Yehova tom yô.