1. Ka mimi u nyi Bibilo i tese sha kwagh u Yehova u a doo se?

ALUER or kenger kwavyolough wou shin ishigh you gayô mluyol wou maa nan kure ikyaa sha kwagh wou nahan, a doo u kpa? Ka keng a doo u ga cii. Doo se kpishi er Yehova a kuren se ijir sha akaa a ior ve nengen a mi sha ashe la tseegh ga yô! Ikyav i tesen yô, shighe u Samuel kenger ônov mba Yese la, a nenge a kwagh u Yehova nenge a mi la ga. Yehova vande kaan a Samuel ér gba u wan u Yese môm nana hingir tor u Iserael. Kpa a lu hanmô? Samuel nengen a Eliabi u lu wan u Yese u vesen la yô, a kaa ér: “Mimi je or u TER A shighe un mkurem ngun sha ishigh Nagh ne.” Eliabi yange kuma ashe, nahan Samuel hen ér a lu un a tsua ye. “Kpa TER kaa a Samuel er: De kenger mluyol na ga, shin ityaven na kpaa ga; gadia A kumam ga.” Kwagh la tese ér nyi? Yehova za hemen ér: “Or nengen mluashe u ken won, kpa TER yô, nengen ken ishima.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Er i tese ken Yohane 7:24 nahan, er nan i doo u se kure or ijir sha mluashe u nan ga? Tese ikyav.

² Se uumace cii se yina, nahan ka se ngôôr kuren ior ijir sha kwagh u se nenge a mi sha ashe la ga. (Ôr Yohane 7:24.) Kpa ka sea kenger di or tseegh yô, ka akaa kpuaa tsô ka se fatyô u fan sha kwagh u nan ye. Ikyav i tesen yô, aluer or fa twer kôr inya kpa nan kenger di oruange sha ashe tseegh yô, nana fa kwagh u a lu zan nan iyol yum ga. Sha nahan yô, a gba u nana kegh ato a oruange la nana fa kwagh u a vanden zan nan iyol la, kua er nan nenge zayol u nan la man er i lu eren nan ken iyol yô. Alaghga je yô ortwer la una kaa ér i za tôô oruange la foto sha er una nenge ikyav mbi nan mbi ken atô yô. Aluer ortwer la er nahan ga yô, nana va na oruange la icigh ki gen kposo. Nahan se kpa aluer se kenger anmgbianev asev di tseegh yô, se fatyô u fan kwagh ve tsembelee ga. A gba u se nôngo se fa ior mba ve  lu jim jim la. Se mba fe kwagh u ken ishima i or ga, nahan mayange se fatyô u fan kwagh u anmgbianev asev tsema tsema er Yehova nahan ga. Kpa se kôrcio u eren kwagh u se fetyô la sha er se dondo ikyav i Yehova la yô. Nena?

3. Kwagh u ior mba ken Bibilo mba i ter kwagh ve ken ngeren ne la una wase se u kaven Yehova nena?

³ Yehova eren kwagh a mbacivir un nena? Ngu a kegh ato a ve. Ngu a fa mbamlu vev man akaa a a er ve la, shi a zungwe ve mhôônom kpaa. Se lu timen nengen er Yehova yange er kwagh a Yona man Eliya man Hagar kua Loti sha gbenda ne yô, shi se nenge er se fatyô u dondon ikyav na la zum u se lu eren kwagh a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev yô.

4. Er nan ve alaghga se nenge ser Yona yange lu or u injaa ga?

⁴ Er se fe hanma kwagh u yange za hemen sha kwagh u Yona ga yô, alaghga se kure un ijir ser yange lu or u injaa ga, shin lu or u mimi ga. Yehova yange kaa a na jighilii ér a za pase loho u ijirigh ken Nineve. Kpa Yona hemba Yehova ato, a nyôr tso a ver ishigh u yemen vegher ugen, “lu yevese ishigh ki TER.” (Yona 1:1-3) Luun er ka we nahan, yange ma u na Yona injô, ma u de wer a er tom la kpa? Ga cii. Kpa Yehova yô, nenge ér doo u una na Yona ian igen.—Yona 3:1, 2.

