1. Ka nyi i tese u sha kwagh u Aôndo u a gbe se laa?

ALUER mbamaren ou yange ve lu Mbashiada cii ve ve mar u yô, alaghga tsô u hii u henen kwagh u Yehova shighe u u lu iyev la je. Yange i tese u ér ka un a gbe akaa cii ye, shi ngu a aeren a dedoo, shi ngu a awashima u doon tsung sha ci u uumace.—Gen. 1:1; Aer. 17:24-27.

2. Mbagenev mba nengen mba ve ne jighjigh ér ka Aôndo a gbe akaa cii la nena?

² Nahan kpa, ior kpishi na jighjigh ér Aôndo ngu ga, shi ka un a gbe akaa kpaa ga. Ve na jighjigh ér akaauma yange gba hiin abu tsô, er ankaam mba ndahar kpishi mba or a fatyô u nengen a mi sha ashe boon ga nahan, maa vese kure kure hingir akaauma a se nengen a mi ne. Man mbagenev mba ve ne jighjigh a kwagh ne la ka mba ve hen makeranta kpishi yô. Alaghga vea kaa ér mbasainsi tese ér kwagh u Bibilo i ôr la ka shami ga. Shi ka ior mba ve za makeranta ga shin mba kwaghfan a yen ve shin mba mhen ve a ze shimi ga la ve ne jighjigh ér ka Aôndo a gbe akaa cii ye.

3. Er nan ve i gbe hange hange u jighjigh wase una seer tavere?

³ Kwagh u mba ve hen makeranta kpishi ka ve ôron la una na se hingir u tan akperan ser ka Yehova u se doo un ishima la a gbe se gaa? Ka ityôkyaa i se lu a mi i nan jighjigh ser ka Yehova a gbe se shin ka un ga la, ia na ve se ta akperan shin se ta ga ye. Aluer se mba a akperan sha kwagh ne shin se mba a mi ga yô, ka sha ci u i kaa a vese ér se na jighjigh a kwagh shon shinii, ka sha ci u se tôô shighe se tôv sha ikyav i se nenge a mi la iyol yase? (1 Kor. 3:12-15) Sea civir Yehova ica ia gba nan nan kpa, gba u hanma wase nana za hemen u seer nan un jighjigh. Aluer se mba eren nahan yô, mba ve nyiman kwagh u Bibilo i ôr la vea fatyô u tsumen a vese sha “kwaghfan u taregh man mbamhen mbaaiev man mba gbiliniv” mba ve tesen la ga. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Ngeren ne una wase se u fan (1) er i hii ve ior kpishi ve ne Aôndo u a gbe akaa cii la jighjigh ga yô, man (2) er u er ve u seer nan Yehova u a gbe u la jighjigh yô,  kua (3) er u er ve u za hemen u lun a jighjigh u nan wou her taveraa yô.

4. Mbaheberu 11:1 kua ngeren u shin kpe la tese ér jighjigh u nan u mimi la ka nyi?

⁴ Mbagenev hen ér jighjigh u nan yô, ka u lumun a kwagh, a u fan mimi u kwagh shon shio. Kpa Bibilo tese ér ka jighjigh u nan u mimi la ga. (Ôr Mbaheberu 11:1 kua ngeren u shin kpe la.) Bibilo tese wang ér or ka nan nenge a ikyav i kwagh ve nan na jighjigh a kwagh shon ye. Sha nahan yô, er se nengen a Yehova man Yesu kua Tartor u sha la ga nahan kpa, se mba nengen a ikyav i tesen wang ér mba, shi Tartor la kpa ngu. (Heb. 11:3) Orsainsi ugen ka u a hingir Orshiada yô, a kaa ér: “Se Mbashiada mba Yehova se mba gbe nan jighjigh a kwagh ga, saa ka se zua a ityôkyaa i injaa. Ka se lumun a akaa a mimi a mbasainsi ve ôr sha kwagh shon la kpaa.”

