AHUMBE a ndôhôr yange hii u karen sha iyange igen pepe hen geri u Brookings, kpentar u South Dakota, tar u Amerika la. Maa kwagh ne umbur mo ér ica a gba ga je tsô wuhe ua hii u kôron tsung. Kpa alaghga a kpiligh we iyol u fan er sha iyange la, mo vea ior mbagenev kpuaa se lu kunden wuhe ken zegeyou u ken sule u koson iyiav ugen, u lu a kwagh u tseen ahumbe ker ga yô. Se tile ikyua a ikyagh ki vesen ki haan ilev mngerem ma man, ki mngerem ma i haa shimi la ndôhôr keghelee yô! De m ôr u kwagh wam, sha er u fa er yange hii ve se hingir u za lun hen ijiir ne yô.

I marem sha iyange i Maaci 7, inyom i 1936 la. Mbamaren asev mar se unyiin; mo m lu wan-masetyô. Se lu ya ken an-sule ugen hen kpentar u South Dakota, tar u Amerika. Tom sule lu tsombor wam kwagh u hange hange, kpa lu kwagh u hemba gban se kwagh la ga. Ken inyom i 1934 la, mbamaren av er batisema hingir Mbashiada mba Yehova. Er ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova Ter ve u sha la yô, kwagh u civir Aôndo la lu ve kwagh u hiihii ken uma. Baba wam Clarence er tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom la ken tiônnongo wase u lu a ior kpishi ga, u lu hen geri u Conde, kpentar u South Dakota la. Shighe kar yô, anmgbian u baba wam Alfred kpa va er tom ne hen tiônnongo ne.

Yange lu ieren i tsombor wase u zan mbamkombo mba Mbakristu shi duen kwaghpasen u sha uya uya la, za ôron mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen i doon tsung i ken Bibilo, i sha kwagh u ken hemen la. Ikyav i dedoo i mbamaren av ver la, kua gbenda u ve tsaase se la na yô, Yehova doo se ishima tsung. Mo vea anngôm u kwase Dorothy cii se hingir mbapasenkwagh u Tartor shighe u se lu anyom ataratar la. Ken inyom i 1943 la, m nyôr Makeranta u Henen Tom u Hemen u Aôndo, u i gema eren ken mbamkombo asev la.

Mbamkohol mba vesen man mba kiriki lu kwagh u vesen ken uma wase. Anmgbian Grant Suiter lu orvannya u nan kwaghôron sha mkohol ugen u i er ken inyom  i 1949, hen geri u Sioux Falls, hen kpentar u South Dakota yô. Zan zan hegen kpa ka m umbur kwaghôron na u lu a itinekwagh ér “Se Mgbôghom a Mkur Hegen Hemba Er u Hen La!” Yange pase wang ér Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la cii, gba u vea na uma ve cii sha u yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ver la. Kwaghôron na ne mgbegham m tsegha iyol yam sha ci u Yehova. Se mba ze mkohol u ningir hen geri u Brookings yô, m za tile ikyua a zegeyou u koson iyiav ugen u yange ndôhôr keghelee, u m vande ôron kwagh na sha heen la, m lu keghen mer i erem batisema. Lu ikyagh ki iyôgh ki vesen ki haan ilev kwaghyan la, i haa mngerem shimi i er se unyiin batisema sha iyange i Novemba 12, 1949 la ye.

M eren batisema kera yô, awashima wam lu u eren pania. Sha iyange i Janawari 1, 1952 la, m hii u eren pania shighe u m lu anyom 15 la. Bibilo kaa ér: “Zende a mbafankwagh imôngo, nahan we kpaa ú hingir orfankwagh.” Mbafankwagh lu hen tsombor wam kpishi mba ve sue pania u m tsua u eren la yô. (Anz. 13:20) Julius, anmgbian u baba wam, u lu anyom 60 la, lu ikyarem u se eren pania imôngo yô. Er lu tamen a mo yem zende zende nahan kpa, yange i doo se kpen kpen u eren tom u pasen kwagh la imôngo. Yange m hen kwaghfan kpishi ken akaa a er un la, nahan kwagh la wasem tsung. Ica gba ga maa Dorothy kpa hii u eren pania.

