1. Anmgbianev mba Yosev yange ve gba un iyuhwe nahan lu nyi i za hemen hen tsombor ve?

YAKOB yange soo ônov nav cii, nahan kpa Yosev u lu anyom 17 la hemba doon un ishima. Nahan anmgbianev mba Yosev yange ve er nena sha kwagh ne? Yange ve gba un iyuhwe, man iyuhwe la na ve hingir u kôron un ihyom. Yosev yange er kwagh môm u una na ve anmgbianev nav vea kôr un ihyom ga. Nahan kpa, anmgbianev nav mban tôô un tee ken kpan, shi ve za tsugh ter ve ér ka ma inyamkyume i woo wan na u a hembe doon un ishima ne ye. Iyuhwe ve ne na bem kera lu hen tsombor ve ga, shi ter ve kpa ure tsung.—Gen. 37:3, 4, 27-34.

2. Sha kwagh u Mbagalatia 5:19-21 a er yô, er nan iyuhwe i lu kwagh u bo yumu?

² Ken Ruamabera yô, i ter iyuhwe shin kwaghtômon * ken “aeren a iyolough” a bo a aa bunde or u nyôron Tartor u Aôndo yô. (Ôr Mbagalatia 5:19-21.) Ashighe kpishi ka iyuhwe ka i na ve aeren a bo agen er ihyom i kôron man ayôôso kua ishimanyoon nahan a hingir u duen ye.

3. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

³ Kwagh u anmgbianev mba Yosev la tese er iyuhwe ka i vihi ikyaryan shi i na bem a bee hen tsombor sha eleghee yô. Shin er alaghga se er kwagh u anmgbianev mba Yosev er la ga nahan kpa, se cii ishima yase ngi a mshi shi i wa atseregh. (Yer. 17:9) Ka nahan ve se kpa ashighe agen a gba u se nôngo a iyuhwe i i lu se ken vanger la ye. De se nenge sha akav agen a ken Bibilo  a i doo u se dondo ga yô, nahan aa wase se u fan kwagh u una er ve alaghga iyuhwe ia hii u wan amishe ken ishima yase yô. Maa se time sha akaa a se er jighilii sha er se palegh iyuhwe, se gema se ker bem yô.

4. Ka nyi yange i na ve Mbafiliti gba Isaka iyuhwe?

⁴ Zum u or lu yôugh yôugh yô. Isaka yange lu zegeor, nahan Mbafiliti gba un iyuhwe sha ci u lu zan ikyura yum. (Gen. 26:12-14) Yange ve cir azôr a Isaka tsuen mngerem shimi naan uzendenya nav la kpaa. (Gen. 26:15, 16, 27) Nyian ne, or ka nana nenge ér orgen nan hemba ngun a kwagh ave a nan yô, nan hii u gban or shon iyuhwe, er Mbafiliti kpa yange ve er nahan. Ka ve tômon akaa a mbagen ve lu a mi la tseegh ga, kpa ve keren gbenda u vea nôngo ior mbara ve de kera lun a akaa shon ga yô.

5. Mbahemenev mba kwaghaôndo yange ve gba Yesu iyuhwe sha ci u nyi?

⁵ Zum u ior kpishi ve soo kwagh u or yô. Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve gba Yesu iyuhwe sha ci u ior kpishi soo kwagh na yum. (Mat. 7:28, 29) Lu Aôndo tindi Yesu ye, shi Yesu tesen ior mimi. Nahan cii kpa mbahemenev mban yange ve wa Yesu mbaaie mba vihin tsung iyol sha er vea vihi un iti yô. (Mar. 15:10; Yoh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh laa? Gba u mayange se gba or iyuhwe sha ci u nan ngu a aeren a dedoo nahan anmgbianev mba ken tiônnongo soo kwagh u nan yum ga. Kpa doo u se gema se nôngo ser se dondo ieren i nan i dedoo la.—1 Kor. 11:1; 3 Yoh. 11.

