“Hemba Kwaghbo Sha Kwagh U Dedoo”
“Hemba Kwaghbo Sha Kwagh U Dedoo”
“Kwaghbo a̱ de hembe u ga, kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo.”—MBAROMANU 12:21.
1. Er nan se fe ser se fatyô u hemban kwaghbo?
SE FATYÔ u tilen dông tagher vanger a mba ve hendan kwagh a mcivir u mimi kpoghuloo la kpa? Se fatyô u hemban akaa a a urugh se, a hiden a vese ken tar u ú vende Aôndo ne je kpa? Mlumun sha mbampin mban ka een! Er nan ve se er nahana? Se ôr nahan sha ci u kwagh u apostoli Paulu yange ôr ken washika u nger Mbaromanu la. A kaa ér: “Kwaghbo a̱ de hembe u ga, kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo.” (Mbaromanu 12:21) Aluer se suur sha Yehova shi se bum ser mayange tar u a hemba se ga yô, kwaghbo u tar ne una hemba se ga. Shi kwagh ugen yô, ishember i “hemba kwaghbo” la tese ér se fatyô u hemban kwaghbo aluer se gba uwer u hendan a kwaghbo ga yô. Ka mba ve hee iyol inya, ve de u nôngon kwagh la tseegh tar u bo ne ua hemba ve ye. Shi ka ve Satan Diabolo, tor u tar ne, u a we ifer la una hemba ve ye.—1 Yohane 5:19.
2. Er nan ve i gbe u se tôv sha akaa agen a yange er Nehemia laa?
2 Orcivir Aôndo ugen u ngise lu ken gar u Yerusalem yô er kwagh u a tese ér hanma wase nana fatyô u hemban kwaghbo er Paulu a er nahan. Or ne lu uma anyom kar er 500 nahan cii man shighe u Paulu la ye. I yilan or u Aôndo ne ér Nehemia. Yange tagher vanger a mbavendan Aôndo mba ve lu hendan kwagh a na la, shi hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo kpaa. Ka mbamzeyol mba nyi tagher a mini? Lu nyi i wase un u hembana? Se dondo ikyav na la nena? Se tôv nen sha akaa agen a yange er Nehemia tsô se zua a mbamlumun sha mbampin mban. *
3. Nehemia lu hen nyi ijiir, man ka zegetom u nyi yange eree?
3 Nehemia eren tom ken ya u Tor Artashaseta u Pershia. Er lu a mbananjighjighga imôngo nahan kpa, mayange je “hingir . . . inja i môm a tar” u sha ayange na la ga. (Mbaromanu 12:2) Nehemia lu ken ya u tor ken mkpeyol, kpa ka gbe u a er tom ken Yuda yô, a mough a yem gôgô zende ken Yerusalem, a za hii zegetom u maan gilgar jimin cii. (Mbaromanu 12:1) Nehemia lu gomna u Yerusalem, nahan kpa lu eren tom ne a Mbaiserael mbagenev imôngo, hanma iyange yô ve ‘hii u sha shighe u iyange ka i due la je, zan zan asan a kar duen.’ Nahan yô, ve er tom ne ve kure ken iwer ihiar tseegh! (Nehemia 4:21; 6:15) Yange ve kure tom ne fele je kpilighyol, gadia shighe u ve lu eren u la ve tagher a ahendan kposo kposo. Mbaahendanev mba Nehemia lu unô ioro, man awashima ve yô lu nyi?
4. Mbaahendanev mba Nehemia yange ve wa ishima u eren nyi?
4 Mbaahendanev nav jim jim yô lu Sanbalati man Tobia man Geshem. Ior mban lu ashagbaior a á lu ikyua a tar u Yuda yô. Er ve ‘ungwa ér Nehemia va u va keren mkpeyol sha ci u Mbaiserael yô, gema vihi ve kpishi,’ gadia ve lu mbaihyomov mba ior mba Aôndo. (Nehemia 2:10, 19) Mbaihyomov mba Nehemia mban wa ishima ér vea yange un tom na u maan kwagh ne keng keng, tsô ve gba eren mbamhen mba bov sha na. Nehemia yange de ér ‘kwaghbo a̱ hemba unu’?
“Ishima Vihi Un, Ishima Nyoon Un Tsung”
5, 6. (a) Shighe u i lu maan gilgar la mbaihyomov mba Nehemia er nena? (b) Nehemia cia mbaahendanev nav ga sha ci u nyi?
