• “Yange lum er nomom er idya kwa kimbir kimbir nahan.”

• “Yange m nenge mer m hee, m dooashe ga, shi m gba kwagh ga.”

• “Yange vanger yuhwam kpishi shi m zua a or u nana surum ishima ga.”

• “Yange lum er m doo Yehova ishima ga nahan.”

Akaa a mbagenev ve ôr sha heen ne tese er nom ka nana nenge ufoto mba ijimbagh ve, kwagh la a za kwase u nan iyol kpishi yô. Man aluer nan ngu vanden eren nahan, alaghga kuma iwer shin anyom imôngo je yô, alaghga kwase u nan la nana kera na nan jighjigh ga kuaa. Kwaseya ugen kaa ér, “Yange m pine mer: ‘Ka nyi nom m vôso nee? Akaa agen kpa nga a a lu yerem mo yôô?’ ”

Ngeren ne ngu sha ci u kwase u nom u nan a lu nengen ufoto mba ijimbagh yô. a A pase akaawan a Bibilo a aa fatyô u surun nan ishima shi wasen nan u fan er nan doo Yehova ishima shi a kegh iyol u wasen nan yô, sha er ishima ia seer pever nan shi nana za hemen u lun vea Yehova kôôsôô yô. b

Er u lu a tahav mbu yangen hanma kwagh u nomou a eren ga nahan kpa, u fatyô u eren akaa a aa na vanger a kera yuhwa u kpishi ga, shi a seer pever we iyol yô. Nenge akaawan a a dondo ne.

De ne iyol you ibo ga. Alaghga kwase nana nenge ér ka nan nan ne ve nom u nan a hingir u nengen ufoto mba ijimbagh ye. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Alice, c yange hen ér nom na nenge ér un dooashe kuma ga. Yange a pine iyol na ér: ‘Er nan ve nomom a soon u kenger mo ga, kpa ka a lu kasev mbagenev ve a kenger ve je a tôô ashe kera ga?’ Kasev mbagenev yô, ka ve na iyol ve ibo sha ma kwagh u ve eren yô, ve henen ér ka ieren ve la i ne ve kwagh a lu vihin gban a gba kera ye. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Danielle, a kaa ér, “Yange m nenge mer ka mo m lu vihin ivese yam ye, sha ci u yange m nyoon ishima kpishi.”

Aluer we kpa ka i lu u nahan yô, fa wer Yehova na u ibo sha kwagh u nomou a eren la ga. Yakobu 1:14 kaa ér: “Hanma or ka i kar nan sha isharen i nan i i lu urugh nan shi hônon nan la.” (Rom. 14:12; Fil. 2:12)  Yehova na u ibo ga, kpa er u lu civir un sha mimi yô, mcivir wou gba un kwagh kpishi.—2 Kron. 16:9.

Shi alaghga kwase nana nenge ér nom u nan ngu nengen ufoto mba ijimbagh sha ci u nan dooashe kuma ga. Kpa ka nahala ga. Mbatimen sha kwagh u ufoto mba ijimbagh kaa ér ufoto mbara ka ve na nomsoor nan hingir u lun a isharen i yaven a or taveraa je yô, kwase môm u nana yav a mi ve a kuma nan je kpa nan lun ga.

De den wer ishima i za u iyol kpishi ga. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Catherine, a kaa ér yange un faantyô u henen sha kwagh ugen ga, lu di sha kwagh u nom na lu nengen ufoto mba ijimbagh la tseegh. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Frances, a kaa ér: “Ka mea kera faan ape nomom a lu jighilii ga je maa, ishima i gba nyian mo. Ishima ka i hingir mo lenge lenge ken iyange la cii.” Anmgbianev mba kasev mbagenev mba ve lu a noov yô pase er kunya ka u kôr ve shighe u ve lu vea anmgbianev mba nomso shin mba kasev mba alaghga ve fe zayol u orya ve yô. Mbagenev kaa ér ka i lu ve er mba a or ga nahan, sha ci u ka ve hen ér orgen môm nan fa zayol ve ga.

