U Ôron Takerada u Luka Asav-asav
Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je
U Ôron Takerada u Luka Asav-asav
MBAGENEV hen ér i nger ivangeli i Mateu la jighilii sha ci u Mbayuda mba ve fe takerada u ôron yô, Ivangeli i Luka la di i nger i sha ci u mba ve lu Mbayuda ga yô. Kpa i nger Ivangeli i Luka la sha ci u akuraior cii. I nger takerada ne ken inyom i 56 zan zan 58. Takerada u Luka ôr akaa a uma u Yesu man tom na u pasen kwagh la.
Er Luka lu ortwer u eren a ior doo doo shi wan ior ikyo yô, a time sha “akaa [a Yesu] cii doo doo, hii sha mhii u a zan zan” mkur u a. Takerada ne ôr akaa a a er ken atô u anyom 35, hii ken inyom i sha 3 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu) zan zan inyom i 33 la. (Luka 1:3) Akaa kpishi a i nger ken Ivangeli i Luka la nga ken Ityakerada i Ivangeli igen ga.
SHIGHE U HII TOM U PASEN KWAGH LA
Luka ôr kwagh u mar u Yohane u Eren Batisema man kwagh u mar u Yesu, shi a pase se ér Yohane u eren Batisema yange hii tom u pasen kwagh shighe u Tiberiu Shisar tsa sha ikyôn kuma anyom 15 la, inja na yô ka ken mhii u inyom i 29 la. (Luka 3:1, 2) Shi Yohane er Yesu batisema ken mbee u inyom shon. (Luka 3:21, 22) Mba ker ken inyom i 30 yô, ‘Yesu hide hen Galilia lu tesen ior ken shinagoge.’—Luka 4:14, 15.
Yesu yange hii zende na u pasen kwagh la ken Galilia. A kaa a ikpelaior i lu pasen i kwagh la ér: “Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken agar agen kpaa keng.” (Luka 4:43) A za a Shimon u kôron ishu la imôngo, kua mbagenev kpaa. A kaa a ve ér: “Hii nyian je zan zan ken hemen kpaa ú mase kôron ior.” (Luka 5:1-11; Mat. 4:18, 19) Kwa u sha uhar u Yesu za ken Galilia u za pasen kwagh la kpaa, mbaapostoli 12 lu vea na. (Luka 8:1) Ken zende na u sha utar la yô, a tindi mbaapostoli mba 12 mbara ér ve “za ôr kwagh u tartor u Aôndo man ve̱ bee mba ve lu dedoo ga la angev kpaa.”—Luka 9:1, 2.
Mbamlumun sha Mbampin mba sha Akaa a ken Ruamabera:
1:35—Aji a Maria la kpa yange lu ave sha iyav mbu wan na, Yesu laa? Cii man wan u Maria a due hen tsombor u uter mbatsev, er Aberaham man Yuda man Davidi, er Aôndo tsenga ôron nahan yô, gba u a yar tom a aji a ken iyol na la ve una wa iyav ye. (Gen. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16) Nahan kpa, icighan jijingi u Yehova yange gema uma u vough u Wan u Aôndo nahan i jile un. (Mat. 1:18) Kwagh ne sôr nyityôkwagh i̱ shin i̱ lu ken iyav mbu Maria cii, shi hii shighe u ijenawambe la jile iyol la je, í kura i̱ sha hanma kwagh u una vihi i̱ cii.
1:62—Sekaria yange kondo ikyegh kua ato? Ei. Ka iliam tseegh yange kera lamen ga ye. Mbagenev yange ve lam a na sha “ave” ve pine un er a soo ér i yilan wan la yô, kpa kwagh ne tese ér Sekaria kondo ato ga. Yange ungwa kwagh u kwase na lu ôron sha kwagh u iin wan ve iti la. Alaghga mbagenev yange ve lam a Sekaria sha ave sha u pinen un iti i wan ve. Er lu iliam tseegh gba u Sekaria una hide a lam yô, tese ér yange kondo ato ga.—Luka 1:13, 18-20, 60-64.
