1. Sha ayange a i ngeren Bibilo la, beredi lu ior kwagh u vesen nena?

 BEREDI yange lu kwaghyan môm ken akaayan a vesen a ior kpishi yaan sha ayange a tsuaa la yô. (Gen. 14:18; Luka 4:4) Er “beredi” lu kwaghyan u vesen sha ayange la yô, ashighe agen Bibilo ka i yila kwaghyan jimin cii ér beredi. (Mat. 6:11; Aer. 20:7) Yesu yange er uivande mbagenev uhar mba i fe ve wuee yô, sha beredi. (Mat. 16:9, 10) Ivande i môm la i nger kwagh u i ken Yohane ityough 6. Se lu timen sha ivande shon, nahan se zua a akaawan a se fatyô u dondon nyian yô.

2. Ka hanma shighe yange gba u a na ior udubu imôngo kwaghyana?

² Yange mbaapostoli mba Yesu mba za hidi kwaghpasen yô, ve nyôr tso vea Yesu ve per Zegemnger u Galilia ér vea za mem. (Mar. 6:7, 30-32; Luka 9:10) Ve za nyôr hen haregh u Betesaida, hen an-jiir u or môm lu her ga yô. Kpa ior ungwa ér Yesu ngu hen ijiir la. Nahan ica i gbe ga yô, ior va nyôr her udubu imôngo ér vea nenge a Yesu. Kpa Yesu kenger ve dang ga. Yange wa ishima, tôô shighe tese ve kwagh u Tartor u Aôndo, shi bee mbagenev mba ve lu uange la iangev vev. Ime ngi ngur wan yô, mbahenen mba Yesu gba henen er a er ve ikpelaior la cii ia zua a kwaghyan yô. Alaghga mbagenev ken ikpelaior la lu a akaayan kpuaa. Kpa mbagenev kpishi gba u vea yem ken agar a hen ijiir la vea za yam kwaghyan. (Mat. 14:15; Yoh. 6:4, 5) Yesu una er nena?

YESU NA IOR UDUBU IMÔNGO KWAGHYAN SHA IVANDE

3. Yesu yange kaa ér mbaapostoli nav ve er nyi sha ci u ikpelaior i lu vea ve laa? (Shi nenge foto u sha igbende.)

³ Yesu kaa a mbaapostoli ér: “Ve de gbe yemen nahan ga, na nen ve kwagh ve ya.” (Mat. 14:16) Lu inja er a fatyô u eren kwagh la ga yô, sha ci u nomsombaiorov tseegh kuma er 5,000  nahan. Man aluer i wa kasev man mbayev ker je yô, alaghga yange ior kuma er 15,000 nahan, mba gba u a na ve kwaghyan yô. (Mat. 14:21) Tsô Anderia kaa ér: “Wanye ugen ngu heen a ikpenberedi itian, i i er sha barli yô, kua ishu ihiar. Kpa ngula di nahan kuma u nan ikpelaioro?” (Yoh. 6:9) Lu atsanaior kua mbagenev yaan beredi u i er sha barli ye. Ishu i kpuaa la kpa alaghga i shighe i bar shi i uma. Bee kera yô, ishu i wannomso la lu a mi la kpa kuma i ior kpishi vea ya ga!

