Iyolgengese Ngi Ve A Kunya

“Zum u iyolgengese ia va yô, kunya di kpaa ua due je, kpa kwaghfan ngu hen mbahiden a iyol ijime la.”—ANZAAKAA 11:2.

1, 2. Iyolgengese kanyi, man ka ke’ nyi igbenda nahan i ve a aahe?

 ORLEVI u wan iyuhe hemen ikpelaior i toron asema sha u hendan a mbahemenev mba Yehova ver la. Wantor u shagba sar un la e̱r bo mhen sha u una ngohol ikyônough ki torough ki ter na yô. Tor u yinan ishima venda u ungwan akaawan a profeti u Aôndo wa un wang la. Mbaiserael mba utar mban cii kwagh ve ngu inja i môm: ka iyolgengese.

² Iyolgengese ka kwagh u ke’ ishima u a lu nôngon u zan hanma or cii iyol yô. (Pasalmi 19:13) Or u gengese iyol ka nan gba nuren eren kwagh sha er ishima i̱ tese nan la tsô, a u or nán nan ian shio. Ashighe kpishi kwagh ne ka a va a aahe. Sha mimi yô, iyolgengese vihi utor shi gba ityartor kpaa. (Yeremia 50:29, 31, 32; Daniel 5:20) Mbacivir Yehova mbagenev je kpa í mee ve í yem a ve ke’ mtim.

3. Se fatyô u henen akaabo a iyolgengese í ve a mi la nena?

³ Ka sha inja je Bibilo i̱ kaa nahan ye, ér: “Zum u iyolgengese ia va yô, kunya di kpaa ua due je, kpa kwaghfan ngu hen mbahiden a iyol ijime la.” (Anzaakaa 11:2) A zua a akaa a tesen mimi u injakwagh ne ke’ Bibilo. Se time sha akav ne yô aa wase se u nengen a kwaghbo u a lu ke’ tindi u peren yô. Nahan yô, de se nenge nen er iyuhe man u soon zegenan man u yinan ishima yange na iorov mba utar mba se er kwagh ve ke’ mhii u  kwaghôron ne u eren kwagh sha iyolgengese la, man er yange kwagh la va ve a kunya yô.

Koraki—Orhembanato u Tômon Kwagh

4. (a) Koraki lu án oro, man ka nyi akaa yange vande eren á a̱ shi nan kpa yange lu uwegh kere? (b) Ken anyom a ke’ masejime yô, Koraki va núm nyi ieren i hembanato?

⁴ Koraki yange lu Orlevi u he’ ipaven u Mbakohati, wan u anmgbian u Mose man Aron. Ikyav tese ér alaghga yange lu or u cian Yehova upuembaanyomov imôngo je. Koraki yange lu a ian i civirigh i lun môm ke’ mba yange i war ve sha ivande í per a ve ke’ Zegemnger u Nyian la, shi alaghga wen kpa yange wa uwegh sha ijirôron i Yehova yange ôr Mbaiserael mba civir wanbua sha Uwo u Senai la. (Ekesodu 32:26) Nahan kpa, ke’ masejime yô lu Koraki va hingir u hemen ior mba ke’ tsombor u Ruben amba er Datan man Abiram kua On man mbahemenev mba Mbaiserael iorov 250 gbenda sha u moughon num a Mose man Aron ye. * Ve kaa a Mose man Aron ér: “Ne ya kuma ve, gadia ior cii ka uicighanmbaiorov, hanma or kpaa; TER ngu a ve; man ka nyi ne kenden ayol a en sha je er ne hemba ior i TER cii nahana?”—Numeri 16:1-3.

5, 6. (a) Ka sha ci u nyi Koraki yange hendan a Mose man Arono? (b) Hii nan ve a fatyô u kaan ér alaghga Koraki yange laha ian na i ke’ mserakaa u Aôndo laa?

