Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

NGEREN U TIMEN SHA MI 50

ICAM 135 Kwaghwan u Yehova: “Wan Wam, Lu Orfankwagh”

Er Mbamaren Vea Wase Mbayev Vev Vea Seer Nan Jighjigh Yô

Er Mbamaren Vea Wase Mbayev Vev Vea Seer Nan Jighjigh Yô

“Hingir u fan kwagh u a doo Aôndo man u a lumun a mi shi a lu u vough sha ishigh nagh la yô.”ROM. 12:2.

KWAGH U SE LU HENEN YÔ

Ngeren ne una wase mbamaren u fan er vea lamen a mbayev vev sha kwagh u Aôndo man Bibilo ve vea seer nan jighjigh yô.

1-2. Shighe u wanye nan lu pinen mbamaren mba nan akaa a a tsum nan sha kwagh u Aôndo man Bibilo yô, doo u mbamaren vea er nena?

 IOR kpishi nenge er tom u yesen wan la u lu tom u kiriki ga yô. Wea lu a wanye u cuku yô, ka keng u lu nôngon kpoghuloo je wer nana seer nan jighjigh. Nahan fa wer doo Yehova a we kpishi. (Dut. 6:6, 7) Wan wou una va hiin u kaven kwagh yô, una gba pinen we mbampin sha kwagh u atesen a Bibilo kpoghuloo. Ikyav i tesen yô, una lu pinen we er i hii ve Yehova a vende ér se de eren akaa agen ga yô.

2 Sha hiihii la, alaghga ishima ia za u iyol sha mbampin mba wan wou. Sha ci u alaghga u hen wer a na Yehova jighjigh kua Bibilo kuma ga. Nahan kpa, jighilii yô, mbayev ka vea nguren vesen yô, i gba u vea pinen mbampin sha er vea seer nan jighjigh yô. (1 Kor. 13:11) Nahan ityôkyaa ngi i ishima ia nyian we sha mbampin vev ga. Shighe u wan wou nan lu pinen we akaa a a tsum nan yô, u fatyô u tôôn shighe la wasen nan wer nana seer fan u henen kwagh. Nahan kwagh la una wase nan u seer nan Aôndo kua Bibilo jighjigh.

3. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

3 Ken ngeren ne, se lu timen sha igbenda i mbamaren vea fatyô u tesen mbayev vev sha er (1) vea seer nan Aôndo kua Bibilo jighjigh, man (2) vea nenge er i doo u vea dondo atindi a Bibilo a a tese akaa a i doo u vea er ga la, kua (3) er vea fa u pasen mbagenev atesen a Bibilo yô. Shi se time sha atôakyaa a i doo u mbayev vea pinen mbampin la, shi se tese sha ikyav sha akaa agen a mbamaren vea eren vea mbayev vev ve vea fatyô u lamen a mbayev vev sha kwagh u Bibilo i tese yô.

WASE WAN WOU A SEER NAN YEHOVA KUA BIBILO JIGHJIGH

4. Ka mbampin mba nyi nahan wan wou nana fatyô u pinen, man ka sha ci u nyi?

4 Ônov vea gba nan Aôndo jighjigh tsô sha ci u mbamaren vev ka mbananjighjigh yum ga. Yange u due a jighjigh u nan ken uya ga. I mar u cii u va hingir u nan Yehova jighjigh ye. Kape wan wou kpa i lu je la. Nahan alaghga una va hii u pinen we mbampin er mban nahan: ‘Me er nan ve me fa mer Aôndo ngu? Mimi je me fatyô u nan jighjigh a kwagh u Bibilo i ôro?’ Jighilii yô, Bibilo kaa a vese ér doo u se eren kwagh a “mhen” wase shi se ‘tôvon akaa cii.’ (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21) Nahan kpa, u fatyô u wasen wan wou wer a seer nanjighjigh kpa?