4. Ka nyi se fatyô u henen ken Yohane 6:11-13? (Shi nenge ufoto kpaa.)

⁴ Yesu yange soo u tesen zegeikpelaior la er un ngohol ve sar sar yô. Nahan a kaa a ve ér ve tema inya akum akum sha toho u u lu her la. (Mar. 6:39, 40; ôr Yohane 6:11-13.) Yesu maa er msen sugh Ter na sha beredi man ishu la. Yesu er kwagh ne u tesen ér ka Aôndo jighilii a ne kwaghyan la ye, shi un sugh un sha kwaghyan shon. Doo u se dondo ikyav i Yesu ne sha u eren msen sha kwaghyan cii yan ye, aluer se mba se tseegh shin se mba vea mbagenev je kpaa. Yesu maa kaa ér i kar ior kwaghyan la. Nahan ior ya kwaghyan la zan zan hanma or ide. Er kwaghyan la ngee kpishi yô, ikpelaior la fatyô u yan been ga. Kpa Yesu soo ér i haa kwaghyan u neer la kera ga. Nahan a kaa ér i kohol kwaghyan u neer la, sha er a va fatyô u eren kwagh a mi yô. Kwagh ne tese ér Yesu yange eren kwagh a akaa a na sha inja. Nahan a ver se ikyav i dedoo. Wea lu ormaren yô, ôr kwagh u Yesu er ne ken Bibilo a ônov ou, lam nen sha akaa a ne fatyô u henen ker sha kwagh u msen u eren man u ngohol ior sar sar, kua u nan mbagenev akaa a se lu a mi a iyoltangen shio er Yesu nahan la.

5. Yange ior nenge akaa a kpilighyol a Yesu er sha iyange la nahan ve soo u eren nena, man Yesu di gema er nena?

 ⁵ Yange kpiligh ior iyol a uivande mba Yesu er la man er a fe ityesen kpishi yô. Ikpelaior la vande fan er yange Mose ôr ér Yehova ngu tindin profeti u vesen hen a ve yô. Nahan alaghga ve lu henen ér ‘ka Yesu je a lu profeti shon ye.’ (Dut. 18:15-18) Yange vea lu henen je ér Yesu una lu zege tor u una fatyô u nan hanma or ken Iserael kwaghyan yô. Nahan ikpelaior ne gba nôngon ér vea “kôr [Yesu] sha apera vea na un tor.” (Yoh. 6:14, 15) Yesu yange una lumun ér ve na un tor yô, ma lu wan ave sha akaa a patii a Mbayuda mba Mbaroma lu hemen ve la. Kpa Yesu lumun ga. Nahan a er nena? Bibilo kaa a vese ér Yesu “kar her kera, a hide a unde sha uwo un tswen.” Shin er i lu kighir Yesu ér a na un tor nahan kpa, mayange lumun u nyôron iyol ken akaa a patii ga. Kwagh ne tese se kwagh u vesen kpishi!

6. Se dondo ikyav i Yesu la nena? (Shi nenge foto kpaa.)

⁶ Se yô, mayange mbagenev vea kaa ér se na ve kwaghyan shin se bee ve angev sha ivande ga; shin vea ker u veren se tor kpaa ga. Kpa alaghga vea nôngo ér se er pati sha u haan or ishangen gayô se wuese or u ve nenge ér nana lu orhemen u injaa yô. Nahan kpa Yesu ver se ikyav sha kwagh u se er la wang. Yange venda u wan ave sha akaa a patii je va ôr ken masejime ér: “Tartor wam ka u shin tar ne ga.” (Yoh. 17:14; 18:36) Er se lu Mbakristu yô, gba u se henen kwagh shi se eren kwagh er Yesu nahan. Ka Tartor la se suen u, shi se pasen  kwagh u u, shi se sônon ser u va ye. (Mat. 6:10) Akaa agen kpa nga a se fatyô u henen ken ivande i Yesu na ior kwaghyan la yô.