⁵ Er Koraki yange vande lun or u nan jighjigh anyom imôngo nahan, ka nyi yange i̱ na ve hingir u hendan kwagha? Sha mimi yô hemen u Mose lu hemen Mbaiserael la yange ú lu ú sha mkighir ga, gadia yange “lu or u ishima legh legh je zua ga, hemba hanma or sha won cii.” (Numeri 12:3) Kpa ka inja e̱r Koraki yange er Mose vea Aron iyuhe shi kôr itiduen ve la ihom nahan, nahan kwagh la na un u kaan—sha mlan—ér ve gba kéndèn ayol a ve sha sha apera man sha ishima ve tsô sha er vea hemba ior i Yehova yô.—Pasalmi 106:16.

⁶ Zayol u Koraki yange lu a mi yô alaghga yange lu a iwuese sha ian na i civirigh i ke’ mserakaa u Aôndo la ga. Sha mimi yô ipaven i Mbalevi i Mbakohati la yange i̱ lu upristi ga, kpa ve gema ve lu mbatesen Atindi a Aôndo. Shi ve tôôn ikyáv mbi ke’ tabernakel shighe u yange a̱ kuma u á za a mbi mape cii. Kwagh la lu tom u kiriki ga, sha ci u lu ior mba ve lu̱ wang ke’ mcivir kua sha aeren mbara tseegh yange ve kuma u kôron uicighanmbaakaav mban ave ye. (Yesaia 52:11) Nahan, á fatyô u kaan ér, zum u Mose zua ishigh a Koraki yô, lu pínen un ér, Tom wou la kera gba ú kwagh  ga je u̱ saa shi ú hingir pristi kpaa zee? (Numeri 16:9, 10) Koraki yange kera kàv e̱r u eren Yehova tom sha mimi sha mserakaa na la í lu icivir i hemban cii—í lu u saa or a zua a aan a injaa shin ma mlu u vesen ga nahan ga.—Pasalmi 84:10.

7. (a) Mose yange er a Koraki man ior nav nena? (b) Yange i kure ihyembeato i Koraki la sha gbenda u tan ihindi tsung nena?

⁷ Mose yange lôhô Koraki man ior nav ér kpernan pepe yô ve̱ kohol he’ tenti u kohol ker a agbándé a kwaghhumandoon man kwaghhumandoon kpaa. Koraki man ior nav yange ve lu a ian i nan naagh ku kwaghhumandoon ga, sha ci u ve lu upristi ga. Yange lu u ior mban vea vaan a agbándé a kwaghhumandoon man kwaghhumandoon yô, kwagh ne una tese wang je ér mba henen ér ve mba a ian i eren tom u upristi kpaa—gadia ve lu a ian i gbidyen kwar sha kwagh la tugh kaka. Sev mbu aven mba va til sha ishigh ki Yehova yô, kera lu a ibo sha u haan iyugh na sha a ve ga. Ônov mba Ruben di yô, “inya aver zwa u i, mena ve.” Mbagen mbara cii kua Koraki kpaa, usu due sha Aôndo va hia ve kera. (Duteronomi 11:6; Numeri 16:16-35; 26:10) Iyolgengese i Koraki la yange i va un a kunya—Aôndo venda ve!

Hendan a ‘Ishima i Gban Iyuhe’ La

8. ‘Ishima i gban iyuhe’ ia fatyô u duen tombo ke’ Mbakristu nena?

⁸ Kwagh u Koraki la ka icintan he’ avese. Er ‘ishima i gban iyuhe’ la i lu ke’ uumace mba ve yen ne yô, ke’ tiônnongo u Mbakristu je kpaa ia fatyô u duen tombo. (Yakobu 4:5) U tesen ikyav yô, alaghga se lu ior mba hemen u saren se yô. Alaghga se lu yuwen mba ve lu a aan a civirigh a á saa se la, di vough er Koraki kpa ngise er nahan. Ga yô alaghga se fatyô u hingir er Orkristu u sha derianyom u hiihii u i yilan iti na ér Diotrefe la nahan. Un yange puun mbaapostoli kpoghuloo, man ikyav tese ér alaghga ka sha ci u yange soo ér mà un hemen. Sha mimi yô, Yohane yange nger ôr kwagh u Diotrefe ér ka “u tamen a doo un” yum yô.—3 Yohane 9.

