1-2. (a) Ugomoti mbagenev mba hendan a ior mba Yehova nena, kpa ior nav er nena? (b) Shighe u i lu tôvon se a ican je kpa a saan se iyol sha ci u nyi? (Lam sha foto u sha igbende la kpaa.)

 ER SE lu ôron kwagh ne, i cir tom wase shin i yange u ken ityar i hemban 30 sha tar. Ken ityar shon igen yô, mbautahav wuhe anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken upurusu zan zan hegen. Ka nyi kwaghbo ve ere? Sha mnenge u Yehova yô, ve er kwaghbo môm ga. Kwagh u ve eren yô, mba er Bibilo shi mba henen i, mba pasen ior atesen a Bibilo shi mba ze mbamkombo vea mbacivir Aôndo a ve imôngo. Shi ve venda u wan ave sha akaa a patii. Shin er i lu hendan a mbacivir Aôndo sha mimi mban kpoghuloo nahan kpa, ve tile sha mimi, * u tesen ér ve de u civir Yehova ma shighe môm ga. Nahan kwagh la na yô, saan ve iyol!

² Adooga ka u nenge a Mbashiada mba taver ishima mban mbagenev ken foto, shi u nenge er ve lu sen ker yô. Saan ve iyol sha ci u ve fa dedoo ér doo Yehova a ve shi ve mba eren “perapera,” shin mba eren kwagh a na sha mimi. (1 Kron. 29:17a) Yesu kaa ér: “Saan mba i eren ve ican sha ci u kwagh u perapera la iyol . . . Ember nen shi i saan ne iyol tsung, sha ci u ne va zua a injar.”—Mat. 5:10-12.

3. Aerenakaa 4:19, 20 kaa ér yange i lu tôvon mbaapostoli mba Yesu a ican nahan ve er nena, man lu sha ci u nyi?

³ Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba tagher a  imbakwagh u mbaapostoli kpa tagher a mi sha shighe ve, zum u i lu tôvon ve a ican ér mba pasen kwagh u Yesu la. Yange mbaajiriv mba ken atejir u tamen u Mbayuda la ta ve icin kwa kimbir kimbir ér “ve de u ôron kwagh ken iti i Yesu.” (Aer. 4:18; 5:27, 28, 40) Nahan mbaapostoli er nena? (Ôr Aerenakaa 4:19, 20.) Yange ve fa er i lu or u nan hembe tahav sha won cii nan ‘tindi ve ér ve pase ior kwagh shi ve er shiada vighe vighe’ sha kwagh u Kristu yô. (Aer. 10:42) Nahan Peteru man Yohane mough lam sha ci ve a mciem shio, ôr ve wang ér i lu u vea ungwa imo i Aôndo, i lu imo i mbaajiriv mbara ga yô. Shi ôr a ve wang ér mayange vea de u ôron kwagh u Yesu ga. Lu inja er ve lu kaan a mbaajiriv mbara ér, ‘Ne cihi kwagh je, ne hen ner ka ne i ungwan ye, i de lu Aôndo ga, tahav enev hemba mbu nava?’ nahan.

4. Aerenakaa 5:27-29 kaa ér yange mbaapostoli er nyi, man se dondo ikyav ve la nena?

⁴ Mbaapostoli ver ikyav i dedoo, i hii shighe la je Mbakristu mba mimi cii ve lu dondon yô. Yange ve kange ishima ér vea “ungwa imo i Aôndo u a lu orhemen la, a lu i ior ga.” (Ôr Aerenakaa 5:27-29.) Mba gbidi mbaapostoli sha ci u mtil sha mimi ve la mba been cii yô, ve due ken atejir u tamen u Mbayuda la, “ve lu ember sha ci u i nenge ve ér ve kuma u a hee ve sha ci u iti [i Yesu] yô,” shi ve za hemen u pasen kwagh.—Aer. 5:40-42.

5. Ka mbampin mba han i gbe u se na mlumun sha mini?

⁵ Mbampin mbagenev due sha kwagh u yange mbaapostoli er la. Ikyav i tesen yô, yange ve ungwa imo i Aôndo, lu i ior ga nahan, shi tese ér ve dondo kwaghwan u Bibilo u a kaa ér, “hanma or nana̱ wa iyol i nan sha ikyev i mbautahav mba ve hemen nan la” kpa? (Rom. 13:1) Se ‘lu sha ikyev i ugomoti man mbautahav shi se̱ ungwan imo ve’ er apostoli Paulu kaa la nena ve, se tile sha mimi hen Aôndo u a lu Orhemen shin Tor wase u hemban laa?—Titu 3:1.