5. Er nan ve ior kpishi ve ne jighjigh ér ka Aôndo a gbe akaauma ga?

⁵ Alaghga se pine ser, ‘aluer ikyav tese wang ér ka Aôndo a gbe akaa cii yô, er nan ve ior kpishi ve ne jighjigh ér ka un a gbe akaauma ga?’ Ior mbagenev yô, mayange mba tôôn shighe mba henen sha akaa a a tese ikyav la ayol a ve ga. Orgen u a hingir Orshiada u Yehova hegen yô, iti na ér Robert, a kaa ér: “Yange i tesen kwagh u igbetar ken makeranta ga, nahan m hen mer ka kwagh u mimi ga. Shighe u m va nyôr anyom ikyundu kar la, m lamen a Mbashiada mba Yehova yô, m mase zuan a atôakyaa a injaa ken Bibilo a se fatyô u nan jighjigh ser ka Aôndo a gbe akaa cii ye.” *—Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Loho u Hange Hange hen Mbamaren” la.

6. Mbagenev na jighjigh ér Aôndo ngu ga sha ci u nyi?

⁶ Mbagenev na jighjigh ér Aôndo ngu ga sha  ci u, ve kaa ér ka kwagh u ve nengen a mi la tseegh ka ve na jighjigh ér ngu ye. Kpa jighilii yô, akaa a ve nengen a mi ga la kpa ka ve na jighjigh ér nga. Ikyav i tesen yô, mba nengen a ahumbe ga, kpa ve na jighjigh ér nga, sha ci u ikyav tese wang ér nga kpôô kpôô. Jighjigh u nan u Bibilo i ôr kwagh na la shi ka u nengen a ikyav i tesen wang ér ‘akaa agen a u lu nengen a mi ga la kpa nga kpôô kpôô.’ (Heb. 11:1) Ka i gba u se tôô shighe shi se nôngo kpoghuloo se tôv sha akaa la iyol yase. Kpa ior kpishi mba a isharen la ga. Or u nan tôv sha akaa la iyol i nan ga yô, nana kaa ér Aôndo ngu ga.

7. Hanma or u nan hen makeranta kpishi cii nan kaan ér ka Aôndo a gbe sha man tar gaa? Ta iwanger

⁷ Mbasainsi mbagenev yange ve tôv sha akaa ne vighe vighe, nahan ve mase nengen wang er i lu Aôndo a gbe sha man tar yô. * Mbagenev kpa alaghga vea kaa ér ka Aôndo a gbe akaa cii ga, er  Robert u se vande ôron kwagh na la nahan, sha ci u cuku tsô kpa yange i tese ve kwagh u igbetar ken yunivasiti ga. Nahan kpa, mbasainsi kpishi hingir u va fan Yehova shi soon un. Er mbasainsi mban yange ve er nahan, hanma wase cii gba u nana seer nan Aôndo jighjigh, sea hen makeranta nan je kpaa. Orgen môm nana fatyô u eren kwagh ne sha ci wase ga.

8-9. (a) Ka mpin u han se lu timen sha mi hegene? (b) Aluer u ngu tôvon sha akaa a igbetar yô, a wase u nena?

⁸ U er nan ve u seer nan Aôndo u a gbe u la jighjigh? De se time sha igbenda inyiin.

⁹ Tôv sha akaa a Aôndo a gbe la. U fatyô seer nan Aôndo jighjigh sha u kenger annyamev man imendenev zulee, kua akaa a sha kwavaôndo, er asan nahan. (Ps. 19:1; Yes. 40:26) Aluer u seer tôvon sha akaa ne yô, u seer nan jighjigh wer ka Yehova a gbe akaa cii ye. Ka i due a ngeren ken ityakeda yase mba ka ve pase kwagh u igbetar vighe vighe yô. Aluer u ngu ôron man taver we u kaven kpa, de deen u ôron ga. Hen akaa a u fetyô u henen ker la cii. Shi umbur u hiden nengen uvidio mba sha ijiir yase i sha Intanet i jw.org/tiv la, ka u uvidio mba doon kenger mba sha akaa a igbetar, mba yange i tese sha mbamkohol mba vesen ken anyom a a sember karen ne la.

