1. Er i nger ken Orpasenkwagh 7:20 nahan, Tor Solomon yange ôr kwagh u mimi ér nyi?

 TOR Solomon yange nger ér: “Ma orperapera môm u shin tar u nan eren kwagh u dedoo nan eren isholibo ga, nan ngu ga.” (Orpa. 7:20) Man ka mimi! Se cii se mba mbaasorabo. (1 Yoh. 1:8) Nahan se cii gba u Aôndo kua uumace mbagenev vea deen se kwaghbo.

2. Ijende you i kôôsôô ka ia de u a kwaghbo nahan, i lu nena?

² Ka keng u umbur shighe u yange u er kwagh u vihin ma ijende you i kôôsôô yô. Yange u soo wer zayol la a bee ne lu ijende her, nahan u zamber a na sha mimi. Yange ijende you la de u kwaghbo sha mimi nahan, lu u nena? Yange ishima gba u shimi shi saan we iyol kpaa! Shin ka nahan ga?

3. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

³ Se soo ser Yehova a hemba lun Ijende yase i kôôsôô, kpa ashighe agen se ôr akaa shin se er akaa a vihin un. Nahan kpa, se fatyô u nan jighjigh ser Yehova kegh iyol u den se kwaghbo sha ci u nyi? Gbenda u Yehova a den se kwaghbo la kaha kposo a gbenda u se uumace se den ior kwaghbo la nena? Ka unô nahan Aôndo a den ve kwaghbo?

4. Er nan ve se lu a vangertiôr ser Yehova kegh iyol u den ior kwaghbo?

⁴ Mkaanem ma Aôndo kaa a vese wang ér Yehova kegh iyol u den ior kwaghbo. Shighe u Yehova pase iyol na hen Mose sha Uwo u Senai la, yange tindi ortyom Na va kaa ér: “TERE,  TERE, Aôndo u mgboughon a mhôônom ma zungwen kua mrumun u sha mhôôn, u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je, u eren a ior udubu imôngo dedoo, u den ifer man tindi u peren man isholibo.” (Eks. 34:6, 7) Yehova ka Aôndo u a lu a erdoo shi a zungwen mhôônom yô. Nahan ka a kegh iyol u den mbaasorabo mba ve gema ishima la kwaghbo.—Neh. 9:17; Ps. 86:15.

5. Pasalmi 103:13, 14 tese ér, er Yehova fa kwagh u uumace vindi vindi yô, ka a er nena?

⁵ Er i lu Yehova a gbe se yô, a fa hanma kwagh wase. Nenge imba la! Yehova fa kwagh u hanma or sha tar vindi vindi. (Ps. 139:15-17) Nahan una fatyô u nengen a hanma myen u se due a mi ken mbamaren asev la cii. Heela tseegh ga, a fa akaa a a er se ken uma ve se hingir u lun or u se lu la cii. Er Yehova a fe kwagh wase vindi vindi yô, ka a er nena? Mfe la ka a na yô, a zungwe se mhôônom.—Ps. 78:39; ôr Pasalmi 103:13, 14.

6. Yehova tese ér sar un u den ior kwaghbo nena?

⁶ Yehova tese ér ka i sar un u den ior kwaghbo. A fa er i lu aeren a Adam, orumace u hiihii la a ne ve se cii se hingir mbaasorabo shi se kpen yô. (Rom. 5:12) Gbenda môm ngu u se fatyô u palegh ku man isholibo i se due a mi ken Adam la ga. Shi se fatyô u yangen mbagenev u eren isholibo shin kpen kpaa ga. (Ps. 49:7-9) Nahan kpa, Aôndo wase u se doo un ishima la zungwe se mhôônom, due a gbenda u paan se. A er kwagh ne nena? Er i pase ken Yohane 3:16 nahan, Yehova tindi wan na u môm môm va kpe sha ci wase. (Mat. 20:28; Rom. 5:19) Yesu kar tile sha ityough yasegh, i wua un sha ci u asorabo a ase sha u paan hanmaor u nan ne un jighjigh cii. (Heb. 2:9) Yange a nyoon Yehova u nengen er Wan na u doon un ishima la kpe ku u nyoon man u kunya la kpen kpen! Sha kpôô yô, luun er Yehova kegh iyol u den se kwaghbo ga yô, yange ma lumun ér Wan na a kpe ga.

