Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

I Hide I Zua A Ishimaverenkeghen I Lun Uma Gbem Sha Won Shin Tar la

I Hide I Zua A Ishimaverenkeghen I Lun Uma Gbem Sha Won Shin Tar la

I Hide I Zua A Ishimaverenkeghen I Lun Uma Gbem Sha Won Shin Tar la

“We Daniel cir akaaôron . . . zan zan sha shighe u mkur; ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer.”​​—⁠DAN. 12:⁠4.

1, 2. Ka mbampin mba nyi se time sha mi ken ngeren nee?

 IOR umiliôn kpishi nyian kav kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won ken paradiso shin tar la. (Mpa. 7:​9, 17) Hii shighe u Aôndo gba or la je, yange pase ér, un gba nan ér nana tsa anyom kpuaa man nana kpe ga, kpa un gba nan ér nana lu uma gbem sha won.​—⁠Gen. 1:​26-28.

2 Ishimaverenkeghen i geman uumace cii hingir sha mlu u vough u Adam ta kera la lu kwagh u Mbaiserael lu veren ishima sha mi yô. Ruamabera u Mbakristu u ken Zwa Grika pase kwagh u Aôndo una yar tom a mi sha u nan uumace uma u tsôron ken Paradiso shin tar la. Kpa er nan ve yange gba u shi a hide a zua a ishimaverenkeghen i uma u tsôron sha ci u uumacee? Yange i va hide i zua a ishimaverenkeghen ne shi i pase i hen ior umiliôn imôngo nena?

Yange I Yer Ishimaverenkeghen i Uma u Tsôron La

3. Myer u yange i yer ishimaverenkeghen i uumace lun uma gbem sha won shin tar la kpiligh se iyol ga sha ci u nyi?

3 Yesu tsengaôron ér uprofeti mba aiev vea due vea hôngor a atesen a na shi vea tsume a ior kpishi kpaa. (Mat. 24:11) Apostoli Peteru kpa ta Mbakristu icin ér: “Ken a ven kpaa mbatesen mba aiev vea va lu.” (2 Pet. 2:⁠1) Shi apostoli Paulu kpa kaa ér “shighe ngu van u ior vea kera fatyô u veren ato sha ityesen i dedoo ga, vea kohol mbatesen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ngiligh ve yô.” (2 Tim. 4:​3, 4) Ka Satan a lu tsumen a ior ye, shi ngu yaren tom a Mbakristu mba vendan mimi sha u yeren mimi u doon tsung u sha kwagh u awashima u Aôndo a lu a mi sha uumace man tar la.​—⁠Ôr 2 Mbakorinte 4:​3, 4.

4. Ka ishimaverenkeghen i nyi mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh ve vende?

4 Ruamabera pase ér Tartor u Aôndo ka gomoti u sha, u ua hembe ityartor i uumace cii, ua tim i kera yô. (Dan. 2:44) Sha shighe u Yesu una hemen anyom dubu la, a kende Satan shin ihyungwa i í ze kweng la, una lu uikyangen man a nder mbakpenev shin ku, shi a hide a uumace sha mlu u vough sha tar. (Mpa. 20:​1-3, 6, 12; 21:​1-4) Nahan kpa, mbahemenev mba Mbakristu Mbaaiev mba a mbamhen mbagen kposo sha kwagh ne. Ikyav i tesen yô, sha derianyom u sha utar la, orngeren akaa ugen ken Côôci i tsuaa i ken gar u Alexandria la, iti na ér Origen, yange puu ior mba ve na jighjigh ér Anyom Dubu a hemen u Kristu ua va aa averen sha tar la. Or u timen sha akaa a kwaghaôndo u fada ugen ken gar u Hippo, iti na ér Augustine (354-430), kpa lu a imba mnenge ne. Takerada u i yer ér The Catholic Encyclopedia la kaa ér, Augustine “yange lumun a ityesen i i vende ér anyom dubu nga van” la. *

5, 6. Er nan ve Origen man Augustine yange ve venda ityesen i anyom dubu laa?