10. Ka kwagh u igbetar u nyi a tese ér ka Aôndo a gbe akaa ciili? (Mbaroma 1:20)

¹⁰ Shighe u u lu tôvon sha akaa a igbetar yô, ver ishima sha akaa a u fatyô u henen sha kwagh u Aôndo u a gbe se la yô. (Ôr Mbaroma 1:20.) Ikyav i tesen yô, iwanger i iyange ka i ta la man mtseenem ma ka i na la ka akaa a hange hange. Sha ci u a akaa ne shio yô, akaauma aa fatyô u lun shin tar ga. Kpa mtseenem ma bov kpa shi ka ma duen sha iyange. Sha nahan yô, gba u a kura se uumace, sha er mtseenem ma bov mara ma a ar a vese ga yô. Jighilii yô, i yisa mtseenem mara, ma aren a vese ga! I yisa ma nena? Tar wase ne ngu a ahumbe agen a a kuran se yô, mba yer a ér ozon. Er ahumbe a ozon la a cir sha yô, mtseenem ma iyange ma bov mara ma fetyô u tan tsura aren a vese ga. Shighe u mtseenem ma bov mara ma seer yô, ahumbe a ozon la di kpa ka a seer. Nahan u nenge wer, mimi je Aôndo ngu u a ne ve kwagh a lu nahan gaa? Man a lu Aôndo u se doo un ishima shi a lu a kwaghfan kpishi yô, a er kwagh ne sha ci wase gaa?

11. Ka han u fatyô u zuan a akaa a mimi sha kwagh u igbetar, a wasen we u seer nan Aôndo jighjigh? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Akaa Agen a Wasen We u Seer Nan Aôndo Jighjigh” la.)

¹¹ Aluer u za sha ijiir yase i sha Intanet i jw.org/tiv la yô, u zua a akaa a mimi kpishi sha kwagh u igbetar ken ngeren man uvidio, a aa na u seer nan Aôndo jighjigh yô. U fatyô u hiin ôron ngeren mba i duen a mi hanma shighe sha itinekwagh i “I Gba a Gbaa?” la. Za hen pe i nger ér “ATESEN A BIBILO” la, maa nenge pe i nger ér “Sainsi man Bibilo” la. Ngeren mbara man uvidio mba shon mba tiônôô tiônôô, kpa ve ôr akaa a mimi a kpilighyol sha kwagh u annyamev man akaauma agen. Shi ve ôr akaa a tesen er uumace ka ve nôngon ér vea nenge ken akaa a Aôndo a gbe la, ve hide ve er a ve yô.

12. Shighe u se lu henen Bibilo yô, ka akaa agen a nyi nahan i doo u se hen sha mini?

¹² Hen Bibilo. Orsainsi u se vande ôron kwagh na ken ikyumhiange i sha unyiin la, sha hiihii la lumun ér Aôndo ngu u a gbe akaa cii ga. Kpa shighe kar yô, va hingir u nan Aôndo jighjigh. A kaa ér: “Ka akaa a m hen ken sainsi la tseegh yange na ve m na jighjigh ga, yange m hen Bibilo kpaa tsembelee, ve m mase nan jighjigh ye.” Wea vande lun a mfe u vough sha akaa a Bibilo i tese la kpa, kwagh u u er ve u seer nan Aôndo u a gbe u la jighjigh yô, saa u za hemen u henen Mkaanem ma Aôndo. (Yos. 1:8; Ps. 119:97) Ikyav i tesen yô, hen er Bibilo i pase akaa a yange er tsuaa la vough vough la. Shi hen sha akaa a yange  Bibilo tsenga ôron cii ve va mase eren la, shi hen sha er mbangeren Bibilo kposo kposo ve gbe zwa môm la kpaa. U er nahan yô, u seer nan jighjigh wer ka Aôndo u lun a dooshima kua kwaghfan a gbe se ye, shi ka un a ne i nger Bibilo sha ci wase ye. *—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Ka nyi igen i tese kwaghfan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo laa?

