Palegh Iyolgengese
Palegh Iyolgengese
‘Aôndo hendan kwagh a mba ve gengese ayol’ yô.—YAKOBU 4:6.
1. Tese ikyav i ihyagh i tan i̱ i̱ lu i̱ vough yô.
I LU nahan ma kwagh er ú u a ne i kehe ú ken ishima vee? Se mbagen kpishi kwagh vande eren se nahan. Kwagh ne ka kwaghbo keng ga. U tesen ikyav yô, zum u mbamaren mbagenev mba ve lu Mbakristu ôr ibaver i makeranta i sha kwagh u inja i dedoo i wan ve u kwase kua iniôngon na yô, saan ve iyol je zua ga. Kape apostoli Paulu vea mba ve lu a na imôngo la kpa yange ve ta ihyagh sha kwagh u tiônnongo u he u ve tim je la, gadia anmgbianev mba ken tiônnongo ne lu wan ishima a tôvacan tsung je.—1 Mbatesalonika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Mbatesalonika 1:1, 4.
2. Er nan ve ashighe kpishi ihyagh i tan ka i lu kwagh u bo?
2 Akav a i tese sha heen ne wase se u fan ér ashighe agen ka a ôron kwagh u ihyagh i tan yô, i lu iember i i lu or ken ishima sha ci u ma kwagh u nan er shin kwagh u nan lu a mi la i lu ôron kwagh u í ye. Kpa ashighe kpishi ihyagh i tan ka i gema i tese ér or ngu kenden a iyol i nan sha, shi nan tôô ér nan hemba mbagenev sha ci u mfetom u nan shin mluashe u nan shin inyaregh ki nan gayô ian i nan lu sha mi la. Ashighe kpishi ka i lu ityough ki kehen shin igbongor i na ve ior ve eren kwagh nahan ye. Doo u se Mbakristu se ver ishima tsung sha er se tan ihyagh nahan ga yô. Sha ci u nyi? Sha ci u se ya dyako i ieren i wan iyol yase ikyo tseegh ne hen Adam, ter wase u hiihii la. (Genese 8:21) Sha ityôkyaa ne yô, ishima ia fatyô u mgbeghan se se hingir u tan ihyagh sha gbenda u vough ga. U tesen ikyav yô, gba u Mbakristu vea palegh u moron iyol ér tar ve hemba doon a ú mbagenev shi ve hemba mbagenev inyaregh shin mfe takerada kua mfe u eren akaa agenegh kpaa. Aluer or ngu tan ihyagh sha akaa ne nahan yô ka sha mi ga, shi ka kwagh u doon Yehova ishima kpaa ga.—Yeremia 9:23; Aerenakaa 10:34, 35; 1 Mbakorinte 4:7; Mbagalatia 5:26; 6:3, 4.
3. Kanyi i lu iyolgengese, man Yesu ôr kwagh u í ér nyi?
3 Ityôkyaa igen kpa ngi i i gbe u se palegh ihyagh i vough ga yô. Aluer se de imba ihyagh i tan ne ya tor ken a vese yô, kwagh ne una na se hingir u lun a ieren i vihin tsung, ka iyolgengese je la. Kanyi i lu iyolgengese? Or u gengese iyol ka nan tôô ér nan hemba mbagenev, shi nan nengen ér mbagenev gba kwagh ga. (Luka 18:9; Yohane 7:47–49) Yesu yange ter “ityough ki kehen” a aeren a bo agenegh imôngo a a ‘dugh ken ishima i or,’ “a ne or kera lu wang ga” yô. (Marku 7:20–23) Mbakristu fa er i lu hange hange u vea palegh iyolgengese yô.
4. Aluer se time sha akaa a Bibilo i er sha kwagh u mbagengeseayol la yô, se zua a iwasen nena?
4 Aluer ú time sha akaa a Bibilo i er sha kwagh u mbagengeseayol la yô, kwagh ne una wase ú u palegh iyolgengese. Nahan aluer isharen i tan ihyagh sha gbenda u vough ga ngi ken a we shin wea lu a ishima i eren kwagh nahan kpa u fa. Kwagh ne una wase ú u dughun ihyagh i tan i ka i va hingir iyolgengese la ken ishima you kera. Aluer ú er nahan yô, ú war zum u Aôndo una kure kwaghôron na u a kaa ér: “Me kar a mbagengeseayol ken a we kera cii, man mayange ú kera seer tesen imanger you sha icighanwo Wam ga” la.—Sefania 3:11.