KWAGH U IKPENBEREDI LA I TESE YÔ

7. Ka nyi Yesu yange ere, man mbaapostoli nav er nena? (Yohane 6:16-20)

⁷ Yesu yange ne ikpelaior la kwaghyan been kera yô, a kaa a mbaapostoli nav ér ve nyôr tso ve hide ve yem ken Kapernahum. Mba moughon u hiden yô, un kar hen ijiir la kera yem sha uwo, sha er ikpelaior la i de kôron un naan un tor ga yô. (Ôr Yohane 6:16-20.) Er mbaapostoli lu peren zegemnger la, ijeverahumbe za mough taveraa gba kpianger a mngerem. Ica i gbe ga yô, ve nenge Yesu lu zenden sha kwavmnger van. Tsô Yesu kaa a Peteru ér un kpa a zende sha kwavmnger. (Mat. 14:22-31) Kpa Yesu va nyer shin tso je maa ijeverahumbe la de. Kwagh ne yange kpiligh mbahenen iyol je ve kaa ér: “Mimi je, u ngu wan u Aôndo.” a (Mat. 14:33) Doo kpishi er yange mbahenen ôr kwagh ne shighe u ve nenge Yesu na ikpelaior kwaghyan sha ivande la ga, kpa lu shighe u ve nenge zende sha kwavmnger la yô. Marku yange seer ôron kwagh sha kwagh u er ne vighe vighe, a kaa ér: “Kwagh ne kpiligh [mbaapostoli] iyol tsung, gadia shin er un u na ior ikpenberedi la lu a tahav mbu shi eren ivande ne nahan kpa, ve kav ga, sha ci u asema lu a bugh ve u kaven nahan ga.” (Mar. 6:50-52) Inja na yô, Yehova yange na Yesu tahav mbu eren akaa agen kpaa, lu u nan ior kwaghyan tseegh ga, kpa mbahenen nav fa nahan ga. Nahan kpa, ica i gba ga tsô, Yesu shi lam sha kwagh u ivande i na ior kwaghyan la, shi a tese se kwagh ugen u se fatyô u henen yô.

8-9. Lu nyi i na ve ikpelaior la lu keren Yesu? (Yohane 6:26, 27)

⁸ Ikpelaior i Yesu na i kwaghyan la yange i hemba veren ishima u zuan a akaa a iyolough a kwagh gba ve a mi la shi kuren asaren a ve. Se ôr nahan sha ci u nyi? Sha ci u mba ker ken sev mbugen yô, ve kav er Yesu kua mbaapostoli nav yem yô. Ikpelaior la maa nyôr utso mbagenev mba ve mough ken Tiberia ve va hen ijiir la yô, ve gba yemen ken Kapernahum u za keren Yesu. (Yoh. 6:22-24) Ve lu keren Yesu nahan lu sha ci u ve soo u seer ungwan kwagh u Tartoro? Ei. Jighilii yô, yange ve lu henen sha kwagh u kwaghyan u iyolough u kwagh gba ve a mi la. Er nan ve se fe?

⁹ Nenge kwagh u yange za hemen shighe u ikpelaior la za kohol Yesu ikyua a Kapernahum la. Yesu ôr a ve wang ér ka sha ci u kwaghyan u iyolough ve ve hen a na ye. Er ikpelaior la ‘ya ikpenberedi la ide’ nahan kpa, Yesu kaa a ve ér kwaghyan la ka “kwaghyan u ka a saa ishe ne.” Yesu maa wa ve kwagh ér ve ker i lu “kwaghyan u una lu her zan zan una kar nan uma u tsôron” la. (Ôr Yohane 6:26, 27.) Yesu kaa ér Ter na, una na ve kwaghyan la. Er ior mbara ungwa ér kwaghyan ngu u una fatyô u nan ve uma u tsôron yô, adooga kpiligh ve iyol kpishi! Ka nyi kwaghyan je ia fatyô u nan or uma u tsôrono, man lu u ior mbara vea zua a kwaghyan shon nena?

10. Ka nyi yange gba u Mbayuda vea er ve vea “zua a uma u tsôrono”?

¹⁰ Alaghga yange Mbayuda mban soo u fan kwagh u vea er ve vea zua a kwaghyan la yô. Shin alaghga ve lu henen sha kwagh u Atindi a Mose kaa ér gba u vea kuran yô. Nahan kpa, Yesu kaa a ve ér: “Kwagh u Aôndo a soo yô, ka u ne na un u a tindi la jighjigh.” (Yoh. 6:28, 29) Yange gba u vea na Yesu u Aôndo tindi la jighjigh sha er vea “zua a uma u tsôron” yô. Jighilii yô, Yesu yange vande ôron kwagh  sha kwagh ne. (Yoh. 3:16-18, 36) Shi lu u una va ôr akaa agen kpaa a se er ve se fatyô u zuan a uma u tsôron yô.—Yoh. 17:3.