6. Diotrefe yange gba mbagen iyuhwe nena?

⁶ Zum u i ne or ityom ken tiônnongo yô. Sha ayange a mbaapostoli la, Diotrefe gba ior mba ve lu hemen ken tiônnongo u Kristu la iyuhwe. Yange “hange un u lun orhemen” ken tiônnongo, nahan lu ôron akaa a bo sha iyol i apostoli Yohane kua anmgbianev mbagen mba ve lu hemen ken tiônnongo la sha er una nôngo ior ve de u nan ve icivir yô. (3 Yoh. 9, 10) Mayange se er imbakwagh i Diotrefe er la ga, kpa alaghga se hii u gban Orkristu ugen iyuhwe sha ci u i na nan ma tom u se lu henen ser a na se yô, hemban je yô, zum u se nenge ser se kpa se fatyô u eren tom shon shin se hemba eren u tsembelee a nan yô.

7. Iyuhwe ia fatyô u eren a vese nena?

⁷ Iyuhwe ngi inja er ka bo toho nahan. Ka ia waan amishe ken ishima yase yô, i taver u wuhen. Aeren a bo agen er iyolmoron man u or wan iyol i nan ikyo tseegh la nahan ka a na iyuhwe i seer wan amishe ken or. Iyuhwe shi ia fatyô u eren kwagh a vese er toho ka u er a iyiav nahan; ia fatyô u himbir aeren ase a dedoo er dooshima man mhôônom kua erdoo nahan. Se hiin u kaven avindir a iyuhegh ken ishima yase je, a gba u se wuhe i kera. Se er nena ve se palegh iyuhwe?

8. Ka aeren a nyi aa wase se u palegh iyuhwe?

⁸ Se fatyô u palegh iyuhwe sha u nôngon lun a ieren i hiden a iyol ijime shi kwagh kuman se. Aluer ishima yase iv a aeren a dedoo ne yô, iyuhwe ia zua a ian i teman ga. Iyolhiden a mi ijime ia wase se, se palegh u nengen ser se hemba mbagen. Or u hiden a iyol ijime nan nengen ér gba u nana hemba lun a kwagh a mbagen ga. (Gal. 6:3, 4) Or u kwagh a kom nan yô, nan keren u seer lun a akaa ga, shi nan tôôn iyol i nan nan karen sha ior mbagen ga. (1 Tim. 6:7, 8) Or u nan hidi a iyol ijime shi kwagh a kom nan yô, ka i saan nan iyol zum u orgen nan zough a kwagh u dedoo yô.

9. Sha kwagh u Mbagalatia 5:16 man Mbafilipi 2:3, 4 a er yô, icighan jijingi una wase se u eren nyi?

⁹ Gba u icighan jijingi u Aôndo una wase se  ve se fatyô u palegh iyuhwe, se gema se hiden a iyol ijime shi kwagh a kuman se ye. (Ôr Mbagalatia 5:16; Mbafilipi 2:3, 4.) Icighan jijingi u Yehova una wase se u tôvon asema ase kua mbamhen asev. Sha iwasen i Aôndo yô, se fatyô u dughun mbamhen mbabov kua iyuhwe ken asema ase kera, geman wan mba injaav. (Ps. 26:2; 51:10) Nenge ase er Mose kua Paulu yange ve palegh iyuhwe nahan i kanshio u wan amishe ken ishima ve yô.

10. Ka nyi yange i er i alaghga ma i na Mose ma hingir u gban mbagen iyuhwe? (Nenge foto u a lu sha igbende la.)

¹⁰ Mose yange hemen ior mba Aôndo shi lu a tahav sha a ve kpishi. Kpa mayange gba mbagen iyuhwe ér ve de luun sha ian i un lu sha mi la ga ze. Ikyav i tesen yô, kwagen la, Yehova pande icighan jijingi u iv Mose a mi la gema na mbatamen mbagen ken Mbaiserael mba ve tile ikyua a tenti u kohol ker la yô. Shighe kar kpuaa yô, Mose va ungwa ér mbatamen uhar mba ve va ken tenti u kohol ker ga la kpa ngohol icighan jijingi, mba ôron kwagh er uprofeti nahan. Zum u Yosua kaa a Mose ér a yange mbatamen mba uhar mbara yô, Mose er nena? Mayange Mose gba ior mbara iyuhwe sha ci u Yehova er kwagh ne a ve yum ga, kpa gema hide a iyol ijime shi saan un iyol sha ci u ve kpaa ve hingir uprofeti yô. (Num. 11:24-29) Ka nyi se fatyô u henen ken ikyav i Mose laa?

