Er Kwagh U Imoshima You I Kaa U La
Er Kwagh U Imoshima You I Kaa U La
“Mba ve lu wang yô, akaa cii nga ve wang je, kpa mbahôngorough man mbanan jighjigh ga yô, ma kwagh ngu ve wang ga.”—TITU 1:15.
1. Paulu yange er nyi sha kwagh u tiônnongo u ken Krete laa?
APOSTOLI Paulu yange er tom mishen anyom atar, been a bee nahan maa i kôr un i yem a na ken Roma, i za wuhe un anyom ahar. Yange er nan shighe u i dugh un ken purusu laa? Mba dughun Paulu ken purusu kera shighe kar yô, a za ken icile i Krete vea Titu, un shon u Paulu nger un washika ér: “Kwagh u m undu u ken Krete yô, ka sha u sôr akaa a kwagh a shi sha mi yô, shi ver mbatamen” la. (Titu 1:5) Yange gba u Titu una er tom vea ior mba imoshima ve lu eren tom tsembelee man mba imoshima ve lu eren tom tsembelee ga yô.
2. Ka mzeyol u nyi gba u Titu una sôr ken icile i Krete?
2 Paulu wa Titu kwagh sha aeren a i gbe u mbatamen mba ken tiônnongo vea lu a mi yô, been yô shi pase un ér “ior mba ve aren ave [shin ve gande ave] ve ngee, ka mbalamen gbilin gbilin man mbatsughunior” kpaa. Ambaaior ne yange “nzughul [a] uya mbagenev jimin cii sha ityesen i ma ve tese ga” yô. Nahan lu u Titu una “yange ve coholoo.” (Titu 1:10-14; 1 Timoteu 4:7) Paulu kaa wener ve ‘hôngor’ a mhen ve kua imoshima ve vough er mkurem ka ma hôngor ikyondo i i lu wang nahan. (Titu 1:15) Alaghga mbagenev ken ior mban lu Mbayuda, gadia ve var a ityesen i ‘icôngo’ la. Ior mba nzughul a atôônanongo nyian sha u sendegh sha ityesen i icôngo ga; nahan kpa se fatyô u henen kwagh sha kwaghwan u Paulu wa Titu sha kwagh u imoshima la.
Imoshima i Mbagenev Hôngor
3. Kanyi yange Paulu nger Titu sha kwagh u imoshima?
3 Nenge ase gbenda u Paulu a er kwagh u imoshima ne. “Mba ve lu wang yô, akaa cii nga ve wang je, kpa mbahôngorough man mbanan jighjigh ga yô, ma kwagh ngu ve wang ga, kpa mhen ve kua imo i ken ishima cii hôngor. Ka ve pase er ve fa Aôndo kpa mba gem mba nyiman Un sha aeren a ve la.” Sha kpôô yô, yange gba u mbagenev vea gema uuma vev sha er “i̱ kpe jighjigh ve u nan la iyol” yô. (Titu 1:13, 15, 16) Yange taver ve u paven kwagh u wang a u a lu wang ga la, sha ci u imoshima ve hôngor.
4, 5. Ka mhen u sha mi ga u nyi mbagenev ken tiônnongo lu a mini, man kwagh ne bende a ve nena?
4 Mbakristu mba ve lu mbahemenev mba shin tine mbara vande kaan ér kera gba kpee u a tsôngo or keng ve nana civir Aôndo sha mimi ga, shi ve pase atôônanongo cii kwagh ne anyom kar hemba pue nahan cii ve Paulu mase ngeren Titu washika ye. (Aerenakaa 15:1, 2, 19-29) Nahan kpa, mbagenev ken Krete ‘hemba lun mbaicôngov,’ inja na yô, ve var a ityesen i icôngo. Yange ve hendan a mbahemenev mba shin tine gbar gbar sha u tesen “ityesen i ma ve tese ga la.” (Titu 1:10, 11) A shi nan kpa, mbamhen vev mba kpeegh mbara mgbegha ve u tesen Atindi a sha kwagh u kwaghyan man mlu u wang. Adooga ve hide ve sôr akaa sha Atindi vough er mba yange ve lu sha shighe u Yesu la nahan, heela tseegh ga shi ve samber a ukwaghhir mba Mbayuda man atesen a ior kpaa.—Marku 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteu 4:3.