11. Mbayuda yange ve tese ér kwagh gba ve a kwaghyan u iyolough tseegh nena? (Pasalmi 78:24, 25)

¹¹ Mbayuda mbara yange ve lumun a kwagh u Yesu lu tesen ve ér ve er sha er Aôndo una lumun ve la ga. Ve pine un ér: “Ka nyi ivande u lu a mi u eren wer se nenge, se na u jighjigh?” (Yoh. 6:30) Maa ve gba kaan ér yange i na uter vev mba sha ayange a Mose la mana sha ivande, man lu kwagh u ve yaan hanma iyange yô. (Neh. 9:15; ôr Pasalmi. 78:24, 25.) Kwagh ne tese wang ér yange kwagh gba ve a kwaghyan u iyolough tseegh. Shin er Yesu ôr kwagh u “kwaghyan u mimi u a dugh sha,” u una fatyô u nan ve uma u tsôron, u mana yô fatyô u nan ve ga la nahan je kpa, ve kera pine un inja i kwagh u lu ôron la ga. (Yoh. 6:32) Yange ve hemba veren ishima sha akaa a iyolough a kwagh gba ve a mi la je yô, ve kera kegh ato a kwagh u Yesu lu nôngon ér una tese ve ve kav gbenda u vea fatyô u zuan a uma u tsôron la ga. Ka nyi se hen ken kwagh ne?

KWAGH U I GBE U SE HEMBA VEREN ISHIMA SHA MI YÔ

12. Yesu yange tese kwagh u a hemba lun kwagh u vesen la nena?

¹² Kwagh u vesen u se fatyô u henen ken Yohane ityough 6 yô, ka un ne: Gba u se hemba veren ishima u ungwan imo i Aôndo shi yan ijende a na. Umbur wer Yesu yange ôr kwagh ne shighe u Satan lu meen un la, a kaa ér: “Ka sha beredi tseegh or a lu uma ga, kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh hen Yehova yô.” (Mat. 4:3, 4) Yesu yange ôr ken Ityesen i sha Uwo la er i gbe hange hange u se ya ijende vea Aôndo kôôsôô yô. (Mat. 5:3) Nahan doo u se pine iyol yase ser, ‘Gbenda u m eren kwagh la tese ér ijende i m ye vea Yehova la hemba gban mo kwagh aa u kuren asaren a am kpa?’

13. (a) U yan kwagh ka kwaghbo ga sha ci u nyi? (b) Paulu yange ta se icin ér nyi? (1 Mbakorinte 10:6, 7, 11)

¹³ Ka kwaghbo u sônon ser se lu a akaa a kwagh a gbe se a mi la shin lun a a ga. (Luka 11:3) Bibilo kaa ér doo u ‘or a ya kwagh shi nana̱ ma kwagh shi a kpe uma u nan iyol ken tom u nan u sha ican la,’ shi i kaa ér ‘kwagh ne ka hen Aôndo a dugh ye.’ (Orpa. 2:24; 8:15; Yak. 1:17) Nahan kpa, gba u se wa ikyo sha er akaa a iyolough a hemba gban se kwagh ga yô. Apostoli Paulu yange ôr kwagh ne ken washika u nger hen Mbakristu mba ve lu hen shighe u zurum u a tim gar u Yerusalem la. Yange ôr akaabo a Mbaiserael er shighe u ve lu ken taaikyôngo la, kua kwagh u ve er shighe u ve lu ikyua a Uwo u Senai la. Shi a ta Mbakristu icin ér ‘i de saren ve u eren akaabo, er yange sar Mbaiserael u eren a nahan ga.’ (Ôr 1 Mbakorinte 10:6, 7, 11.) Yehova yange na Mbaiserael kwaghyan sha ivande, kpa er ve lu mbawan hua yô, ve hingir u eren akaabo (Num. 11:4-6, 31-34) Er Mbaiserael hide lu civir wanbua u ve er la yô, tese ér yange ve hemba veren ishima u yan kwagh shi man kwagh shi ember, a u ungwan imo i Yehova la. (Eks. 32:4-6) Paulu yange ôr akaa a Mbaiserael er ken ijime la u tan Mbakristu mba sha ayange la icin cii ve i va mase timin Yerusalem ken inyom i 70 la ye. Se kpa se mba sha shighe u ica a gba ga tsô a tim tar ne kera yô. Nahan gba hange hange u se dondo kwaghwan u Paulu ne sha er se er ibumekwagh u Mbaiserael er la ga yô.