Shighe u m lu gumor la cii, mbamaren av ve lôhô mbatamen mba sôron atôônanongo kpishi vea kasev vev ve va tsa hen ya wase. Ortamen u sôron atôônanongo, u i yilan un ér Jesse Cantwell la vea kwase na Lynn yange ve wasem kpishi. Yange lu ishima i ve taver mo la kpa na ve m tsua u eren pania ye. Ikyo i ve wam la na yô, sarem tsung u tsuan akaa a me er ken nongo u Yehova yô. Yange vea sôron atôônanongo ikyua a vese yô, ashighe agen ve kaa a mo ér m va due kwaghpasen vea ve imôngo. Kwagh ne doom shi taver jighjigh wam u nan je gande!

Ortamen u sôron atôônanongo, u i yilan un ér Bud Miller la vea kwase na Joan kpa yange ve va sôr se. Shighe la m lu anyom 18, nahan m tagher a ikyaa i zan shoja la. Kômatii u nengen ér or kuma u zan shoja, u hen ningir wam la, soo ér mo m er tom ugen u m nenge mer, u kaha a kwagh u Yesu yange wa mbadondon un ér ve lu paleghaa a kwagh u patii la. Kpa mo m gema m soo mer, me pase loho u dedoo u Tartor la. (Yoh. 15:19) Nahan m zamber a kômatii la mer a kaa ér mo m ngu orpasen kwaghaôndo.

Yange doom kpishi er Anmgbian Miller tsua u zan vea mo hen kômatii la sha u za ungwan kwagh u vea ôr la yô. Sha mlu na je, cian ashe ga shi ior kpa taan un mciem iyol ga. Kwagh ne na yô, m seer lun a vangertiôr,  sha ci u or u vian ken jijingi ngula nahan lu a mo ikyooso ikyooso! Kômatii la lamen sha kwagh wam been cii yô, sha shighe u fam u inyom i 1954 lu yemen u za been la, kômatii shon kaa ér mo m ngu orpasen kwaghaôndo, nahan m de ze shoja ga. Maa kwagh ne bughum gbenda u eren kwagh ugen u m wa ishima u eren ken nongo u Yehova yô.

Hen shighe ne, i lôhôm ér m za er tom shin sule u ken Betel, u ngise i yilan ér Watchtower Farm, hen angeri u Staten Island, kpentar u New York la. Nahan m er tom hen ijiir ne nôngo u kuman anyom atar. Kwagh ne na yô, akaa a dedoo kpishi erem ken uma sha ci u m zua vea mbafankwagh kpishi shi m er tom vea ve kpaa.

Sule u hen angeri u Staten Island la, lu a ityôgh ki redio ki WBBR la kpaa. Mbashiada mba Yehova er tom a ityôgh ki redio kin hii ken inyom i 1924 zan zan inyom i 1957. Se mba eren tom shin sule u Betel la, se lu hii iorov 15 zan zan 20 nahan tseegh. Se kpishi mba i tindi shin sule la, se lu agumaior shi se lu a mfe kpishi ga. Kpa anmgbian u been iyol u i shighe un mkurem yô, lu vea vese; i yilan un ér Eldon Woodworth. Yange lu or u lu a kwaghfan kpishi yô. Er wa se ikyo er ka ter wase nahan yô, kwagh ne na se tenger ken jijingi ga. Sha shighe u myen u mbagenev una taver u wan ishima a mi yô, Anmgbian Woodworth a kaa ér: “Er mba Yehova a lu eren tom a ve la ve yen nahan kpa, ngu eren tom a ve sha gbenda u doon tsung.”

Yange doo se kpishi er Anmgbian Frederick W. Franz kpa lu vea vese yô. Er lu a kwaghfan shi fa Ruamabera kôr inya shi wa hanma wase ikyo yô, kwagh ne wase se kpishi. Lu Anmgbian Harry Peterson yôron se iwer ye. Yange i hemba lun se ican ga u yilan un sha iti i Ter na la, a u yilan un sha iti na kpôô kpôô i Papargyropoulos la. Un kpa i shighe un mkurem shi lu a gbashima tsung sha tom u pasen kwagh la. Anmgbian Peterson eren tom na u shin Betel la tsembelee, kpa mayange nengen tom na u pasen kwagh la beelee ga. Hanma uwer yô, a na ior umagazin asev uderi imôngo. Shi fa Ruamabera asenge bee, nahan a na mbamlumun sha mbampin asev kpishi.