9. (a) Kanyi ieren í doo u se palegh sha kwagh u ityom i ke’ tiônnongo? (b) Ka mnenge u sha inja u nyi i doo u se nenge aan a ase a ke’ mserakaa u Aôndo nee?

⁹ Ka kwaghbo u Orkristu keren u̱ lun a ityom ke’ tiônnongo ga. Paulu yange na a na ishimataver je kpaa ér i̱ er nahan. (1 Timoteu 3:1) Nahan kpa, mayange se nenge nen aan a tom inja er ka icivir i ka i na or sha ci u tom u nan u fan, shin inja er se hingir a hingir zegeor je ve ga. Umbur wer Yesu yange kaa ér: “Hanmô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô, nana̱ hingir wanakiriki wen. Man shi hanmô u i sar nan ka lun u hiihii ken a ven yô, nana̱ hingir wanakiriki wen.” (Mateu 20:26, 27) A lu kwagh u sha mi ga kuaa je u yuwen mba ve lu a ityom i vesen inja er mluainja wase he’ ishigh ki Aôndo har sha ‘indi’ yase ke’ nongo ne la. Yesu yange kaa ér: “Ne cii ne mba anmgbianev.” (Mateu 23:8) Een, sea lu mbapasenkwagh shin upania, ga yô sea sember eren batisema shin sea lu mba se til sha mimi ne ca i gbe kpaa—ior mba ve eren Yehova tom a ishima môm cii mba a ajiir a injaa ke’ mserakaa na. (Luka 10:27; 12:6, 7; Mbagalatia 3:28; Mbaheberu 6:10) U eren tom imôngo vea ior umiliôn imôngo mba ve lu nôngon sha u eren kwaghwan u Bibilo u a kaa ér: “Haa nen ityough ki taver ga iyol, hen ayol a en” la mimi je ka iveren.—1 Peteru 5:5.

Abesalom—Or u Kwagh Hange Un Lu Keren Ér Ian I̱ Due Yô

10. Abesalom yange lu ana, man yange nôngo sha u ngohol asema a mba van a ajir he’ tor nena?

¹⁰ Uma u Abesalom, wan u Tor Davidi u sha utar la ka ityesen i tesen kwagh u mhange. Or u kwagh hange un lu keren ér ian i̱ due una er kwagh un soo ne yange nôngo ér una ngohol asema a ior mba yange ve vaan a ajir a yilan he’ tor la sha ashe a bughun. A hii eren angereke ér kwagh gba Davidi sha ugbayol vev ga. Tsô maa a de ayom a va sha kwagh u hange un la jighilii. Abesalom kaa nahan ér: “Kpash! Ma i verem orjir ken tar ne sha er hanma or u nan lu a ijir i yilan shin kwagh u jirigh nana̱ va her a mo, mo me ôr nan ijir sha mimi” yô. Abesalom yange ver a ver ape eren ayom na ga. Bibilo kaa ér: “Tsô, or u nana kporom sha u nana gure nana civir un yô, a za uwegh a kôr nan, a suse nan zwa. Kape Abesalom eren a Iserael cii mba ve vaan hen tor sha u a̱ kure ve ajir la.” Nahan lu nyi i̱ gema i̱ ere? “Abesalom ngohol nomsombaiorov mba Iserael asema.”—2 Samuel 15:1-6.

