Yange mbamaren av undu tar u Estonia shighe u i lu nôngon Ityav mbi Tar Cii mbi sha Uhar la, ve yem ken Jamani. Lu ken tar u Jamani i marem ye. Mba maren mo kera yô, maa ve hii u kohol iyol i za lun ken tar u Kanada. Se mba za nyer ken tar u Kanada yô, ya wase u hiihii lu ikyua a geri u Ottawa. Iyou la ndahar, shi se lu ker vea anikyeev. Se lu a kwagh môm ga, kpa kwaghyan u pepe di tsô yô ban se ga, sha ci u se lu a ajikyegh.

Sha iyange igen la, Mbashiada mba Yehova ôr ngôm Mpase 21:3, 4. Ngôm ongo mkaanem mara yô, loho la kôr un ken ishima je a gba vaan. Tsô ngôm man terem za hemen u henen Bibilo. Nahan ica kera gba ga je maa ve kuma u a er ve batisema.

Yange mbamaren av fa zwa buter tsembelee ga, kpa gema gba ve ishima u civir Yehova kpishi. Hanma iyange i Sati cii yô, terem yange a nôngo u tôôn mo kua anmgbian wam u kwase u kiriki, Sylvia, yemen a vese za civir Aôndo. Yange eren tom hen kômpeni u nanden myôm soughon, hen Sudbury, Ontario. Nahan una er tom tugh zan zan sev a av kpa, una za kur sha iyange i Sati yô, a er nahan. Shi hanma kasua yô, tsombor wase cii u tema se hen Iyoukura. Terem man ngôm yange ve tesem kwagh u Aôndo sha gbenda u una doom ishima yô. Nahan ken inyom i 1956, shighe u m lu anyom pue la je maa, m tsegha uma wam sha ci u Yehova. Ka mea hen er Yehova yange doo ve ishima kpishi la yô, kwagh la a taver mo ishima u zan hemen u civir un.

M va been yunivasiti kera yô, m hingir ta ta ta. M lu henen mer, aluer m hingir pania yô, mayange me zua a inyaregh kia kuma u kuren awashima wam u nyôron igirgi zenden nengen tar la ga. Maa m va zua a tom hen ityôgh ki rediô kigen hen ijiir yase la. M lu or u wan ityogholough, man tom shon doom kpen kpen. Kpa m gema m yaren u aikighe, nahan m zuan a ian i zan mbamkombo ga, shi m hingir u lun vea ior mba Aôndo doo ve ishima ga yô. Ken masejime yô, imoshima yam i Bibilo i tsaase i la mgbegham u geman inja.

M va moughon m yemen hen Oshawa Ontario yô, m za zua a anmgbian ugen, iti na ér Ray Norman, vea anmgbian na u kwase Lesli, kua pania mbagenev. Yange kwagh wam gba ve ishima kpishi. Er m nenge saan ve iyol kpishi yô, kwagh la wasem u hiden henen sha akaa a m wa ishima u eren ken uma wam la. Yange ve taver mo ishima ér mo m er pania. Nahan ken wer u Setemba, inyom i 1966 la, m hingir pania. Yange saan mo iyol kpishi shi uma la doom. Kpa lu u ica ia gba ga tsô akaa a kpilighyol aa erem, a m vande veren ishima mer aa er ga yô.

Shighe u m lu ken yunivasiti la, m wa uwegh shin foom u zan Betel hen Toronto ken Kanada. Shighe karen, m gbe eren pania yô, i va yilam shin Betel ér mo m za er tom shimi anyom anyiin. Kpa Lesli gema doom shima kpishi. Nahan m lu cian mer, aluer m lumun u zan Betel yô, a tsa kpa me kera nenge a na ga. M eren msen sha kwagh ne kpoghuloo yô, m mase lumun u zan Betel. M gema m lôhô Lesli ayem zunguluu.