Aôndo Tsahan Mbagengeseayol
5, 6. Farao ngise tese iyolgengese nena, kpa lu nyi i gema i due kere?
5 Shi kwagh u ngise Yehova er a mbahemen tar mbaageev er Farao nahan la kpa una wase ú u fan er Yehova a nengen mbagengeseayol yô. Farao lu or u gengese iyol je ka u henen a hen ga. Er tôô ér un ngu aôndo ior ve civir un yô, nengen Mbaiserael mba ve lu ikpan na la ér ve gba kwagh ga. Nenge ase kwagh u yange er shighe u í kaa a na ér a̱ de Mbaiserael ve za ‘er Yehova iniongo ken deserti’ la. Á kaa sha igbongor nahan ér: “Ka an nan lu TER je, u me ungwa imo Na me de Iserael una yemee?”—Ekesodu 5:1, 2.
6 Yehova na Farao atsan zan zan ka va ar sha ican i sha ataratar la yô, á kaa a Mose ér a̱ pine tor u Igipiti la ér: “U ngu di kenden iyol you sha her, yangen ior Av wer ve̱ de yemen ga tsô [hô]?” (Ekesodu 9:17) Mose been iliam a na yô maa á yôô ican i sha utaankaruhar, ican shon yô lu awombo a yange vihi tar la je falegh gba la. Er ican i sha pue la bee ve Farao na Mbaiserael ian ér ve yem nahan kpa, mba dugh a due nahan Farao shi gema ishima na kpaa. Ken masejime yô, i mase timin Farao a akum a na cii shin Zegemnger u Nyian. Ú hen wer kanyi yange vea lu henen ken asema a ve shighe u mngerem himbir ve cii laa? Kanyi yange i due ken iyolgengese i Farao laa? Ikyumutya na i fan ityav tsung la yange i kaa ér: “Sé yevese nen Mbaiserael, gadia TER ta ikaa ken ve, ngu ihom a Mbaigipiti.”—Ekesodu 14:25.
7. Ator a Babilon yange gengese iyol nena?
7 Yehova shi yange hide a utor mbagenev mbagengeseayol ijime. Senakeribi, tor u Ashiria lu môm ken ve. (Yesaia 36:1–4, 20; 37:36–38) Ken masejime yô, Ashiria hingir u lun sha ikyev i Mbababilon. Yehova shi yange hee ator a Babilon ahar a gengeseiyol. A lu ú umbur yô, Tor Beleshasar yange er iniongo, nahan un man mbatarev nav ma kwagh a ikyav mbi zenaria mbi i kura ken tempel u Yehova la, ve wuese mbaaôndo mba Babilon. Ica gbe ga yô ahôaveegh a uwegh ku orough due gba ngeren kwagh sha kpekpe. Beleshasar yer profeti Daniel ér a pase inja i kwaghngeren la yô, á kaa a na ér: “Aôndo Uhembansha na Nebukadinesar teru tartor . . . Kpa zum u a hii u moron iyol yô, . . . i dugh un sha ikônough nagh ki torough kera, man icivir na kpaa i ngohol i kera; Man we wan na, Beleshasar, u hide a ishima you ijime ga, shin er u fe akaa ne nahan kpaa.” (Daniel 5:3, 18, 20, 22) Hen tugh mbula je, Mbamedia man Mbapershia hemba Babilon ityav, nahan ve wua Beleshasar.—Daniel 5:30, 31.
8. Yehova ngise er a mbagengeseayol nena?
8 Shi hen ase er mbagenev kpa yange ve gengese iyol, ve nenge ior mba Yehova ér ve gba kwagh ga yô, ve yô lu: Ikyôror u Mbafiliti Goliati man Haman, Mue Tor u Mbapershia man Tor Herode Agripa, u hemen tiôntar u Yudia la. Er iorov mba utar mban gengese iyol yô, Aôndo wua ve, ve kpe ku u kunya kpen kpen. (1 Samuel 17:42–51; Eseter 3:5, 6; 7:10; Aerenakaa 12:1–3, 21–23) Kwagh u Yehova er a mbagengeseayol ne tese ér mkaanem man ka ma mimi, ma kaa ér: “Ken ijime i iyolgengese yô, ka mtim, ken ijime i iceen ka mgbe.” (Anzaakaa 16:18) Sha kpôô yô, “Aôndo hendan kwagh a mba ve gengese ayol” la je ka u henen a hen ga.—Yakobu 4:6.