14. Ka nyi se lu veren ashe a mi shighe u tar u he ua va laa?

¹⁴ Yesu yange kaa ér sea eren msen yô, se sôn ser Aôndo a na se “kwaghyan nyian, u se ya ken iyange ne cii yô.” Shi a kaa ér se sôn ser i er ishima i Aôndo “shin tar kpaa, vough er i eren sha nahan.” (Mat. 6:9-11) U hen wer shighe la tar ua lu nena? Bibilo tese ér ishima  i Aôndo yô, ka u kwaghyan u dedoo kpa a lu shin tar. Yesaia 25:6-8 kaa a vese ér shighe u Tartor u Yehova ua lu hemen tar la, kwaghyan u injaa una lu kpishi. Shi Pasalmi 72:16 tsenga ôron ér: “Iyiav mbi̱ ngee shin tar sha ityouv mbi iwoov je kpaa, asagher a mbi a̱ hingir war war.” U ngu veren ashe keghen shighe u u va er kwaghyan u hemban doo we, shin kwaghyan u i lu je u lu a vande eren ga yôô? Shi u fatyô u veren ashe keghen shighe u u va er sule u wain, shi u maan wain u doon tsung kpaa yô. (Yes. 65:21, 22) Man kape hanma or shin tar nana lu a akaa a doon tsung ne je la.

15. Ka nyi mba a va nder ve shin ku la vea hene? (Yohane 6:35)

¹⁵ Ôr Yohane 6:35. Hide hen ase sha kwagh u ior mba yange Yesu na ve beredi kua ishu ve ya la. Shin er alaghga mbagenev kpishi ken a ve na Yesu jighjigh ga nahan kpa, alaghga a va nder ve shin ku, nahan u fatyô u nengen a ve mbagenev. (Yoh. 5:28, 29) Kpa a gba u vea kav inja i kwagh u Yesu ôr ne, a kaa ér: “Mo m ngu kwaghyan u nan uma. Hanma or u nan ve her a mo yô, mayange ijen ia kera kôr nan ga.” A gba u vea na jighjigh ér Yesu yange na uma na sha u paan ve. Shighe la, mba a nder ve shin ku mbara kua mbayev mba a mar ve ken tar u he la cii, a gba u vea hen kwagh u Yehova shi vea fa awashima na. A saan se iyol kpishi u tesen ve akaa a doon tsung ne! Tom u wasen ve u yan ijende a Yehova la ua doo se je, a hemba u yan akaayan a doon tsung a se va yaan ken tar uhe la.

16. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren u a dondo laa?

¹⁶ Se time sha akaa agen a i ôr ken Yohane ityough 6 la, kpa Yesu yange lu a akaa agen kpishi a ôron sha kwagh u “uma u tsôron” la. Yange gba u Mbayuda mba Yesu lu lamen a ve la vea kegh ato tsembelee a kwagh u lu ôron ve la. Kape se kpa i gbe u se kegh ato je la. Akaa agen kpa nga a Yesu ôr ken Yohane ityough 6 yô. Se lu timen sha mi ken ken ngeren u a dondo la.