Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Nehemia

AKAA a yange i mase ngeren ken takerada u Esera la er anyom kar ken ijime pue kar ahar. Shighe u “mdugh u tindi sha u sôron man u maan Yerusalem” la mgbôghom ve. Ulahadi mbaanyomov 70 mba vea kure sha mve u Mesiya la hii sha shighe ne. (Daniel 9:24–27) Takerada u Nehemia ôr akaa a ngise ior mba Aôndo er sha u maan kpekpe u Yerusalem la. U ôr akaa a yange er ken atô u anyom a hemban 12, hii ken inyom i 456 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu) la zan zan per inyom i 443 C.S.Y. la. Anyom ne lu a injaa kpen kpen.

Ka Gomna Nehemia yange nger takerada ne ye. U ôr akaa a doon, a a tese er ka sea kange ishima u eren kwagh u dedoo shi sea suur sha Yehova Aôndo a ishima yase cii ve kwagh ne a kende a mcivir u mimi sha yô. U tese wanger wanger er Yehova yange er akaa a kuren awashima na yô. Shi u ôr kwagh u orhemen u taver ishima kpaa. Loho u ken takerada u Nehemia ne ngu a ityesen i injaa sha ci u mbacivir Aôndo sha mimi nyian, “gadia mkaanem ma Aôndo ma uma je, ma tem gbilin ga.”—Mbaheberu 4:12.

“I BEE GILGAR”

(Nehemia 1:1–6:19)

Nehemia lu ken Shushan, gar u tor, lu shiren Tor Artashaseta Longimanus sha ian i vesen. Nehemia ungwa loho ér ior nav mba “ken zegecan kua ilyahan kpishi kpaa; gilgar u Yerusalem yôhôr, ucivir nav kpaa usu hia ve,” nahan a ure kpishi. Tsô a sôn Aôndo ér a tese un kwagh u una er yô. (Nehemia 1:3, 4) Ayange nga kar yô, tor nenge Nehemia vihi sha ishi, nahan a na un gbenda ér a̱ za ken Yerusalem.

Nehemia za nyer Yerusalem yô, a mough tugh a gba ningir kenger kpekpe, nahan a pase Mbayuda er un we ishima u hiden maan kpekpe la yô. Kwaghmaan la maa hii. Tsô mbaahendanev mough ahendan sha tom la taveraa. Kpa, er Nehemia lu orhemen u taver ishima yô, i maa ‘gilgar la i bee.’—Nehemia 6:15.

Mbamlumun sha Mbampin mba sha Akaa a ken Ruamabera:

1:1; 2:1—“Inyom i sha ikundu” i ken avur a ahar ne hii shighe mômô? Een, i̱ hii shighe môm. Ka inyom i sha ikyundu i mtemtor u tor Artashaseta. Nahan kpa, gbenda u avur ne a er anyom ne la, kaha. Akaa a mbayiase tese ér i kôr Artashaseta tor ken inyom i 475 C.S.Y. la. Mbangeren mba ken Babilon yange ve hiin u ôron anyom a mtemtor u utor mba Pershia ken uwer u Nisan (ka hen atô u Maaci zan zan atô u Aipor je la), nahan inyom i hiihii i mtemtor u Artashaseta la hii ken uwer u Nisan inyom i 474 C.S.Y. la. Nahan yô, inyom i sha ikyundu i í ter ken Nehemia 2:1 la hii ken uwer u Nisan inyom i 455 C.S.Y. la. Jighilii yô, uwer u Kiselev (ka hen atô u Novemba zan zan atô u Disemba je la), u i ter ken Nehemia 1:1 la ka u ken inyom i ken ijime—ka inyom i 456 C.S.Y. je la. Er Nehemia lu ôron kwagh u inyom i sha ikyundu i mtemtor u Artashaseta yô, uwer ne kpa a ter u. Nahan alaghga yange  ôr anyom ne hii shighe u i kôr Artashaseta tor la. Shin alaghga yange ôr a er Mbayuda mba ainge kpa ve er inyom i ve yer ér inyom i taregh la nahan; inyom ne i̱ hiin ken uwer u Tishri, ka hen atô u Setemba zan zan atô u Oktoba je la. A lu nan nan kpa, ka ken inyom i 455 C.S.Y. la yange tindi due ér i sôr Yerusalem ye.