5. Kwagh u i nger ken Yona 2:1, 2, 9 la tese u nyi sha kwagh u Yona?

⁵ Msen u Yona yange er la tese injaor i Yona lu jim jim yô. (Ôr Yona 2:1, 2, 9.) Msen la tese se ér Yona lu di or u yevese ityom i i tindi un la tsô ga, man ikyav tese ér Yona vanden eren msen. Mkaanem nam tese ér lu or u hiden a iyol ijime shi lun a ishughun shi kange ishima u eren ishima i Yehova. Ka nahan ve Yehova yange nenge di a kwagh u Yona er la tseegh ga ye; yange ungwa msen na shi za hemen u eren tom a profeti ne!

6. Ka atôakyaa a nyi a ne ve i doo u se keghen ato zulee?

⁶ Aluer se soo ser se keghen ato a mbagen zulee yô, gba u se hiden a iyol ijime shi se waan ishima. Atôakyaa nga atar a a ne ve i doo u se er kwagh nahan yô. Hiihii yô, kwagh la una wase se se palegh u kuren ikyaa fese ser ior mbagen ka ior mba injaav ga. Sha uhar yô, se fa er i lu anmgbian wase ken ishima kua er i hii ve nan eren akaa agen yô, nahan kwagh la una na mhôônom ma a hemba kôron se a nan cii. Sha utar yô, se wase or la u seer fan iyol i nan kpaa. Ashighe agen yô, se iyol yase kpa ka se fa er ishima i lu se ker ga zan zan saa se bugh zwa se ôr kwagh a mi. (Anz. 20:5) Ortamen ugen  ken veghertar u Ashia kaa ér: “M umbur kwa ugen la m kure ikyaa igen fese man m fa kwagh shon kumam ga. Yange m lu a fa mimi sha ikyaa shon tsembelee ga maa m gba a mi lamen je. M kaa a anmgbian u kwase ugen mer doo u una nôngo sha er una naan mbamlumun mba injaav ken mkombo yô. Nahan kpa, m va mase fan mer takerada u ôron ka u er un ican, shi ka a nôngo kwagh tsung ve a na mlumun ye.” Kwagh ne tese ér gba hange hange u hanma ortamen yô, nana “ungwa” kwagh tsembelee cii ve, nana wa or kwagh ye.—Anz. 18:13.

7. Ka nyi u hen ken gbenda u Yehova er kwagh a Eliya laa?

⁷ Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mbagen ka i lu ve ican kpishi u pasen or er ishima i lu ve ker la sha ci u akaa a ve tagher a mi ken uma yô, gayô sha mar ve je, ka di mlu ve je la. Se er nan ve a lu ve zange u pasen se er ishima i lu ve kere? Umbur gbenda u Yehova er kwagh a Eliya zum u yevese Yesebel la. Shighe yange kar cii ve Eliya va mase pasen Ter na u sha la er ishima i lu un ker la vindi vindi ye. Yehova kegh ato a na zulee. Nahan a taver Eliya ishima, shi na un tom u injaa ér a er. (1 Utor 19:1-18) Alaghga shighe a kar cii ve anmgbianev asev mba nomso man mba kasev vea hoghol iyol a vese u lamen a vese gbar gbar ye. Shi ka er vea lam a vese la ve se fa er ishima i lu ve ker jighilii ye. Aluer se dondo ikyav i Yehova i wan ishima la yô, vea va na se jighjigh. Nahan zum u ve soo u pasen se er ishima i lu ve ker yô, doo u se kegh ato a ve zulee.