5 Nehemia yange taver ior nav ishima wener: “Sé maa nen gilgal u Yerusalem.” Er nahan yô, ve kaa ér: “Sé cinge nen mi u maan je.” Nehemia pase wener: ‘Se taver ishima sha ci u tom u dedoo ne,’ kpa mbaahendanev “se se ibumegh, ve laha se, ve kaa er: Ka nyi kwagh ne eren nee? Ka ne pe hendan a tor zee?” Nehemia cia ve wa tsa ityô sha ci u ilyahan ve man mbaaie mba ve wan un iyol la ga. A kaa a mbaahendanev nav wener: ‘Ka Aôndo u Sha Una na se ikyôrlaghen ye, nahan se mbayev Nav sé mough, sé maa.’ (Nehemia 2:17-20) Nehemia kange ishima ér una za hemen a “tom u dedoo” la.
6 ‘Ishima vihi’ Sanbalati u lu orhendan kwagh a Nehemia la, “ishima nyoon un tsung,” tsô a gba lahan Mbayuda kpoghuloo. A naha ve tar a pine ér, ‘ka nyi Mbayuda aseeraior ne a erene? Vea nder awen ken atihialôghô?’ Tsô Tobia kohol un, gba lahan Mbayuda a na imôngo kaan ér: “Icôngo tsô kpaa ia unde sha gil ve u awen la, una yôhôr kera.” (Nehemia 4:1-3) Nahan Nehemia er nena?
7. Nehemia er nena shighe u mbaahendanev wa ve kwagh iyol laa?
7 Nehemia yange ungwa ve her ga. Kpa gema dondo tindi u Aôndo, nahan mayange or iyev i ifer sha ifer ga. (Levitiku 19:18) Yange undu Yehova a hanma kwagh, tsô er msen wener: “Ungwa, Aôndo wase, mba lahan se; yô, hide a ilyahan ve la sha ityough vegh.” (Nehemia 4:4) Nehemia yange na mkaanem ma Yehova a kaa ér: “Iyevoron ka i Yam man mkimbi kpaa” la jighjigh. (Duteronomi 32:35) A za hemen u ‘maan gil la’ vea ior nav. Yange ve de ér kwagh môm a dan ve ga. Sha nahan yô, “gilgar cii zua zan zan za ar her atô u ityaven na; gadia ior kange ishima sha tom.” (Nehemia 4:6) Mbaihyomov mba mcivir u mimi mban kanshio u yangen tom u maan gilgar la! Se dondo ikyav i Nehemia ne nena?
8. (a) Shighe u mbaahendanev ve we se kwagh iyol yô, se dondo ikyav i Nehemia nena? (b) Pase kwagh u a vande eren we shin ma kwagh u a er orgen i ôr ú ongo, u a tese ér doo u se or iyev ga yô.
8 Nyian ne kpa, alaghga mbaahendanev asev mba ken makeranta man sha ijiir tom yase shin hen ya wase je kpaa vea naha se tar, vea wa se kwagh iyol. Ashighe kpishi, kwagh ka una er nahan yô, i hemba doon u dondon kwaghwan u ken Bibilo u a kaa ér “shighe u huan ving” ngu la. (Orpasenkwagh 3:1, 7) Nahan se mba oron iyev sha u ôron kwagh a mbaahendanev asev ser i̱ nyoon ve ga, er Nehemia kpa yange er nahan. (Mbaromanu 12:17) Ka se er msen hen Aôndo shi se na un jighjigh, gadia a tôndo zwa a vese ér: “Ka Mo Me or iyev ye.” (Mbaromanu 12:19; 1 Peteru 2:19, 20) Ka sea er nahan yô, mbaahendanev asev ve kanshio u danen se, nahan se za hemen u eren tom u Aôndo u i gbe u se er nyian ne. Ka tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo shi geman ior hingir mbahenen je la. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Hanma shighe u se lumun ser ahendan a̱ yange se u pasen ior kwagh ga cii yô, se mba tesen gbashima er Nehemia nahan.
