“Ne Ônov, Ungwan Nen Imo I Mbamaren Enev”
“Ne Ônov, Ungwan Nen Imo I Mbamaren Enev”
“Ne ônov, ungwan nen imo i mbamaren enev ken Ter. Gadia ka nahan je i lu vough ye.”—MBAEFESE 6:1.
1. M-ongo u ungwan kwagh una kura u nena?
ALAGHGA se mba uma nyian sha ci u se ungwa kwagh, kpa mbagenev kpishi mba uma ga sha ci u ve hembaato. Se ungwa nyi kwagha? Se ungwa icintan. U tesen ikyav yô, se fatyô u ungwan iyol yase i i er i sha gbenda u “kpilighyol” ne. (Pasalmi 139:14) Alaghga ashe ase aa nenge abeen aa hii u wan ime, shi ato ase aa ungwa idyuran ia lu duran gbiagher gbiagher. Maa inyiar ia hii u nyiar shi ice yase ia mough a tile sha jigh jigh. Ior mba ve fe kwagh u nyiar ka i er yô, vea fa je ér kwagh ne ka ikyav i tesen ér kwaghbo sôôn eren. Nahan vea ker ijiir vea yer cii ve ura ua hii u nôôn awombo shi eren ahumbe baveraa a aa fatyô u wuan or je kpaa ye.
2. Hii nan ve i gbe u a ta mbayev icin sha kwagha, man er nan i doo u vea ungwan imo i mbamaren veve?
2 Ne mbayev, gba u a ta ne icin sha akaabo a aa fatyô u tseren ne yô, man ka tom u mbamaren enev u eren kwagh ne. Alaghga u umbur er ka i shi kaan a we ér: “De ze hen kpe usu la ga, ua hia u,” shin “De ze hen kpe ijôr ga. U va gba shimi,” shin “U za nôôr sha igbudu yô, yenge cii u per ye.” Kpa kwagh ka a er i vihi yô, mbayev kpishi ungwa icintan ga, nahan akaa a vihin er ve, mbagenev yô kpe je kpaa. U ungwan imo i mbamaren enev la ka kwagh u “vough.” Man or u nan ongo imo i mbamaren mba nan yô, nan ngu or u fan kwagh. (Anzaakaa 8:33) Ivur Bibilo igen kaa ér u ungwan imo i mbamaren la ka “kwagh u doon” Ter wase Yesu Kristu. Jighilii yô, Aôndo wa ne tindi ér ne ungwan imo i mbamaren enev.—Mbakolose 3:20; 1 Mbakorinte 8:6.
Aluer u Ngu Ungwan Kwagh yô U Zua a Injar i Tsôron
3. Se mbagenev yô, se zua a “uma u a lu uma jim la” hana, man mbayev vea er nan ve vea ember uma shono?
3 Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô, ieren ne ia kura ‘uma wou hegen,’ shi u ember “uma u a lu van la kpaa.” I yila uma shon ér “uma u a lu uma jim la.” (1 Timoteu 4:8; 6:19) Se mbagenev yô, se zua a uma u a lu uma jim la shighe u se lu uma gbem sha won ken tar u he u Aôndo, u a tende zwa ér una na mba ve kor atindi na sha mimi la. Tindi môm u vesen ken atindi shon kaa ér: “Civir teru man ngôu, ka tindi u hiihii u ityendezwa i lu sha mi je la, ka nahan man á kpe u iyol man ú tsa sha won ye.” Nahan aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô, a saan we iyol. Mlu wou u ken hemen una doo, shi u lu a ishimaveren i va lun uma gbem sha won ken tar u ua hingir paradiso la!—Mbaefese 6:2, 3.
4. Mbayev vea civir Aôndo nena, man ka mtsera u nyi vea zua a mini?
4 Aluer u ngu civir mbamaren ou sha u ungwan imo ve yô, ka Aôndo je u lu civir ye, gadia ka un a we u tindi ér u ungwan imo i mbamaren ou ye. Shi we iyol you kpa u zua a mtsera. Bibilo kaa ér: “Mo M ngu TER Aôndo wou, M tese u kwagh u una lu u a inja yô.” (Yesaia 48:17; 1 Yohane 5:3) Ieren i ungwan kwagh la ia wase u nena? Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô, a saan ngôu man teru iyol, nahan ve kpa vea er akaa a saan we iyol. (Anzaakaa 23:22-25) Kpa u hemban cii yô, ka wea ungwan kwagh yô, i saan Teru u sha la iyol, man una na u injar i vesen kpaa! De se nenge er Yehova yange kura Yesu shi ver un doo doo yô, gadia Yesu kaa ér: “M eren akaa a doon Un gbem.”—Yohane 8:29.