5 Imba mhen u kpeegh ne bende a gbenda u ve nengen kwagh man mhen ve u paven kwagh u dedoo a u bo la, ka imo ve i ken ishima je la. Paulu nger ér: “Mbahôngorough man mbanan jighjigh ga yô, ma kwagh ngu ve wang ga.” Imoshima ve hôngor kpishi je yô i kera wasen ve u tsuan kwagh u injaa shin henen kwagh u injaa ga. Sha nahan yô, ve hingir u ôron anmgbianev vev mba ken Kristu ijir sha akaa a anmgbianev mbara lu a ian i tsuan a ishima ve yô, akaa a alaghga Orkristu ugen nana lumun kpa ugen di nana lumun ga yô. Nahan ior mba ken Krete mban nengen akaa a a lu wang la ér ka a wang ga. (Mbaromanu 14:17; Mbakolose 2:16) Ve lu pasen ér ve fa Aôndo, kpa aeren a ve lu tesen kwagh ugen kposo.—Titu 1:16.
“Mba Ve Lu Wang yô, Akaa Cii Nga Ve Wang”
6. Ka ikwe ior ihiar i nyi Paulu lu ôron kwagh u í?
6 Kwagh u Paulu nger Titu la una wase se nena? Nenge ase mkposo u a lu ken kwaghôron ne la, a kaa ér: “Mba ve lu wang yô, akaa cii nga ve wang je, kpa mbahôngorough man mbanan jighjigh ga yô, ma kwagh ngu ve wang ga, kpa mhen ve kua imo i ken ishima cii hôngor.” (Titu 1:15) Paulu yange lu kaan ér Orkristu u nan lu a aeren a wang yô akaa cii nga wang sha ishigh ki nan ga shi nan lumun a akaa cii ga. Kwagh u Paulu a ôr ne ka mimi sha ci u a pase ken washika na ugen wanger wanger ér, or u nan civir akombo shi nan eren ahir cii nana “ya dyako u tartor u Aôndo ga.” (Mbagalatia 5:19-21) Nahan se fatyô u kuren ikyaa ser Paulu yange lu ôron kwagh u ikwe ior ihiar, mba ve lu a aeren a wang man mba ve lu wang ken jijingi man mba ve lu ga la.
7. Mbaheberu 13:4 venda nyi, man ka mbampin mba nyi nahan ve due?
7 Ka akaa a i nger ken Bibilo tseegh i gbe u mba ve lu Mbakristu mba mimi vea palegh ga. U tesen ikyav yô, nenge ase kwagh u Paulu ôr jighilii ne, ér: “Ivaa i̱ lu kwagh u icivirigh hen ior cii, gambe u ivaagh kpaa a̱ de lu a acôghor ga, gadia Aôndo Una ôr mbaerenijimba man mbavihin ivaa sha idya la ijir.” (Mbaheberu 13:4) Mba ve lu Mbakristu ga kua mba ve fe kwagh môm sha kwagh u Bibilo ga je kpa vea kure ikyaa ér ivur ne yange idya i eren. Kwagh ne man kwagh u avur a Bibilo agen a er la tese wang ér Aôndo yange myav u nomsoor yaven a kwase ugen shin kwase u nan er nom yaven a orgen u nan lu nom u nan ga yô. Man gema di mba ve vese ayol a ve ga la ye, doo u vea ndiar alegh a yavaor la shinii? Agumaior kpishi ka a hen ér ieren ne ka i bo ga sha ci u ka myav u yaven a or ga. Doo u Orkristu nana nenge ér u ndiar alegh a yavaor la ka kwagh u hôngorough gaa?