5 Er nan ve Origen man Augustine yange ve venda ityesen i anyom dubu laa? Origen yange lu wanye makeranta u orgen ken gar u Alexandria, iti na ér Clement, u yange lumun a ityesen i uma kpen ga, i ior i Grika tesen la. Or u timen sha akaa a kwaghaôndo ugen, iti na ér Werner Jaeger, a pase wener ityesen i Plato, orfankwagh tsura la, yange i kôr Origen sha mtema, nahan “a nungwa ityesen i Plato tesen sha kwagh u uma la sha ityesen i Mbakristu.” Ken masejime yô Origen maa de kwagh u ityesen i Anyom Dubu aa va averen shin tar la, hingir u tesen ér averen la aa lu sha tar u sha.

6 Cii man Augustine va lumun ityesen i Mbakristu Mbaaiev shighe u lu anyom 33 la yô, yange vande lun or u suen gbar u ityesen i Plato, or u fan kwagh tsura, i orgen u i yilan un ér Plotinus due a mi ken derianyom u sha utar la. Zum u Augustine lumun ityesen i Mbakristu Mbaaiev kera la je kpa, mbamhen mba Plato lu un ken ishima her. Takerada u i yer ér The New Encyclopædia Britannica la kaa ér: “Ishima na cii lu u nôngon kôron ityesen i ken Ikuryan i He kangen ile môm a ityesen i Plato i ior i Grika mba fan kwagh tsura tesen la.” Takerada u i yer ér The Catholic Encyclopedia la kaa ér, Augustine yange nenge kwagh u Mpase ityough 20 a er sha kwagh u Hemen u Anyom Dubu la ér ka di injakwagh tsô. Takerada ne shi kaa ér: “Ior mba timen sha akaa kwaghaôndo mba shin ityôtar mba ve dondo sha kov shon la kpa va lumun a ityesen ne, nahan ityesen i ve hii ngohol sha kwagh u anyom dubu la kera gba ve kwagh ga.”

7. Ka jighjigh u nan u aiegh u nyi yange kar tile sha ityough ki ishimaverenkeghen i or lun uma gbem sha won shin tar laa, man kwagh ne yange er nena?

7 Mhen u yange na ve ior hingir u vendan ishimaverenkeghen i uumace va lun uma gbem sha won shin tar yô, lu mhen u kpeghee u hii wan amise ken tar u Babilon u tsuaa, shi va hingir u samber tar sha won cii la. Mhen shon yô ér, or nan ngu a uma shin jijingi u kpen ga ken iyol i nan. Yange Mbakristu Mbaaiev mba lumun a mhen ne yô, mbatimen sha akaa a kwaghaôndo maa hingir u goom a avur a Bibilo a a er kwagh u ishimaverenkeghen i yemen sha la, tesen ér ior mba dedoo cii mba yemen sha. Mhen ne ngu tesen ér uma u or shin tar ne ka di hila tsô, sha er a kar nan a nenge nana kuma u za lun uma sha tar u sha la yô. Imba kwagh ne vande eren jighjigh u nan u Mbayuda lu a mi sha kwagh u u̱ lun uma gbem sha won shin tar la. Er Mbayuda gba ngohol mhen u ior i Grika u uma kpen ga la tegh tegh yô, ve undu ishimaverenkeghen i ve vande lun a mi ér vea va lun uma gbem sha won shin tar la. Kwagh ne kaha kposo a mlu u or, u Bibilo i er kwagh u nan la! I gba or nan ngu a iyol i inyam man awambe, ka jijingi ga. Yehova yange kaa a or u hiihii la ér: “U ngu vuulevu.” (Gen. 3:19) Ka tar u lu ijiir i or nana lu shami gbem sha won ye, ka sha ga.​—⁠Ôr Pasalmi 104:5; 115:⁠16.

Mimi ta Iwanger

8. Mbatimen sha akaa mba ken kwavanyom u sha 1600 la yange ve ôr nyi sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumacee?