4:17, 18—Ior er tom u maan girgar la uwegh môm tseegh nena? Yange taver mbatôônikyav u eren tom ne uwegh môm tseegh ga. Yange a̱ tôô ve ikyav sha ityou shin sha kwende yô ve kôr mbi uwegh môm, ve gema ‘uwegh kugenegh di ve kôr ikyav vev mbi tswamev.’ Kpa mbamaan mbara yô gba u vea er tom ave ahar, nahan “hanmô ve nan kange sanker u nan iwenge man nan lu maan ye.” Nahan yange ve wa iyol ve kegh a kegh ér hanma shighe u mbaihyomov vev ve te num sha a ve cii vea nôngo a ve.

5:7—Nehemia yange “zôhô a mbatamen man mbatarev” nena? Yange ve per Tindi u Mose sha u pwaren Mbayuda mbagen kwagh, wan mtser sha mi. (Levitiku 25:36; Duteronomi 23:19) Bee kera yô, mtsera u mba pwaren mban lu ngohol la ngee kar ikyaa inya. Aluer yange vea ngohol mtsera ne hanma uwer yô, “deri u inyaregh” ki anmgbianev vev ki ve lu ngohol ken inyom jimin la a lu deri u inyaregh ki shon kwa 12. (Nehemia 5:11) U ngohol mtsera sha ior imba ne lu tu vihin jighilii je, gadia ior lu tan kpandegh hen shighe la shi kwaghyan kpa ban. Nahan Nehemia yar tom a Tindi u Aôndo zôhô a mbanyarev mban; a ôr kwagh a ve a tsughur ishigh sha, a pon kwaghbo ve la ken igbar.

6:5—Yange a nger or washika u ken myer yô, i wa un ken ikpa i kange tsembelee, tsô er nan ve Sanbalati yange tindi Nehemia ‘a washika u iveghere’? Alaghga Sanbalati soo ér ior ve fa akaa a un we Nehemia iyol ken washika u a nger a tindi a mi ivegher la. Adooga a hen ér kwagh ne una vihi Nehemia kpishi je una de tom u maan kwagh la una gba palegh iyol. Shin alaghga Sanbalati hen ér ngeren u ken washika la una kpiligh Mbayuda iyol nahan vea de kwagh maan. Kpa Nehemia de ér kwagh ne a na un ishimayinan ga; a gba ishima ikyôr nahan a za hemen a tom u Aôndo na un la.

Ityesen hen Avese:

1:4; 2:4; 4:4, 5. Doo u ‘se taver ishima sha msen u eren’ zum u kwagh a tser se shin zum u se soo u tsuan kwagh u injaa u se er yô, shi se er kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese se la kpaa.—Mbaromanu 12:12.

1:11–2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16. Yehova ongo mbamsen mba mbatomov nav ve eren hen a na sha mimi la.—Pasalmi 86:6, 7.

1:4; 4:19, 20; 6:3, 15. Nehemia lu or u zungwen mhôônom, shi lu or u taver ishima sha kwagh u perapera kpaa. Ieren na ne ka ikyav i dedoo hen avese.

1:11–2:3. Nehemia lu or u nan tor kwaghman, nahan kpa ka tom u yange u na un iember ne ga. Ka mzehemen u mcivir u mimi yange na un iember ye. Se kpa doo u a lu mcivir u Yehova man hanma kwagh u a suen mcivir na una gba se ishima tsung shi una na se iember kpishi ga zee?

2:4–8. Yehova mgbegha Artashaseta ér a̱ na Nehemia ian a̱ za maa girgar u Yerusalem.  Anzaakaa 21:1 kaa ér: “Ishima i tor ngi sha ikev i TER er uikuwanmbamngerev nahan, ka A gema i henpe i sar Un cii.”

3:5, 27. Doo u se nenge ser se gande ma tom u nyoon iyol u i lu eren sha ci u iwasen i mcivir u mimi er “ashagbaior” a Mbatekoa yange ve er nahan ga. Kpa se dondo ikyav i ishamior i Mbatekoa, mba ve na ayol a ve sha u eren tom la.

3:10, 23, 28–30. Mbagenev ken a vese kôr cio u za pasen loho u dedoo sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbayôôn Tartor la, kpa se mbagenev kpishi se mba suen mcivir u mimi sha ajiir a ase. Se fatyô u suen mcivir u mimi sha u eren tom u maan Iyou i Tartor shi wasen anmgbianev mba aahe a er ve la, kpa jighilii yô ka tom u pasen mbagenev kwagh u Tartor la u lu gbenda u vesen u se sue mcivir u mimi ye.