8. Mbakristu kaha kposo a ior i tar ne sha kwagh u ieren i ndiar alegh a yavaor la nena?
8 Mbaheberu 13:4 man 1 Mbakorinte 6:9 tese wang ér Aôndo lumun ieren i idyaa man i̱ jimbagh ga (mba yer ijimba ken zwa Grika ér por·neiʹa ). Kanyi i lu aeren a jimbaghaa? Ishember i ken zwa Grika i í gem ér aeren a ijimbagh la wa u yaren tom a alegh a yavaor la sha gbaaôndo ga shin sha gbenda u shami ga. Kwagh ne kua hanma ieren i yavaor i Ruamabera a vende cii, ka u yaven a or u u vese ga je la. Kwagh ne wa u ndiar alegh a yavaor la kpa ker, shin er agumaior kpishi sha tar a kur ikyar ér ka ieren i i lumun a mi nahan kpaa. Mbakristu mba mimi mba de ér ior “mbalamen gbilin gbilin man mbatsughunior” ve hemen mbamhen vev shin aeren a ve ga. (Titu 1:10) Mba eren sha atindi a wang a a lu ken Icighan Ruamabera la. Mbakristu mba mimi mba keren gbenda u vea wanger ieren i ndiar alegh a yavaor la iyol ga sha ci u ve fa er Ruamabera a vende ieren i ijimbagh i i yer ér por·neiʹa la yô, sha nahan yô ve tsaase imoshima ve u vendan ieren la. *—Aerenakaa 21:25; 1 Mbakorinte 6:18; Mbaefese 5:3.
Se Mba Eren Akaa Kposo Kposo sha ci u Imoshima Yase Ngi Kwagh Môm Ga
9. Aluer “akaa cii nga wang” yô, imoshima shi ngi a inja je kpa?
9 Paulu lu ôron ér nyi shighe u kaa ér “mba ve lu wang yô, akaa cii nga ve wang” laa? Lu ôron kwagh u Mbakristu mba ve tsaase mbamhen vev man aeren a ve sha atindi a Aôndo a a lu ken Mkaanem nam la. Mbakristu mban fa je ér akaa a Aôndo a vende jighilii ga yô, mbananjighjigh mbagenev vea fatyô u lun a mbamnenge sha mi kposo kposo. U ma ve hidi ma ve ôron a ôr mbagenev ijir la yô, ve fa je ér akaa a Aôndo a vende ga cii ka a “wang” je. Ve ver ishima ér hanma or yô nana lu a mnenge môm a u ve sha akaa a Bibilo i vende jighilii ga la ze. De ase se time sha akav kpuaa.
10. Ivese shin ku iin ua fatyô u van a mzeyol nena?
10 Icombor ngi kpishi i noov man kasev ve eren kwaghaôndo môm ga yô. (1 Peteru 3:1; 4:3) Tsombor ka ua lu nahan yô, mbamzeyol ve lu kpishi, hemban je yô shighe u or u hen tsombor u nom shin u hen tsombor u kwase nan lu eren ivese yô. Tôô ase wer nom u kwase Kristu ugen eren kwaghaôndo ugen kposo. Gba u anmgbian u nom na ugen una er ivaa man a lu eren i ken iyou adua. (Shin alaghga ma or u hen tsombor u nom na kpe man gba u a za er adua sha ci u or u a kpe la ken iyou adua.) I lôhô nom u anmgbian u kwase ne man nom na soo ér anmgbian u kwase ne a za vea na. Imoshima na ia na un ishô u zan shinii? Una er nana? Hen ase sha akav a ahar ne.
11. Pase er kwase Kristu ugen gbidye kwar sha er una fa aluer doo u una za iniongo i ivesegh ken iyou adua shin una za ga yô?
11 Loisi gbidye kwar sha tindi u Bibilo i we gbang gbang ér se ‘due ken Zegebabilon’ u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii kera la. (Mpase 18:2, 4) Yange vanden zan adua u gba u a er ivese ker la, shi fa doo doo ér shighe u iniongo la ia lu zan hemen yô a gba u mba ve ve iniongo la cii vea nyôr iyol ken akaa a kwaghaôndo la, er msen u eren shin atsam a wan shin akaa agenegh nahan. A kange ishima ér una nyôr iyol ken ma kwagh môm u a gbe a zough sha kwaghaôndo la ga shi a soo u zan iniongo i ia na una hingir u nyiman jighjigh u nan na tsô kpaa ga. Loisi naan nom na icivir shi suen un kpaa, un u Ruamabera a kaa ér ka ityough la. Nahan kpa shi soo u hiden eren sha akaa a Ruamabera a vende la ga. (Aerenakaa 5:29) Sha nahan yô, a pase nom na wener aluer nom na soo u zan iniongo shon kpa un yô una fatyô u zan i ga. Alaghga yange pase un ér aluer un za iniongo la man un venda u eren akaa a ior vea lu eren la yô adooga ieren na la ia hee nom na, nahan a hemba wasen nom na aluer un za i ga yô. Kwagh u tsua u eren la na yô lu a imoshima i wang.