2:1, 2—Kwagh u i er ér “ngun ka mnger u hiihii” la wase se u fan shighe u m-mar u Yesu nena? Sha shighe u Shisar Agusetu la, i nger ior hemba kwa môm, mnger u hiihii la lu ken inyom i sha 2 C.S.Y. la, man mnger ne lu sha u kuren kwaghôron u ken Daniel 11:20 la, mnger u sha uhar la di lu ken inyom i sha 6 shin i sha 7. (Aer. 5:37) Shiriniu lu gomna u Shiria sha ashighe a i lu ngeren ior la cii, man a shi nan kpa ya gomna kwa har. Er Luka a ter mnger u hiihii la yô tese ér i mar Yesu ken inyom i sha 2 C.S.Y. la.
2:35—Yange lu u “sanker” una sôô Maria ken ishima nena? Kwagh ne tese ér a vihi Maria kpishi shighe u una nenge ikpelaior ia venda ér Yesu ka Mesiya ga la, kua mnyoon u ku u Yesu u vihin tsung ua nyoon Maria la.—Yoh. 19:25.
9:27, 28—Luka kaa ér Yesu yange tôndo zwa a mbahenen nav ér ve mbagenev vea “bende a ku ga” saa vea vande nengen a na una lu van ken Tartor na ve, “ayange nga kar er anigheni” nahan yô maa i gema Yesu sha iengem, kpa Mateu man Marku cii ve kaa ér “ayange nga kar ataratar yô” i gema un sha iengem, er nan ve i lu nahana? (Mat. 17:1; Mar. 9:2) A shi nan kpa Luka wa ayange a ahar la kpa ker, ka iyange i Yesu er ityendezwa shon la man iyange i mgem u sha iengem la.
9:49, 50—Yesu yange orgen u lu dughun ujijingi mba bov ken iti na, kpa lu dondon un ga la ga sha ci u nyi? Yesu yange or la ga sha ci u i lu a tim tiônnongo u Kristu ga. Nahan yange kera lu hange hange u or la una dondo Yesu ijime shi una na jighjigh ken iti i Yesu keng ve una dugh ujijingi mba bov ga.—Mar. 9:38-40.
Ityesen hen Avese:
1:32, 33; 2:19, 51. Maria koso akaaôron man akaa a yange er sha u kuren akaaôron a uprofeti la cii ken ishima na. Se mba umbur akaa a Yesu ôr sha kwagh u ‘mkurtar’ la, nahan se mba karen mkaanem nam mara sha akaa a a lu eren nyian la kpa?—Mat. 24:3.
2:37. Ikyav i Ana la tese se ér doo u se civir Yehova a uwergban shio shi se ‘taver ishima sha msen u eren’ shi se de ‘bundu mbamkohol asev mba’ Mbakristu ga.—Rom. 12:12; Heb. 10:24, 25.
2:41-50. Yosev yange ver mcivir u Aôndo hiihii ken uma na shi nengen sha mbamgbe mba tsombor na mba sha iyol man mba ken jijingi. Nahan a ver mbayaav ikyav i dedoo i vea dondo yô.
4:4. Mayange se de ser iyange i kar se a u timen sha akaa a ken jijingi shio ga.
6:40. Doo u or u nan tesen mbagenev Mkaanem ma Aôndo nana ver ve ikyav i dedoo. Nana eren sha akaa a nan kaan a mbagenev ér ve er la.
8:15. Aluer se soo u ‘kusun kwaghôron la shi umen atam sha ishimawan’ yô, saa se kav Mkaanem ma Aôndo shi se fa mluainja u ma shi se timen ken ma kpaa. Shighe u se lu henen Bibilo man ngeren mba pasen akaa a ken Bibilo yô, ka hange hange u eren msen shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la.
TOM U YESU MASE EREN LA
Yesu tindi mbagenev 70 ér ve vande zan a na ken hanma gar man hanma idiôya ken Yudia. (Luka 10:1) A gba “yemen zende Na, lu nyôron ken agar a vesen man angarev mba kiriki, lu tesen.”—Luka 13:22.
Yesu henda wanjaki nyôr ken Yerusalem sha shighe u Paseka u inyom i 33 la mase shin di ayange ataan tseegh yô. Shighe kom u kwagh u yange ôr a mbahenen nav la una kure vough yô, a kaa ér: “Wan u or Una ya ican sha akaa kpishi keng, mbatamen man upristi mba tamen man mbangeren vea ta Un kera, á wua Un; sha iyange i sha utar la á nder Un.”—Luka 9:22, 44.