4:14. Aluer se umbur “u A hembe A cier iyol la” zum u se tagher a tôvacan yô, kwagh ne una wase se se dugh mciem ken a vese kera.

5:14–19. Gomna Nehemia lu or u hiden a iyol ijime shi tangen iyol ga shi eren kwagh sha kwaghfan kpaa. Kwagh ne ka ikyav i dedoo kpishi hen mbatamen mba ken Kristu. Nehemia kaa a ior sha ishimatseen ér ve kuran Tindi u Aôndo, nahan kpa a kighir ve sha ci u mtsera na ga. Kpa, a wa mba i nzughul a ve la kua mbaatsanev ikyo. Nehemia lu or u eren erdoo, nahan a ver ior mba Aôndo ikyav i dedoo sha ingin kpaa.

“UMBUR MO AÔNDO WAM, VEREM DOO DOO”

(Nehemia 7:1–13:31)

Yange mba maan girgar u Yerusalem mba been a bee nahan man Nehemia wa ihinda gar shi wa atindi sha er a kura gar doo doo yô. Nehemia shi nger ati a ior sha icombor ve vough vough. Zum u ior cii kohol “hen tembe u sha ishigh ki Hundagar u Mnger la” yô, pristi Esera ôr ruamabera u Atindi a Mose la, Nehemia man Mbalevi gema pase ior Atindi shon. (Nehemia 8:1) I ôr ior kwagh u Iniongo i Atumbe, nahan ve er iniongo ne sha iember je.

Ayange nga kar kpuaa yô ior shi kohol imôngo, tsô “tsombor u Iserael” pase asorabo a ve, Mbalevi di pase akaa a Aôndo er a Mbaiserael yô, nahan ior bum ér “vea zende sha atindiakaa a Aôndo.” (Nehemia 9:1, 2; 10:29) Er Yerusalem ngee a ior ga yô, i er ishor, i tsua or môm ken atô u iorov pue pue mba ve lu ken gar ga la ér ve za tema ken gar. Ka been cii yô, i tsegha girgar, ior ember yaa yaa je “i ungwa iember i Yerusalem ca je.” (Nehemia 12:43) Nehemia tsa ken Yerusalem anyom pue kar ahar, tsô a hide sha tom na u shiren Artashaseta la. Fese nahan Mbayuda hide hôngor ayol a ve. Nehemia za cin hide ken Yerusalem, nahan a er kwagh sha nomsoor sha u sôron mzeyol ne. Shi a hide a iyol ijime a sôn Aôndo ér: “Umbur mo Aôndo wam, verem doo doo.”—Nehemia 13:31.

Mbamlumun sha Mbampin mba sha Akaa a ken Ruamabera:

7:6–67—Nehemia yange nger iyenge i ior mba hen hanma tsombor, mba ve hide ken Yerusalem a Serubabel imôngo la, Esera kpa er nahan vough. Kpa iyenge i Nehemia man Esera la zua ga, er nan ve kwagh lu nahana? (Esera 2:1–65) Alaghga mkposo ne ngu sha ci u Esera man Nehemia zua a ati a mba ve hide la ijiir i môm ga. Ikyav i  tesen yô, adooga iyenge i mba ve nger ati ve shin takerada ér vea hide la kaha a iyenge i mba ve hide kpôô kpôô yô. Shi alaghga mkposo ne ngu sha ci u Mbayuda mbagenev fa icombor ve sha hiihii la ga, lu ken masejime ve va mase fan ye. Nahan cii kpa, ngeren u Esera man u Nehemia la gema zua sha kwagh môm: ve cii ve kaa ér, dugh ikpan man mbaatsamev kera yô iyenge i mba ve hide hiihii la lu 42,360.

10:34—Er nan ve yange i wa tindi ér ior ve naan ikyono? Tindi u Mose la yange kaa ér ior ve naan ikyon ga. I wa tindi ne sha ci u mgbe u hen shighe la. Yange gba u ikyon ia lu kpishi sha er a nanden nagh a mi yô. A shi nan kpa, mbasôrontempel mba ve lu atôatyev a eren tom ken tempel la vese ga. Ka nahan ve i er ishor ér ior ve naan ikyon hanma shighe ye.