11. Abesalom yange nôngo ér una ngohol ikyônough ki torough ki Davidi nena?

 ¹¹ Abesalom yange wa ke’ ishima ér saa una ngohol ikyônough ki torough ki ter na la keng. Anyom ataan a yange kar ke’ jime la, a na zwa i wua Amnon u lu waniunda u Davidi la, lu inja er ka u oron iyev sha myav u ngura yange yav a Tamar anngô u Abesalom u kwase sha igyosough la nahan. (2 Samuel 13: 28, 29) Nahan cii kpa alaghga sha shighe la je kpa Abesalom yange ver ashe sha ikyônough ki torough kira, man alaghga yange nenge ku u Amnon ér ka gbenda u dedoo u karen a or u hendan a na la kera. * Er i lu cii kpa, yange shighe va kom yô, Abesalom maa er ishima na. A na zwa i yôô mtemtor na ke’ tar la cii.—2 Samuel 15:10.

12. Pase er yange iyolgengese i Abesalom va un a kunya yô.

¹² Abesalom yange yar kwan sha anshighe kpuaa sha ci u “mzoughzwa la taver, gadia ior lu seer a seer van hen Abesalom gbem.” Ka ze deghôô yô, kwagh gande Tor Davidi yevese tume toho sha u waren uma na. (2 Samuel 15:12-17) Nahan kpa ica gba tsô, Yoabi tôndo Abesalom iyange kôugh, gbihi un shin zegeihungwa, shi ta awen tihi sha mi. Hen ase sha kwagh ne yôô—or shon u yange hángè un u hingir tor yum ne kera zua a m-ii u tsembelee shin ku tsô kpaa ga! * Sha mimi yô iyolgengese yange i va Abesalom a kunya.—2 Samuel 18:9-17.

Nyagh Mhange u sha Ifer La

13. Jijingi u hagher sha kwagh la una fatyô u wan amise ke’ ishima i Orkristu nena?

¹³ Mtemtor u Abesalom man mgbe na la cii ka ikyav i tesen he’ avese. Ke’ tar u ainge ú gesa u gban a hingir sha ha ne yô, ka kwagh u ican u ior ve̱ er mbavesen vev ikparashe sha u nôngon ér vea gba ve ikyum sha u keren iwuese shin sha u ma̱ ve zough a ian shin ma mzehemen ke’ tom ga. Shi, alaghga vea ôr uzegembaakaav mba dedoo sha ayol a ve sha ishigh ki mba ve lu ke’ ijime ve la, vea ver ishima ér alaghga vea ngohol asema a mba ve lu ke’ ijime ve la shi mbara vea dondo ve kpaa. Aluer se kôr ityough ga yô, imba jijingi i hagher sha kwagh la ia wa amise ke’ asema ase. Alaghga kwagh ne yange za hemen hen atô u mbagen ke’ derianyom u hiihii la, ka nahan ve yange mbaapostoli ta icin taveraa sha kwagh u ambaaior la ye.—Mbagalatia 4:17; 3 Yohane 9, 10.

14. Er nan ve i doo u se palegh jijingi u hagher sha kwagh shi kéndén a iyol sha laa?

¹⁴ Yehova ver ian ke’ nongo na sha ci u ior mba kenden a ayol a ve sha mba ve ‘keren icivir ayol a ve’ la ga. (Anzaakaa 25:27) Sha mimi yô, Bibilo ta icin ér: “TER A̱ tim ityumbuzwaagh i nyohon la cii, kua shi nombor u u te ihagh la kpaa.” (Pasalmi 12:3) Abesalom yange lu a ityumbuzwaagh i nyohon. Yange a ôr ior mba yange soo ér ve̱ lumun a na la uzegembaakaav—kpa kwagh ne cii lu sha u una zua a ian i utaha yô. Kpa gema nenge imba iveren i se mbativ se lu a mi u lun ke’ atô u anmgbianev mba ve dondon kwaghwan u Paulu yange wa la sha wono. Yange kaa ér: “De eren nen kwagh sha u wan ayol a en iko tseegh shin sha u keren icivir i gbilinigh kpaa ga, kpa hide nen ayol a en ijime; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô.”—Mbafilipi 2:3.