12. Or a fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u zan iniongo i ivesegh ken iyou adua shi tsuan kwagh u nana er nena?
12 Rutu kpa lu kwagh shon môm tser un ye. Rutu naan nom na icivir shi kange ishima ér una civir Aôndo na sha mimi shi ungwan imoshima na i Bibilo i tsaase i la kpaa. Hidi gbidyen kwar sha atôakyaa a Loisi kpa gbidye kwar sha mi la yô, Rutu sôn Yehova been yô a tôô Iyoukura [Zwa Buter] i Mei 15, 2002 la, gba gbidyen kwar sha akaa a i er sha itinekwagh i “Mbampin mba Mbaôron Takerada Ne Ve Pin La.” Kwase ne mase umbur er yange Mbaheberu mba utar mbara dondo tindi u yange i wa ér ve za pe a lu civir akombo la, kpa ve taver ishima ve venda u civir akombo shon yô. (Daniel 3:15-18) Nahan a lumun u dondon nom na zan iniongo la, kpa kange ishima ér una nyôr iyol ken akaa a kwaghaôndo shon una lu eren la ga, man lu kwagh u imoshima na lumun yô lu eren ye. A pase nom na akaa a imoshima na ia lumun un u eren man á ia lumun un ga la sha kwaghfan. Rutu hen ér kwagh la una wase nom na u nengen a mkposo u kwaghaôndo u mimi man u aiegh.—Aerenakaa 24:16.
13. Aluer Mbakristu uhar mba a mbamnenge kposo kposo sha ma kwagh yô, doo u kwagh ne una za se iyol ga sha ci u nyi?
13 Aluer Mbakristu uhar tsua u eren kwagh kposo kposo yô, ngura tese ér kwagh gba sha kwagh u or tsough u eren ga shin imoshima i môm ken mba uhar mbara taver ga shinii? Mayange ga. Er Loisi vande fan atsam man akaa agen a i eren adua a mi la yô, alaghga a nenge ér aluer un za yô kwagh la una bende a na kpishi. Heela tseegh ga, alaghga kwagh yange vande zan hemen hen atô na vea nom na sha kwagh u kwaghaôndo, u bende a imoshima na yô. Sha nahan yô, a hen ér kwagh u un tsough u eren la ka u sha mi vough.
14. Doo u Mbakristu vea fa nyi sha kwagh u or lu a ian i tsuan a ishima i nan laa?
14 Kpa kwagh u Rutu tsua u eren la ka u boo? Or môm kpa nan ngu a ian i kaan ér ka u bo shin ka u bo ga. Or a de puun un sha ci u a tsua u zan ivese shon kpa eren akaa a ken adua ga ze. Umbur kwaghwan u Paulu yange wa sha kwagh u or tsuan u yan akaayan agen shin yan ga la. A kaa ér: “Or u nan ye la nana̱ de lahan or u nan ye ga la ze, man shi or u nan ye ga la nana̱ de ne or u nan ye la ibo ga. . . . Shin una tile, shin una gba kpaa ka kwagh u ter na je.” (Mbaromanu 14:3, 4) Orkristu u mimi môm kpa nana wa orgen kwagh ér nana̱ hure imoshima i nan kera ga, u eren nahan la a lu inja er or ngu kighir imo i i lu loho u uma la shin inya nahan.
15. Doo u se waan imoshima man mbamnenge mba mbagenev ikyo sha ci u nyi?
15 Doo u anmgbianev mba kasev mba uhar mba i tese ikyav sha kwagh ve ne vea hide a gbidye kwar sha akaa agen kpaa. Môm ken akaa shon yô, ka gbenda u kwagh u ve tsough la una bende a mbagenev la. Paulu kaa ér: “Sé kera na anmgbian anzughul ga shin ityôkyaa i nôngon gbev kpaa ga.” (Mbaromanu 14:13) Adooga Loisi fa wener imba kwagh la yange i va a anzughul ken tiônnongo shin hen tsombor man kwagh u un er la una bende a mbayev nav. Rutu di una hen ér kwagh la una va a ma zayol ken tiônnongo na shin hen ningir na ga. Gba u anmgbianev mba kasev mban kua se cii se fa ser imoshima i i tsaase i yô ngi we mbamnenge mba mbagenev ikyo. Yesu kaa ér: “Hanmô u nana na u môm ken mbakiriki mban mba ve nem jighjigh ne, gbev mbu nôngon yô, kwagh u a lu nan guda yô, ka u ma i zer nan zegenase sha mon, ma i gbihi shin iv i zegemnger.” (Mateu 18:6) Aluer or kera hen ér ieren i nan la ia fatyô u nan mbagenev gbev mbu nôngon ga yô, alaghga nana hingir u lun a imoshima i i hôngor yô, vough er Mbakristu mba ken Krete kpa lu nahan.