9. Ator a Tiru yange hingir u eren kwagh sha mimi ga nena?
9 Er mbahemenev mba tar u Igipiti man ú Ashiria kua ú Babilon cii ve gengese iyol nahan kpa, tor u Tiru yô wase ior mba Aôndo kpishi je. Yange tindi ior mba fan tomavee sha u ve za wase u maan tempel u Aôndo, shi na akaa a maan ayou a tor shighe u Davidi man Solomon tema tor la. (2 Samuel 5:11; 2 Kroniku 2:11–16) Kpa kwagh ka a er i vihi yô, Ator a Tiru va hingir u tôvon ior mba Yehova a ican tsung. Lu nyi i na ve kwagh lu nahana?—Pasalmi 83:3–7; Yoel 3:4–6; Amoshi 1:9, 10.
“Ishima You Ta Ihagh”
10, 11. (a) Ka an a fatyô u karen nan sha ator a Tiru? (b) Kanyi yange i na ve ator a Tiru gema inja a Mbaiseraelee?
10 Yehova tindi profeti na Esekiel pon ator a Tiru shi na a ibo kpaa. Loho u i tindi “tor u Tiru” a mi la ôr kwagh u ator a Tiru man Satan, un u a lu ormsende u hiihii, u “a tile sha mimi ga” la. (Esekiel 28:12; Yohane 8:44) Satan vande lun môm ken ônov mba Yehova mba shaav mba jighjigh mba ken jijingi mbara. Yehova pase ityôkyaa jighilii i í na ve ator a Tiru man Satan cii hingir u eren kwagh sha mimi ga yô. A pase kwagh ne sha ikyev i Esekiel, ér:
11 “U lu ken Eden, sule u Aôndo, hanma iwen i injaa cir u iyol . . . We u lu cerubi u samber akper cirin . . . U lu vough sha igbenda you cii, hii sha iyange i i gba u je, zan zan ar sha iyange i i zua a ifer ken a we la. Ka sha mngee u akaa a kasua ou man i iv u a tom u iperagh ye, u maa u er isholibo; . . . [Me tim u; NW ] we, cerubi u cirin . . . Ishima you ta ihagh sha ci u mdooashe wou; u vihi kwaghfan wou sha iengem you la.” (Esekiel 28:13–17) Ihyagh i tan yange i na ator a Tiru hingir u eren tswam a ior mba Yehova. Gar u Tiru lu ijiir i eren kpenga shi za iti kpishi sha akaa a kasua a doonashe a a lu a mi kpishi la, nahan a hingir u lun a inyaregh kpishi. (Yesaia 23:8, 9) Ator a Tiru hingir u moron iyol tsung, nahan ve gba tôvon ior mba Aôndo a ican.
12. Kanyi yange i na ve Satan hingir u banen a mimi, man ngu eren nyi zan zan hegene?
12 Ortyom u va hingir Satan, u ngise lu a kwaghfan u eren nyityô tom i Aôndo na un, kuren ú vough la kpa kape kwagh na lu je la. Yange lu a iwuese ga, nahan hingir u “moron iyol,” tsô gba lahan hemen u Aôndo. (1 Timoteu 3:6) Yange ityough kehe un je yô, a gba keren ér Adam vea Ifa ma ve civir un. Isharen i bo ne i jire iyol, nahan i̱ mar isholibo. (Yakobu 1:14, 15) Satan tsugh Ifa, tsô a ya kon u Aôndo ta icin ér ve de ye ga la. Satan maa yar tom a na mee Adam, un kpa hingir u yan kon u í ta ve icin sha mi la. (Genese 3:1–6) Sha nahan yô, uumace mba hiihii mbara venda hemen u Aôndo hingir u civir Satan. Iyolgengese na lu a ikighir je ga. A nôngo ér una gema mbatyomov mba shaav man uumace cii kua Yesu Kristu kpaa ve civir un, ve gema ve venda hemen u Yehova la.—Mateu 4:8–10; Mpase 12:3, 4, 9.