8. Er i er ken Genese 16:7-13 nahan, Yehova yange wase Hagar nena?

⁸ Hagar u lu kpankwase u Sarai la yange er kwagh sha ibume kpishi zum u Sarai gema un na Aberam ér a lu kwase na yô. Hagar we iyav yô, kera gba nengen Sarai u mar ga la a ice sha ityo ga. Kwagh la na yô, Sarai va zenda Hagar kera. (Gen. 16:4-6) Er se yen yô, adooga se kaa ser Hagar lu kwase u moron iyol, nahan zua a kwagh u lu keren yô. Kpa Yehova di gema nenge Hagar nahan ga cii. Yange tindi ortyom her a na. Ortyom la va zough a na yô, a wase un u sôron inja, shi ver un doo doo. Hagar maa kav er Yehova a lu nengen a na shi a fe hanma kwagh na yô. Sha nahan yô, a yila un ér “Aôndo u nengen; . . . Un u A nenge a mo” la.—Ôr Genese 16:7-13.

9. Lu nyi i na ve Aôndo er kwagh a Hagar sha gbenda u er laa?

⁹ Lu nyi Yehova nenge a mi ken Hagar? Yange fa kwagh u Hagar vindi vindi kua akaa a tagher a mi ken uma na man mlu u nyôr ker la cii. (Anz. 15:3) Hagar yange lu wankwase u ken Igipiti man va lu ken ya u Mbaheberu. Alaghga ashighe agen i lu un inja er un ngu orvannya nahan. Ashighe agen di alaghga i sar un u nengen a tsombor na shin tar na u sar un. Lu un tseegh lu kwase u Aberam ga. Sha ayange la mbajighjigh mbagen ve lu a kasev imôngo. Nahan kpa lu kwagh u Yehova wa ishima sha hiihii la ga. (Mat. 19:4-6) Sha nahan yô, se kera lan er hii ve imbakwagh ne lu kwagh u van a iyuhwe kua ihyom hen tsombor ga. Er Yehova lumun a icihi i Hagar lu cihin Sarai la ga nahan kpa, se fatyô u lun a vangertiôr ser yange kav mlu u Hagar kua er lu un ken ishima la cii, nahan a er kwagh a na kundu kundu.

10. Se er nan ve se fa anmgbianev asev mba nomso man mba kasev tsembelee?

¹⁰ Se fatyô u kaven Yehova sha u nôngon fan mlu u anmgbianev asev. Nôngo fa anmgbianev ou mba nomso man mba kasev tsembelee. Lamen a ve shighe u i ze mkombo kua shighe u i dugh la kpaa. Duen kwaghpasen vea ve, shi a gba sha mi yô, lôhô ve iwer hen ya wou. U er nahan yô, alaghga u mase kaven er anmgbian u kwase u i lu inja er nan soon u lun a ior sar  sar ga la i lu ashe nan cie yô, shin anmgbian u nomso u lun a kwagh ave u ka u hen wer a soo akaa a iyolough yum la, a we nagh kpishi yô. Heela tseegh ga, shi alaghga u kav er tsombor ugen u ka u va mkombo leti yum la, i lu mtaver a ne kwagh a lu nahan yô. (Yobu 6:29) Mayange gba u se “waan ave sha akaa a ior” ga. (1 Tim. 5:13) Nahan kpa, doo u se fa kwagh u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kua akaa a ve tagher a mi ken uma ve la. Kwagh ne una wase se se hemba kaven mlu ve.