Yesu, Ortom u Dedoo
5. Hii nan ve se fatyô u nan jighjigh ser Yesu lu ortom u dedoo?
5 Yesu lu waniunda u ngô na, Maria. Ter-ikyoson na Yosev lu orkapinta. Yesu kpa yange hingir orkapinta, a shi nan kpa hen tom ne sha ikyev i Yosev. (Mateu 13:55; Marku 6:3; Luka 1:26-31) U hen wer Yesu lu nyi orkapinta? Zum u a lu sha, cii ve i gema uma na sha ivande, va jire ken iyav mbu iniunkwase Maria la, a kaa ér: “M lu vea [Aôndo], er or u fan tom nahan, hanma iyange m lu saan saan gbem.” Yange doo Yehova a Yesu u lu ortom u dedoo zum u a lu sha la. U hen wer zum u Yesu lu wanye shin tar la nôngo kpoghuloo ér una lu ortom u dedoo, orkapinta u fan tom gaa?—Anzaakaa 8:30; Mbakolose 1:15, 16.
6. (a) Er nan ve u hen wer Yesu yange eren ityom hen ya shighe u lu wanye laa? (b) Mbayev vea dondo ikyav i Yesu la nena?
6 A shi nan kpa zum u Yesu lu anye la un kpa numben, gadia Bibilo kaa ér mbayev mba sha ayange a tsuaa la numben. (Sekaria 8:5; Mateu 11:16, 17) Man er lu waniunda u hen tsombor u lun a kwagh ave yum ga yô, alaghga lu a ityom i eren hen ya seer sha tom u kapinta u Yosev lu tesen un la. Ken masejime yô, Yesu va hingir orpasenkwagh, man pasen kwagh sha gbashima, je yô a wa mkpeyol na ikyo ga sha ci u mbagenev. (Luka 9:58; Yohane 5:17) U nenge a igbenda i u fatyô u kaven Yesu kpa? Mbamaren ou mba tindin we ér u ese iyou shin u er akaa agen hen yaa? Mba taver we ishima ér u civir Aôndo, u zaan mbamkombo mba Mbakristu shi u ôron mbagenev kwagh u jighjigh u nan wouwee? U hen wer luun er ka Yesu yange a kaa a na ér a er akaa ne nahan, ma er ga he?
Yange Fa Bibilo Tsema Tsema shi Fa Ityesen Kpaa
7. (a) A shi nan kpa Yesu za iniongo i Paseka la vea unô? (b) Shighe u ve lu hiden ken ya la Yesu lu hana, man lu eren nyi?
7 Yange i wa tindi ér hanma nomsoor u ken icombor i Iserael cii nana zaan mbamkombo mba utar mba Mbayuda eren ken tempel hanma inyom sha u civir Yehova la. (Duteronomi 16:16) Alaghga shighe u Yesu lu anyom 12 la, tsombor na jimin cii za iniongo i Paseka ken Yerusalem. Anmgbianev mba Yesu mba nomso man mba kasev mba sha ngô kpa alaghga yange ve za iniongo la. Shi mbagenev mba alaghga ve za vea tsombor u Yesu yô, lu Salome, anngô u Maria u kwase man nom na Sebedeu kua ônov vev mba nomso Yakobu man Yohane mba yange ve va hingir mbaapostoli mba Yesu la. * (Mateu 4:20, 21; 13:54-56; 27:56; Marku 15:40; Yohane 19:25) Er ve lu hiden ken Yerusalem yô, Yesu hide vea ve ga kpa Yosev man Maria fa ga, sha ci u ve lu henen ér alaghga ngu vea anmgbianev vev mbagenev. Ayange nga kar atar yô, ve za nenge a na ken tempel, “A tema her atô u mbatesen, lu ungwan ve, man shi lu pinen ve akaa” kpaa.—Luka 2:44-46.