8 Shin er ucôôci kpishi ve vende u tesen ior kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la nahan kpa, lu hanma shighe cii Satan kôr cio u yeren mimi ga. Ken anyom a dondon la, ior kpuaa mba ve ôr Bibilo zulee yô hii u nengen a iwanger i mimi, gadia ve kav igbenda i tesen ér Aôndo una hide a uumace sha mlu u vough la. (Ps. 97:11; Mat. 7:​13, 14; 13:​37-39) Ken kwavanyom u sha 1600 la, mgem u geman Bibilo shi gberen i la wase u samber a Icighanruamabera wuee. Ken inyom i 1651 la, ortimen sha akaa ugen nger kwagh kaa ér, er i lu ken Adam man ior cii ve “te Paradiso kua Uma u Tsôron shin Tar kera yô,” kape ken Kristu kpaa a “gema ior cii vea hingir mbaumav shin tar la; aluer ka nahan ga yô, kwagh u i er heen ne una zua ga.” (Ôr 1 Mbakorinte 15:​21, 22.) Or u dughun atsam ken zwa Buter ugen u i fe un sha tar wuee yô, iti na ér John Milton (1608-1674), yange nger ngeren u i yer ér Paradise Lost kua u dondon sha ngun, mba yer ngula ér Paradise Regained. Milton ôr kwagh u iyua i a va na mbajighjigh ken paradiso shin tar la ken ngeren mban. Shin er Milton na uma na cii sha u timen ken Bibilo nahan kpa, yange fa ér ior vea kôr cio u fan mimi vindi vindi ga zan zan Kristu una kar van.

9, 10. (a) Isaac Newton yange nger nyi sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumacee? (b) Er nan ve Newton nenge ér mve u Kristu ngu ica ken hemenee?

9 Ityagher or u fan ayenge ugen, Sir Isaac Newton (1642-1727) kpa lu a isharen kpishi ken Bibilo. Yange fa er a nder uicighanmbaiorov vea yem sha, vea za tema tor vea Kristu nahan. (Mpa. 5:​9, 10) Mba vea lu sha ikyev i hemen u Tartor la yô, a nger ér: “Shighe u iyange i jirigh ia kar kera la kpa, uumace vea za hemen u lun shin tar, a lu di anyom 1000 tseegh ga, kpa a lu gbem sha won.”

10 Newton yange nenge ér Kristu una va uderimbaanyomov imôngo ken hemen. Ortimen sha akaa a mbayiase ugen, iti na ér Stephen Snobelen, kaa ér: “Ityôkyaa i yange i na ve Newton nenge a Tartor u Aôndo ica ken hemen yô, lu sha ci u lu a mhen u kpeghee sha kwagh u ityesen i Mbaaôndo utar ken môm, i mbavendan mimi mba sha ayange a na lu tesen ior la.” Nahan kpa loho u dedoo lu myer her tsô. Shi Newton nenge a ma nongo u Mbakristu u ua pase loho shon kpaa ga. A nger ér: “Akaaôron a profeti a Daniel man a Yohane [yange i va nger akaaôron a profeti u Yohane la ken takerada u Mpase] la, a fatyô u kaven a ga zan zan shighe u mkur.” Newton pase wener: “ ‘Tsô’ Daniel kaa ér; ‘ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer.’ Gadia a pase Loho u Dedoo hen akuraior cii man zegecan kua mkur vea va ye. Ma or a fatyô u ôron iyenge i zegeikpelaior i i dugh ken zegecan shi i lu a andar a avilegh sha ave shi i dugh ken akuraior cii la ga, nahan kpa, saa a pase Loho u Dedoo keng ve a zua a zegeikpelaior i waren zegecan u una va la ye.”​—⁠Dan. 12:4; Mat. 24:14; Mpa. 7:​9, 10.

11. Er nan ve yange i cir ishimaverenkeghen i uumace kpishi sha ayange a Milton man Newton laa?

11 Sha ayange a Milton man Newton la, lu kwaghbo kpen kpen u or ôron akaa a a ze kposo a ityesen i côôci yô. Sha nahan yô, akaa a ior henen ken Bibilo la, i fatyô u gberen a ga zan zan ve kar kpen kera cii ve i mase gberen a ye. Mgem u i va a mi ken derianyom u sha 16 la kpa fatyô u sôron ityesen i uma kpen ga la ga, shi ucôôci mba Mbaprotestanti mba ve hemba lun a tahav la kpa za hemen u tesen ior ityesen i Augustine tesen ér Hemen u Anyom Dubu la ka kwagh u a er a kar yô, ka kwagh u una er ken hemen ga la. Tsô, i seer zuan a mfe ken shighe u mkur ne kpa?

