Yange i marem ken uwer u Disemba 22, inyom i 1929, hen an-jiir ugen ken angar u lu a ishule itiankarinyiin, ikyua a geri u Bastogne, ken imbusutariyan i veghertar u tar u Belgium. Yange saan mo iyol shighe u m lu wanye, m lu vea mbamaren av se lu eren tom sule la. Mo vea anmgbian wam u kiriki Raymond, hanma iyange yange se za kam ibua atumba se va a mi ken ya. Yange se lu ken mzough hen ijiir yase nahan se wasen ayol a ase.

Mbamaren av, Emile man Alice yange ve zaan adua u fada shi ve lu tagher tagher ker. Yange ve za adua hanma iyange i Lahadi cii. Nahan kpa, er ken inyom i 1939 la nahan, upania mbagen ken tar u England va hen ijiir yase, maa ve hii u nan terem magazin u yange i yilan ér Consolation, (hegen i yer ér Awake!) la. Fese je maa terem nenge ér kwagh u un lu ôron ken umagazin mbara lu u mimi, maa hii u ôron Bibilo. Yange deen u zan adua u fada yô, mbawanndor a vese mba ve lamen a vese doo doo yô hii u hendan a na kpoghuloo. Yange ve lu kighir terem ér a lu ken adua u fada her, yange ve lam a na sha kwagh ne je va hingir ayôôso.

Yange vihim kpishi er ve lu kighir terem yô. Kwagh la na yô, m er msen u a shen m kaa mer m er, ken mhii u ngeren ne la mer Aôndo a wase terem. Yange mba va den u hendan a terem yô saan mo iyol kpishi. Nahan kwagh la wasem u fan mer Yehova “ongo msen.”

Mbanazi yange ve va ta ityav sha tar u Belgium ken uwer u Mei 10, inyom i 1940. Sha ityôkyaa ne yô, ior kpishi yevese due ken tar la kera. Se yange se yevese se yem ken imbusutariyan i tar u Frans. Yange shoja i Jamani man i Frans lu nôngon ityav, nahan ashighe agen se tagher a ve sha gbenda er se lu yemen la.

Shighe kar se mba hidi hen sule wase yô, se mase kaven ser i kura se akaa cii, mase shin aniwa wase Bobbie tseegh. Akaa a yange er se ne na yô,  m pine mer, ‘Er nan ve ityav man ican i yan i ngee yum nahana?’

Hen shighe ne, Anmgbian Emile Schrantz, a u lu ortamen shi lu pania yô va sôr se, nahan mve na la taver se ishima kpen kpen. Yange tese se ken Bibilo wang er i hii ve se lu yan ican yô, shi na mlumun sha mbampin av mbagenev kpishi. Kwagh la na yô, m hingir u yan ijende a Yehova kôôsôô shi m seer lun a vangertiôr mer Yehova ka Aôndo u dooshima.

Yange tsombor wase fatyô u nengen a anmgbianev shi lamen a ve cii ve ityav mbira mase been ye. Ken inyom i 1943 la, Anmgbian José-Nicolas Minet va hen ijiir i se eren tom sule la va na kwaghôron. Nahan a pine ér, “Ka an nan soo u eren batisema?” Terem vea anmgbian na u nomso man mo cii se kende ave sha. Maa i er se utar cii batisema shin ifi u lu ikyua a sule wase yô.

Ken uwer u Disemba 1944 la, shoja i tar u Jamani va ta ityav sha vegher u shin ityôtar i tar u Yuropa la, man lu ityav mbi masetyô mbi ve nôngo a tar u Yuropa maa Ityav mbi Tar Cii mbi sha Uhar mbira bee je la. Yange se lu ikyua a ijiir i i lu nôngon ityav mbira yô, nahan se lu ken iyou je kuma uwer jimin. Iyange igen la, m dugh ken won u va nan annyamev kwaghyan yô, m nenge shoja ker kwagh va ta sha iyou vihi haav mbu iyou i annyamev i i lu ken sule wase yô. Maa m ungwa orshoja u Amerika ugen u lu ikyua a iyou i se koson ilev ker la ngor, kaa a ér, “Yav inya!” Nahan m yevese m za yav inya, ikyua a na, maa a gema idyer na a cirim sha ityou u kuran mo.

Yange ityav mbi been kera yô, se nôngo se lu lamen vea anmgbianev ken tiônnongo u hen geri u Liège u lu ica a vese kuma ukilomita 90 la. Shighe kar yô, se ver annongo u kiriki ugen hen geri u Bastogne. Ica i gbe ga yô, m hii u eren tom hen afishi a gomoti a ngohol kpandegh, maa m zua a ian i henen tom u atindigh. Shighe kar yô, shi m va er tom gomoti ugen. Ken inyom i 1951 la, se er mkohol u ningir hen geri u Bastogne. Yange iorov mba kuman deri nahan va mkohol la. Anmgbian u kwase ugen u lu pania u tseen ishima kpa va mkohol la, iti na ér Elly Reuter. Yange naha ikyekye ukilomita 50 va mkohol shon. Ica gbe ga yô kwagh na hii u doon mo maa se hii ishiôr.  Yange i lôhô Elly ér a za Makeranta u Gileadi ken tar u Amerika. Yange nger washika hen afishi a shin itine pase ve er i hii ve un nenge ér una fatyô u zan makeranta shon ga yô. Anmgbian Knorr u yange lu hemen ior mba Yehova hen shighe la lam a na kundu kundu kaa ér alaghga iyange igen una za Makeranta u Gileadi vea nom na. Yange se vôso ayol a ase ken uwer u Febewari inyom i 1953 la.