13. Iyolgengese va a nyi kwagha?
13 Nahan ú nenge er iyolgengese i dugh hen Satan kpa? Ka kwagh u a ve a isholibo man ican i yan kua ifer ken tar nyian je la. Er Satan a lu “aôndo u tar u ainge ne” yô, ngu a de u mgbeghan ior sha u ve taan ihyagh shi ve gengese ayol a ve ga. (2 Mbakorinte 4:4) A fa er shighe na a kera vese ga yô, nahan ngu nôngon ityav a Mbakristu. A soo ér ve de u civir Aôndo, ve gema ve lu ior mba ve hembe soon ayol a ve tseegh, mba hagher sha akaa man mbagengese iyol kpaa. Bibilo vande ôron je ér ieren i ior hemban soon ayol a ve ne ia dumbur ken “ayange a masejime” ne.—2 Timoteu 3:1, 2; Mpase 12:12, 17.
14. Ka sha nyi gbenda Yehova a eren kwagh a uumacee?
14 Yesu Kristu yange pase akaa a bo a a dugh ken iyolgengese i Satan la ken igbar. Yesu pase mbaihyomov nav mba ve henen ér ve mba mbaperapera la gbenda u Yehova a eren kwagh a uumace la kuma kwa tar nahan, a kaa ér: “Hanma or u nan kende a iyol i nan sha yô, á hire a nan ijime; man u nan hir a iyol i nan ijime yô, á kende nan sha.”—Luka 14:11; 18:14; Mateu 23:12.
Kura Ishima You sha er Ú Lu Orgengeseyol Ga Yô
15, 16. Kanyi yange i na ve Hagar hingir u gengeseyolo?
15 A lu ú ver ishima yô, mbagengeseayol mba se er kwagh ve sha heen ne cii lu ior mba duen ati. Nahan kwagh ne tese ér ior mba lun sha kwarkyaa ga yô mba kera gengese iyol ga shinii? Ka nahan ga cii. Nenge ase kwagh u yange er hen ya u Aberaham la. Tertamen ne lu a wan u nana ya dyako na ga. Kwase na Sara kpa kar mar, nahan er í eren kwagh sha ayange la yô, lu u Aberaham una vôso kwase u sha uhar sha er una ver tse yô. Aôndo kpa de ér ior ve eren avese nahan, sha ci u shighe lu a kuma u una hide a wa mbacivir un tindi na u sha kwagh u ivesegh u sha hiihii la ga.—Mateu 19:3–9.
16 Er Sara kwase u Aberaham taver un ishima yô, a lumun u eren Hagar, kpankwase u Sara u Igipiti la, sha er una ver tse yô. Hagar hingir kwase u Aberaham u sha uhar yô, maa a wa iyav. Doo u yange ma wuese ian i civirigh i í na un ne kpishi. Kpa de gengese a gengese iyol. Bibilo kaa ér: “Nengen er un lu iyav yô, ngô na hingir un kwagh u lahan sha ashe na je.” Nahan kwagh ne va a ayôôso hen ya u Aberaham je hingir u Sara una zenda Hagar kera. Nahan kpa, i sôr zayol ne. Ortyom u Aôndo kaa a Hagar ér: “Hide hen ngôu, hire a iyol you ijime, lu sha ikev na.” (Genese 16:4, 9) A̱ shi nan kpa Hagar dondo kwaghwan ne nahan gema inja sha kwagheren na a Sara, ka nahan ve hingir u lun ngôtamen u ikyurior ye.
17, 18. Hii nan ve i doo u hanmô wase nana palegh iyolgengese?
17 Kwagh u Hagar la tese ér ashighe agen or ka nana va hingir kwagh yô man nan hii u gengese iyol je. Kwagh ne tese se ér, Orkristu u nan lu civir Aôndo a ishima i wang je kpa, shighe u nan zough a inyaregh kpishi shin tahav yô, alaghga nana hingir u gengese iyol. Shi aluer mbagenev wuese nan sha mzehemen u nan shin kwaghfan shin mfe u nan lu a mi la kpa, nana kôr ityough ga yô nana hingir u gengese iyol. Sha kpôô yô, doo u Orkristu nana ver ishima sha er nana palegh iyolgengese yô. Man aluer Orkristu za ikyura ken tom u nan shin nan ngu a aan a tom kpishi yô, gba u nana hemba veren ishima cii.