11. Mbatamen vea fatyô u dondon ikyav i Mose la nena?

¹¹ Aluer u ngu ortamen yô, i lu nahan i kaa a we ér u tsaase orgen sha er nana er tom u ken tiônnongo u u doo u ishima kpishi vee? Ikyav i tesen yô, alaghga ian i icivirigh i hemen Iyoukura i Henen hanma kasua la doo u ishima kpishi. Kpa aluer u ngu or u hiden a iyol ijime er Mose nahan yô, a kaa ér u tsaase anmgbian ugen sha er nana va hingir u eren tom la kpa u nenge wer u kera gba kwagh ga ze. Kpa a gema a saan we iyol u wasen anmgbian wou la.

12. Mbakristu kpishi nyian mba tesen iyolhiden a mi ijime kua ieren i kwagh kuman ve la nena?

¹² Nenge ase kwagh ugen u anmgbianev mba beenyol mbagenev kpishi ve lu tagher a mi ne. Ve er tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom anyom kpishi. Kpa hegen ne ka vea kuman anyom 80 yô, i gba u vea gema tom la a na mbagen. Mbatamen mba sôron atôônanongo kpa ka vea va kuman anyom 70 yô, ve de tom la a iyolhiden a mi ijime, ve hide ve eren tom ugen u i ne ve yô. Ken ayom a karen ne kpa, anmgbianev kpishi mba yange ve eren tom shin Betel yô, i hide i tindi ve mba za pasen kwagh. Ishima i vihin anmgbianev mba ve vie ken jijingi mban a mba alaghga vea lu eren ityom i yange ve eren la ga.

13. Ka nyi alaghga yange ma i na Paulu ma gba mbaapostoli mba 12 mbara iyuhwe?

¹³ Apostoli Paulu kpa ngu môm ken mba yange ve ver ikyav i dedoo sha kwagh u iyolhiden a mi ijime man ieren i kwagh kuman or la yô. Paulu yange de ér iyuhe i wa un amishe ken ishima ga. Yange er tom u kwaghpasen ne kpoghuloo, kpa ôr mkaanem ma ma tese iyol hiden a mi ijime yô. A kaa ér: “Gadia m hemba gban ijime ken mbaapostoli cii, m kuma u a yilam ér apostoli ga.” (1 Kor. 15:9, 10) Mbaapostoli mba 12 mbara yange ve eren tom u kwaghpasen vea Yesu zum u lu shin tar la, kpa Paulu yô hingir Orkristu ga zan zan shighe u Yesu va kpe shi nder shin ku la. Er i va tsua un ken masejime ér a lu “apostoli u atôatyev” nahan kpa, mayange Paulu zua a ian i icivirigh i lun môm ken mbaapostoli mba 12 mbara ga. (Rom. 11:13; Aer. 1:21-26) Paulu yange yem gban nomso mba 12 mbara iyuhwe shi tômon ér un kpa yange ma un lu kôôsôô a Yesu er ve nahan ga, kpa kwagh u lu a mi la kuma un.

14. Aluer kwagh ngu kuman se shi se mba hiden a iyol ijime yô, ka nyi se ere?

¹⁴ Aluer kwagh kom se shi se mba hidi a iyol  ijime yô, se er kwagh er apostoli Paulu nahan, se naan ior mba Yehova a ne ve tahav la icivir. (Aer. 21:20-26) A tsua mbatamen ér ve hemen ken tiônnongo u Kristu. Er ve yen nahan kpa, Yehova nenge “nomsombaiorov” mbara ér ka “uiyua.” (Ef. 4:8, 11) Aluer se mba nan nomso mban icivir shi se hide a iyol ijime se dondo akaa a ve tese ér se er la yô, se za hemen u lun kôôsôô a Yehova shi se lu ken bem vea Mbakristu mbagen.