¹³ Shighe u u lu henen Bibilo yô, hen sha er kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo a lu a inja la. Ikyav i tesen yô, sha ayange a tsuaa la je Bibilo ta icin ér, ieren i soon inyaregh la ka kwaghbo, shi ka i na or nan nyôr ken “atsan kpishi.” (1 Tim. 6:9, 10; Anz. 28:20; Mat. 6:24) Nyian kpa icintan la ngi a inja here? Takeda ugen kaa ér: “Ior mba soon inyaregh cii ka saan ve iyol kpishi ga shi mba hembe uren. Mba i sar ve a sar u lun mbanyarev la je kpa, ka i hingir ve ken ityough dang, shi mba hembe gban angev.” Nahan, icin i Bibilo i te se ér se de lu ior mba soon inyaregh ga la ka kwaghwan u injaa kpishi! U fatyô u umbur kwaghwan ugen ken Bibilo u a wase u yôô? Aluer se mba henen sha hanma kwaghwan u Bibilo yô, se nenge er Aôndo u a gbe se la a fe kwagh u hemban doon sha ci wase yô, nahan se suur sha kwaghwan na hanma shighe cii. (Yak. 1:5) Kwagh la una na yô, a hemba saan se iyol cii.—Yes. 48:17, 18.

14. Aluer u ngu henen Bibilo yô, u fa nyi sha kwagh u Yehova?

¹⁴ Henen Bibilo wer u seer fan Yehova, ka awashima u vough je la. (Yoh. 17:3) Er u lu henen Ruamabera la, u fa Yehova kua aeren a na. Ka aeren shon je yange u hen kwagh u a shighe u u lu tôvon sha akaa a igbetar la. Ka sea henen kwagh u aeren a Yehova ne yô, kwagh ne a wase se u nengen wang er a lu kpôô kpôô yô. (Eks. 34:6, 7; Ps. 145:8, 9) Er u lu fan Yehova seer la, jighjigh wou u nan kpa una lu seer a seer, shi Yehova una lu hemban doon we ishima, nahan u hemba yan ijende a na taveraa.

15. Aluer u ngu pasen mbagenev kwagh u Aôndo u u ne un jighjigh la yô, a wase u nena?

¹⁵ Pasen ior kwagh u Aôndo u u ne un jighjigh la. Aluer u er nahan yô, kwagh la una seer taver jighjigh wou u nan. Kpa aluer or u u lu pasen nan kwagh la nan kaa ér a Aôndo una lu shin una lu ga kpa nan fa ga, man u gema u fa kwagh u ôr a nan ga di ye? Ker ivur Ruamabera ken ma takeda wase, i i te iwanger sha ikyaa ne yô, nahan lam sha mi vea nan. (1 Pet. 3:15) Shi u fatyô u ôron a Orshiada ugen u nan via yô wer nana wase u ne za ta nan iwanger. Aluer or la nan lumun kwagh u Bibilo i ôr la shin nan lumun ga kpa, mfe u u zua a mi la una wase u. Jighjigh u nan wou una seer taver. Kwagh la una na yô, ior mba ve nengen ér mba a mfe shin ve hen makeranta kpishi, kpa ve gem ve kaan ér Aôndo ngu ga la, vea fatyô u tsumen a we ga.