Yange i zôr ikyayue man atamaikyon shin sule, maa i sôr doo doo hen iyou i sôron kwaghyan la, a been yô, i haa ken upanpan. Hanma inyom yô, se sôr ikyayue man atamaikyon se haa ken upanpan i kuma 45,000 sha ci u tsombor u Betel. M lu a ian i civirigh i eren tom ne vea Etta Huth, u lu anmgbian u kwase u fan kwagh la. Yange a tese se gbenda u se dondo u haan ikyayue man atamaikyon la ken upanpan yô. A luun shighe u  sôron ikyayue man atamaikyon haan ken upanpan yô, anmgbianev mba kasev mba ve lu shin Betel ga yô, ve va u va wasen tom ne, nahan Etta a tese ve er vea er u la. Er Etta fa tom u haan ikyayue man atamaikyon ken upanpan la tsembelee nahan kpa, a ver ishima sha er una ver ikyav i dedoo i tesen ér un ngu nan anmgbianev mba ve lu hemen shin sule la icivir yô. Yange m nenge un mer a ver ikyav i dedoo i tesen icivir sha hemen u Aôndo a ver la.

Anmgbian u kwase Angela Romano, lu môm ken agumaukase a ken nongo wase aa va wasen tom u haan ikyayue man atamaikyon ken upanpan la. Lu Etta wase un shighe u va ken mimi la ye. Sha nahan yô, shighe u m lu eren tom shin Betel la, m tagher a kwase ugen u fankwagh, u m zende vea na hegen i kom anyom 58 yô. Mo vea Angela se er ivese ken uwer u Aipor 1958 la, nahan se er tom sha aan a civirigh kpishi imôngo. Er Angela a civir Yehova ken anyom a se er ivese ne sha mimi yô, kwagh ne na ivese yase seer taver. Sea tagher a mbamtaver vea lu er ma nyi kpa, me fatyô u suur sha a na vangertiôr.

Yange mba teen ityôgh ki redio ki WBBR ki hen sule u Staten Island ken inyom i 1957 la yô, m yem m za er tom shin Betel u ken Brooklyn la sha shighe kpuaa. Maa mo vea Angela se mba eren ivese yô, se undu Betel, nahan se yem hen Staten Island se za er pania her nôngo u kuman anyom atar. Se mba hidi hen Staten Island yô, m za er tom vea mba ve yam ityôgh ki redio yasegh, ki i gema yilan ki ér WPOW la shighe wa karen.

Mo vea Angela yange se kange ishima ser se eren akaa ken uma akuma akuma sha er hanma ijiir i i kaa ér se za er tom cii yô, se kar a kar yô. Sha nahan yô, ken mhii u inyom i 1961 la, se lumun u za eren tom u ikpur pania hen geri u Falls City, kpentar u Nebraska. Se mba lumun u za eren tom u ikpur pania yô, ica gba ga maa i lôhô se ér se za Makeranta u Tsaase Mbatamen man Udiakon la. Shighe ne i zaan makeranta ne uwer môm hen geri u South Lansing, kpentar u New York. Yange se za makeranta ne doo se kpen kpen, nahan se lu henen ser, se za er tom a ityesen la hen kpentar u Nebraska. Nahan kpa, kwagh u kpiligh se iyol yô, i kaa ér se za er tom u mishen ken tar u Cambodia! Tar u doon ashe tsung, u u lu ken imbusutariyan i veghertar u Asia la, huma doo shi lu a ajiir a doon kenger kua ankaam mba eren amo. Hanma kwagh heen kaha a kwagh u se vande nengen a mi cii. Yange girim se iyol u samber a loho u dedoo ken tar ne kpen kpen.

Nahan kpa, ayôôso a patii va hii ken tar u Cambodia kpoghuloo, nahan se mough se yem ken South Vietnam. Kpa kwagh ka a er i vihi yô, ken atô u anyom ahar tseegh vihim iyol tsung, nahan i kaa a vese ér se hide se yem ken tar wase. Shighe yange kar cii ve hide zôôm mo iyol ye. Ka zôôm mo iyol yô, se hide se yem se lu za eren tom u pasen kwagh hanma shighe la.