Saulu—Tor u Yinan Ishima

15. Saulu yange tese iyol hiden a mi jime he’ shighe ugen nena?

¹⁵ Sha shighe ugen la Saulu, u yange va hingir tor u Mbaiserael la, yange lu or u hiden a iyol jime. Se fatyô u nengen ikyav sha kwagh u yange er sha anyom a á lu̱ iyev la. Yange Samuel profeti u Aôndo ôr kwagh u dedoo sha iyol na yô, Saulu na mlumun sha iyol hiden a mi jime nahan ér: “Mo m ngu Orbenyamin ken ankwe u a hembe ndahar ken ikwe i Iserael cii gaa? Ipaven wam kpaa ka u hemban ndahar ken uipaven mba ken kwe u Benyamin cii gaa? Ka nyi u er imbakwagh ne a mo nahana?”—1 Samuel 9:21.

16. Saulu yange tese ishimayinan sha nyi gbenda?

¹⁶ Nahan kpa ke’ masejime yô, iyol hiden a mi jime i Saulu la bee kera. Er a tange ityav a Mbafiliti yô, á hide jime á yèm ke’ gar u Gilgal,  hen ape yange i ver ishima ér una kegh Samuel a̱ va zamber a Aôndo, a̱ na iniaav mbi nanden la. Kpa Samuel ve sha shighe u yange i ver la ga yô, Saulu maa kar sha iyolgengese za na naagh ku nanden ku shon iyol na. Ne ku been kera nahan, Samuel maa va nyer. Tsô Samuel pine un ér: “Ka nyi u ere?” Saulu kaa ér: “Ka sha ci u m nenge ior ve lu sarem her a mo kera man we kpaa u va sha iyange i i ver la ga . . . Tsô m cimin ishima, m na nagh ku nanden.”—1 Samuel 13:8-12.

17. (a) Aluer í hen sha ieren i Saulu la tsembelee ga yô, er nan ve a lu inja er ieren na la yange i lu i̱ shami? (b) Er nan ve Yehova yange na Saulu ibo sha ieren i sha ishimayinan laa?

¹⁷ Aluer í hen sha ieren i Saulu la tsembelee ga yô, a lu inja er ieren na la yange i lu i̱ shami yô. Kera je kpa yange “kwagh tser” ior mba Aôndo shi “kwagh imbishi” ve, ve lu gbidyen akarkase iyol sha ci u ve fa kwagh u vea er ga. (1 Samuel 13:6, 7) Sha mimi yô, ka kwaghbo u moughon a ishima eren kwagh shighe u i gbe u a er kwagh keng la ga. * Kpa, umbur wer, Yehova una fatyô u nengen ke’ asema shi fan kwagh u a lu ke’ atô u asema ase kpaa. (1 Samuel 16:7) Nahan, alaghga yange nenge a akaa a shin un sha iyol i Saulu á í nger ke’ Bibilo ga yô. U tesen ikyav yô, alaghga Yehova yange nenge ér ka iyolmoron yange i na Saulu ishimayinan ye. Alaghga yange ishima vihi Saulu kpishi sha e̱r un tor u Iserael je nahan, i gbe u una kegh a kegh or u un nenge ér ka tse profeti u beenyol u a zeren timbir ashe gbem yô! Er i lu cii kpa, Saulu yange nenge ér zôzô u Samuel la na un ian i eren akaa iyol na, geman peren atindi a yange i wa un wang la. Kanyi yange i̱ va kere? Samuel yange wuese ieren i Saulu kar a ishima er kwagh la ga. A gema a puu Saulu a kaa ér: “Tartor wou ua kera lu gbem ga . . . sha er u we kwagh u TER A kaa u ne iko ga yô.” (1 Samuel 13:13, 14) Heen kpa, iyolgengese shi va a kunya.

Palegh Ishimayinan

18, 19. (a) Pàse er ishimayinan ia na or u civir Aôndo ainge naná er kwagh sha iyolgengese yô. (b) Kanyi kwagh i doo u se umbur sha mzehemen u akaa ke’ tiônnongo u Mbakristu?

