1. Ka nyi Yehova a we mbamaren sha ikyeve?

YEHOVA yange gba nom man kwase u hiihii la a isharen i lun a ônov. Bibilo kaa jighilii ér: “Ônov . . . ka dyako u TER A ne yô.” (Ps. 127:3.) Inja i kwagh ne ér nyi? Tôô ase wer, ijende you i sôngo sôngo na u inyaregh kpishi ér u koso un. A lu u nena? Ka keng a doo u sha ci u u nenge je wer a na u jighjigh. Kpa alaghga ishima ia gema a za u iyol er u koso ki ve kwagh a za iyol ga yô. Yehova u a hembe lun ijende yase i kôôsôô cii la na mbamaren kwagh u injaa kpishi ér ve koso un, man kwagh ne hemba ngun a inja a inyaregh ica je. A na ve tom u nengen sha mbayev vev tsembelee shi eren a ve sha gbenda u a saan ve iyol yô.

2. Ka mbampin mba nyi se lu nan mbamlumun sha mi?

² Ka an i gbe u nana tsua ér nom man kwase ve mar ônov shin ve de maren ga? Man ka nyi mbamaren vea fatyô u eren sha er a saan ônov vev iyolo? Nenge ase akaawan kpuaa ken Mkaanem ma Aôndo a aa wase Mbakristu mba ve er ivese la u tsuan kwagh u vea er la sha kwaghfan yô.

3. (a) Ka an i gbe u nana tsua ér nom man kwase ve mar shin ve de maren ga? (b) Ka avur a Bibilo a nyi nahan i gbe u ahuraior man mba hen tsombor u mba ve er ivese la vea umbur?

³ Sha ajiir agen yô, ka i ver ishima ér ior vea eren ivese je maa ve hii u maren a shie u vihin shio. Alaghga mba hen tsombor kua ior mbagen vea lu tuur mba ve er ivaa la ahumbe ityô ér ve nôngo ve mar. Anmgbian ugen ken veghertar u Ashia u i yer iti na ér Jethro yô, kaa ér: “Mbagenev ken tiônnongo mba ve mar ônov yô, ka ve shi zan noov man kasev mba ve lu a mbayev ga  la iyol ér ve nôngo ve tser tsombor.” Anmgbian ugen kpa ngu ken veghertar shon, iti na ér Jeffrey. A kaa ér: “Mbagenev ka ve kaa a noov man kasev mba ve lu a mar ga la ér vea va bee iyol yô, vea lu a or u nengen sha a ve ga.” Nahan kpa ka nom man kwase i gbe u vea tsua u maren shin maren ga ye. Ngula ka kwagh ve, ka ve i lu tom ve u tsuan kwagh u vea er sha ikyaa ne ye. (Gal. 6:5, ngeren u shin kpe.) Ka mimi, ahuraior man mba hen tsombor ka ve soo ér i saan mba ve er ivese la iyol. Nahan kpa doo u hanma or yô nana umbur ér, ka nom man kwase la i lu u vea tsua u maren mbayev shin maren ga ye.—1 Tes. 4:11.

4-5. Ka akaa ahar a vesen a nyi i gbe u mba ve er ivaa la vea lam sha mi, man ka hanma shie i hembe doon u lamen sha akaa nee? Ta iwanger.

⁴ Doo u ior mba ve er ivaa man ve tsough u maren la vea hen sha mbampin mba vesen mba uhar mban: Hiihii yô, ka hanma shie ve soo u hiin mara? Sha uhar yô, ka mbayev ume ve soo u marene? Ka hanma shie i hembe doon u mba ve er ivaa la vea lam sha kwagh ne? Man er nan ve mbampin mba uhar mban ve lu hange hange?

⁵ Ashie kpishi mba ve lu sôôr ayol a ve la, ka ve vande lamen sha kwagh u maren ônov la cii ve, ve mase eren ivaa ye. Sha ci u nyi? Ityôkyaa yô, doo u vea gba zwa môm sha ikyaa ne sha ci u ka beerkwagh ga. Shi gba u vea gbidye kwar a nenge aluer ka u vea fatyô u nengen sha mbayev kpaa. Mbagen ka ve tsua ér vea eren ivaa yô, vea de inyom i môm shin anyom ahar a kar cii ve vea mar ye, sha ci u tom u mbamaren la ua tôô ve shie kpishi kua agee. Ka ve nenge ér aluer ve de shie kar kpuaa yô, vea hemba hoghol a uma u ken ivese, shi vea seer lun kôôsôô.—Ef. 5:33.