Ken inyom shon la i môm, mo vea Elly se za mkohol u New World Society Assembly u i er hen Yankee Stadium, ken kpentar u New York la. Shighe u se za ker la, anmgbian ugen kaa ér una nam tom u injaa shi kaa ér mo m za lu ken tar u Amerika. Yange mo vea kwase wam Elly, se er msen sha kwagh ne maa se tsua ser, se er tom la ga kpa se hide se yem ken tar u Belgium, se za wase annongo u pasen kwagh hen geri u Bastogne u lu a iorov pue tseegh la. Ka ker ken inyom igen yô, se mar wan wase u nomso, Serge. Kwagh ka a er i vihi yô, Serge nyôron iwer itiankarihiar yô maa gba angev kpe. Yange se ôr Yehova er lu se ken ishima yô, nahan ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i i lu kwagh u bunden ga la wase se u hiden taver ishima.

Ken uwer u Oktoba inyom i 1961 la m zua a tom u me eren sha ashighe ashighe u ua nam ian i eren pania yô. Sha iyange shon i môm, ortamen u nengen sha branci u tar u Belgium yilam. Yange pinem aluer ka u me fatyô u eren tom u yange i yilan ér circuit servant, kpa (hegen i yer ér ortamen u sôron atôônanongo) la yô. Yange m pine un mer, “Se er pania cii ve se er tom ne gaa?” Maa kaa ér se fatyô u eren pania. Yange se mba eren pania iwer anigheni ngi kar yô, se hii u eren tom u sôron atôônanongo ken uwer u Setemba inyom i 1962 la.

Yange se mba eren tom u sôron atôônanongo la anyom nga kar ahar yô, i kaa er se za er tom shin Betel hen geri u Brussels. Maa se hii u eren tom shimi ken uwer u Oktoba inyom i 1964. Yange se zua a averen kpishi ken tom wase u he ne. Anmgbian Knorr yange va sôron branci wase ken inyom i 1965 hidi yemen yô, i kaa ér mo m lu ortamen u nengen sha branci, nahan kwagh la kpiligh mo iyol. Shighe kar yô, i lôhôm vea kwase wam Elly ér se za Makeranta u Gileadi kelase u sha 41 la. Kwagh u Anmgbian Knorr ôr anyom 13 ken ijime la va kure sha mi vough! Se mba been makeranta la yô, se hide shin Betel u ken Belgium la.

M zua a ian i icivirigh i eren tom a mfe u m lu a mi sha kwagh u atindigh la u paase ian i se lu a mi i civir Yehova gbar gbar ken veghertar u Yuropa man ajiir agen kpaa. (Fil. 1:7) Kwagh ne na yô, m fatyô u eren kwagh vea mba eren tom gomoti mba ken ityar i kuman ér 55 nahan sha ajiir a i cir tom wase shin i we atabam sha tom wase yô. Yange mea pasen iyol yam hen a ve yô, m ôron ve mer m ngu or atindigh ga, kpa m kaa a ve mer m ngu “or Aôndo.” Yange m sôn Yehova hanma shighe mer a wasem sha ci u m fa je mer “ishima i tor [shin i orjir] ngi sha ikyev i TER er uikuwanmbamngerev nahan, ka A gema i henpe i sar Un cii.”—Anz. 21:1.

 Shighe ugen la m zua a ian i lamen vea or atindigh u tagher tagher ugen ken iyou idyu i veghertar u Yuropa la. Yange m sôn un ian acin imôngo mer ma m lam a na, maa va mase lumun ér mo m za nenge a na. Kpa gema kaa a mo ér, “M na u miniti utaan tseegh, miniti môm tsô kpa a de seer sha mi ga.” Maa m wa ityough inya m hii u eren msen. Or shon maa pinem kwagh u m lu eren yô. M mough ityough sha m kaa mer, “M ngu sughun Aôndo er u lu ortom na yô.” A pinem ér, “Er nan u ôr nahana?” Maa m bugh Mbaroma 13:4 m tese un. Yange zaan adua u Protestanti nahan ivur Bibilo la kôr un ken ishima. Lu nyi i due kere? Yange nam miniti 30 nahan se lam se kure doo doo. Je yô, a kaa a mo ér un ne se Mbashiada mba Yehova icivir sha tom u se eren ne.

Ken anyom a a kar ne, ior mba Yehova ôr ajir sha kwagh u Orkristu lun paleghaa a tar man kwagh u or u nana nenge sha wan shighe u mbamaren ve kpe shin ve kera lu imôngo ga yô, man sha kwagh u kpandegh ku tan man akaa agen kpaa. Kam kwagh u icivirigh kpishi u nengen er Yehova na hanma kwagh za vough shi se hemba ajir ne yô. Mbashiada mba Yehova hemba ajir a kuman er 140 nahan ken Atejir u Yuropa u̱ Nan Or Ian i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la!