7. Ka unô nahan ken Bibilo yange Yehova de ve kwaghbo?

⁷ I ôr kwagh u ior mbagenev kpishi ken Bibilo mba Yehova de ve kwaghbo yô. (Ef. 4:32) Ka an u umburu? Alaghga u umbur kwagh u Tor Manase. Iferor la yange er Yehova kwaghbo sha igbenda i vihin kpishi. Yange hemen ior gbenda u civir mbaaôndo mbaaiev. Shi wua ônov nav, na mbaaôndo  mbaaiev iniav a mi. Shi gba eev mbu aôndo u aiegh ver ken icighan tempel u Yehova je kpaa. Bibilo ôr kwagh na ér: “A er ifer kpishi sha ishigh ki TER, sha u bamen Un.” (2 Kron. 33:2-7) Nahan kpa, Manase va gem ishima sha mimi yô, Yehova de un kwaghbo la. Shi de ér a hide lu tor her. (2 Kron. 33:12, 13) Shi alaghga u umbur kwagh u Tor Davidi, u yange er asorabo a vesen sha ishigh ki Yehova, er idya shi wua or la. Nahan kpa, er Davidi kav isholibo na shi gema ishima sha mimi yô, Yehova de un kwaghbo. (2 Sam. 12:9, 10, 13, 14) Sha kpôô yô, se fatyô u nan jighjigh ser, sar Yehova u den ior kwaghbo. Man er se lu nengen ken ngeren ne nahan, Yehova den se kwaghbo sha gbenda u u gande uumace yô.

8. Er Yehova a lu Orjir u hemban cii yô, ka er nena ve a de or kwaghbo?

⁸ Yehova ka “Orjir u tar cii.” (Gen. 18:25) Ka i gba u orjir u injaa nana fa atindi tsembelee. Yehova ka Orjir wase, shi a fa atindi bee, sha ci u ka un a we se atindi ye. (Yes. 33:22) Or môm fa mkposo u kwagh u dedoo man u bo vindi vindi er Yehova nahan ga. Ka nyi igen kpa i gba u orjir u dedoo nana fa? Gba u nana tôv sha ma zayol u i ve a mi hen a nan yô, nana fa hanma kwagh cii ve nana mase kuren ijir ye. Sha nahan yô, Yehova hemba kan Orjir u dedoo cii, sha ci u ka a fa hanma kwagh.

9. Ka akaa a nyi nahan Yehova ka a fa sha kwagh u or ve a de nan kwaghbo shin a de ga?

⁹ Yehova ka a fa hanma kwagh u i gbe u una fa sha ma zayol u i ve a mi hen a na la cii. Kpa mbaajiriv mba ve lu uumace la yô, ka nahan ga. (Gen. 18:20, 21; Ps. 90:8) Mfe na saan sha kwagh u uumace ve nenge a mi shin ve ungwa la tseegh ga. Ka a nenge ieren i or a fa er i lu ken mbamaren mba nan je nan due a i, shin i lu gbenda u i yese nan la, shin ijiir i nan lu her la, shin er i lu nan ken ishima, shin er i lu angev mbu ne ve nan lu imba or u nan lu la yô. Shi Yehova ka a fa kwagh u a lu ken ishima i or la kpaa. Ka a fa mbaawashima mba or vindi vindi kua asaren a nan man atôakyaa a a ne ve nan eren ma kwagh yô. Kwagh môm una fatyô u lun myer hen Yehova ga. (Heb. 4:13) Nahan Yehova ka una deen or kwaghbo yô, a nenge sha akaa a a ne ve nan er kwaghbo shon la vindi vindi, maa a de nan kwaghbo u nan.

10. Er nan ve se fe ser Yehova ôron ijir sha mimi hanma shighe? (Duteronomi 32:4.)

¹⁰ Yehova ôron ijir sha mimi hanma shighe cii. Sangen a sange ga. Yehova den or kwaghbo sha mluashe u nan ga. Shin de or kwaghbo sha ci u nan ngu a inyaregh kpishi, shin nan ngu tagher tagher, shin nan ngu a mfe kpishi ga. (1 Sam. 16:7; Yak. 2:1-4) Or môm nana fatyô u kighir Yehova shin yamen ishô hen a na ga. (2 Kron. 19:7) Yehova gbe den or isholibo tsô ér isholibo i nan ndahar yum ga. Shi gbe vendan u den or isholibo tsô ér isholibo i nan kehe yum ga. (Eks. 34:7) Er Yehova a fe mbamlu asev shi kwagh wase môm a lu myer hen a na ga yô, a hemba fan u ôron ijiir sha won cii je ka u henen a hen ga.—Ôr Duteronomi 32:4.