15. Ka nyi i gbe u se ere?

¹⁵ Aluer se mba gban mbagen iyuhwe shin ve di mba gban se iyuhwe yô, se fatyô u lun ken bem a ayol a ase ga. Gba u se dugh iyuhwe ken ishima yase kera shi se palegh u eren akaa a a na mbagen vea hii u gban se iyuhwe la. Aluer se soo u dondon tindi u a kaa ér se ‘nôngo tsung se eren akaa a van a bem’ la yô, gba u se er akaa a hange hange ne. (Rom. 14:19) Nahan ka nyi jighilii se er sha er se wase mbagen u palegh iyuhwe, man se za hemen u keren bem nena?

16. Se wase mbagen u palegh iyuhwe nena?

¹⁶ Mnenge wase man gbenda u se eren kwagh la ua fatyô u benden a mbagen sha gbenda u vesen. Tar ne soo ér se ‘eren shagba’ shin se kaan ihyagh a akaa a se lu a mi la. (1 Yoh. 2:16) Kpa kwagh la gem ve a iyuhwe. Aluer se palegh u zeren lamen sha akaa a se lu a mi shin se we ishima u yamen la yô, ior mbagen vea kera gba se iyuhwe ga. Gbenda ugen u se palegh u nan ser mbagen ve gba se iyuhwe  yô, ka sha u eren kwagh sha inja zum u i ne se tom ken tiônnongo yô. Aluer se mba zeren ôron kwagh u ityom i se eren ken tiônnongo yô, se mba wan icigh shin inya ser iyuhwe i vese. Kpa, aluer kwagh u ior mbagen gba se ishima sha mimi shi se mba wuese ve sha akaa a dedoo a ve eren la yô, kwagh la una na kwagh u ve lu a mi la una kuma ve; kwagh ne maa una na bem a gba ken tiônnongo, shi mzough kpaa una lu.

17. Ka nyi anmgbianev mba Yosev yange ve kôrcio u erene, man lu sha ci u nyi?

¹⁷ Se fatyô u nôngon ityav a iyuhwe hemban! Shi nenge ase ikyav i anmgbianev mba Yosev la. Yange ve er kwagh a Yosev dang anyom nga kar kpishi yô, shi ve za zua vea na ken Igipiti. Cii ve Yosev pase anmgbianev nav wang ér ve fa un yô, a hii karen ve sha er una fa aluer ve gema inja yô. Yange tema kwaghyan vea ve, nahan lu hemban nan Benyamin kwaghyan a ve mbagen mbara cii, man Benyamin hemba lun wanye ken ve. (Gen. 43:33, 34) Nahan kpa kwagh môm tese ér yange ve gba Benyamin iyuhwe ga. Kpa ve gema ve tese ér kwagh u anngô ve ne kua ter ve Yakob gba ve ishima kpishi. (Gen. 44:30-34) Er yange anmgbianev mba Yosev kera lu a iyuhwe ken ve ga yô, ve fatyô u nan bem hide lu hen tsombor ve. (Gen. 45:4, 15) Nahan aluer se kpa se dugh iyuhwe ken ishima yase kera vindi vindi yô, se na bem una lu hen tsombor wase man ken tiônnongo cii.

18. Sha kwagh u Yakobu 3:17, 18 a er yô, aluer se er akaa a van a bem yô, ka nyi ia due kere?

¹⁸ Yehova soo ér se palegh iyuhwe i eren, se gema se eren akaa a van a bem. Gba u se nongo kwagh tsung ve se kôrcio u eren nahan ye. Er se hen ken ngeren ne nahan, se mba a iyuhwe ken a vese. (Yak. 4:5) Shi tar u se lu ker ne kpa iv a iyuhwe. Nahan kpa aluer se mba a ieren i hiden a iyol ijime, shi kwagh ngu kuman se shi se mba wuese kwagh yô, iyuhwe ia kera tema ken a vese ga cii. Ieren yase maa ia na bem una lu, nahan se hingir u lun a aeren a dedoo kpishi.—Ôr Yakobu 3:17, 18.