5. Ka nyi mbamaren vea er ve a wase wan ve u nan Bibilo jighjigh? (Mbaroma 12:2)

5 Tese wan wou nana nenge er hanma kwagh u Bibilo i ôr cii i lu mimi yô. (Ôr Mbaroma 12:2.) Shighe u wan wou nan lu pinen we akaa a a tsum nan yô, tôô ian la tese nan u keren iwanger sha akaa shon ken ityakeda yase i tôvon kwagh, er Takerada u Tôvon sha Kwagh ú Mbashiada mba Yehova la nahan. A nenge ken takeda shon sha itinekwagh i “Bibilo” la, maa a nenge itinekwagh i “Ka Aôndo A Ne I Nger Ye” la. Nahan una nenge a ikyav i tesen wang er Bibilo i gbe lun di takeda u dedoo u uumace ve nger tsô ga, kpa i lu “mkaanem ma Aôndo” yô. (1 Tes. 2:13) Ikyav i tesen yô, una fatyô u tôvon sha kwagh u gar u Mbaashiria u sha ayange a tsuaa, u i yilan ér Nineve la. Tsuaa la, mbatôvon sha akaa a ken Bibilo mbagenev kaa ér gar u Nineve lu mayange ga. Kpa er ken inyom i 1850 la nahan, mbatôvon sha akaa mbagenev za zua a alôgh a gar u Nineve u tsuaa la shin inya, u tesen ér kwagh u Bibilo i ôr la ka nahan vough. (Sef. 2:13-15) Aluer a soo u fan er mtim u Nineve la lu mkur u kwaghôron u profeti yô, una fatyô u nengen ngeren u a lu a itinekwagh ér, “U Fa Kpa?” la, ken Iyoukura i Novemba 2021. Aluer a tôô kwagh u a hen ken ityakeda yase la a kar sha kwagh u a hen ken ityakeda i i yer ér encyclopedia la kua ityakeda igen i ior ve lumun a mi la yô, una lu a ityôkyaa i seer nan Bibilo jighjigh.

6. Mbamaren vea er nan ve vea wase wan ve u nengen a mimi u kwagh u Bibilo i ôro? Tese ikyav. (Shi nenge foto kpaa.)

6 Wase wan wou a nenge er i hii ve kwagh u Bibilo i tese la i lu mimi yô. Ker akaa a aa wase u u lamen a wan wou sha kwagh u Bibilo shin sha kwagh u nan Aôndo jighjigh yô. U fatyô u tesen nan kwagh sha akaa ne, aluer u za a nan hen ajiir agen, er ijiir i tesen akaa a yiase gayô ijiir i doonashe, gayô ijiir i tesen akaa a ase hen afishi a branci a Mbashiada mba Yehova nahan yô. Ikyav i tesen yô, shighe u u ze a wan wou u za nengen imba ijiir la, shin u lu tesen un ijiir shon sha Intanet yô, u fatyô u tesen un ma tomaveegh gayô ma kwagh u yange er, u Bibilo kpa i ôr yô. Nahan kwagh ne una wase un u nengen er kwagh u Bibilo i er la i lu mimi yô. U fatyô u tesen nan kwagh u iwen igen i i yer ér Moabite Stone la. Iti i Yehova ngi sha iwen ne, man i nger i sha ayange a tsuaa la je, anyom kar hegen 3,000. I ver iwen i Moabite Stone i yange i dugh shin inya kpôô kpôô la hen ijiir i tesen akaa a yiase i i yer ér Louvre Museum la, hen geri u Paris, ken tar u France, ior ka ve zaan her ve za nengen. Shi i hide i er iwen i Moabite Stone la igen i ver hen ijiir i “The Bible and the Divine Name” la, shin Afishi a Shin Itine a Mbashiada mba Yehova, hen Warwick, ken kpentar u New York, ior ka ve zaan her ve za nengen. Kwaghngeren u sha Moabite Stone la pase er tor u Mbamoabi u i yilan un ér Mesha la yange hendan a Iserael yô. Bibilo kpa ôr nahan. (2 Utor 3:4, 5) Aluer wan wou nenge a ikyav i tesen ér kwagh u Bibilo i ôr la ka mimi yô, una seer nan jighjigh.—Nenge 2 Kroniku 9:6.