16. Ka mbamgem mba nyi nahan se fatyô u nengen a mi ken Orkristu?
16 Doo u ikyar i or ye vea Aôndo la ia seer vesen a vese, shi nana seer a seer ungwan imoshima i nan shi dondon i kpaa. Hen ase sha kwagh u Marku u a sember eren batisema ne. Imoshima na yange i kaa a na ér a de aeren a shami ga a Ruamabera a vende, a ngise eren la, er akombo a civir man akaa a á gbe a bende a awambe nahan. (Aerenakaa 21:25) Jighilii yô, palegh akaa a Aôndo a vende cii, a a we zan sha akaa a Aôndo a vende la kpa palegh a. Kpa sha vegher ugen yô, gema kpiligh un iyol er mbagenev ve lu vendan akaa agen a un hen ér ka a shami yô, er aaven agen a sha televishen nahan.
17. Tese ikyav er shighe man mzehemen u Orkristu una fatyô u benden a imoshima i nan kua akaa a nan tsough yô.
17 Shighe karen yô Marku seer zuan a mfe shi hemba kporom ikyua a Aôndo kpaa. (Mbakolose 1:9, 10) Kwagh ne wase un nena? Kwagh la wase un u tsaase imoshima na tsema tsema. Marku hingir u ungwan imoshima na shi gbidyen kwar sha kwagh u Ruamabera a er yô. A mase fan er akaa agen a a “we zan” sha akaa a Aôndo a vende a un palegh a la a kaha a mhen u Aôndo ga yô. Heela tseegh ga, Marku va fe akaa a Bibilo i er shi we shima u ungwan imoshima na i i tsaase i la yô, a hingir u palegh aaven agen a sha televishen a yange nenge ér ka a bo ga la. Sha mimi yô, i sôr imoshima na.—Pasalmi 37:31.
18. Kanyi kwagh ia na se iembere?
18 Ken atôônanongo kpishi ior mba vesen ken jijingi sha aaven kposo kposo. Mbagenev sember fan mimi. Nahan alaghga akaa agen a ve tsough u eren yô imoshima ve ngi kôôm ve sha mi ga, kpa agen yô ngi kôôm ve. Shighe a karen yô amba la aa gema henen kwagh er Yehova nahan, shi aa gema ungwan imoshima ve i i tsaase i la. (Mbaefese 4:14, 15) Kwagh er doo yô, adooga mbagenev mba ve lu ken tiônnongo shon môm la adooga vea lu a mfe u a ze shimi yô shi vea fa u eren tom a atindiakaa a Bibilo shi vea lu a imoshima i i zough sha mhen u Aôndo yô. Nenge i lu kwagh u saanyol u lun imôngo a “mba ve lu wang” shi ve nenge akaa a a doo Ter ishima la cii ér nga “wang” sha wono! (Mbaefese 5:10) Yô, se cii se kange nen ishima u vesen aren sha iaven la shi sôron imoshima yase sha mfe u vough u mimi la man u nan iyol yase hen Aôndo.—Titu 1:1.
[Footnote]
^ Iyoukura i [Zwa Buter] i Maaci 15, 1983, peeji 30 zan zan 31, ôr kwagh u mba ve vese ayol a ve la u i doo u se time sha mi yô.
Ú Na Mlumun Wer Nyi?
• Mbakristu mba ken Kreta yange ve lu a imoshima i i hôngor i la sha ci u nyi?
• Er nan ve Mbakristu mba ve lu a imoshima i i tsaase i je kpa vea fatyô u tsuan akaa kposo kposo?
• Er shighe a lu karen yô, doo u imoshima yase ia lu nena?
[Study Questions]
[Map on page 14]
Sicily
GRIKA
Krete
ASHIA U KIRIKI
Shiperu
ZEGEMNGER U MEDITERENIA
[Picture on page 16]
Gbenda u Mbakristu uhar vea kar sha ma zayol la ua fatyô u lun kwagh môm ga