M ze shin Betel yô, i nam tom u kiren akondo. Kpa shighe karen yô, i nam tom u akawe. Hen shighe ne, Lesli hingir ikpur pania hen Gatineau, ken Quebec. M henen sha kwagh na. Ashighe agen i lum er m undu un ka shami ga nahan. Tsô kwagh u kpilighyol u m vande veren ishima a mi ga yô erem; i yila Ray, anmgbian u Lesli u nomso la shin Betel. Ve shin Betel yô, se lu tsan ken iyou i môm. Kwagh ne na yô, m hide m gba lamen vea Lesli. Yange se er ivese sha yange i m iv anyom anyiin shin Betel la jighjigh—sha iyange i Febewari 27, 1971.

Tsô i tindim vea Lesli ér se za wase tiônnongo u ken zwa French ugen ken Quebec. Anyom nga karen kpuaa yô, kpiligh mo iyol kpishi er i kaa ér mo m er tom u ortamen u sôron atôônanongo shighe u m lu anyom 28 la yô. Yange m hen mer m ngu wanye gande, shi mfe wam yina u lun ortamen u sôron atôônanongo. Kpa mkaanem ma ken Yeremia 1:7, 8 la taver mo ishima. Nahan kpa, er Lesli er aikyôr sha mato kuma acin ahar yô, faantyô u yaven tsembelee ga. Nahan se lu henen ser a taver se kpishi u eren tom u sôron atôônanongo la. Kpa Lesli kaa ér: “Aluer Yehova kaa ér se er kwagh yô, se kar se nenge.” Nahan se lumun u eren tom u sôron atôônanongo la; se er u anyom 17.

Shighe u m lu ortamen u sôron atôônanongo la, m faan zuan a shighe u lun vea Lesli ga, sha ci u m lu a akaa a eren gbing. Nahan gba u me hen kwagh ken kwagh ne. Ken kasua ugen la, or va kuma se uwegh sha hunda sha iyange i Hiitom pepe. Kpa se mba dugh ken won yô, se nenge a or ga. Se gema se nenge a ikyese, ikyondo i taren teman gema lu shimi, kua akaayan atô kposo kposo, man ikpe wain, kua ugelase mba haan shimi man. Shi or la nan nger kwagh sha ankwatakeda nan wa shimi, kpa nan pase iti i nan ga. Nan nger ér: “Due vea kwase wou za ma nen ahumbe.” Sha iyange la kwavaôndo wanger sha mi tsembelee, nahan doo u duen za man ahumbe kpen kpen. Kpa m kaa a Lesli mer, gba u me wa iyol sha akaaôron agen, nahan me fatyô u zan ga. Yange kav er i lum yô, kpa pande vihi un. Er m tema m lu wan iyol sha akaaôron la, imoshima hii u zan mo iyol. M umbur kwagh u i ôr ken Mbaefese 5:25, 28 la. Nahan m hen je mer, ivur la ka gbenda u Yehova a lu umbur mo ér gba u me wa mnenge u kwase wam ikyo yô. M eren msen sha kwagh shon yô, m kaa a Lesli mer, “Se yem.” Nahan kwagh shon doo un. Maa se yem shin mato wase se za tile hen kpe mnger, hen an-jiir u doon kpishi. Tsô se dugh ikyondo la se tar, se tema her, saan se iyol kpen kpen. Nahan kpa, m fatyô u wan iyol sha akaaôron a am la.

Yange saan se iyol u eren tom u zenden sôron atôônanongo la kpishi, man tom shon ngee, sha ci u ningir wase la hii hen British Columbia zan zan za kighir hen Newfoundland. Nahan hen shighe ne, m  hingir u zenden zan sha ajiir kposo kposo, er yange sarem u zenden shighe u m lu wanye la nahan. Yange m henen sha kwagh u zan Makeranta u Gileadi la, kpa m gema m soo u za eren tom mishen ken tar ugen ga. M hen mer ior mba a mba mba vea er tom u mishen la yô, nahan m nenge mer me fa u eren u tsembelee ga. Bee kera yô, m lu cian mer alaghga a va tindi se ken veghertar u Afrika, nahan se za tagher a angev kua ityav. Yange doom u lun ken Kanada. Mba va kaan a vese ér se yem hen haregh u Estonia man Latvia kua Lithuania la yô, kpiligh se iyol kpishi.