13:6—Nehemia lu ken Yerusalem ga kuma shighe nena? Bibilo gba kaan tsô ér “ayange nga kar yô” Nehemia sôn tor ian ér shi una za Yerusalem. Nahan yô, se fatyô u fan shighe u tsa ken Yerusalem ga la ga. Er Nehemia hide za ken Yerusalem yô, a nenge er ior lu wasen upristi ga yô, shi ior de u kuran tindi u Iyange i Memen kpaa. Ior kpishi vôso ônkasev atôatyev, shi ônov mba ve mar a ve la fa zwa u Mbayuda ga. Imba kwagh u vihin tsung u ior lu eren ne nahan tese ér Nehemia kera lu ken Yerusalem ga ica gba.

13:25, 28—Dugh ‘zehe’ u Nehemia zôhô a Mbayuda mba ve nzughul kwagh la sha yô, ka akaa agen a nyi Nehemia shi er a ve? Nehemia “wa ve ifan,” inja na yô a ôr ve ajiraôron a ken Tindi u Aôndo la. A “gbidye mbagenev;” alaghga a er nahan sha u nan zwa ér i tsaha ve sha kwaghbo ve la. Shi a “gbera ve ice,” nahan á tese ér ishima vihi un a ve sha isholibo ve la. Shi a zenda wan u wan u Zegepristi Eliashibi u yange vôso wan u Sanbalati, Orhoron la.

Ityesen hen Avese:

8:8. Er se lu mbatesen Mkaanem ma Aôndo yô, se mba ‘pasen’ ior ‘inja i ma’ sha u yilan atiakaa wang wang man sha u ôron kwagh a ve sha er una kôr ve ken ishima yô. Shi se mba er Ruamabera wanger wanger, sha gbenda u ior vea fa er vea er kwagh u ve ongo la wang yô.

8:10. Ka sea fa mgbe wase u ken jijingi shi sea kure un shi sea er kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese yô, se zua a ‘iember i TER.’ Gba kpee u se henen Bibilo kpoghuloo shi se zaan Mbamkombo mba Mbakristu nduuruu shi se eren tom u pasen ior kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima.

11:2. Mba ve undu dyako ve ve za tema ken Yerusalem la ve vihi inyaregh shi ve tagher a mbamzeyol mbagenev kpaa. Ve mba yange ve er nahan sha asema ve la cii tese ér ve mba a ieren i tangen iyol ga. Se kpa se fatyô u tesen imba ieren ne shighe u ian i dugh i se na ayol a ase sha u wasen mbagenev zum u se ze mkohol u vesen man sha ashighe agen kpaa.

12:31, 38, 40–42. Atsam a wan ka gbenda u dedoo u wuese Yehova shi sughun un. Yô, se waan nen atsam sha gbashima ken mbamkombo mba Mbakristu.

13:4–31. Gba u se wa ikyo tsung sha er se tume ityough keren uyôughyôughmbaakaav shi se hôngor ayol a ase, se undu mimi ga yô.

13:22. Nehemia yange fa doo doo ér hanma kwagh u un eren cii Aôndo una pine un kwagh sha mi. Se kpa doo u se fa ser akaa a se eren cii Yehova una pine se kwagh sha mi.

Saa Yehova Una Ver Se Doo Doo Ve a Gba Se Sha Mi Ye!

Ngise Orpasalmi wa icam ér: “Aluer TER Una maa iyou ga yô, ka gbilin tsô mbamaan i la ve eren tom ye.” (Pasalmi 127:1) Takerada u Nehemia tese mimi u mkaanem man doo je gande!

Se zua a ityesen sha kwagh ne wang je. Saa Yehova una ver se doo doo ve se za ikyura sha hanma kwagh u se eren cii ye. Kpa sha mimi yô aluer mcivir u mimi ngu kwagh u hiihii ken uma wase ga nahan, Yehova una ver se doo doo je kpa? Nahan yô, mcivir u Yehova kua hanma kwagh u a wasen u samber a mcivir ne cii a̱ lu kwagh u vesen ken uma wase.

[Foto u sha peeji 27]

“Ishima i tor ngi sha ikev i TER er uikuwanmbamngerev nahan”

[Foto u sha peeji 28]

Nehemia, or u taver ishima shi zungwen mhôônom za ken Yerusalem

[Ufoto u sha peeji 29, 30]

Ú fa u ‘pasen inja i’ mkaanem ma Aôndo kpa?