¹⁸ I nger ieren i Saulu i gengese iyol la ke’ Mkaanem ma Aôndo sha ci u iwasen yase. (1 Mbakorinte 10:11) Ka ican ga u̱ se̱ nyôr vihin ishima sha mbamyina mba anmgbianev asev yô. Alaghga se yina ishima er Saulu nahan, á lu se ke’ ishima e̱r aluer gba u a er akaa sha inja yô, saa ka se ayol ase keng se er á nahan. Ikyav i tesen yô, tôô ase wer anmgbian ugen hemba fan u sôron akaa sha igbenda igen veren vough vough. Nan timbir ashe u zan hen ape i gbe u á zua la ga, shi nan fa gbenda u i gbe u a eren hanma kwagh ke’ tiônnongo cii, shi nan fa iliam tsembelee kua ityesen kpaa. Kpa nan kav ér mbagenev fa u eren akaa sha inja sha inja er nan eren nahan ga, shi ve fa tom tsema tsema er nan soo ér ma ve eren la ga. Kwagh ne na nan ian i tesen ishima yinanaa? Doo u nana puu anmgbianev, alaghga nana lu eren inja er á lu sha iniôngon i nan ga yô ma kwagh môm kpa ma i fetyô u eren ga, tiônnongo je kpa mà a gbe yôô? U eren nahan la a lu iyolgengese!

¹⁹ Sha mimi yô, kanyi ka i̱ kôr tiônnongo u Mbakristu i̱ tile a mini? Ka ayom a nengen sha kwagh tsembelee shinii? shin ka u fan tom tsema tsema? shin ka mfe u lun a mi tsúséè laa? Akaa ne cii nga wasen akaa a ke’ tiônnongo u zan hemen sha inja sha inja. (1 Mbakorinte 14:40; Mbafilipi 3:16; 2 Peteru 3:18) Nahan kpa, Yesu yange kaa ér ka sha dooshima u mbahenen  nav vea lu a mi hen ayol a ve la jighilii á kav ve ye. (Yohane 13:35) Ka ityôkyaa i i ne ve, mbatamen mba ve we or ikyo yô ka vea eren kwagh sha tindi nahan kpa, ve kav ér tiônnongo ka mà kpenga ú i gbe u saa á kôr á tile a mi tsoghumoo ga; kpa ka iyôngo i i gbe u a nenge sha i ye. (Yesaia 32:1, 2; 40:11) Ka a̱ ta amba atindigh ne kera sha imanger yô, ashighe kpishi ayôôso ka a due. Gema ke’ vegher ugen di yô, u eren kwagh sha inja sha inja sha gbenda u Aôndo la gem ve a bem.—1 Mbakorinte 14:33; Mbagalatia 6:16.

20. Kanyi á lu nengen sha mi ke’ kwaghngeren u a dondo nee?

²⁰ Er i nger ke’ Anzaakaa 11:2 nahan, akaaôron a ke’ Bibilo a i nger sha kwagh u Koraki man Abesalom kua Saulu la tese wang je ér, iyolgengese ngi ve a kunya. Nahan kpa, ivur Bibilo shon i môm shi i̱ mase seer nahan ér: “Kwaghfan ngu hen mbahiden a iyol ijime la.” Iyol i hiden a mi ijime kanyi? Ka akav a nyi a lu ke’ Bibilo á aa fatyô u wasen u tan iwanger sha ieren ne, man se tese iyol i hiden a mi ijime nyian nena? Á nenge sha mbampin mban ke’ kwaghngeren u a dondo ne.

[Footnotes]

Baver We Kpa?

• Kanyi i lu iyolgengese?

• Iyuhe yange i na Koraki u eren kwagh sha iyolgengese nena?

• Se hen nyi sha kwagh u Abesalom u kwagh hange un yum laa?

• Se palegh jijingi u ishimayinan i Saulu yange tese la nena?

[Study Questions]

[Picture on page 20]

Saulu yange yina ishima nahan e̱r kwagh sha iyolgengese