18 Gbenda u Aôndo a nengen iyolgengese la ka ityôkyaa i vesen i i ne ve i doo u se palegh iyolgengese yô. Mkaanem nam kaa ér: “U kenger sha ilyahan kua ishima i imangeregh, iwanger i mbaaferev la, ka isholibo je.” (Anzaakaa 21:4) Kpa kwagh er doo yô, Bibilo ta Mbakristu “mba ve lu mbanyarev ken tar u ainge ne” icin ér, ve de “gengese iyol” shin “moron iyol” ga. (1 Timoteu 6:17; Duteronomi 8:11–17) Mbakristu mba ve lu mbaibanave la kpa gba u vea palegh u gban “iwuhe,” shi doo u vea umbur kpaa ér hanma or cii, ornyar shin icanor kpaa nana fatyô u gengese iyol.—Marku 7:21–23; Yakobu 4:5.
19. Ushia yange vihi ieren na i dedoo la nena?
19 Iyolgengese man aeren a bo agen aa fatyô u vihin ikyaryan i or ye vea Yehova la. Zum u Ushia tema Tor la: “A er kwagh u dedoo sha ishigh ki TER . . . A ver ishima u keren Aôndo . . . Sha ayange a a lu keren TER la yô, Aôndo na un mkpeyol.” (2 Kroniku 26:1–5) Kpa kwagh ka a er i vihi yô, ieren i Tor Ushia la vihi kera, gadia “ishima gengese un, nahan a er kwaghbo.” Ityough kehe un kpishi je yô a nyôr ken tempel ér una nande kwaghhumandoon. Er upristi venda a na ér a de kenden a iyol na sha imba la ga yô “ishima vihi Ushia.” Nahan Yehova haa un imande, Aôndo kera lumun un ga zan zan ku na.—2 Kroniku 26:16–21.
20. (a) Tor Hesekia yange war vihin ieren na i dedoo nena? (b) Ngeren u a dondo ne una wase se u fan nyi?
20 Tor Hesekia ti yô kwagh na lu nahan ga. Sha shighe ugen la tor ne nôngo u vihin ieren na i dedoo la, sha ci u “ishima kehe un ker.” Kpa, “Hesekia hide a iyol na ijime sha mkehe u ishima na la” nahan Aôndo hide shi lumun un. (2 Kroniku 32:25, 26) Kwagh u yange war Hesekia sha iyolgengese na la yô lu iyol i hiden a mi ijime. Mimi je, iyol i hiden a mi ijime kaha kposo a iyolgengese. Nahan ngeren u a dondo ne una wase se u fan er i doo u Mbakristu vea hiden a iyol ijime yô.
21. Mbakristu mba hiden a ayol a ve ijime mba veren ashe keghen nyi?
21 Mayange je se hungur nen akaa a vihin tsung a iyol gengese i ve a mi la ga. Er ‘Aôndo a hendan kwagh a mba ve gengese ayol’ yô, se kange nen ishima gbang se hendan a iyolgengese. Er se nenge kwagh tsung ser se lu Mbakristu mba ve hidi a ayol a ve ijime yô, se mba veren ashe ser se va war iyange i vesen i Aôndo, shighe u una kar a mbagengeseayol kua ityom ve cii shin tar kera la. Hen shighe la “á hide a iyolmoron i uuma la ijime, iyolgengese i ior kpaa á hee i; ka TER tseegh Una lu a icivir sha iyange la ye.”—Yesaia 2:17.
Atôakaa a Henen sha Kwagh
• Ka sha nyi i fe orgengeseyolo?
• Iyolgengese hii hana?
• Kanyi ia na ve or a hingir u gengese iyolo?
• Hii nan ve i doo u se palegh iyolgengese?
[Study Questions]
[Picture on page 11]
Farao gengese iyol nahan í hide a na ijime
[Picture on page 12]
Hagar yange zough a ian i civirigh yô hingir u gengese iyol
[Picture on page 13]
Hesekia hide a iyol na ijime nahan Aôndo shi lumun un