11. Gbenda u Yehova a den kwaghbo la hemba gbenda uumace ve den ior kwaghbo la nena?

¹¹ Ior mba ve nger Ruamabera u ken Zwa Mbaheberu la yange ve fa er Yehova a den ior kwaghbo sha gbenda u hemban cii yô. Ashighe kpishi yange ve nger ishember i ken zwa Heberu, i takeda ugen u kaa ér, “Saa shighe u i lu ôron ér Aôndo de or isholibo i nan la tseegh ka i ter i la. Mayange mba teren ishember la shighe u i lu ôron ér orumace u  nan yen ne nan de orgen kwaghbo ga.” Ka Yehova tseegh a lu a tahav mbu den or u nan er isholibo kpa nan gem ishima la isholibo i nan vindi vindi ye. Yehova ka una de se kwaghbo nahan, ka nyi ka i due kere?

12-13. (a) Yehova ka una de or kwaghbo nahan, ka nyi ka i due kere? (b) Yehova ka una de se kwaghbo yô, kera eren nyi ga?

¹² Ka sea fa ser Yehova de se kwaghbo wase yô, kwagh la a va se a “ashighe a mmem,” shi ishima i gba se shimi, shi se lu a imoshima i wang. Uumace tseegh vea de se kwaghbo kpa se fatyô u zuan a akaa ne ga, saa “Yehova iyol na.” (Aer. 3:19) Yehova ka una de se kwaghbo yô, a hide a lu vea vese doo doo, inja er i gbe je kpa se mba a er isholibo ga nahan.

¹³ Yehova ka una de se kwaghbo yô, mayange kera hiden shi ne se ibo shin tsahan se sha ci u kwaghbo shon ga. (Yes. 43:25; Yer. 31:34) Ka a ver asorabo ase ica a na, “er ica i ityoughkitaregh a ityôtar nahan.” * (Ps. 103:12) Ka sea hen er Yehova a den kwaghbo wuee nahan, ishima yase i iv a iwuese shi hindi i ta se iyol. (Ps. 130:4) Kpa ka unô nahan Yehova a den ve kwaghbo sha imba gbenda ne?

14. Kwagh u se hila hen ne wase se u fan ser Yehova ka a er nyi cii ve a de or kwaghbo shin a de ga?

¹⁴ Er se hen ken ngeren ne nahan, Yehova gbe den or isholibo tsô ér isholibo i nan la ndahar yum ga. Shi gbe vendan u den or isholibo tsô ér isholibo i nan kehe yum ga. Shi se nenge ser, er i lu Yehova a gbe se shi a wan se atindi shi a ôron se ijir yô, ka a er tom a mfe u a lu a mi la sha u nengen aluer ka u una de or isholibo i nan yô. Kpa ka nyi akaa Yehova ka a hen sha mi ve, a tsua u den or kwaghbo shin den ga?

15. Luka 12:47, 48 kaa ér ka nyi igen Yehova ka a hen sha mi cii ve a de or kwaghbo shin a de ga?

¹⁵ Kwagh ugen u Yehova ka a hen sha mi yô, ka a nenge aluer or la yange nan fa dedoo ér kwagh u nan lu eren la ka kwaghbo yô. Yesu yange pase kwagh ne wang, er i nger ken Luka 12:47, 48 nahan. (Ôr.) Aluer or vande wan iyol u eren kwagh u ifer, man nan fa dedoo ér kwagh u nan lu eren la ka kwagh u vihin Aôndo yô, nan ngu eren isholibo i vesen.  Alaghga Yehova una de imba or la isholibo i nan ga. (Mar. 3:29; Yoh. 9:41) Nahan kpa, mimi je, ashighe agen ka se fa dedoo er se lu eren kwagh u shami ga yô. Yehova una fatyô u den se imba kwaghbo la je kpa? Een! Sha ci u kwagh ugen kpa ngu u Yehova ka a nenge sha mi yô.