6. Shie u se lu ker ne na yô, noov man kasev mbagen tsua u eren nyi?

⁶ Mbakristu mbagen tsua u dondon ikyav i ônov mba Noa mba utar man kasev vev la. Ônov mban yange ve mar ga shie kar. (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pet. 2:5) Yesu yange tôô shie wase ne kar “sha ayange a Noa” la, man akperan nga ga, se fa er se lu ken ‘ashighe a bo aa uma a taver’ kpishi yô. (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Sha ityôkyaa ne yô, mbagen tsua ér vea hila tamber kwagh u maren mbayev la sha er vea hemba lun a shie u eren Yehova tom yô.

7. Kwaghwan u ken Luka 14:28, 29 man Anzaakaa 21:5 la, una wase noov man kasev nena?

⁷ Noov man kasev mba ve eren kwagh sha kwaghfan ka vea nguren henen sha kwagh u maren ônov kua iyenge i vea mar yô, ve vande  teman “gbidyen kwar.” (Ôr Luka 14:28, 29.) Mbamaren mba ve yese mbayev kaa nahan ér tom u yesen mbayev la ka u tôô inyaregh kpishi, shi ka u tôô shie kua agee kpaa. Sha nahan yô, gba hange hange u noov man kasev vea gbidye kwar sha mbampin er mban nahan: ‘A gba u se uhar cii se eren tom sha er se zuan a kwagh u koson tsombor wase? Se gba zwa môm sha akaa a a lu mbamgbe asev mba hange hange la kpa? Aluer gba u se uhar cii se eren tom yô, ka an a gba u nana nengen sha mbayeve? Ka inja shin ieren man mhen u an vea dondo?’ Noov man kasev ka vea nguren lamen sha akaa ne yô, ve lu a kwagh u Anzaakaa 21:5 a er la ken ishima.—Ôr.

8. Ka mbamtaver mba nyi i doo u noov man kasev mba ve lu Mbakristu la vea ver ishima ér vea tagher a mi, man doo u nom u injaa nana er nena?

⁸ Ka i gba u hanma ormaren nana luun a shie tsembelee sha ci u wan u ve mar la, kua agee a nengen sha nan. Nahan aluer nom vea kwase mar wan, shi ve cir mbagen sha mi fele fele ken atô u shie kpuaa yô, a taver ve u veren ishima sha hanma wanye tsembelee er i gbe u a lu la. Noov man kasev mbagen mba ve lu a mbayev mba kiriki imôngo yô kaa ér ka i tume ve iyol. Alaghga kwagh la una na yô, hanma shie ngô nan vôr kpishi. Kwagh a luun nahan yô, nana lu fan ityô u henen kwagh shin eren msen shin duen kwaghpasen hanma shie ga sha ci u i tume nan iyol. Mtaver ugen yô, ka u keghen ato ungwan kwagh shie u nan ze mbamkombo mba Mbakristu la. Jighilii yô, nom u kwase u nan a doo nan ishima nana fatyô u wasen kwase u nan u nengen sha mbayev ken mbamkombo kua ken ya cii. Ikyav i tesen yô, nana fatyô u wasen kwase u nan ityom i hen ya. Shi nana nôngo kpoghuloo sha er vea eren Mcivir u hen Tsombor hanma shie sha gbenda u hanma or nana zua a iwasen ker yô. Shi Ter la nana duen kwaghpasen vea tsombor u nan hanma shie.

9-10. Ka nyi i gbe u mbamaren mba ve soo u wasen mbayev vev vea ere?

⁹ Ka akaa a nyi nahan mbamaren vea fatyô u eren sha er vea wase mbayev vev vea hen u soon Yehova? Mbamaren vea kura mbayev sha akaabo a aa fatyô u bulan ve la nena? Nenge ase akaa a mbamaren vea fatyô u eren yô.

¹⁰ Sôn Yehova a wase u. Nenge ase kwagh u Manoa vea kwase na u ve va mar Semson la yange ve er yô. Shie u Manoa kav er ve sôôn maren wan yô, a sôn ér Yehova a tese ve er vea yese wan ne yô.

11. Mbamaren vea dondo ikyav i Manoa la er i pase ken Mbaajiriv 13:8 nahan nena?

¹¹ Orgen mba yer un ér Nihad, un vea kwase na Alma mba ken tar u Bosnia and Herzegovina. Yange ve hen kwagh ken ikyav i Manoa la.  Ve kaa ér: “Yange se sôn Yehova er Manoa nahan ser a tese se sha er se lu mbamaren mba injaav yô. Nahan Yehova ungwa msen wase sha igbenda kpishi. A ungwa msen wase sha ikyev i Ruamabera man ityakerada i pasen Bibilo man mbamkombo mba tiônnongo kua mbamkohol mba vesen.”—Ôr Mbaajiriv 13:8.