Se cii shighe u se tagher a zayol ne yô, kape a lu se je la. Nahan kpa, aluer u zer henen sha kwagh shon gbem yô, ishima ia seer nyian we. Sha nahan yô, de henen sha mi kpishi ga, kpa hemba veren ishima sha mlu wou vea Yehova. U er nahan yô, kwagh la una wase u u zuan a agee a wan ishima.—Ps. 62:2; Ef. 6:10.

Kwagh ugen u una wase u yô, ôr kwagh u kasev mbagenev ken Bibilo mba yange ve er msen hen Yehova ve ve zua a msurshima sha mbamzeyol vev yô. Lu hanma zayol ve Yehova kar a mi kera ga, kpa gema na ve bem. Ikyav i tesen yô, yange “ishima lu vihin” Hana kpishi sha zayol na. Kpa va tee shighe gôgônan ‘eren msen sha ishigh ki Yehova’ yô, ishima na mem, shin er fa er zayol na la una kure ga nahan kpaa.—1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kor. 1:3, 4.

Ker iwasen hen mbatamen. Vea lu u er “ijiir i yeren ahumbe nahan, man er ijiir i yeren uraahumbe yô.” (Yes. 32:2) Alaghga vea tese u anmgbian u kwase ugen u u fatyô u lamen vea nan ken hua pasen nan zayol wou, u nana sur u ishima yô.—Anz. 17:17.

U nenge ka sha inja i u fatyô u wasen nomou wer a de u nengen u ufoto mba ijimbagh kpa? Alaghga u fatyô. Bibilo kaa ér aluer u ngu nôngon wer u sôr ma zayol shin u hemba orihyom wou u nan lu a tahav kpishi yô, “guda uhar a u môm.” (Orpa. 4:9-12)  Kwaghtôvon tese ér kwase vea nom ka vea keren gbenda u den ieren i nengen ufoto mba ijimbagh la ken ijoughave yô, kwagh la a wase nom u ieren shon i ye tor ken a nan la nan de i, nahan kwase u nan la a hide a hii u nan nan jighjigh.

Nahan kpa, saa nomou una kegh iyol u nôngon kwagh kpoghuloo shi den ieren i nengen u ufoto mba ijimbagh la ve kwagh u injaa una due ye. Nomou zamber a Yehova ér a na un agee shi a ker iwasen hen mbatamen kpa? (2 Kor. 4:7; Yak. 5:14, 15) A wa ishima u eren akaa a aa wase un u palegh ufoto mba ijimbagh yôô? Ikyav i tesen yô, a tswer u eren akaa agen sha mbaanar, er kômputa shin hanseeti nahan, sha er una palegh u nengen ufoto mba ijimbagh kpa? (Anz. 27:12) A soo ér we u wase un shi una eren hanma kwagh a we sha mimi kpa? Aluer ka nahan yô, u fatyô u wasen un.

U wase nomou nena? Nenge ikyav. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Felicia, shighe u nom na Ethan lu iyev la je, ieren i nengen u ufoto mba ijimbagh la ya tor ken a na. Kpa Felicia na yô, hanma shighe u isharen i nengen ufoto mba ijimbagh la i kende Ethan cii yô, ka i lu Ethan ican u ôron un ga. Ethan kaa ér: “Ka m ôr kwase wam kwagh sha mimi, shi m lam a na gbar gbar. Er m doo un ishima yô, ngu wasen mo u palegh ameen, shi ka a pinen mo hanma shighe sha u una fa er i lum la. Shi a wasem m kera fe zan sha Intanet ga.” Jighilii yô, vihi Felicia kpishi er nom na a soo kwagh u nengen ufoto mba ijimbagh yô. A kaa ér, “Kpa ishimavihin yam la wase un u den ieren i bo ne ga. Mo vea na ka sea lam sha mbamtaver mba a lu tagher a mi la yô, un kpa a kegh iyol u eren kwagh u una wasem u wan ishima yô.”

Kwase vea nom ka vea lam sha zayol u nengen ufoto mba ijimbagh la nahan yô, kwagh la a wase nom la nan de ieren shon, shi kwase la kpa nan hide nan na nom u nan jighjigh. Aluer nom kegh iyol u pasen kwase u nan asaren a nan, man ijiir i nan soo u zan, kua kwagh u nan lu eren yô, a kera lu kwase u nan la ican ga u hiden nan nan jighjigh, sha ci u nan kera ngu yeren kwase u nan kwagh môm môm ga.