Lam vea wan wou sha ma kwagh u ior mba sha ayange a tsuaa la er, u a tese ér kwagh u Bibilo i ôr la lu nahan vough yô, sha er kwagh la una wase un u nan Aôndo kua Bibilo jighjigh taveraa yô (Nenge ikyumhiange i sha 6)


7-8. (a) Ka nyi se fatyô u henen ken akaa a igbetar sha gbenda u i er a laa? Tese ikyav. (Shi nenge foto kpaa.) (b) Ka mpin u nyi una wase wan wou una seer nan jighjigh ér hanma kwagh cii ka Aôndo a gbe?

7 Wase wan wou a hen sha ma kwagh u kpilighyol u Yehova a gbe yô. Shighe u u lu zenden vea wan wou hen ijiir i doonashe i ne ze u za nengen yô, wase un a nenge er akaa a igbetar agen ka a wa shi a samber er a we la yô. Er nan ve akaa a igbetar la a lu er a lu la nahana? Wase wan wou a kav er akaa a a nenge a mi ken akaa a igbetar la a tese er i lu or u lun a kwaghfan kpishi yange nan tôô shighe nan er a sha inja nahan yô. Ikyav i tesen yô, mbasainsi time sha akaa a igbetar a ka a wa gbilititi shi a samber er a we nahan la kuma anyom kpishi hegen. Orsainsi ugen iti na ér, Nicola Fameli, a kaa ér, aluer u hii u ôron agbir a ma kwagh u igbetar u a we sha imba gbenda la yemen er a samber a yem la yô, ingyegh ki agbir la ki a lu seer sha alô sha alô. Gbenda u agbir la ka a samber la zua sha ayenge a môm kohol môm hingir uhar, môm kohol uhar hingir utar, uhar kohol utar hingir utaan, nahan zan zan yem ken hemen. Mba yer imba ayenge ne ken zwa Buter ér Fibonacci sequence. U fatyô u nengen a agbir shin ihiange i gbilititi la ken akaa a igbetar kpishi, er azuku asan agen nahan, kua ken akaauma a shin mnger a lun a agbende, er ikwembe man mbaagbum nahan, man ken ikya i imendenev kua ityouv mbi ufaluwa mbagenev mba i yer ve ken zwa Buter ér sunflowers la. a

8 Ken makeranta kpa, alaghga a tese wan wou gbenda u akaa a igbetar agen ka a wa la. Ikyav i tesen yô, ikyon kpishi ka ia vesen yô, i samber. Itine ka ia vesen yô, agbaa a vesen a due, maa agbaa a vesen la a ta agbaa a kiriki, agbaa a kiriki la maa a wa ahu. Mba yer gbenda u kon ka u wa nahan ne ken zwa Buter ér fractals. Akaa a igbetar agen kpa ka a wa sha imba gbenda la nahan. Kpa ka an nan er akaa shon ér a lu nahana? Aluer wan wou hen sha akaa a kpilighyol a Yehova a gbe la yô, kwagh la una wase un u seer nan jighjigh er hanma kwagh cii i lu Aôndo a gbe yô. (Heb. 3:4) Shi er wan wou a lu vesen la, a gba u shi u wase un u kaven er i hii ve i gbe hange hange u se kuran atindi a Aôndo yô. U er kwagh ne nena? U fatyô u pinen un wer, “Aluer ka Aôndo a gbe se yô, u nenge wer a hemba fan er se eren kwagh ken uma wase ve a saan se iyol la ga zee?” Maa u pase un er Aôndo a ne se Bibilo ér i tese se akaa a se eren ve a saan se iyol yô.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

Akaa a igbetar a doonashe a se nengen a mi ne, ka an nan er a a lu nahana? (Nenge ikyumhiange i sha 7-8)


WASE WAN WOU A KAV ER I HII VE I DOO U SE KURAN ATINDI A BIBILO YÔ

9. Ka nyi ia na ve alaghga wan wou nana pine u mpin sha kwagh u atindi a Bibilo?

9 Aluer tsume wan wou er i hii ve Bibilo i kaa ér se de eren akaa agen ga yô, nôngo kav er i hii ve kwagh shon a tsume nan yô. Tsume nan ka sha ci u nan na jighjigh ér kwagh u Bibilo i ôr la ka mimi ga, shin ka sha ci u nan ngu fan er nana pase mbagenev atesen a Bibilo ga shinii? A lu nahan shin a lu nahan ga kpa, nôngo nana kav er i hii ve i doo u se kuran atindi a Yehova yô. U fatyô u eren kwagh ne sha u henen kwagh a nan ken takeda u Lu Uma Gbem! la. b