6. (a) “Mbautahav mba ve hemen,” mba i ter ve ken Mbaroma 13:1 la ka unô, man gba u se eren a ve nena? (b) Uumace mba ve hemen ior la cii kwagh ve ngu inja i môm nena?

⁶ Ôr Mbaroma 13:1. Ken ivur ne, ishember i “mbautahav mba ve hemen” la ngi ôron kwagh u uumace mba ve lu mbahemenev shi ve lu a  tahav sha mbagenev mba ve lu sha ikyev ve la, ka mbahemenev mba gomoti je la. Mbakristu mba sha ikyev i ugomoti mba uumace mban. Mbahemenev mban ka ve wa atindi sha er bem una lu yô, shi ve kighir ior ér ve dondo atindi shon, man ashighe agen yô, ka ve ta ikyaa a ior mba Yehova je kpaa. (Mpa. 12:16) Sha nahan yô, i kaa a vese ér se taan ve kpandegh shi se naan ve uiyua, se de taver ve ityough ga, shi se naan ve icivir i ve kom sha mi yô. (Rom. 13:7) Nahan kpa, ugomoti mba uumace mba a tahav sha ci u Yehova de ér ve lu a mi. Yesu yange pase kwagh ne wang zum u Gomna Pontiu Pilatu, u Mbaroma ver un la, lu tôvon un la. Pilatu ôron er un lu a tahav mbu waren Yesu shin wuan un yô, Yesu kaa a na ér: “Ka sha i ne u ian ye, gayô mayange ma u lu a tahav sha a mo ga.” (Yoh. 19:11) Tahav mbu mbahemenev mba gomoti kua mbapatii ve lu a mi nyian la kpa mbu a ikighir di vough er tahav mbu Pilatu la kpa lu nahan.

7. Ka hanma shighe nahan a gba u se ungwa imo i mbahemenev mba gomoti ga, man ka nyi i doo u vea umburu?

⁷ Gba keng u Mbakristu vea wa iyol ve sha ikyev i ugomoti mba uumace sha u dondon atindi a ve a a hendan a atindi a Aôndo ga yô. Kpa shighe u mbahemenev mba gomoti ve kaa ér se er ma kwagh u Aôndo a vende, shin ve lu yangen se u eren kwagh u Aôndo a soo ér se er keng keng yô, gba u se ungwa imo ve ga. Ikyav i tesen yô, shighe ugen vea soo ér agumaior a nyôr shoja shin a tôô ikyav mbi tswamev a za nôngo ityav sha ci u tar ve. * Gayô shighe ugen vea venda Bibilo yase kua ityakeda yase ken tar ve, shi vea venda ér se de pasen kwagh ga shi se de eren mbamkombo asev mba Mbakristu ga. Aluer mbahemenev mba eren tahav sha gbenda u vough ga, er u tôvon mbahenen mba Kristu a ican nahan yô, Yehova ngu nengen; una tsaha ve keng a bunde ga!—Orpa. 5:8.

8. Yehova ngu kposo a “mbautahav” mba ve hemen se la nena, man gba u se fa kwagh ne sha ci u nyi?

⁸ “Mbautahav” ka ve lu a tahav, shi vea fatyô u eren akaa a dedoo kpishi, shi mba a tahav sha mbagenev. Kpa er ve lu uumace yô, ve yina shi ve hemba cii ga. Ka Yehova Aôndo tswen a yen sha ma gbenda môm môm ga shi a hembe sha won cii ye. I yila un ajiir kpishi ken Bibilo ér “Uhembansha,” shin U Hemban Cii.—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Ka nyi profeti Daniel yange nenge a mi ken mbampase mba sha mnenge?

⁹ Yange i tese profeti Daniel mbampase mba sha mnenge mbagenev, nahan nenge er Yehova a hembe mbautahav mbagenev cii yô. Daniel hii nengen a inyamkyume i vesen inyiin; hanma inyamkyume lu ikyav i tartor u lun a tahav sha tar cii, u u hemen tar sha ayange a tsuaa la yô. Lu tartor u Babilon, man Mbamedia vea Mbapershia, man Grika, kua tartor u Roma. Shi Daniel nenge a tartor u lun a tahav sha tar cii, u u lu hemen nyian la kpaa, ka Tahav mbu Tar u Amerika vea Ingila Ve Lu a Mi sha Tar Cii la je la. (Dan. 7:1-3, 17) Ka been yô, Daniel maa nenge a Yehova Aôndo ken mpase ugen; a nenge Yehova tema sha ikyônough nagh ki torov ken atejir u sha. (Dan. 7:9, 10) Mbahemenev mba gomoti mba ve hemen se nyian la ve wa ikyo, sha ci u kwagh ugen u profeti u jighjigh la nenge a mi ken mpase u a dondo ne ngu van ve inya!