16. Aluer se za hemen u seer nan Aôndo jighjigh shi lun a jighjigh u nan her taveraa yô, ka nyi ia ere?

¹⁶ Aluer se civir Yehova ica i gba nan nan kpa, gba u se za hemen u seer nan un jighjigh, shi lun a jighjigh u nan la her taveraa. Sha ci u nyi? Sha ci u, aluer se wa ikyo ga yô, jighjigh u nan wase una ndôhôr. Umbur wer jighjigh u nan har sha ikyav i akaa a se nengen a mi ga la. Kwagh u se nenge a mi sha ashe boon ga yô, una ngôôr hungur se ga. Sha nahan yô, Paulu yila mban u jighjigh u nan ér ka “isholibo i i ngôôr tagher se ga la.” (Heb. 12:1) Nahan se er nan ve jighjigh wase u nan una lu taveraa here?—2 Tes. 1:3.

17. Ka nyi ia wase se ve se za hemen u lun a jighjigh u nan taveraa?

¹⁷ Hiihii yô, zamber a Yehova wer a na u icighan jijingi na, shi zamber nahan hanma shighe.  Sha ci u nyi? Sha ci u jighjigh u nan ka vegher u ityamegh ki jijingi. (Gal. 5:22, 23) A icighan jijingi  shio yô, se fatyô u seer nan Aôndo u a gbe se la jighjigh ga, shi jighjigh u nan wase una fatyô u lun her taveraa ga. Aluer se gba uwer u sônon Yehova jijingi na ga yô, una na se keng a bunde ga. (Luka 11:13) Se fatyô u eren msen jighilii ser: “Wase se, se seer lun a jighjigh u nan.”—Luka 17:5.

18. Pasalmi 1:2, 3 tese ér ka iyua i injaa i nyi se fatyô zuan a mi hegene?

¹⁸ Shi de gbe uwer u henen Mkaanem ma Aôndo sha tseeneke wou ga. (Ôr Pasalmi 1:2, 3.) Shighe u i nger pasalmi ne la, lu Mbaiserael kpuaa tseegh lu a takeda u atindi a Aôndo la jimin cii ye. Kpa utor kua upristi yô, yange ve lu a ukôpi mbara. Shi yange anyom ataankarahar aa karen yô, i kohol “nomso man kasev man mbayev mba kiriki,” kua ushirmbaiorov mba ken Iserael cii, i ôr ve atindi a Aôndo ve ungwa. (Dut. 31:10-12) Sha ayange a Yesu la kpa, yange i lu iorov kpuaa tseegh ken shinagoge ve lu a uihyurenmbaruamabera ye. Kpa nyian ne yô, ior kpishi mba a vegher shin kôpi u Mkaanem ma Aôndo jimin cii. Kwagh ne ka iyua i injaa kpen kpen. Ka nyi se er ve a tese ér iyua ne ngi se a inja?

19. Ka nyi i gbe u se er ve se za hemen u lun a jighjigh u nan taveraa?

¹⁹ Se tese ser Mkaanem ma Aôndo ma se a inja sha u ôron ma hanma shighe cii. Doo u se ver shighe u ôron Bibilo sha er se ôron i hanma shighe, a lu shighe u se lu a ian tseegh la ga. Aluer se mba ôron Bibilo sha ashighe a se ver la vough vough yô, se za hemen u lun a jighjigh u nan taveraa.

20. Ka nyi i gbe u se kange ishima u erene?

²⁰ Jighjigh u nan wase har sha ikyav i Mkaanem ma Aôndo ma tese la, kpa “mbabughunashe man mbafantakeda” yô, ka nahan ga. (Mat. 11:25, 26) Er se henen icighan takeda la yô, kwagh la wase se u fan er i hii ve tar u lu vihin gban a gba kera yô, man kwagh u Yehova we ishima u va eren sha ikyaa shon la kpaa. Nahan yô, se kange nen ishima u seer nan Aôndo u a gbe se la jighjigh, shi wasen ior kpishi er se fetyô la cii ve kpa ve na un jighjigh. (1 Tim. 2:3, 4) Shi se za nen hemen u veren ishima keghen shighe u hanma or sha tar nana va wuese Yehova, nana ôr kwagh u i nger ken Mpase 4:11 la, ér: “We Yehova Aôndo wase, u kuma u ngohol iengem . . . sha ci u u gba akaa cii.”