10. U er nan ve u wase wan wou nana fa kwagh u nana er ve nana ya ijende a Yehova kôôsôô?

10 Wase wan wou a hen u yan ijende a Yehova kôôsôô. Shighe u u lu henen Bibilo a wan wou yô, pine nan mbampin mba ken takeda u Lu Uma Gbem! la, shi lam vea nan sha akaa a i tese ikyav sha mi ken takeda shon la, sha er u kav mnenge u nan sha akaa kposo kposo yô. (Anz. 20:5) Ikyav i tesen yô, ken ityough ki sha 8 la, i kaa ér Yehova ngu er ka ijende yase i i we se ikyo, i i umbur se akaa a aa fatyô u wasen se shi kuran se nahan. U lamen vea nan sha 1 Yohane 5:3 ne been yô, u fatyô u pinen nan wer, “Er se fe ser Yehova ka Ijende yase i dedoo nahan yô, doo u se nenge hanma kwagh u a kaa ér se er cii nena?” Alaghga u nenge wer mpin la ngu hange hange ga, kpa aluer u pine wan wou yô, kwagh la una wase un u nengen er Aôndo a we se atindi i lu sha ci u se doo un ishima yô.—Yes. 48:17, 18.

11. U er nan ve wan wou una kav er i hii ve i doo u una dondon kwaghwan u Bibilo? (Anzaakaa 2:10, 11)

11 Tese wan wou er ka sea dondon akaawan a Bibilo ve i wase se yô. Shighe u ne lu ôron Bibilo shin timen sha ivur i sha iyange la imôngo yô, ter nen igbenda i akaawan a Bibilo a wase ne hen tsombor wen la. Ikyav i tesen yô, wan wou nenge ér ka a inja u eren tom sha gbashima shi ôron kwagh sha mimi kpa? (Heb. 13:18) Shi u fatyô u pasen un er ka sea dondon akaawan a Bibilo ve kwagh la a wase se u lun gbang gbang shi i saan se iyol yô. (Anz. 14:29, 30) Aluer a kav er i doo u se eren kwagh u Bibilo i tese la yô, una hemba soon u dondon kwaghwan u Bibilo ken uma na.—Ôr Anzaakaa 2:10, 11.

12. Pase gbenda u anmgbian ugen a tesen wan na er i doo u se dondon kwaghwan u Bibilo yô.

12 Anmgbian ugen ken tar u France, iti na ér Steve, a pase er un vea kwase na ve wase wan ve Ethan, u a lu anyom 16 la yô. Ve tese un er atindi a Yehova a we se la i lu sha ci u se doo un ishima yô, ve kaa ér: “Ka se pine un ser, ‘Er nan ve Yehova a soo ér se kuran atindi a na? Atindi a Yehova a we se la tese ér se doo un ishima nena? Yange wea dondo kwaghwan la ga nahan, ka nyi yange ma i ere?’” Iliam ne wase wan ve Ethan seer nan jighjigh ér kwagh u Yehova a kaa cii ka u vough. Steve shi kaa ér: “Se soo ser se wase Ethan a nenge er kwaghfan u ken Bibilo la a hembe kwaghfan u uumace ica je yô.”

13. Mbamaren vea fatyô u tesen wan ve u dondon akaawan a Bibilo nena? Tese ikyav.

13 Tese wan wou u dondon akaawan a Bibilo. Ikyav i tesen yô, alaghga a na wan wou asaimenti ken makeranta ér a ôr takeda. Alaghga i ôr akaa ken takeda la a tesen ér doo u se dondon ikyav i mbaeren akaa a hôngorough kua mbanyoon ishima. Nahan u fatyô u kaan a wan wou wer a hen ase er ior ka vea ôron shin vea eren ambaakaa la ve i lu Yehova ken ishima la. (Anz. 22:24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Kwagh ne una wase un u nengen er i hii ve i doo u se ungwan imo i Yehova yô. Shi aluer tica na la shin mbayev mba ken makeranta na mbagenev pine un mnenge na sha kwagh u takeda la kpa, una fatyô u pasen ve atesen a Bibilo.

