Er I Hii Ve Ior Kpishi Ve Ne Jighjigh Ér Kwaghaôndo Una Zua Orumace Ga Yô

“OR U nan we ndor a we yô, nana̱ doo u ishima.” (Mateu 22:39) Tindi u vesen u sha kwagh u inja i dedoo ne doo ukwaghaôndo kpishi ishima. Luun er ukwaghaôndo tese ior vev tindi u mbawanndor a ve ve̱ doo ve ishima la kôr ve sha mtema yô, ma ve lu imôngo, ma ve eren akaa ken mzough. Kpa aluer ú gema ú nenge yô, kwagh ngu nahan kpa? Kwaghaôndo una fatyô u zuan ior jee? Semberee ne í tôv ior ken tar u Jamani, í pine ve mpin ne ér: “Ukwaghaôndo mba zough ior shin mba paven a pav ioro?” Ken ior mba í pine ve mpin ne la, iorov 22 ken atô u iorov deri lumun ér ukwaghaôndo mba zough ior, kpa iorov 52 ken atô u iorov deri gema kaa ér mba paven a pav ior. Alaghga hen ape ú lu la kpa ior nenge ér ukwaghaôndo mba ve a va a mpav shinii.

Er nan ve ior kpishi ve ne jighjigh ér kwaghaôndo una zua orumace ga? Alaghga ka sha ci u akaa a á vande eren ve fe la. Ashighe kpishi er kwaghaôndo ma a er akaa a van a mzough yô, ngu a gema a va a va a mpav. Ashighe agen je yô, ior ka ve yer iyol ken kwaghaôndo ve er mbagenev akaa a vihin tsung. Nenge ase akaa agenegh a a er ken atô u anyom a a sember karen deri môm tseegh ne.

Ior Nôngo Ityav ken Iti i Kwaghaôndo

Shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi sha uhar la, ior mbagen mba ve zaan adua u Fada, i yilan ve ér Croats man kwe ior ugen u zaan adua ken côôci i í yer ér Orthodox, i yilan ve ér Serbs hen ningir tar u Balkan la nôngo ityav ayol a ve je hundu sen. Iniongo i kwaghaôndo ne cii senge ér ngi dondon Yesu, un u a kaa a mbadondon nav ér mbawanndor a ve ve̱ doo ve ishima la. Kpa, er ortimenshaakaa ugen á er nahan, ityav mbi ve nôngo ne “ka môm ken ityav mbi i gbe je mbi hembe sôngon mbaaderapupuu je i cie iyol ôron yô.” Yange kondo tar cii iyol, gadia ityav mbin wua nomso man kasev kua mbayev hemba iorov 500,000.

Ken inyom i 1947 la, haregh u tar u India la lu a iyengeior kuma er miliôn 400 nahan—inja na yô aluer í pav iyengeior i tar sha won jimin cii sha shighe la ken avegher ataan yô, iyengeior i í lu hen haregh la tseegh ia tôô vegher môm ken avegher a ataan la. Ior mba ken tar la kpishi lu mba eren kwaghaôndo u Hindu man Mbamusulumi kua mba eren kwaghaôndo u i yer ér Sikh la kpaa. Mba paven tar u India la ker yô, lu hen shighe la í ver tar u Pakistan u Mbamusulumi ve hembe ngeen ker la ye. Ayôôso a kwaghaôndo lu zan hemen ken ityar ne sha shighe la, nahan í lu nanden ior mba ityav num ve udubu udubu la uma, í lu gbidyen mbagenev eren ve atsan kpishi shi i lu tan mbagenev gbuuka wuan kpaa.

 Kwaghgen u a seer sha akav a tesen a vihin kpishi a i tér sha heen ne yô, ka tswam eren u ú mough ú taver sha mhii u derianyom u sha 21 ne. Tswam eren na yô, tar cii tema sha nomsoor hegen. Man iniongo kpishi i í lu eren akaa a tswam ne senge ér ngi ken kwaghaôndo ngun gayô ngula. Ior nenge kwaghaôndo ér ka kwagh u van a mzough ga. Ve nenge un ér ka kwagh u van a ayôôso man mpav. Ka nahan ve, pipaabaver i ken tar u Jamani i í yer ér FOCUS la ti yô maa i̱ yer ukwaghaôndo mba vesen mba sha tar jimin cii la ér icigh ki gbuuka ye—ka kwaghaôndo u Buddha man u Confucius kua u Mbahindu man u Mbakristu Mbaaiev man u Mbamusulumi man u Mbayuda kua kwaghaôndo u Tao la je la.

Ken Kwaghaôndo Môm kpa Ayôôso De Ga

Er se nenge nahan, ukwaghaôndo mbagenev mba nôngon ityav a mbagenev kposo, kpa mbagenev gema mba eren ayôôso hen atô ve ayol a ve. Ikyav i tesen yô, ken anyom a a sember karen ne ucôôci hide gba anyiman ker ayol a ve sha kwagh u atesen a ve. Mbahemen adua man mba zan a za kpaa cii pine mbampin sha akaa a anyiman a lu ve sha mi yô, ér: Mar yangen ngu shamini? Í lumun a iyav mbu dughunu? Doo u a tseghan kasev ér ve luun fada shin pastô? Doo u côôci ia nenge nomso mba yaven a nomso mbagenev nena? Doo u ma nongo u kwaghaôndo ua lumun ér i̱ nôngo ityava? Mbampav mban nahan na yô, lan ior kpishi ishima nahan ve pine ér, ‘Aluer nongo u kwaghaôndo kan shio u zuan ior mba ve ze kwaghaôndo shon la yô, ua gema a zua orumace nan sha wono?’

Sha mimi yô, kwaghaôndo jimin cii kan shio u van a mzough. Kpa ka ukwaghaôndo cica cii ve ve a mpav yee? Kwaghaôndo ngu u a lu kposo, u una fatyô u zuan orumace gaa?

[Picture on page 3]

Udasenda mba í vihi ve iyol zum u iniongo i kwaghaôndo lu eren ayôôso ken tar u India ken inyom i 1947 la

[Credit Line]

Foto sha ikyev i Keystone/Getty Images