11. Er nan ve i gbe hange hange u mbatamen vea fa anmgbianev tsembelee?

¹¹ Ka mbatamen je i hembe gban hange hange u vea fa anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu sha ikyev ve la tsembelee ye. Nenge ase ikyav i anmgbian ugen u i yer un ér Artur u ngise lu ortamen u sôron atôônanongo ne. Yange un vea ortamen ugen za anmgbian u kwase ugen inya. Anmgbian u kwase ne cian ashe. Artur kaa ér: “Yange se va kav er anmgbian u kwase ne yange er nom ica lu a gba ga maa nom na shon saa ku yô. Er uma taver un kpishi nahan kpa, nôngo sha afatyô na yese ônov nav mba kasev uhar ve hingir mba civir Yehova. Hegen ne kera fetyô u nengen tsembelee ga, shi ngu a ure kpishi. Nahan kpa Yehova doo un ishima her tsung, shi jighjigh na kpa taver her. Se mase kaven ser se fatyô u henen akaa a dedoo kpishi hen anmgbian u kwase ne.” (Fil 2:3) Ortamen u sôron atôônanongo ne lu kaven Yehova. Yehova fa mba civir un sha mimi kua atsan a ve tagher a mi la cii. (Eks. 3:7) Mbatamen ka vea fa anmgbianev tsembelee yô, ve hemba lun sha ian i wasen ve.

12. Anmgbian u kwase u i yer un ér Yip Yee yange va seer fan kwagh u anmgbian u kwase ugen ken tiônnongo na nahan kwagh la wase un nena?

¹² Ka wea seer fan kwagh u ma anmgbian u nomso shin u kwase u kwagh u nan a vihi u ishima yô, kwagh la a na mhôônom ma hemba kôron we a nan. Ikyav i tesen yô, anmgbian u kwase ugen ken Ashia u i yer iti na ér Yip Yee yô, kaa ér: “Anmgbian u kwase ugen ken tiônnongo wam yange a lamen jang jang. Mo yô, m yange m hen mer a lan a lan kwagh kpishi ve ka a eren nahan ye. Kpa yange m va duen kwaghpasen vea na yô, m mase kaven mer ngise teen ishu vea mbamaren nav ken kasua, nahan i gba u una lamen genger genger sha er una yila mbayamen kasua yô.” Yip Yee shi kaa wener: “Yange m hen kwagh ugen nahan mer cii man m fa anmgbianev av tsembelee yô, a gba u me seer fan kwagh ve.” Ka i gba u u nôngo kwagh kpoghuloo ve u seer fan anmgbianev ou ye. Nahan kpa, ka wea dondo kwagh u Bibilo i we se ér se bugh ishima yase gbangelaa la yô, u  dondon ikyav i Yehova, un u a “soo ior cii” la.—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Er i pase ken Genese 19:15, 16 nahan, yange mbatyomov mbara er nena zum u Loti lu eren zô zô laa, man lu sha ci u nyi?

¹³ Loti yange timbir u ungwan imo i Yehova hen shighe u gba hange hange u ma er kwagh a atimbir shio yô. Yange mbatyomov uhar va Loti inya, va kaa a na ér a mough a due a tsombor na ken Sodom kera. Sha ci u nyi? Ve kaa ér: “Timin yase ijiir ne.” (Gen. 19:12, 13) Kpernan sev hungwa av kpa Loti a tsombor na lu a yoghol iyol ga. Nahan mbatyomov mbara shi kimbir tan Loti icin. Kpa lu eren “a er zô zô” her. Alaghga se kure ikyaa fese ser yange kwagh gba Loti sha kwagh u Yehova kaa ér a er ne ga, shin lu hemban ato je kpaa. Nahan kpa, Yehova wa ishima a na her, a de un ér a tim ga. Er “Aôndo lu zungwen un mhôônom” yô, mbatyomov mbara kôr tsombor ne due a ve ken akôngo a gar.—Ôr Genese 19:15, 16.