“Mfe Kpaa Una Seer”

12. Yange gba u mfe una seer hanma shighee?

12 Daniel yange ôr kwagh u doon tsung sha kwagh u “shighe u mkur.” (Ôr Daniel 12:​3, 4, 9, 10.) Yesu di kaa ér: “Shighe la mbaperapera vea engem er ka iyange nahan.” (Mat. 13:43) Mfe yange seer sha shighe u mkur nena? Nenge ase sha akaa a yange er ken upuembaanyomov mba karen cii inyom i 1914, inyom shon i ayange a masejime yange hii ker la.

13. Charles Taze Russell yange time sha itinekwagh i mhidi u a va hide a uumace cii vea hingir sha mlu u vough er Adam la nahan nger ér nyi?

13 Shighe u kwavanyom u sha 1800 zurum u been la, mbaasemaamimi kpishi gba keren u fan “kwaghôron u dedoo.” (2 Tim. 1:13) Môm ken mbaasemaamimi mbara yô lu Charles Taze Russell. Ken inyom i 1870 la, un vea mbagenev kpuaa mba ve lu keren mimi yô, hii u kohol imôngo sha u henen Bibilo. Ken inyom i 1872 la di ve time sha itinekwagh i mhidi u a va hide a uumace cii vea hingir sha mlu u vough er Adam la. Shighe kar yô, Russell nger ér: “Zan zan shighe la kpa, se fatyô u nengen a mkposo u vesen u a lu hen atô u injar i i lu sha ci u côôci (ka nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem je la), i í lu karen i la vea injar i i lu sha ci u uumace jimin cii la wang ga.” Injar i i lu sha ci u uumace jimin cii yô, ka “mhidi u a hide a uumace cii vea lu vough sha inja i Adam, un u a lu tertamen man ityough ki uumace cii, yange ember ken sule u Eden la.” Russell lumun ér mbagenev yange ve wase un u kaven Bibilo i un lu henen la. Kpa lu unô wase unuu?

14. (a) Henry Dunn yange kav kwagh u i nger ken Aerenakaa 3:21 la nena? (b) Ka unô Dunn a kaa ér vea lu uma gbem sha won shin taraa?

14 Môm ken a ve yô lu Henry Dunn. Yange nger kwagh sha kwagh u “ashighe a sôron akaa cii, er Aôndo vande ôron a uicighanmbaprofeti Nav mba tsuaa, ve gema ve ôr ior la.” (Aer. 3:21) Dunn yange fa ér, ashighe a sôron akaa cii ne wa u nan uumace cii hingir vough sha shighe u Hemen u Kristu u Anyom Dubu la kpa ker. Dunn shi time sha mpin u a ze ior kpishi iyol yum ne, ka mpin shon je ne, Ka unô vea lu uma gbem sha won shin taraa? Yange pase wener a nder ior umiliôn imôngo a tese ve mimi shi a na ve ian i tesen jighjigh u ve ne Kristu la.

15. George Storrs yange kav nyi sha kwagh u mnder u shin kuu?

15 Ken inyom i 1870 la, George Storrs kpa kure ikyaa ér, a va nder mba ve lu mbaperapera ga mbara shin ku shi a na ve ian i lun uma gbem sha won. Shi yange time ken Ruamabera nahan mase kaven ér, or u a nder nan shin ku, kpa nana ér kwagh u tesen ér nan soo uma ga yô, “nana kure ken ku, aluer ‘orsholibo la nan ngu anyom deri je kpaa.’ ” (Yes. 65:20) Storrs lu ken Brooklyn, ken gar u New York, lu un kengese magazin u i yer ér Bible Examiner la ye.

16. Kanyi yange i pav Mbahenen Bibilo i ver kposo a Mbakristu Mbaaieve?

16 Russell yange time ken Bibilo, nahan mase kaven ér shighe kuma u pasen loho u dedoo wuee. Nahan ken inyom i 1879 la, a hii u gberen Iyoukura u Yôôn Tartor u Yehova, i í yilan i̱ hen shighe la ér Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence la. Cii man shighe la yô, lu iorov kpuaa tseegh fa mimi sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumace ye, kpa hegen yô, akum a Mbahenen Bibilo ken ityar kpishi lu zuan a Iyoukura shi henen i̱ kpaa. Mbahenen Bibilo yange ve na jighjigh ér ka iorov kpuaa tseegh vea yem sha ye, kpa a gema a na uumace mbagenev umiliôn imôngo uma u vough shin tar. Jighjigh ve u nan la pav ve ver kposo a Mbakristu Mbaaiev.