10. Daniel 7:13, 14, 27 kaa ér ka unô Yehova a lu geman hemen u tar ne una na ve, man kwagh la tese nyi sha mlu Na?

¹⁰ Ôr Daniel 7:13, 14, 27. Aôndo ngu ngohol hemen man tahav cii hen ugomoti mba uumace kera, una gema a na mbagenev mba ve hembe  kuman sha ian i hemen tar, shi ve hembe lun a tahav kpaa yô. Ka unô laa? Ka Or u Daniel nenge a na “lu er ka wan u or nahan” la, Yesu Kristu, vea “nongo u uicighanmbaiorov mba Uhembansha,” mba 144,000 mba vea hemen tar “gbem sha won” la. (Dan. 7:18) Kwagh ne tese wang ér Yehova ka “Uhembansha,” shin U Hemban Cii, sha ci u ka un tswen a lu a tahav mbu eren kwagh ne ye.

11. Ka kwagh ugen u nyi Daniel yange nger u a tese ér Yehova ngu a tahav sha akuraior ciili?

¹¹ Kwagh u Daniel nenge a mi ken mpase u sha mnenge ne zua sha kwagh ugen u vande ôron yô. A ôr kwagh u “Aôndo u Sha,” la, a kaa ér: “Ka A dugh utor shi A ver utor.” Shi a nger ér: “Uhembansha ngu a tahav sha tartor u ior, ka A gema u A na hanma or u i doo Un u nan nan yô.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Ashighe nga a Yehova yange dugh utor shin ver utor mbagenev yôô? Nga yum!

12. Tese ikyav sha or môm er Yehova yange a dugh utor kera sha ayange a tsuaa la yô. (Nenge foto.)

¹² Yehova vande tesen wang er tahav nav mbu hembe mbu “mbautahav mba ve hemen” nyian ne cii yô. Nenge ikyav sha kwagh u iorov utar. Farao, tor u Igipiti yange kôr nongoior u Yehova ikpan shi venda kwa kimbir kimbir ér una de ve ve yem ga. Kpa Aôndo za due a ve ken kpan kera shi tim Farao shin Zegemnger u Nyian. (Eks. 14:26-28; Ps. 136:15) Beleshasar tor u Babilon yange ‘kende a iyol na sha, hendan a Aôndo u Sha’ shighe u lu eren iniongo yô, shi civir Yehova ga, gema lu “civir mbaaôndo mba sha azurfa man mba sha zenaria.” (Dan. 5:22, 23) Kpa Aôndo tese un er a lu kwagh ga yô. Hen “tugh mbura je,” i wua Beleshasar. Aôndo gema tartor na shon na Mbamedia vea Mbapershia. (Dan. 5:28, 30, 31) Tor Herode Agripa u sha Môm u lu ityoor u ipyaventar i Palesetina la, yange na zwa i wua apostoli Yakobu, shi kôr apostoli Peteru wuhe ken purusu, ér un kpa una wua. Kpa Yehova bunde awashima u Herode la. “Ortyom u Yehova tsaha un,” a kpe.—Aer. 12:1-5, 21-23.

13. Tese ikyav i môm er utor kpishi yange vea kohol imôngo vea hendan kwagh a Yehova je kpa, Yehova a hemba ve cii yô.

¹³ Yehova shi yange tese er tahav nav mbu hembe utor kpishi mba ve kohol imôngo ve lu hendan a na yô. Yange nôngo ityav sha ci u Iserael, wase ve ve hemba utor mba Mbakanaan 31 mba ve kohol cii ve va nôngo ityav a ve yô, shi wase ve ve ngohol uharegh mba vesen ken Tar u Ityendezwa la. (Yos. 11:4-6, 20; 12:1,  7, 24) Yehova shi wase Mbaiserael hemba Tor Benhada vea utor mbagenev 32 hen tiôntar u Shiria, mba ve va a na imôngo ve va nôngo ityav a Iserael la.—1 Utor 20:1, 26-29.

14-15. (a) Ka nyi Tor Nebukadinesar man Tor Dariu yange ve ôr sha kwagh u hemen u Yehova? (b) Ka nyi Orpasalmi yange ôr sha kwagh u Yehova kua ikyurior naa?