Mbamlumun sha Mbampin mba sha Akaa a ken Ruamabera:
10:18—Shighe u Yesu kaa a mbahenen mba 70 ér: “M nenge Satan sen sha aôndo, gba er inyiar nahan” la, lu ôron ér nyi jimi? Yesu lu kaan ér i vande zendan Satan sha kera ga. Lu shighe u i na Kristu Tor sha ken inyom i 1914 ica lu a gba ga la, i zenda Satan sha kera ye. (Mpa. 12:1-10) Er se fatyô u ôron kwagh u una er ken hemen er ka kwagh u a vande eren ga nahan kpa, adooga Yesu lu ôron kwagh u una er ken hemen la inja er kwagh shon vande eren nahan sha u tesen ér ka kwagh u una er keng.
14:26—Gba u mbadondon mba Kristu vea kôr mba hen tsombor ve “ihyom” sha nyi gbenda? Ken Bibilo yô, ashighe agen ka i yar tom a ishember i “ihyom” la sha u tesen er i hembe wan orgen ikyo a ugen shin kwagh ugen a hembe doon or ishima a ugen yô. (Gen. 29:30, 31) Gba u Mbakristu vea kôr mba hen tsombor ve “ihyom” sha u hemban soon Yesu a mba hen tsombor ve.—Mat. 10:37.
17:34-37—Ka unô ve lu ‘mbaapuu,’ man “gundukwagh” ape mbaapu ve kohol la di gema kanyi? Mba i ‘tee u môm i undu u môm’ shin i yem ve la tile sha ityough ki mbaapu mba ve nengen ica hiinii la. “Gundukwagh” ape ve kohol her la ka Kristu u mimi, sha m-ande na u i nengen a mi ga la, man kwaghyan u ken jijingi u Yehova a ne ve la.—Mat. 24:28.
22:44—Yesu yange ya ican tsung sha ci u nyi? Atôakaa nga kpishi a a ne ve Yesu ya ican yô. Ishima yange i za Yesu iyol tsung er a wua un er ormbaiav ve kwagh la una bende a Yehova Aôndo man iti Na yô. Kwagh ugen yô, yange fa dedoo ér uma na u tsôron la kua mlu u ken hemen u tsombor u umaace jimin cii har sha er una tile sha mimi zan zan ku na la.
23:44—Ka uwer yange u kôr iyange ve ime wa tser tar cii zan zan ahwa atar yee? Ei. Uwer ka u kôr iyange shighe u uwer u he u dugh yô, ka shighe u uwer u hingir jimin la ga, er kwagh u yange er sha shighe u Paseka la nahan ga. Ime i i wa sha iyange i i wua Yesu la lu ivande Aôndo er ye.
Ityesen hen Avese:
11:1-4. Aluer se tôô akaawan ne se kar sha mkaanem ma ma wa kahan, ma lu ken msen u Ter wase, u Yesu er ken Ityesen i sha Uwo iwer kar ken ijime er 18 la yô, se nenge ser doo u se zeren kimbir asember agen ken mbamsen asev gbem ga.—Mat. 6:9-13.
11:5, 13. Er Yehova a kegh iyol u ungwan mbamsen asev nahan kpa doo u se gba uwer u eren msen ga.—1 Yoh. 5:14.
11:27, 28. Kwagh u a ne se msaanyol u mimi yô, ka mlu wase vea tsombor wase shin inyaregh ki se lu a mi kpishi la ga, kpa ka u eren ishima i Aôndo sha mimi.
11:41. Doo u se eren iyua i sha mhôôn sha dooshima man sha gbashima.
12:47, 48. Or u nan lu a ityom kpishi i eren kpa nan er i ga yô, nan hemba ngun a ibo a or u nan lu a ityom kpa nan fe ér nan ngu a í ga shin nan fe u eren ityom i nan tsembelee ga la.
14:28, 29. Doo u se vihin inyaregh sha kwaghfan.
22:36-38. Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve tôô ikyav mbi twamev sha u kuran iyol ve ga. Nahan kpa, usanker mba ve lu a mi hen tugh mbu i nenge Yesu mker la wase Yesu u tesen ve kwagh u injaa. Ka kwagh shon je ne: “Mba ve tee sanker cii á wua di ve sha sanker.” —Mat. 26:52.
[Picture on page 31]
Yosev ver mbayaav ikyav i dedoo i vea dondo yô
[Picture on page 32]
Luka hemba ngeren akaa kpishi sha kwagh u uma u Yesu man tom na