12. Ka ikyav i nyi Yosev man Maria ver ônov vev?

¹² Tesen ve sha u veren ve ikyav. Mbayev mba henen kwagh ken iliam you. Nahan kpa, ka ve hemba henen kwagh ken ieren you cii. Se fa tsô ser, Yosev man Maria yange ve ver ikyav i dedoo i Yesu kua ônov vev mbagen mbara kpaa vea fatyô u dondon yô. Yosev eren tom kpoghuloo u nengen sha tsombor na. Heela tseegh ga, yange a taver mba hen ya na ishima u civir Yehova. (Dut. 4:9, 10) Er tindi tese ér Yosev a zaan a tsombor na ken Yerusalem “hanma inyom” sha er vea za er iniongo i Paseka ga nahan kpa, a er kwagh ne. (Luka 2:41, 42) Alaghga uter mbagen sha shie na la yange vea nenge kwagh u zan imba zende ne a tsombor la ér ka kwagh u hagher man u vihin shie kua inyaregh. Nahan kpa Yosev yô, ikyav tese wang ér akaa a ken jijingi yange gba un kwagh shi tese tsombor na kpaa u soon Yehova er un nahan. Maria kpa yange fa Ruamabera kôr inya. Ka keng yange una tesen mbayev nav u soon Mkaanem ma Aôndo sha kwaghôron man ieren na.

13. Orgen vea kwase na yange ve dondo ikyav i Yosev man Maria la nena?

¹³ Nihad man Alma mba se vande ôron kwagh ve la yange ve soo u dondon ikyav i Yosev man Maria la. Kwagh la yange wase ve u yesen wan ve u soon Aôndo shi civir un nena? Ve kaa ér: “Yange se nôngo se tese wan wase sha ieren yase er i doo u dondon akaawan a Yehova yô.” Nihad shi kaa ér: “We iyol you kpa lu injaor i u soo wer wan wou a lu la.”

14. Doo u mbamaren vea fa ior mba wan ve a ye ijende a ve la sha ci u nyi?

¹⁴ Wase mbayev ou ve tsua azende a dedoo. Gba u ngô man ter cii vea fa ior mba mbayev vev ve lun vea ve la kua kwagh u ve eren la cii. Kwagh ne tese ér, gba u vea fa ior mba mbayev vev ve lamen a ve sha ajiir a lamen a ior sha Intanet la, kua mba ve lamen a ve sha hanseeti la kpaa. Ior mba mbayev ou ve kôr ijende a ve la vea na yô, mbayev ou vea gema henen kwagh sha gbenda u injaa gayô u bo.—1 Kor. 15:33.

15. Ka nyi mbamaren vea fatyô u henen ken ikyav i Jessie la?

¹⁵ Aluer mbamaren fa kwagh u kômputa shin mbaanar mbagen mban ga nahan ka nyi vea fatyô u erene? Orgen ken tar u Filipin u a lu a mbayev yô iti na ér Jessie. A kaa ér: “Se fa kwagh u iwavaren i ainge ne kpuaa tseegh. Kpa kwagh ne yange se u tesen mbayev asev akaabo a a fatyô u duen ken kwagh u eren tom a mbaanar mban la ga.” Jessie yange tswer mbayev nav u eren tom a akaa la sha ci u un fa kwagh u kômputa ga ze. A kaa ér: “Yange m taver mbayev asev ishima mer ve eren tom a mbaanar mban u henen zwa ugen shi wan iyol sha mbamkombo shi ôron Bibilo ayange ayange.” Akaawan a injaa a sha kwagh u tindin ior a ilyoho shi veren ufoto hen ajiir a sha Intanet la nga sha jw.org/tiv, ape i nger ér “Agumaior” la. Aluer u ngu ormaren yô, u tôô shie u ôr akaawan ne vea mbayev ou shi ne lam sha mi vee? U nenge vidio i Ka An Nan Lu Hemene—Ka We Shinii, Ka Mbaanar Ouwe? man i Eren Akaa sha Ajiir a sha Intanet A Lamen shi Tindin Ior a Ilyoho Her la sha Kwaghfan la vea ve kpa? * Akaawan la kua uvidio mbara vea fatyô  u wasen we kpishi er u lu tesen mbayev ou u eren tom a ukômputa sha kwaghfan la.—Anz. 13:20.

16. Ka nyi mbamaren kpishi ve ere, man ka nyi i dugh ken iniôngon ve laa?

¹⁶ Mbamaren kpishi ka ve nôngo kwagh kpoghuloo sha er ônov vev vea luun kôôsôô a mba ve ver ikyav i dedoo i civir Yehova la yô. Ikyav i tesen yô, orgen ken tar u Côte d’Ivoire u i yer iti na ér N’Déni yô, vea kwase na Bomine ka ve kaa ér aluer ortamen u sôron atôônanongo va inya yô, a va lu hen ya ve. N’Déni kaa ér: “Kwagh ne wase wan wase kpen kpen. Yange hii u eren pania, shi hegen ngu ortamen u wasen ortamen u sôron atôônanongo tom.” We kpa u fatyô u nôngon sha er mbayev ou kpa vea zua a ian i lun kôôsôô a ambaaior ne yô.