8. Yesu yange er nyi ken tempelee, man kpiligh ior iyol ér nyi?
8 Yesu lu “pinen [mbatesen mbara] akaa” nena? Yange lu pine ve akaa a a tsume un, ér ve ta un iwanger ga. Inja i ishember i ken zwa Grika i i kaa ér lu pinen akaa ne a fatyô u lun u pinen akaa sha gbenda u ka a ôron or ijir ve i pinen nan mbampin la. Sha kpôô yô, Yesu lu anye u kpuaa kpa fa Bibilo je mbatesen kwaghaôndo mba fan takerada kpishi kpa de lu kpiligh a kpiligh iyol! Bibilo kaa ér: “Mba ve lu ungwan Un cii, kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbamlumun Nav kpaa.”—Luka 2:47.
9. U dondo ikyav i Yesu i timen ken Bibilo la nena?
9 U hen wer er nan ve Yesu lu wanye kpa mfe na u Bibilo kpiligh mbatesen mba fan ityesen tsema tsema iyolo? Yange lu a mbamaren mba cian Aôndo mba ve tesen un akaawan a Aôndo hii shighe u lu iyev la je yô. (Ekesodu 12:24-27; Duteronomi 6:6-9; Mateu 1:18-20) Se na jighjigh ser shighe u Yesu lu iyev la, Yosev zaan a na ken shinagoge ér a za ungwa er i ôron Ruamabera shi i timen sha mi yô. We kpa u ngu a mbamaren mba ve henen Bibilo a we shi ve ze mbamkombo mba Mbakristu a we yôô? Ú wuese iniôngon ve er Yesu kpa wuese i mbamaren nav nahan kpa? Ú pasen mbagenev kwagh u ú hen la er Yesu kpa eren nahan kpa?
Yesu Yange Taver Ityough Ga
10. (a) Hii nan ve yange ma taver mbamaren mba Yesu u fan pe lu ga? (b) Ka ikyav i dedoo i nyi Yesu a ver mbayeve?
10 U hen wer Maria vea Yosev yange ve ker Yesu zan zan ve za zua a na ken tempel sha iyange i sha utar la nahan, lu ve ken ishima nena? Ka keng ishima yange ia gba ve shimi! Kpa gema kpiligh Yesu iyol er mbamaren nav fa pe un lu ga yô. Ve cii yange ve fa er i mar Yesu sha ivande yô. Heela tseegh ga, shin er ve fa or u Yesu una va lu vindi vindi ga nahan kpa, yange ma ve fa ér gba u una lu Oryiman man Tor u Tartor u Aôndo. (Mateu 1:21; Luka 1:32-35; 2:11) Nahan Yesu pine ve ér: “Er nan man ne keren Mo? Ne kera fa er i lu u Me lu ken [iyou i] Terem keng gaa?” Nahan kpa Yesu mough hide vea mbamaren nav ken ya, ken Nasareti. Bibilo kaa ér: “A lu ungwan imo ve.” Shi “ngô Na kpaa koso mkaanem man cii ken ishima na.”—Luka 2:48-51.
11. M ongo u Yesu ungwan imo i mbamaren nav la tese u nyi?
11 Ka hanma shighe cii i lun we zange u dondon ikyav i Yesu sha u ungwan imo i mbamaren ou yee? Shin ka u nenge wer mbamaren ou fa kwagh er tar u ainge u fe la ga, nahan u hemba fan kwagh a ve? Sha mimi yô, alaghga u hemba fan u eren akaa agen a ve, er u yaren tom a telefon mba zenden a mi sha ave man kômputa shin akaa agen a i er sha iwavaren i ainge nahan. Kpa hen ase kwagh u Yesu u mbatesen mba fan kwagh tsema tsema kpa lu kpiligh iyol sha “mkav Na man sha mbamlumun Nav” la. Alaghga ú na jighjigh wer yange fa kwagh hemba u ica je. Nahan kpa, Yesu ungwan imo i mbamaren nav. U ngu wer yange lumun a mbamaren nav sha hanma kwagh cii ga. Kpa a za hemen u ungwan imo ve ken anyom a a lu gumor la cii. Ikyav i Yesu ver ne i tese u nyi?—Duteronomi 5:16, 29.