Ken inyom i 1992 la, lu u Mbashiada mba Yehova vea fatyô u hiden pasen kwagh ken igbar, ken ityar igen i yange i due ken Soviet Union kera, i hingir sha tseeneke u i la. Nahan i pine se mnenge wase sha kwagh u za eren tom mishen ken Estonia. Yange kpiligh se iyol kpishi, kpa se er msen sha kwagh shon. Kwa ne kpa se kaa ser: ‘Aluer Yehova kaa ér se er kwagh yô, se kar se nenge.’ Nahan se lumun. Shi er lu ken veghertar u Afrika se lu zan ga yô, ishima kera nyian mo ga.

Fese je maa se hii u henen zwa Estonia. Se yem ken tar la iwer ngi karen ihiar yô, i kaa a vese ér se er tom u sôron atôônanongo. Lu u se sôron atôônanongo kua iniongo i i lu a hingir atôônanongo ga yô. Atôônanongo shon kua iniongo la cii kohol lu 46, hen ningirtar u Estonia man Latvia man Lithuania la, kua hen geri u Kaliningrad ken tar u Russia. Nahan gba u se hen zwa u Latvia man Lithuania kua Russia kpaa. Yange lu ican kpishi. Kpa gema saan anmgbianev mba nomso man mba kasev iyol er se lu nôngon henen zwa ve yô, nahan ve wase se. Ken inyom i 1999 la, i ver afishi a branci hen Estonia. Nahan i tsuam vea Toomas Edur, man Lembit Reile, kua Tommi Kauko ér se lu kômatii u nengen sha branci la.

Yange se hingir u fan Mbashiada kpishi, mba i yem a ve ken Siberia la. Er i lu eren ve ican ken upurusu kpoghuloo shi i paa ve a icombor ve nahan kpa, mayange ve vihi ishima shin ve ker u oron iyev ga. Ve za hemen u lun saan saan shi eren tom u pasen kwagh la sha gbashima. Ikyav ve ne tese se er se kpa se fatyô u wan ishima shi lun saan saan shighe u se tagher a mbamzeyol je kpaa yô.

Yange se er tom kpoghuloo anyom imôngo, a u tôôn shighe kpishi memen shio, nahan maa hii u tumen Lesli iyol kpishi. Kpa se fa ser ka angev ga. Lu ken masejime se va mase kaven ser ngu a angev mbu ka mbu na i tume or iyol, mbu i yer ér fibromyalgia la ye. Tsô se gba henen sha kwagh u hiden yemen ken Kanada. I lôhô se ér se za makeranta u mba nengen sha branci ken Patterson, New York, ken Amerika. Kpa se hen ser se fatyô u zan ga. Nahan kpa, se mba eren msen sha kwagh shon kpoghuloo yô, se lumun u zan. Nahan Yehova sue se sha kwagh u se tsua u eren ne. Se mba ze makeranta la yô, lu shighe la i za nenge sha angev mbu Lesli mbun tsembelee ye. Tsô se hide se gba eren tom u se lu vanden eren la.

Er se hide se yem ken Estonia la, sha iyange igen aikighe, ken inyom i 2008 la, anmgbianev mba shin afishi a shin itine yila se sha telefon, pine mnenge wase sha kwagh u za eren tom ken tar u Congo. Yange kpiligh mo iyol kpishi, kpa hemban je yô sha ci u gba u kpernan me pase ve mnenge wase. Sha hiihii la, m ôr Lesli kwagh ne  ga, sha ci u m fa dedoo mer aluer m ôr un yô, una yav tugh ga. Kpa gema lu mo m yav tugh ga ye. M lu eren msen hen Yehova sha akaa a yange na ve m lu cian u zan ken veghertar u Afrika la.