16. Or ka nan gema ishima nena, man er nan ve i gbe u saa se gema ishima keng ve Yehova una de se kwaghbo?

¹⁶ Yehova shi ka a nenge aluer orsholibo la nan gema ishima sha mimi yô. Or ka nan gema ishima nena? Ka a kaa ér or gema ishima yô, “nan gema mhen u nan, shin ieren i nan, shin awashima u yange nan lu a mi la.” Heela tseegh ga, ka nan vaa afanyô, shi ishima i vihi nan kpishi sha akaabo a yange nan er la, shin sha akaa a dedoo a yange ma nan er kpa nan er ga la. Or u nan gema ishima yô, ishima vihin nan sha akaabo a nan er la tseegh ga, kpa ishima ka i vihi nan er nan lu vea Yehova kôôsôô ga ve nan za hingir u eren ambaakaa la yô. Umbur wer Tor Manase man Tor Davidi cii yange ve er asorabo a vesen, kpa Yehova de ve kwaghbo sha ci u ve gema ishima sha mimi. (1 Utor 14:8) Nahan saa Yehova una nenge ér se gema ishima sha mimi ve una de se kwaghbo ye. Kpa aluer se vaa afanyô sha kwaghbo wase shin isholibo yase la tseegh yô, kuma ga. Gba keng u se kegh iyol u eren kwagh sha mi. * Man ka kwagh ugen u Yehova shi ka a nenge sha mi je la.

17. Or ka nan sôr inja nena, man aluer se soo u kera kimbir eren asorabo a yange eren la ga yô, saa se sôr inja keng sha ci u nyi? (Yesaia 55:7)

¹⁷ Yehova shi ka a nenge aluer or la nan sôr inja yô. Or ka nan sôr inja nena? Ka a kaa ér or sôr inja yô, mba kaan ér nan “hide hen Aôndo.” Kwagh ne tese ér gba u or a de uma yange nan eren la sha u undun gbenda u nan u bo la, geman eren kwagh sha gbenda u Yehova a soo ér i eren la. (Ôr Yesaia 55:7.) Gba keng u or la nana gema gbenda u nan henen kwagh la, sha er nana henen kwagh er Yehova nahan yô. (Rom. 12:2; Ef. 4:23) Shi gba keng u nana nôngo sha afatyô u nan cii nana de gbenda u yange nan henen kwagh shi nan eren kwagh la. (Kol. 3:7-10) Jighilii yô, ka  jighjigh u se ne nagh ku Kristu la a ne ve Yehova ka a de se kwaghbo shi a kire asorabo ase kera ye. Nahan aluer Yehova nenge se mba nôngon sha afatyô wase cii ser se kera kimbir eren akaabo a yange se eren la ga yô, una de se kwaghbo sha ci u nagh ku Kristu la.—1 Yoh. 1:7.

18. Ka nyi se hen sha kwagh u gbenda u Yehova a den kwaghbo laa?

¹⁸ De se hide se umbur atôakaa a vesen agen a se tim sha mi ken ngeren ne yô. Ka Yehova jighilii a hembe den se kwaghbo sha won cii ye. Se ôr nahan sha ci u nyi? Hiihii yô, ka a kegh iyol u den kwaghbo hanma shighe. Sha uhar yô, a fa kwagh wase vindi vindi, kua mlu wase kpaa. Nahan ka sea gema ishima sha mimi shin sha mimi ga kpa, ka a fa. U sha utar yô, Yehova ka una de se kwaghbo yô, a de se vindi vindi, a hide a nengen se vough er se er kwaghbo shon ga nahan. Kwagh la ka a na se lu a imoshima i wang shi a lumun se.

19. Er myen wase ka a na se er isholibo nahan kpa, gba u a saan se iyol sha ci u nyi?

¹⁹ Se yina, ka nahan ve ka se er isholibo ye. Kpa mkaanem ma i nger ken takeda u Insight on the Scriptures, Tihi u sha 2, peeji 771 la, ma a fatyô u surun se ishima. Ma kaa ér: “Yehova zungwen mhôônom shi a fa er mbacivir un ve yen yô. Nahan ityôkyaa ngi i ishima ia zer vihin ve sha mbamyen vev man akaa a ve er shami ga la ga. (Ps 103:8-14; 130:3) Aluer mba nôngon sha afatyô ve cii ér vea eren kwagh sha gbenda u Aôndo a soo la yô, a saan ve iyol. (Fil 4:4-6; 1Yh 3:19-22).” Kwagh ne sur se ishima kpen kpen!

20. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren u dondon laa?

²⁰ Doo se kpishi er Yehova a kegh iyol u den se a asorabo ase, zum u se vaa afanyô sha asorabo a ase sha mimi yô. Nahan kpa, se dondo ikyav i Yehova i den kwaghbo la nena? Gbenda u se den ior kwaghbo la zua vea gbenda u Yehova a den kwaghbo la nena? Kpa ka akaa a nyi nahan a kaha kposo sha gbenda u Yehova a den kwaghbo laa? Ka a inja u se fa mkposo la sha ci u nyi? Ngeren u dondo la una na mlumun sha mbampin mban.