U Ungwan Mbagenev Ka Kwagh u Zange Ga
12. U ungwan kwagh la una fatyô u waren we nena?
12 Kwagh u yange er anyom a karen ken ijime kpuaa, u se nger shin heen ne tese ér ka hanma shighe cii a lu u zange u eren kwagh u i kaa a we ér u er la ga. Mbayev kasev mbagenev uhar yange ve undu ijiir i mbaangahar ve peren gbenda la ve lu nôngon ér vea yevese a per zege gbenda u akaahendan a karen sha mi kpishi yô. Kpa wan nomso ugen u lu vea ve yô, gema lu yemen ér una za per hen ijiir i i er sha ci u mbaangahar la, tsô ve yila un ér, “John va se per heen.” Kpa a venda kera, nahan wankwase u môm kaa a na ér “U cie kwagh yum.” Kpa u ngu wer yange cier John iyol u peren gbenda vea ve ga, nahan a kaa ér: “Guda me ungwa imo i mama wam.” Er lu peren hen ijiir i mbaangahar la yô, a ungwa ayôôso, gem yô, a nenge mato ta sha mbayev kasev mbara. U môm kpe, ugen di vihi iyol kpishi, je yô i za tôndon un nguhar ken iyouci. Ngô u mbayev kasev mban yange kaa a ve ér vea peren gbenda yô, ve za per hen ijiir i í er sha ci u mbaangahar la, kpa ve ungwa ga. Ayange nga kar yô, a kaa a ngô u John ér, “Yange vea ongo imo yam er John a ongo i you nahan yô, kwagh ne ma a er ga.”—Mbaefese 6:1.
13. (a) Hii nan ve i doo u ú ungwan imo i mbamaren ouwe? (b) Ka hanma shighe nahan wanye nana fatyô u vendan kwagh u mbamaren mba nan ve kaa ér nana er laa?
13 Er nan ve Aôndo a kaa ér: ‘Ne ônov, ungwan nen imo i mbamaren eneve’? Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô, ka Aôndo je u lu ungwan imo na ye. Heela tseegh ga, mbamaren ou hemba fan kwagh a we. U tesen ikyav yô, anyom ataan cii man mato ta sha mbayev kasev mban yô, ngô u John vande nengen er mato wua wan u ijende na igen u lu nôngon ér una yevese a per gbenda shon môm môm ne yô! Sha mimi yô, ka hanma shighe cii a heghem we u ungwan imo i mbamaren ou ga, kpa Aôndo kaa ér we u ungwan imo ve. Nahan kpa aluer mbamaren ou gema kaa ér u er aie shin u ii shin u er ma kwagh ugen u a per tindi u Aôndo yô, a gba u u “hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior.” Ka nahan ve ivur Bibilo i i kaa ér “ungwan nen imo i mbamaren enev” la i mase kuren ér “ken ter” ye. Inja na yô ér, we u ungwan imo i mbamaren ou ken hanma kwagh u a lu sha ishima i Aôndo cii.—Aerenakaa 5:29.
14. Hii nan ve a hemba heghem or u vough u ungwan kwagha, nahan kpa gba u nana hen u ungwan kwagh sha ci u nyi?
14 U hen wer aluer u ngu or u vough, u ‘lun a acôghor a wan iyol ga, u lun paleghaa a mbaasorabo,’ er Yesu nahan, a lu u zange u ungwan imo i mbamaren ou wee? (Mbaheberu 7:26) Aluer u ngu vough yô, mhen wou una lu u eren kwaghbo ga. (Genese 8:21; Pasalmi 51:5) Nahan cii kpa, Yesu yange hen u ungwan kwagh. Bibilo kaa ér: “Shin er [Yesu] lu Wan nahan kpaa, A hen ikyo i wan sha atsan a A ya la.” (Mbaheberu 5:8) Yesu yange hen ikyo i wan sha atsan a a ya la nena? Gadia shighe u lu sha la or tese un ér a ungwan imo i Ter na ga.
15, 16. Yesu yange hen ikyo i wan nena?
15 Yehova yange wase Yosev man Maria ve kura Yesu shighe u lu iyev la sha er kwagh a de eren un ga yô. (Mateu 2:7-23) Kpa shighe kar yô, Aôndo kera kura Yesu sha ikyev i hanma kwaghbo cii ga. Nahan i er Yesu atsan a nyoon kpishi, je yô Bibilo kaa ér, “a eren mbamsen man uzamber sha imo i genger genger man shi a mliam ashe kpaa.” (Mbaheberu 5:7) Kwagh ne yange er hanma shighe?