‘Sé Wua Un’
9. Mbaihyomov mba Nehemia hendan kwagh a na kpoghuloo nena, man Nehemia er nena?
9 Ior mba hendan a mcivir u mimi mba sha ayange a Nehemia la yange mba ongo ér “mser u gilgar u Yerusalem la [ngu] zan hemen” yô, ve tôô usanker vev ér vea za “nôngo ityav a Yerusalem.” Yange lu inja er kwagh tser a tser Mbayuda je nahan. Mbasamaria lu Mbayuda ken imbusutarimese, Mbaamon di lu sha ityoughkitaregh, Mbaarabia lu ken imbusutariyan, Mbaashedodi di gema lu shin ityôtar. Ve kase Yerusalem cica ve wa atô; lu inja er i yisa mbamaan gilgar la, ape zan ngu ga nahan! Tsô ve er nena? Nehemia ôr kwagh u ve er yô, wener, “se sôn Aôndo wase.” Mbaihyomov vev mban gba anger ve kaan ér: “Sé wua ve, sé bunde tom la.” Tsô Nehemia wa mbamaan gilgar la tom u kuran gar a “usanker vev man awange a ve man avaan a ve” kpaa. U ôron kwagh sha mimi yô, sha mnenge u orumace yô, gbenda tsô lu u Mbayuda mba ve vese iyenge ga ne vea hemba mbaihyomov vev mba ve ngee kpishi la ga, nahan kpa Nehemia taver ior nav ishima ér: “De cie nen . . . ga; umbur nen TER u A hembe A cier iyol la.”—Nehemia 4:7-9, 11, 13, 14.
10. (a) Er nan ve mbaihyomov mba Nehemia kera er kwagh u ve wa ishima la ga? (b) Ka nyi man nyi Nehemia er sha u hendan a mbaihyomov nava?
10 Hanma kwagh u mbaihyomov mban wa ishima u eren la cii kera er er ve wa ishima la ga. Ve kera ta num sha Mbayuda ga. Sha ci u nyi? Nehemia kaa ér, ‘Aôndo gema mhen ve hingir gbilinkwagh.’ Nahan kpa, Nehemia fa er ve lu mbaihyomov vev her yô. Sha nahan yô, a er kwagh sha kwaghfan, gadia a tese mbamaan gilgar gbenda u he u eren tom ne. Hii shighe la je, “hanma or nan lu eren tom uwegh môm, uwegh kugenegh di nan kôr ikyav mbi tswamev mbi nan.” Nehemia shi ver “ortôngonkorough” ér a kuran, shighe u mbaihyomov ve soo u va tan num sha mbamaan gil yô, a tôngo korough. Nahan kpa, kwagh u vesen u Nehemia er yô lu u wan ior kwagh. A kaa a ve ér: “Aôndo wase Una nôngo ityav sha ci wase.” (Nehemia 4:15-20) Er taver mbamaan gilgar asema shi tese ve er vea hendan a mbaihyomov vev yô, ve za hemen u eren tom ne her. Kwagh u yange er sha ayange a Nehemia ne tese se nyi?
11. Ka nyi i wasen Mbakristu mba mimi u tagher vanger a kwaghbo ken ityar i i cir tom u pasen kwagh u Tartor laa, man mba hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo nena?
11 Ashighe agen, ka i hendan kwagh a Mbakristu mba mimi je i hingir u vihin ve iyol. Ken ityar igen je yô, mbaihyomov mba hendan a mcivir u mimi de ishar. Sha mnenge u or yô, anmgbianev asev mba civir Aôndo mba ken ityar ne mba a kwagh u eren cuku kpaa ga. Nahan kpa, Mbashiada mban na jighjigh ér ‘Aôndo una nôngo kwagh sha ci ve.’ Sha kpôô yô, ashighe kpishi Yehova ka a ungwa msen u mba i lu tôvon ve a ican sha ci u jighjigh ve u nan la nahan a “gema mhen” u mbaihyomov vev mbaageev a “hingir gbilinkwagh.” Ken ityar i í cir tom u pasen kwagh u Tartor la je kpa, Mbakristu zua a igbenda i pasen loho u dedoo ker. Er mbamaan gilgar u Yerusalem la yange ve due a gbenda u he u eren tom nahan, nyian ne kpa ka a tôvon Mbashiada mba Yehova a ican yô, ve ker igbenda i he i pasen kwagh. Kpa, mba tee ikyav mbi numuv ga. (2 Mbakorinte 10:4) Ka a anger ve ér a vihi ve iyol je kpa, mba de tom ve u pasen kwagh la ga. (1 Peteru 4:16) Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba taver asema mban mba ‘hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo.’
“Va Sé Zua”
12, 13. (a) Ka ayom a nyi mbaahendanev mba Nehemia eree? (b) Er nan ve Nehemia venda u zuan ishigh a mbaahendanev nava?
12 Mbaihyomov mba Nehemia yange mba kaven ér ahendan a ve la wase ga yô, ve hide ve gba meen un sha ayom. Jighilii yô, ve er ayom ne sha igbenda ityar. Lu nyi man nyi?