TESE WAN WOU U LAMEN A IOR SHA ATESEN A BIBILO

14. Ka itinekwagh i nyi nahan alaghga a cier wanye iyol u lamen sha mi vea mbageneve, man ka sha ci u nyi?

14 Ashighe agen yô, alaghga a cier mbayev iyol u ôron mbagenev akaa a ve hen ken Bibilo la. Ikyav i tesen yô, alaghga a cier ve iyol u lamen zum u i pine ve ityôkyaa i ve vende u nan jighjigh a ityesen i i kaa ér akaauma cii gba duen iyol i a tsô la. Sha ci nyi? Alaghga atica a wan wou aa ôr ér kwagh u ityesen la i kaa la ka mimi, ka kwaghhir ga. Wea lu ormaren yô, u er nan ve u wase wan wou una lu a vangertiôr ér akaa a nan ne jighjigh a mi la ka a mimi?

15. Ka nyi ia wase wanye u seer lun a vangertiôr sha atesen a nan ne jighjigh a mi laa?

15 Wase wan wou a seer lun a vangertiôr sha atesen a a ne jighjigh a mi la. Er wan wou a fe mimi sha kwagh u akaa a igbetar yô, ityôkyaa ngi i una cia ashe ga. (2 Tim. 1:8) Jighilii yô, mbasainsi je kpa kav ér uma yange gba hiin tsô ga, shin akaauma gba duen iyol i a tsô ga. Ve nenge a ikyav i tesen ér mimi je or u fan kwagh nan ngu, u nan gbe akaauma a se nengen a mi, a a we kimi kpelegh kpelegh ne yô. Sha nahan yô, ve na jighjigh a kwagh u i tesen ken imakeranta kpishi sha tar ér akaauma cii gba duen iyol i a tsô la ga. Kwagh ugen u alaghga una wase wan wou u seer nan jighjigh shi cian ashe ga yô, ka u keren fan er i hii ve anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev ve ne jighjigh ér i gba a gba akaauma la. c

16. Mbamaren vea wase wan ve nena ve nana fa u pasen mbagenev er i hii ve nan ne jighjigh ér ka Aôndo a gbe akaa? (1 Peteru 3:15) (Shi nenge foto kpaa.)

16 Wase wan wou a fa u pasen mbagenev er i hii ve a ne jighjigh ér ka Aôndo a gbe akaa yô. (Ôr 1 Peteru 3:15.) Shi kwagh u una wase u yô, time sha ngeren mba sha jw.org mba ve er kwagh sha itinekwagh i ityesen i i kaa ér akaauma cii gba duen iyol i a tsô la vea wan wou imôngo. Ne lamen sha kwagh ne cii yô, wan wou una tsua gbenda u a nenge ér una pase mbagenev kwagh ve vea kav er i lu Aôndo a gbe akaa cii la. Maa kar iyol vea na er una pase mbagenev kwagh sha gbenda u a tsough la yô. Umbur un wer, ityôkyaa ngi i una gba anyiman vea mbayev mba sha makeranta na ga. Kaa a na wer, aluer or lumun u keghen ato a na kpa, a de ôron akaa kpelegh kpelegh sha itinekwagh i a lu lamen sha mi la ga. Kpa a lam sha gbenda u a taver nan u kaven ga yô. Ikyav i tesen yô, alaghga wanye u ken makeranta na nana kaa ér: “Ka m na jighjigh a kwagh u m nenge a mi yô, kpa Aôndo yô, mayange je m ngu a nenge a na ga.” Alaghga wanye u civir Yehova nana kaa a nan ér: “Tôô ase wer, u ngu zenden ken ikyô igen ica a geri, maa u za asegh sha ijôr i i time shi i maa sha awen tsembelee yô. Nahan u kaa wer nyi? U kaa wer or time a time ijôr la, man ka or u nan lu a kwaghfan yô. Kape tar u se tem sha mi ne, kua akaauma a a lu sha mi la cii kpa i lu je la. I gba a gba akaa ne!”