14. Alaghga lu nyi i na ve mhôônom kôr Yehova a Loti?

¹⁴ Alaghga atôakyaa lu kpishi a na ve Yehova lu zungwen Loti mhôônom yô. Adooga Loti lu timbir u moughon duen sha ci u lu cian ior mba ve lu ken won u gar u Sodom la. Akaa a cieryol agen kpa lu. A shi nan kpa Loti lan kwagh u utor mba uhar mba ve gba shin ahungwa a lun a inya i tiher a a lu shin pev ugen hen haregh shon la ga. (Gen. 14:8-12) Shi er lu a kwase man mbayev yô, yange ishima ia za un iyol sha kwagh ve kpaa. Heela tseegh ga, Loti lu a kwagh ave, nahan alaghga tsô lu a ya u injaa ken Sodom. (Gen. 13:5, 6) Jighilii yô, ityôkyaa i môm heen lu i injaa i ma i yange Loti u ungwan imo i Yehova fese ga. Nahan kpa, lu kwagh u Loti er shami ga la Yehova hemba veren ishima sha mi ga, a nenge ér Loti ka “orperapera.”—2 Pet. 2:7, 8.

15. Gba u se palegh u kuren mbagenev ijir gagher, se gema se er nyi?

¹⁵ De gbe kuren ikyaa sha kwagh u or nan er tsô ga, kpa nôngo tsung kav er i lu nan ken ishima yô. Ka kwagh u anmgbian u kwase ugen ken Yuropa u i yer iti na ér Veronica yô yange er je la. A kaa ér: “Hanma shighe yô anmgbian u kwase ugen yange a lu er ishima doo un ker ga nahan, shi soon u biishi a mbagen kpaa ga.  Ashighe agen yô, u lamen a na kpa i cier mo iyol. Kpa m hide m hen yô m nenge mer ‘Luun er mo kpa m ngu ken imba mlu ne yô, ma i sarem u lun a ijende.’ Nahan m pine un er uma a lu zan yô. Maa hii u ôron mo er ishima i lu un ker yô. Hegen m fa kwagh na tsembelee.”

16. Er nan i gbe u se sôn Yehova ser a wase se u fan mlu u mbagen tsembelee?

¹⁶ Ka Yehova tswen a fe kwagh wase vindi vindi ye. (Anz. 15:11) Nahan sôn un a wase u u nengen mbagen er un kpa a nengen ve la, shi a wase u u fan er u zungwen ve mhôônom yô. Msen yange wase anmgbian u kwase ugen u i yer iti na ér Anzhela yô u kaven er ka i lu mbagen ken ishima la. Anmgbian u kwase ugen ken tiônnongo ve yange taver inja kpen kpen. Anzhela kaa ér: “Lu kwagh u u kôr ityough ga yô, u kure ikyaa fese wer inja i anmgbian u kwase la gande, shi ma lu ican ga u palegh un. Nahan kpa, m sôn Yehova mer a wasem me fa kwagh u anmgbian u kwase ne tsembelee.” Yehova ungwa msen u Anzhela la je kpa? Anzhela kaa wener: “Yange se due kwaghpasen imôngo, se mba va been yô, se lam shighe gôgônan. Yange m kegh ato a na zulee. Hegen ne a hemba doon mo ishima, shi m kange ishima mer me wase un.”

17. Doo u se kange ishima u eren nyi?

¹⁷ U fatyô u veren a ver anmgbianev mba i gbe u u zungwe ve mhôônom ga. Ve cii mba tagher a mbamzeyol di vough er Yona man Eliya man Hagar man Loti kpaa yange ve tagher a mi nahan. Ashighe kpishi lu ve ayol a ve ve er kwagh u hingir u va nyôron a ve ken zayol la ye. U ôron kwagh sha mimi yô, hanmô wase yô yange nan er kwagh hen shighe ugen u va hingir u haan nan ken zayol yô. Ka nahan ve kwagh u Yehova a kaa ér se zungwen a mbagenev imôngo la i lu sha inja ye. (1 Pet. 3:8) Ka sea ungwan imo i Yehova yô, se na mzough a seer lun ken tsombor u Yehova u doon tsung u u lu tar sha won cii ne. Sha nahan yô, se kange nen ishima u keghen ato a anmgbianev asev, shi henen kwagh ve, shi zungwen ve mhôônom kpaa.