13 Hiihii yô, mbaihyomov mba Nehemia nôngo ér vea bume un. Ve kaa a na ér: “Va sé zua ken gar ugen ken agar a ken gburumaa u Ono.” Ono lu hen atôatô u Yerusalem vea Samaria. Inja na yô, mbaihyomov mban due a mhen ér Nehemia a va kohol ve hen harga vea hime iyongo. Nehemia yange una soo yô ma kaa wener: ‘Mhen ve ne doo. U himen iyongo hemba doon a u nôngon num.’ Kpa Nehemia lumun ga. A pase ityôkyaa wener: “Ve lu wan ishima u eren mo kwagh u bo.” Yange fa awashima ve la cica cii, nahan lumun ér ve bume un ga. A kaa a mbaahendanev mban kwa nyiin ér: “Me fatyô u van ga; inja na nan man á timbir tom shighe u me undu u, me va hen a vene?” Mbaihyomov mban nôngo ér Nehemia a de tom la kpa ve kanshio. Yange ver ishima sha tom na u maan kwagh la.—Nehemia 6:1-4.
14. Nehemia er kwagh a mbaihyomov nav mba ve wa un aie iyol la nena?
14 Kwagh u sha uhar yô, mbaihyomov mba Nehemia wa un aie iyol ér ka un “ka hendan kwagh” a Tor Artashaseta. Ve lôhô Nehemia, er ve vande lôhôn un nahan, ér: “Yô, va ase, sé nenge sha kwagh ne.” Kwa ne kpa, Nehemia venda u zuan ishigh a mbaihyomov nav mban, gadia lan awashima ve la ga. Nehemia pase wener: “Ve cii, lu ve ka tan se mciem iyol, ve lu kaan er: Ave a̱ kpe ve sha tom la, je á kera er u ga.” Nahan kpa kwa ne yô, Nehemia tuna akaa a mbaihyomov nav wa un iyol la. A kaa ér: “Akaa a u kaa a la cii, i er a nahan ga, kpa ka ken ishima you tsô u hen a ye.” Nehemia shi sôn Yehova ér a wase un. A er msen wener: “Taver mo ave!” Yange na jighjigh ér Yehova una wase un una bunde awashima u mbaihyomov nav u bo ne, nahan una za hemen a tom u maan gilgar la.—Nehemia 6:5-9.
15. Profeti u aiegh ugen yange wa Nehemia kwagh ér nyi, man er nan ve Nehemia ngohol kwaghwan na la ga?
15 Kwagh u sha utar yô, mbaihyomov mba Nehemia lam a Shemaia, Oriserael ugen ér a nenge un mker, a̱ bume un a̱ per Tindi u Aôndo. Tsô Shemaia kaa a Nehemia ér: “Yô, sé zua ken iyou i Aôndo, ken tempel, sé wuhe ihinda i tempel, gadia mba van sha u va wuan we.” Shemaia kaa a Nehemia ér mba van u va wuan un, kpa aluer a yer ken tempel yô una war. Kpa, Nehemia gema lu pristi ga. Aluer a yer ken iyou i Aôndo yô, una er kwaghbo. Tsô una per Tindi u Aôndo sha er una war uma na yôô? Nehemia kaa ér: “Ka hanma or er mo nahan, nana nyôr ken tempel, man nana lu uma here? Me nyôr ga.” Er nan ve Nehemia gba ken to ne ga? Yange fa er Shemaia a lu Oriserael er un nahan yô, nahan cii kpa fa er i lu “Aôndo A tindi un ga” yô. Bee kera yô, mayange profeti u mimi nana wa un kwagh ér a̱ per Tindi u Aôndo ga. Kwa ne kpa, Nehemia lumun ér mbaaferev mba hendan kwagh a na ne ve hemba un ga. Ayange nga kar kpuaa yô, a kaa ér: “Tsô i bee gilgar sha uwer u Elul ayange a u ikyundu kar utaan, kohol ayange cii kuma akunduahargber kar ahar je.”—Nehemia 6:10-15; Numeri 1:51; 18:7.
16. (a) Se er kwagh a mba ve lu azende ase a mimi ga man mba ve we se mbaaie iyol man mba ve lu anmgbianev mba aiegh la nena? (b) Ú venda u oghom uwegh sha kwagh u jighjigh wou u nan hen ya wou shin ken makeranta shin hen ijiir tom nena?