Ken uwer u Maaci inyom i 1965 la, i na se ian i civirigh ér se hide se hii u sôron atôônanongo man uningir. Yange i doom mo vea Angela kpishi u zenden sôron atôônanongo man uningir, shi m nenge mer akaa za doo doo cii man mkohol u vesen una hii ye, shi a za un kpa m nenge mer akaa za doo doo. Se er akaa ne cii kuma anyom 33. Mbamkohol mba vesen ve lum kwagh u vesen kpen kpen, nahan i saan mo iyol u wasen sha u mbamkohol mban ve za i doo yô. Yange se tsa hen ningir u New York City la anyom kpuaa, se er mbamkohol mba vesen kpishi hen agirigi u anumbegh u Yankee la.

Ityom i saan iyol man i lun a mbamtaver ker lu keghen mo vea Angela, er mbapasenkwagh hanma shighe  mbagenev kpishi kpa ka i lu nahan. Ikyav i tesen yô, ken inyom i 1995 la, i kaa a mo ér m za tese ken Makeranta u Tsaase Mbashiren Tom la. Anyom atar nga kar yô, i kaa ér se yem shin Betel. Nahan saan mo iyol kpishi er m hide m yem ape ngise m hii tom wam u pasen kwagh hanma shighe, anyom 40 ken ijime la yô. M er tom vea Gbaatom u Nengen sha Tomshiren la, shi m tese ken imakeranta yase igen kpishi shighe wa karen. Ken inyom i 2007 la, Mbahemenev mba Shin Itine, wa imakeranta i i tesen shin Betel la cii sha ikyev i Afishi a Nengen sha Imakeranta i Henen Kwagh u Hemen u Aôndo la, nahan m zua a ian i civirigh i nengen sha gbaatom ne anyom wa karen.

Semberee ne, i nyôôso akaa kpishi sha gbenda u nongo u Yehova u ne ior ityesen la. Ken inyom i 2008 la, i ver Makeranta u Mbatamen mba ken Tiônnongo la. Ken atô u anyom ahar tseegh, i tsaase mbatamen hemba iorov 12,000 hen Patterson kua Betel u ken Brooklyn la. Mbatesen mba i tsaase ve tsembelee, kpa ve lu shin Betel ga yô, ve za hemen u tesen makeranta ne sha ajiir agen kpishi. Ken inyom i 2010 la, i gema iti i Makeranta u Tsaase Mbashiren Tom la hingir Makeranta u Henen Bibilo Ú Anmgbianev mba Nomso mba Lun Kwav, shi i ver makeranta u he, u i yilan ér Makeranta u Henen Bibilo Ú Mbakristu Mba Ve Vese Ayol a Ve Yô la.

Mba va nyer ken inyom i tom i 2015 la yô, i magh imakeranta i ihiar ne cii, maa i gema yilan ér Makeranta u Mbapasen Ivangeli i Tartor. Mba ka i tese ve ken makeranta ne yô, ka mba ve vese ayol a ve shin anmgbianev mba nomso gayô mba kasev mba lun kwav. Shighe u ior kpishi sha tar cii ungwa ér a lu tesen makeranta ne sha ubranci kpishi yô, doo ve je zua ga. Ka kwagh u saan iyol kpishi er aan a lu bughun u tesen ior mba Aôndo seer a seer yô, shi m ngu a iwuese kpishi er m zough ishigh a ior kpishi mba ve ne ayol a ve sha u vea ngohol ityesen ne nahan.

Ka mea hen sha kwagh u uma wam, cii man shighe u i erem batisema shin mngerem ma i haa shin ikyagh ki haan ilev kwaghyan la zan zan hegen yô, m sugh Yehova sha ci u mbafankwagh mba ve wasem u zan sha gbenda u mimi la. Lu ve cii m lu anyom kwaghmôm a ve ga, shi se due ijiir i môm kpaa ga. Kpa ve soo Yehova a ishima ve cii. Yange ve tese ér Yehova doo ve ishima tsung sha inja ve man ieren ve. Se mba a mbafankwagh kpishi ken nongo u Yehova, mba se fatyô u eren kwagh vea ve yô. M er kwagh vea ior mban, man sha mimi yô, m zua a iwasen kpishi.