17. Mfe u mimi yange seer nena?

17 “Shighe u mkur” u i tsengaôron kwagh na la yange hii ken inyom i 1914. Nahan mfe u mimi u sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumace la seer kpa? (Dan. 12:⁠4) Ken inyom i 1913 la, yange i gber atesen a Russell ken upipambaabaver je kuma 2,000, man kohol cii yô, mbaôron upipambaabaver mban kuma iorov 15,000,000. Ken mkur u inyom i 1914 la, ior mba hemban iorov 9,000,000 ken avegher a tar atar nenge “Foto u Inumbe i Kwagh u Igbetar” la. Foto u Iniumbe ne lu usenema mba tesen ufoto mba tenger man mba tenger ga, mba yange ve pase kwagh u Hemen u Kristu u Anyom Dubu la yô. Hii ken inyom i 1918 zan zan inyom i 1925 la di, ior mba Yehova na kwaghôron u lun a itinekwagh ér, “Millions Now Living Will Never Die” (Ior Umiliôn Imôngo mba Ve lu Uma Hegen ne Vea Kpe Mayange Ga) la ken ijô 30. Kwaghôron la ta iwanger sha ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la. Ken inyom i 1934 la, Mbashiada mba Yehova kav ér doo u a er mba lun a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la batisema. Mkav ne yange na ve ve hingir mba tseen asema sha u pasen loho u dedoo u tartor. Nyian kpa ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la ngi mgbeghan ior umiliôn imôngo u wuese Yehova.

“Mlu u Engem u Lun a Ikyangenev ga” la Ngu Van ken Hemen!

18, 19. Ka imba uma u nyi i tsengaôron ken Yesaia 65:​21-25?

18 Yange i kaa a profeti Yesaia ken mpase u sha mnenge ér a nger kwagh u inja u uma i ior mba Aôndo vea ember shin tar la. (Ôr Yesaia 65:​21-25.) A shi nan kpa, ikyon igen i yange i lu uma shighe u Yesaia nger mkaanem mara anyom 2,700 ken ijime la, ngi uma her zan zan nyian. U fatyô u nengen ken ashe a ishima you, er we kpa u va lu uma gbem a gbong gbong iyol man a mnyoon shio nahan kpa?

19 A u we tsan di ayange kpuaa maa kpen la yô, u lu uma gbem, nahan u kôr cio u maan akaa shi môôr ikyon shi henen akaa agen kpaa. Hen ase er u fatyô u kôron azende kpishi yô. U za hemen u lun a akar a dedoo gbem sha won. Nenge ase imba “mlu u engem u lun a ikyangenev ga u ônov mba Aôndo” vea ember ne sha wono!​—⁠Rom. 8:⁠21.

[Ngeren u shin kpe]

^ Augustine yange senge ér Hemen u Tartor u Aôndo u Anyom Dubu la ka kwagh u a lu van ken hemen ga, kpa anyom la hii sha shighe u i hii veren côôci la je.

Ú Fatyô u Pasen Kpa?

• Yange i yer ishimaverenkeghen i uumace vea lu uma shin tar la nena?

• Mbaôron Bibilo mbagenev mba ken kwavanyom u sha 1600 la yange ve zua mkav u nyi?

• Ishimaverenkeghen i mimi i uumace yange i due ken igbar shighe u inyom i 1914 mgbôghom la nena?

• Mfe u sha kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma shin tar la yange seer ngeen nena?

[Mbampin Mba Ngeren u Henen]

[Foto u sha peeji 13]

Or u dughun atsam, John Milton (ken imese) man or u fan ayenge Isaac Newton (ken iyan) yange ve fa kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la

[Foto u sha peeji 15]

Mbahenen Bibilo mba tsuaa mbara yange ve hen Ruamabera, nahan ve mase kaven ér shighe kuma u a pase tar sha won cii ishimaverenkeghen i mimi i uumace la