16 Se kpa kwagh u yange er Nehemia la alaghga una er se. Alaghga se tagher a mbahendan kwagh a vese mba ve senge ér mba azende a ase kpa ve lu azende a mimi ga, man mba ve we se mbaaie iyol man anmgbianev mba aiegh kpaa. Alaghga mbagenev vea kaa a vese ér se va kohol ve hen harga. Inja na yô, adooga vea ôr kwagh a vese sha zwa nyohon ér aluer se civir Yehova sha gbashima yum ga yô, se fatyô u eren akaa a tar u eren la kpaa. Nahan kpa, er Tartor u Aôndo u lu se kwagh u hiihii yô, mayange se oghom uwegh ga. (Mateu 6:33; Luka 9:57-62) Mbaahendanev asev mba we se mbaaie iyol kpaa. Ken ityar igen yô, ka i wa se kwagh iyol ér se mba mbahendan kwagh a gomoti, er Nehemia kpa ngise i wa un kwagh iyol ér ngu hendan kwagh a tor nahan. Se paa iyol yase ken mbaatejir sha akaa agen a i we se iyol ne. Ka a kure se ijir nan nan kpa, se er msen a jighjigh u nan ser Yehova una nenge sha ikyaa shon er i doo un la. (Mbafilipi 1:7) Ashighe agen yô ka i lu mba ve eren atseregh ér mba civir Yehova la ve hendan kwagh a vese ye. Mbavendan mimi mba yange ve vande lun Mbashiada ka ve ker igbenda i tulen se ér se per atindi a Aôndo er Nehemia kpa anmgbian na u ken Mbayuda nôngo ér una bume un a̱ per Tindi u Aôndo nahan. Kpa se mba lumun ser kwagh a zua se a mbavendan mimi ga, gadia se fa ser ka sha u kuran atindi a Aôndo man se war uma wase ye, ka sha u peren a ga. (1 Yohane 4:1) Sha tahav mbu Yehova yô, se fatyô u hemban nyityô ifer cii.
Se Mba Tagher a Ahendan, kpa Se Mba Pasen Loho u Dedoo Her
17, 18. (a) Satan kua ior nav wa ishima u eren nyi? (b) U kange ishima wer u er nyi man ka sha ci u nyi?
17 Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u anmgbianev mba Yesu Kristu mba i shigh ve mkurem la ér: “Ve hemba [Satan] . . . sha kwaghôron u shiada ve.” (Mpase 12:11) Sha nahan yô, mhembe u hemban Satan, un u a lu imbor i ifer la zua sha tom u pasen loho u Tartor la. Ka nahan man Satan a lu tuur ior ken ijime kpoghuloo ér ve za hemen u hendan kwagh a mba i shigh ve mkurem la man “zegeikpelaior” ye!—Mpase 7:9; 12:17.
18 Er ngeren ne a tese nahan, ashighe agen ka i hendan a vese sha u lahan se shin i vihi se iyol gayô i mee se sha igbenda i ken myer. Aluer i hendan a vese sha nyi gbenda je kpa, awashima u Satan kahan ga—a soo ér se de tom u pasen kwagh la. Nahan kpa, una kôrcio ga kuaa, gadia ior mba Aôndo kange ishima ér vea za hemen u ‘hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo.’ Vea er kwagh ne sha u pasen loho u dedoo kpoghuloo zan zan shighe u Yehova una kaa ér ve er tom ne kuma la!—Marku 13:10; Mbaromanu 8:31; Mbafilipi 1:27, 28.
[Footnote]
^ Wea soo u fan akaa a yange er un la vighe vighe yô ôr Nehemia 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 4:1-23; 6:1-15.
Baver We Kpa?
• Ka ahendan a nyi mbacivir Aôndo mba ngise kua Mbakristu mba sha ayange ne ve tagher a mini?
• Awashima u mbaihyomov mba Nehemia jim yô lu nyi, man kanyi i lu awashima u mbaihyomov mba Aôndo nyiana?
• Se za hemen u hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo nyian nena?
[Study Questions]
[Box on page 29]
Kwagh u Takerada u Nehemia u Tese Se Yô
Mbacivir Aôndo mba tagher a
• tar nahan
• kume tan
• icugh
Icugh ka ikyagh ki numugh ki
• azende a mimi ga
• mba wan se mbaaie iyol
• anmgbianev mba aiegh
Mbacivir Aôndo mba hembe kwaghbo sha u
• varen a tom u Aôndo a ne ve la
[Picture on page 27]
Nehemia kua mba eren tom a na imôngo maa gilgar u Yerusalem shin er i lu hendan kwagh a ve kpoghuloo nahan kpaa
[Picture on page 31]
Mbakristu mba mimi mba pasen loho u dedoo a mciem shio