17-18. Ka hanma shie i gbe u mbamaren vea hii u tesen mbayeve?

¹⁷ Hii u tesen mbayev faa. Aluer mbamaren hii u tesen mbayev vev faa yô, a hemba doon. (Anz. 22:6) Nenge ase ikyav i Timoteu u yange va gande, hingir u zenden vea apostoli Paulu la. Yunise u lu ngô u Timoteu kua Loisi u lu ngô na u tamen la yange ve hii u tesen un “iyev je.”—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Orgen ken tar u Côte d’Ivoire u i yer iti na ér Jean-Claude yô, vea kwase na Peace yange ve yese mbayev vev ataratar cii u soon Yehova shi civir un. Lu nyi i wase ve, ve kôrcio u eren kwagh nee? Yange ve dondo ikyav i Yunise man Loisi la. Ve kaa ér: “Yange se hii u tesen ônov asev Mkaanem ma Aôndo iyev, shie u se mar ve ica lu a gba ga la je.”—Dut. 6:6, 7.

19. Inja i u tesen ônov ou Mkaanem ma Aôndo la ér nyi?

¹⁹ Inja i u “tesen” ônov ou Mkaanem ma Yehova la ér nyi? Kwagh u i ôr ér “tesen” ne inja na yô, ka u shiishi mkaanem man ken asema a ônov ou sha u kimbir ma kwa imôngo imôngo. Gba u mbamaren vea luun vea mbayev vev hanma shie ve vea fatyô u eren kwagh ne ye. Alaghga ishima ia yina mbamaren ashie agen sha ci u a gba u vea kimbir ôron mbayev akaa agen acin imôngo. Nahan kpa, doo u mbamaren vea nenge kwagh ne ér ka gbenda u vea wase ônov vev u kaven Mkaanem man Aôndo shi dondon ma yô.

20. Pase er a fatyô u eren tom a Pasalmi 127:4 u yesen mbayev yô.

²⁰ Fa kwagh u mbayev ou tsembelee. Pasalmi  127 kaa ér mbayev mba er avaan nahan. (Ôr Pasalmi 127:4.) A fatyô u tôôn akaa kposo kposo eren avaan a mi, shi avaan nga lun kwaghmôm cica cii ga, nahan kape hanma wanye kpa nan lu kposo je la. Nahan a gba u mbamaren vea fa gbenda u vea yese hanma wan ve yô. Orgen sha ayange ase ne vea kwase na ken tar u Iserael u ve yese ônov vev uhar tsembelee, ônov mbara ve lu civir Yehova yô, ôr kwagh u yange wase ve yô. Ve kaa ér: “Yange se hen kwagh a hanma wan wase nan tswen.” Nahan kpa hanma orya yô, gba u nana nenge aluer ka u nana hen kwagh a mbayev sha imba gbenda ne hange hange, shin ka u nana fatyô u eren nahan yô.

21. Ka iwasen i nyi mbamaren vea fatyô u zuan a mi hen Yehova?

²¹ Alaghga ashie agen a lu mbamaren inja er tom u tesen mbayev la taver gande nahan, kpa ônov ka iyua i Yehova. Ngu a kegh a kegh iyol u wasen mbamaren. Shi ngu a kegh ato a mbamsen mba mbamaren ve eren a ishima i môm la. Shi ngu a ungwa mbamsen mbara sha kwaghwan u ken Bibilo man ityakerada yase kua ikyav i mbamaren mba ken tiônnongo mba ve vie la man kwaghwan ve.

22. Ka nyi i lu kwagh u hemban doon u mbamaren vea na mbayev veve?

²² Mbagenev kaa nahan ér tom u nengen sha mbayev la ka tom u anyom 20. Kpa jighilii yô, mbamaren mba den u lun mbamaren ga. Môm ken akaa a hemban doon a vea fatyô u nan ônov vev yô, ka u tesen ve dooshima shi tôôn shie lun a ve shi nan ve ityesen i ken Bibilo. Hanma wanye nana ngohol ityesen sha gbenda u nan kposo. Nahan kpa mbayev kpishi mba mbamaren vev yange ve lu ior mba soon Yehova yô, ka i lu ve er anmgbian u kwase ugen ken Ashia u i yer iti na ér Joanna Mae nahan. A kaa ér: “Ka mea hide a gbidye kwar sha ityesen i mbamaren av nam la nahan i doom kpishi er ve tsaham shi ve tesem u soon Yehova yô. Yange ve gba marem mo tsô ér m lu uma ga, kpa ve nam uma u a lu a inja yô.” (Anz. 23:24, 25) Mbakristu mbagen umiliôn imôngo kpa vea fatyô u ôron kwagh nahan.