Shighe u u lu pasen mbayev mba sha makeranta wou kwagh yô, lam a ve sha gbenda u a taver ve u kaven ga yô (Nenge ikyumhiange i sha 16-17) d


17. Mbamaren vea wase wan ve u fan igbenda i pasen mbagenev akaa a Bibilo i tese la nena? Tese ikyav.

17 Wase wan wou nana fa igbenda i pasen mbagenev kwagh u Bibilo i tese yô. (Rom. 10:10) U fatyô u kaan a nan wer, u tesen mbagenev Bibilo la ka inja vough er u henen ityogholough ki kuhwan nahan. Sha hiihii la, or u henen ityogholough ka nan kar iyol u kuhwan ki sha atsam a a taver ga yô. Shighe a karen yô, i kera lu nan ican u kuhwan ga. Kape wanye kpa nana fatyô u hiin u pasen mbagenev kwagh sha gbenda u taver ga je la. Ikyav i tesen yô, nana fatyô u pinen wanye ugen ken makeranta u nan la ér: “U fa er mbainjinia mba varen iwa ka ve nenge ikyav ken akaa a igbetar ve ve hide ve var kwagh kpa? De m tese u vidio igen i doon tsung.” Una tesen wanyemakeranta la vidio igen ken uvidio mba ve lu a itinekwagh ér I Gba a Gbaa? la yô, una kaa a nan ér: “Aluer orsainsi je kpa mba wuese nan sha kwagh u nan nenge ikyav ken ma kwagh u igbetar nan hide nan var la yô, ka an a gema a wuese nan sha kwagh u igbetar laa?” Alaghga mpin ne una mgbegha wanyemakeranta la nana soo u seer henen kwagh u Yehova.

ZA HEMEN U WASEN WAN WOU A SEER NAN JIGHJIGH

18. Ka nyi mbamaren vea za hemen u eren sha er wan ve nana seer nan Aôndo jighjigh?

18 Se mba ken tar u ior kpishi ve ne Yehova jighjigh ga yô. (2 Pet. 3:3) Sha nahan yô, mbamaren, shighe u ne lu henen Bibilo a ma wan wen yô, taver nen nan ishima nana time sha atineakaa a aa wase nan nana seer nan Mkaanem ma Aôndo jighjigh shi kuran atindi a na a perapera la yô. Wase nen nan nana seer timen sha akaa la zan shimi. Shi nana fa u lamen a mbagenev sha akaa a kpilighyol a Yehova a gbe la, sha er nana seer nan Aôndo jighjigh yô. Shi wase nen nan nana kav akaaôron a profeti a a hila kur sha mi la. Man u hemban cii yô, eren nen msen vea wan wen imôngo, shi eren nen msen sha ci na kpaa. Aluer ne mba eren nahan yô, ka keng Yehova una ver iniôngon yen i ne lu wasen wan wen ner a seer nan jighjigh la doo doo.—2 Kron. 15:7.

ICAM 133 Civir Yehova Er u Lu Iyev Ne

a Wea soo u seer fan kwagh ne yô, nenge vidio i sha jw.org i i lu a itinekwagh ér The Wonders of Creation Reveal God’s Glory—Patterns la.

b Aluer wan wou hen takeda u Lu Uma Gbem! la bee yô, u fatyô u hiden henen mtom magen ken vegher u sha 3 man 4 la, ma ma tim sha kwagh u atindi a Bibilo a perapera la yô.

c Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “Why We Believe in a Creator” la ken Awake! u Setemba 2006. Shi nenge antakeda u The Origin of Life—Five Questions Worth Asking la kpaa. Wea soo u nengen ikyav sha akaa agen yô, nenge uvidio mba sha jw.org mba sha itinekwagh i i kaa ér Viewpoints on the Origin of Life la.

d NGEREN U PASEN FOTO: Wanye ugen u a lu Orshiada yô, ngu tesen wan ugen ken makeranta na u a soo kwagh u agirgi a i yer ér drone la yô vidio igen ken uvidio mba ve lu a itinekwagh ér “I Gba a Gbaa?” la.