U nenge wer u fatyô u wasen nomou sha imba gbenda laa? Aluer ka nahan yô, ôr ngeren ne vea na imôngo shi lam nen sha mi. Awashima na yô, i lu u den ieren i nengen ufoto mba ijimbagh la shi eren kwagh a we sha gbenda u u hide u na un jighjigh yô. I de vihin un a we sha ci u kwagh shon za u iyol yum ga, kpa a nôngo u kaven er zayol shon a bende a we la. We di awashima wou yô, ka u taver un ishima wer a nôngo a de ieren la, shi nan un ian i eren kwagh u u fatyô u hiden nan un jighjigh yô. A gba u ne uhar cii ne fa kwagh u ka a na ve ior ve hingir u nengen ufoto mba ijimbagh yô, man er ne fatyô u sôron zayol shon la kpaa. d

 Aluer u ngu cian wer u lam vea nomou sha zayol ne ne uhar tseegh ayôôso a gba yô, lôhô ma ortamen u ne uhar cii ne nenge ner nana wase ne shighe u ne lu lamen yô. Fa wer aluer or u u vôso la nan de ieren i nengen ufoto mba ijimbagh i i ye tor ken a nan la je kpa, saa shighe a kar ve u hide u na nan jighjigh ye. Kpa de gbe uwer ga. Ver ishima sha akaa a kiriki a a lu wasen ivese yen u hiden doon la. Lu a ishimaveren wer aluer ne uhar cii ne wa ishima zan zan yô, ivese yen ia va hide a doo.—Orpa. 7:8; 1 Kor. 13:4.

Aluer nomou de u nengen u ufoto mba ijimbagh shighe kar, kpa shi a va hide a nenge yô, tese ér a venda u geman ishima, shin zayol la gande avee? Ka nahan ga. Ieren ne ka ia ya tor ken or yô, i gba u nana hen u palegh i ken uma u nan cii. Aluer nan palegh u nengen ufoto mba ijimbagh anyom kpishi kpa, alaghga iyange igen nana hide a nenge. Kwagh u nana er u yangen mgbejime la yô, a gba u nana seer hendan a isharen i nengen ufoto mbara, sha u tsweren akaa agen a nan eren sha hanseeti shin kômputa la, man sha u palegh akaa a aa na isharen la ia kende ken a nan yô. (Anz. 28:14; Mat. 5:29; 1 Kor. 10:12) A gba u nana nôngo nana lu a “tahav mbu mbu kôôm mhen” u nan, shi nana hen u ‘kôron kwaghbo ihyom,’ inja er ufoto mba ijimbagh kua hanma ieren i hôngorough igen cii, er u ngirigh ilyeegh ki yaven a or nahan. (Ef. 4:23; Ps. 97:10; Rom. 12:9) Nomou kegh iyol u eren tom sha akaa ne kpa? Aluer ka nahan yô, una va fatyô u den ieren la gbindigh gbindigh. e

Nahan kpa, aluer or u u vôso la nan tese ér gba nan ishima u sôron zayol la ga di ye? Alaghga ishima ia zer vihin we shin u zer nyoon ishima shi nengen wer nan ngu eren kwagh a we sha mimi ga. Gema zayol wou cii haa sha Yehova. Nahan kwagh la una wase u u zua a mmem ken ishima. (1 Pet. 5:7) Za hemen u kporom hen Yehova sha u henen Mkaanem nam shi gbidyen kwar sha mi, man sha u eren msen. Aluer u ngu eren nahan yô, lu a vangertiôr wer we kpa Yehova ngu kporom hen a we. Er i ôr ken Yesaia 57:15 nahan, Yehova tem vea mba ve “vaan afanyô” shi ve “hiden a iyol ijime” yô, ka a soo ér i hide i saan ve iyol. Nôngo lu Orkristu u injaa er u fetyô la cii. Ker iwasen hen mbatamen. Nahan za hemen u lun a ishimaverenkeghen wer ken hemen yô, nomou una fatyô u den ieren i nengen u ufoto mba ijimbagh la a ishima na i môm.—Rom. 2:4; 2 Pet. 3:9.