Sev mbu aven yô, m ôr Lesli kwagh ne. Nahan se kaa ser: “Yehova ngu kaan ér se yem ken veghertar u Afrika. Aluer se kar u eren kwagh ne ga yô, se er nan ve se fa ser ka kwagh u dedoo shin ka kwagh u dedoo ga?” Nahan se mba eren tom ken Estonia anyom 16 yô, se nyôr igirgi se za gba ken Kinshasa, gartamen u tar u Congo. Afishi a branci a hen Kinshasa la lu a ufaluwa mba doonashe kpishi, shi kundu iyol her kpaa. Kwagh u yange Lesli hii dughun veren ken iyou yase yô, lu an-kaade u yange lu a mi shighe u se mough ken tar u Kanada la je yô. I nger sha mi ér: “Hôm henpe i môôr we cii.” Inja na yô ér, hanma ijiir i u lu cii yô, i saan we iyol. Yange se mba za zough a anmgbianev, shi se mba ngur henen Bibilo a ior shi nengen er tom mishen la u doo yô, hemba saan se iyol u civir Yehova cii. Shighe kar yô, se zua a ian i icivirigh i zenden sôron ubranci 13 ken ityar igen ken Afrika. Nahan kwagh ne wase se u fan ior kposo kposo kua aeren a dedoo a ve lu a mi la. Kera cier mo iyol u lun ken Afrika ga. M sugh Yehova kpishi er yange tindi se ér se za er tom ken Afrika yô.

Shighe u se lu ken tar u Congo la, yange i na se akaayan atô kposo kposo, er ankaam ma purugh mba yange m hen mer a tsa kpa se wa ken zwa wam ga yô. Kpa er se nenge anmgbianev lu yan akaa ne yô, se kpa se kar u yan a, nahan se nenge er a doo u yan yô.

Ashighe agen yange se mough se za vegher u sha ityough ki taregh ki tar la, se za taver anmgbianev asev asema shi se na ve akaa a kwagh a gbe ve a mi yô. Yange kwagh tser anmgbianev mba sha ajiir la kpishi, sha ci u mbautyaav mba hendan a gomoti lu tan num sha u ukasua mba kiriki, tswamen kasev kua mbayev. Anmgbianev mbara kpishi lu a kwagh ga. Nahan kpa, er ve lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la taveraa, shi Yehova kua nongo na doo ve ishima sha mimi yô, kwagh la taver se ishima kpishi. Ikyav ve la wase se u henen sha ityôkyaa i se lu civir Yehova yô, shi se seer nan un jighjigh. Anmgbianev mban mbagenev yange i vihi uya vev kua ishule ve. Nahan kwagh ne umbur mo er akaa a iyolough a se lu a mi la aa fatyô u karen kera kwa môm, man er u yan ijende a Yehova la i hembe lun kwagh u vesen yô. Er anmgbianev mban lu yan ican kpishi nahan kpa, ve lu gban ahon ga. Ieren ve ne wase se u taver ishima, nôngon a zayol u uange kua mbamtaver mbagenev a mciem shio.

Tsô kwagh ugen u kpilighyol shi er se. I kaa a vese ér se yem hen branci u Hong Kong. Yange se hen ser a tsa kpa se za lu ken veghertar u Ashia la ga! Kpa er se nenge dooshima u Yehova tese se ken ityom i se vande eren la cii yô, se lumun u zan. Ken inyom i 2013 la, se mough ken Afrika, veghertar u doonashe la, se undu anmgbianev asev mba doon se ishima a mliam ashe, se fa er a za lu se ga.