Shighe kar yô, m va er tom vea anmgbian ugen hen afishi a shin itine i yilan un ér Philip Brumley, kua Anmgbian Valter Farneti ken tar u Italy. Yange se nôngo ser anmgbianev asev mba ken tar u Cuba ape i wa atabam sha tom wase la ve zua a ian i civir Yehova gbar gbar. Yange m nger washika hen afishi a tar u Cuba a a lu ken tar u Belgium la shi m za nenge a or u i kaa ér a nenge sha zayol wase la. Sha ikwa i hiihii i se zua la se fatyô u sôron zayol u na ve gomoti wa atabam sha tom wase ken tar u Cuba la ga.

Yange se mba eren msen hen Yehova sha kwagh ne yô, se sôn ser ma i na se ian i tindin a Ubibilo 5,000 ken tar u Cuba, maa i lumun. Ubibilo mban yange ve za nyôr a zayol shio shi i na anmgbianev, nahan se kure ikyaa ser Yehova ngu veren iniôngon yase. Shi se pine ian ser ma se seer tindin a Ubibilo 27,500. Kwa ne kpa gomoti lumun. Yange saan mo iyol kpishi er se wase anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Cuba u lun a Bibilo yô.

M za ken tar u Cuba acin imôngo sha er me za wase anmgbianev sha kwagh u tom wase yô. Kwagh ne na yô, m hingir u yan ikyar kôôsôô a mbatomov mba gomoti kpishi.

Ken inyom i 1994 la, i wua iorov mba hemban 800,000 nahan ken tar u Rwanda shighe u i lu eren ayôôso kpoghuloo yô. Man kwagh ka a er i vihi yô, anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mbagenev kpa i wua ve. Fese je maa i tsua anmgbianev mba nomso ér ve er tom u nengen sha mbamgbe mba anmgbianev asev ken tar la.

Yange se mba nyer hen geri u Kigali u a lu gartamen u tar la yô, se nenge i ta agbo côu côu sha afishi a geman kwagh man ijiir i dughun ityakeda. Yange kpiligh se iyol u ungwan er i wua anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi sha asôm yô. Shi yange se ungwa er anmgbianev lu wasen ayol a ve kpaa yô. Ikyav i tesen yô, anmgbian ugen ken vegher u Mbahutu, un vea tsombor na yange ve yer anmgbian ugen u lu Ortutsi yô shin ihyungwa ayange 28, ve lu nengen sha a na. Shighe ugen la, se za mkombo hen geri u Kigali se za sur anmgbianev mba hemban 900 ishima shi se taver ve ishima.

Se mba been yô, se per se yem ken tar u Zaire (u hegen i yer ér Democratic Republic of the Congo la) se za ker anmgbianev mba ken tar u Rwanda mba ve yevese ve za lu ikyua a geri u Goma la. Kpa er se zua a ve ga yô, se sôn Yehova ser a hemen se a za a vese ape ve lu la. Maa se nenge orgen lu zenden van ape se lu la, nahan se pine un aluer una fa Orshiada u Yehova môm hen ijiir la yô. Yange kaa ér, “M ngu Orshiada. A doom u zan a ven ape kômatii u nan ior iwasen la a lu yô.” Se mba lamen vea kômatii la yô, se kohol anmgbianev mba kuman 1,600 nahan, se sur ve asema shi se taver ve ishima. Shi yange se ôr ve washika u Mbahemenev mba Shin Itine kpaa. Yange saan anmgbianev mba nomso man mba kasev mbara iyol kpishi u ungwan kwagh u Mbahemenev mba Shin Itine kaa ér: “Se mba eren msen sha ci wen hanma shighe. Se fa Yehova una kende ne ga” la. Kwagh u Mbahemenev mba Shin Itine ôr ne ka mimi. Nyian ne, Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov 30,000 nahan mba civir Yehova saan saan ken tar u Rwanda!

Yange ivese yase tsa nôngo u kuman anyom 58 nahan, maa kwase wam u doon mo ishima Elly va kpe ken inyom i 2011 la. Yange m pase Yehova er ku na ne vihim ken ishima tsung yô, nahan a surum ishima. Shi yange mea pasen mbawanndor a mo loho u dedoo u Tartor la yô, m zua a ishimasurun.

Shin er m hembe anyom 90 nahan kpa, ka m pasen loho u dedoo hanma kasua. Shi saan mo iyol kpishi er yange m wase Gbaatom u Atindigh u ken branci u tar u Belgium ne tom shi m lu tesen mbagenev akaa a m fe la shi taver agumaior a a lu eren tom shin Betel la ishima yô.

Yange m er msen wam u hiihii hen Yehova anyom kar hegen kuma 84 nahan. Kwagh ne na yô, m hingir u yan ijende a Yehova kôôsôô zan zan hegen. Doom kpishi er ken ayange a uma wam cii Yehova a ungwa mbamsen av yô.—Ps. 66:19. b