¹⁴ Yehova tese kwa kimbir kimbir er un hembe sha won cii yô! Zum u Nebukadinesar, tor u Babilon lu tan ihyagh sha kwagh u ‘tahav mbu agee a na man icivir i shagba na,’ hide a iyol na ijime ga, shi lumun ér ka Yehova a kom u wuese ga yô, Aôndo tsaha un a hingir Orhyundu. Ihyundugh nav ki va been yô, a “wuese Uhembansha,” shi a lumun ér “‘mtemtor,’ shin hemen u [Yehova] ka u tsôron gbem.” Shi a kaa ér: “Ma or fatyô u yangen ‘uwegh Nagh,’ shin u eren ma kwagh ga.” (Dan. 4:30, 33-35) Zum u i lu tôvon Daniel a ican sha ci u mtil sha mimi na hen Aôndo ve, Yehova war un shin ihyungwa i ubegha la, Tor Dariu yôô ér: “Ior ve̱ gbidye ikyarkyase iyol, ve̱ cia sha ishigh ki Aôndo u Daniel; gadia ka Un A lu Aôndo u uma, u lun gbem sha won ye, tartor Na kpaa ka u timin ga, man tahav Nav mbua lu zan zan [gbem sha won, NWT].”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Orpasalmi yange nenge ér: “TER bundu ‘kwaghhenen,’ shin mhen u akuraior, ka A gema mbamhen mba iorov ve hingir gbilinkwagh.” Shi a kaa ér: “Saan ior mba [Yehova] A lu Aôndo ve la iyol, ikyurior i A tsough i sha u i̱ lu dyako Na la.” (Ps. 33:10, 12) Sha nahan yô, ka se a inja kpishi u tilen sha mimi hen Yehova!

16. Ka nyi se ne jighjigh ser ia er sha shighe u “zegecan” laa, man ka sha ci u nyi? (Nenge foto.)

¹⁶ Akaa a se tim sha mi ne ka a Yehova yange er sha ashighe a tsuaa la yô. Nahan ka nyi se lu veren ashe ser ica ia kera gba ga tsô una ere? Se na jighjigh ser Yehova una yima mbacivir un mba ve peren atindi a na ga la sha shighe u “zegecan” u a lu van la. (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Una er kwagh ne zum u mzough u akuraior, u i yer ér Gogi u Magogi la, una ta ityav sha mba ve suen hemen u Yehova sha  mimi sha tar cii la. Aluer mzough la wa ityar 193 i i lu ken Mzough u Ityar Cii (United Nations) la ker je kpa, una kuma u nôngon kwagh a Uhembansha kua shoja na ga! Yehova tôndo zwa ér: “Me tese mhembe Wam man mtsegh Wam, Me pase iyol Yam ken igbar sha ashe a akuraior kpishi; nahan man vea fa er Mo M lu [Yehova] ye.”—Esek. 38:14-16, 23; Ps. 46:10.

17. Ka nyi Yehova a tsenga ôron ér ia va er utor mba tar ne kua mba ve til sha mimi hen a na la ken hemene?

¹⁷ Gogi una moughon ityav a vese yô, Yehova una nôngo ityav mbi masetyô sha shighe u Armagedon la, una tim “utor mba sha tar sha won cii” kera. (Mpa. 16:14, 16; 19:19-21) Kpa Yehova una kura “mbaperapera vea tema sha tar, man mbananjighjigh [“mba tilen sha mimi,” NWT] kpaa vea tema sha u gbem.”—Anz. 2:21.

18. Ka nyi Mbakristu mba mimi kpishi ka ve kegh iyol u erene, man ka sha ci u nyi? (Daniel 3:28)

¹⁸ Ken anyom uderi imôngo a a kar ne, Mbakristu mba mimi kpishi tese er Yehova a lu Orhemen ve u hemban cii shi a doo ve ishima yô. Shi kape i ndera tôvon ve a ican shi keren ve a ku sha ikyaa ne ica i gbe je la. Ve tile sha mimi, shi ve kange ishima ér vea tile sha mimi ve her, vough er Mbaheberu mba utar mba yange i war ve ken atse a zege usu sha ci u ve tile sha mimi hen Uhembansha la nahan.—Ôr Daniel 3:28.

19. Gba hange hange u se tile sha mimi hen Yehova sha ci u nyi?

¹⁹ Gba hange hange u se tile sha mimi hen Yehova, sha ci u “Una na hanma or sha perapera u nan man sha mimi u nan.” (1 Sam. 26:23) Shi “orperapera yô, ka sha jighjigh u nan, u nan ne la, man nana lu uma ye.” (Hab. 2:4) Kwagh u a hembe doon u se er a uma wase yô, ka u civir Yehova sha mimi hanma shighe, vendan u peren tindi na, aluer ka u se er nahan a wua se je kpaa! Se er nahan yô, a lu se vough er orpasalmi kpa nenge nahan, a nger ér: “Mba i saan ve iyol yô, ka mba gbenda ve u lu vough [“ve til sha mimi,” NWT] ve zenden sha tindi u TER la.”—Ps. 119:1.