Uma u hen Hong Kong la yange lu se kwagh u he kpishi, sha ci u ka zege geri u a lu a ior kpishi mba ve dugh sha ajiir wue wue sha tar cii ve va lu her yô. Yange taver se u henen zwa u Cantonese kpishi. Nahan kpa, anmgbianev mbara ngohol se sar sar, shi kwaghyan u hen ijiir la doo se. Tom lu seer a seer hen afishi a branci, kpa ishe i ya gema lu seer fele fele. Nahan Mbahemenev mba Shin Tine er kwagh sha kwaghfan, ve pande ayou a branci kpishi ve tee. Shighe kar kpuaa yô, ken inyom i 2015 la, i mough a vese i yem a vese ken tar u South Korea, se za za hemen u eren tom ker. Heen kpa, va gba u se hen zwa ugen u yange taver se kpishi yô. Shin er se lu a fa u lamen u tsembelee ga nahan kpa, anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve taver se ishima sha u wuese se, er se lu nôngon lamen zwa Korea yô.

Ashighe agen ka i taver u yan ijende a ior mba u lu a hoghol a ve ga yô. Kpa yange se nenge ser, aluer se mba lôhôn ior hen ya wase yô, se ngôôr fan ve ga. Se nenge er ieren i anmgbianev asev i lu kwaghmôm, ve kaha sha akaa kpuaa tseegh yô. Man er Yehova a gbe se sha gbenda u se fatyô u bughun ishima yase, shi tesen azende ase kpishi dooshima yô.—2 Kor. 6:11.

Se nenge er i gbe u se ngohol mbagenev er Yehova kpa a ngohol ve nahan yô. Shi se nenge er se doo Yehova ishima, shi a lu tesen se kwagh u se er yô. Yange iyol ia kpe se, shin a lu se inja er mbagenev soo kwagh wase ga yô, se hide se ôr ukaade kua uwashika mba azende ase tindi se a mi sha u taver se ishima yô. Se nenge er Yehova a ongo mbamsen asev yô. Ngu tesen se dooshima shi nan se agee a se za hemen u civir un yô.

Ken anyom ne cii, mo vea Lesli se nenge er i gbe hange hange u se zuan a shighe u lun imôngo yô, ken ashighe a se lu a akaa a eren kpishi je kpaa. Shi se nenge er shighe u se ôr kwagh shami ga je kpa, i doo u se ure ga, hemban je yô shighe u se lu henen zwa u he yô. Shi hanma tugh yô, ka se nôngo u henen sha kwagh u doon u a er se, u se fatyô u sughun Yehova sha mi yô.

Jighilii yô, yange m hen mer me fatyô u hingir ormishen shin za lun ken ma tar ugen ga. Nahan kpa, saan mo iyol kpishi, sha ci u m nenge mer, sha iwasen i Yehova yô, akaa cii a fatyô u eren. Ka m shi umbur mkaanem ma profeti Yeremia man, yange kaa ér: “TERE, U tsulem.” (Yer. 20:7) Sha kpôô yô, Yehova er se akaa a kpilighyol kpishi, shi a na se averen a yange se hen ser se zua a mi ga yô. A iv isharen yam i zan ken ityar igen sha igirgir i purugh la je kpaa. Se nyôr igirgir se za ajiir kpishi hemba er yange sarem shighe u m lu wanye la. M zende m sôr ubranci kposo kposo ken avegheratar ataan. M wuese kpishi er Lesli yange a kegh iyol u suen mo ken akaa ne cii yô.

Hanma shighe yô, ka se nôngo u umbur iyol yase er akaa a se lu eren la cii, i lu sha ci u Yehova doo se ishima yô. Akaa a doon a se zough a mi hegen ne cii ka mafo u uma u tsôron, u se va zua a mi shighe u Yehova una va ‘bugh uwegh nagh una na hanma kwagh u uma sha isharen na, a kuma un’ la.—Ps. 145:16.