16 Jighilii yô, kwagh ne yange er sha shighe u zurum u Yesu una kpe la; hen shighe la Satan nôngo sha afatyô na cii ér una er Yesu a gba. Nahan ishima yange i za un iyol kpishi sha er ku na ua va a ilyahan sha iti i Ter na yô, gadia lu u una kpe er ka iferor nahan. Tsô er lu ‘eren msen [ken sule u Gesemane] yô, iusa na gema hingir er ka aberawambe nahan, gba nôndon inya.’ Ahwa nga kar kpuaa yô, i mande Yesu sha kon u mtsaha. Gbenda u i wua un la nyoon tsung nahan a sôn Aôndo sha “imo i genger genger [man] a mliam ashe” kpaa. (Luka 22:42-44; Marku 15:34) Yange “hen ikyo i wan sha atsan a A ya la,” nahan a na saan Ter na iyol. Yesu ngu sha hegen, ngu zungwen a vese er se lu nôngon ser se lu mbaungwan kwagh nahan.—Anzaakaa 27:11; Mbaheberu 2:18; 4:15.
Ieren i Ungwan Kwagh la Tese Se Nyi?
17. Doo u se ngohol tsaha nena?
17 Aluer teru man ngôu mba tsahan we yô, ve soo kwagh u dedoo sha ci wou, mba tesen ér u doo ve ishima. Bibilo pine ér, “ka hanma wan man Ter A de kôôm nana?” Sha kpôô yô, aluer u ngu eren kwagh u shami ga man mbamaren ou kôôm we ga nahan, kwagh la tese ér u doo ve ishima kpa? Kape Yehova kpa se doo un ishima ve a kôôm se je la. Kpa jighilii yô, “hanma mkôôm yô, sha shighe la ka i bee er ka kwagh u iember ga, kpa i lu kwagh u ijungwen, kpa ken masejime yô, ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la i var ve yô.”—Mbaheberu 12:7-11.
18. (a) Tsaha u mbamaren ve ne mbayev vev sha dooshima la ka ikyav i tesen ér nyi? (b) Ka sha igbenda i dedoo i nyi nahan u nenge tsaha u mbamaren u wase ioroo?
18 Tor ugen u ken Iserael u tsuaa, u Yesu ôr kwagh na ér ngu a mfe kpishi yô, yange pase er i doo u mbamaren vea tsahan mbayev vev sha dooshima yô. Iti i tor shon ér Solomon. A nger ér: “Or u nan ver akpa u nan girgir yô, nan kôr wan u nan ihyom; kpa u wan u nan a doo nan ishima yô, ka nan tsaha un sha gbashima.” Shi Solomon kaa ér or u nan ngohol tsaha yô, nana yima uma u nan shin ku je. (Anzaakaa 13:24; 23:13, 14; Mateu 12:42) Kwasekristu ugen kaa ér, shighe u un lu wanye la una zayol ken mkombo u Mbakristu yô, ter na a kaa a na ér a hide ken ya yô una tsaha un keng. Hegen ka una umbur ter na yô, i doo un kpishi sha tsaha u yange na un la, gadia u kôôm uma na sha gbenda u dedoo.
19. Ka ityôkyaa i hemban i nyi i gbe u ú ungwan imo i mbamaren ouwe?
19 Aluer u doo mbamaren ou ishima kpishi je ve tôô shighe ve tsaha u sha dooshima shi ve gba uwer ga yô, wuese ve. Ungwan imo ve er Ter wase Yesu Kristu kpa ungwan imo i mbamaren nav Yosev man Maria nahan. Kpa ityôkyaa i hemban cii yô, ungwan imo ve sha ci u Yehova Aôndo, Teru u sha la kaa ér u er nahan. Aluer u er nahan yô, u zua a mtsera kpishi shi “á kpe u iyol man ú tsa sha won” kpaa.—Mbaefese 6:2, 3.
[Footnote]
^ Ôr takerada u Insight on the Scriptures, Tihi u sha 2 la, peeji 841, ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye.
Ú Na Mlumun Wer Nyi?
• Ka akaa a dedoo a nyi mbayev vea fatyô u zuan a mi sha u ungwan imo i mbamaren veve?
• Yesu yange ver mbayev ikyav sha u ungwan imo i mbamaren nav nena?
• Yesu yange hen ikyo i wan nena?
[Study Questions]
[Picture on page 18]
Shighe u Yesu lu anyom pue-kar-ahar la a fa Ruamabera tsema tsema
[Picture on page 20]
Yesu yange hen ikyo i wan sha atsan a a ya la nena?