Akaa a a er mbagenev ken tar u Ingila ne, aa wase u u̱ nengen er i hii ve i doo u u yina ishima mayange ga yô. Heela tseegh ga, u fa gbenda u ú kar ve u “kende ruam wou shin mnger,” nahan u wase mba ve lu a ngohol mimi ne ga la yô.—Orpa. 11:1.

Kwagh u vesen u i gbe u ú er yô, de den u civir Yehova ga. Gba u ú za hemen u civir Yehova. (Dut. 10:20) Ka kwagh u anmgbian u kwase ugen, u i yer un ér Maria * yange er je la. Shighe u hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova ken inyom i 1970 la, ishima vihi nom na Jacob ker kpishi. Yange nôngo ér kwase na a de henen kwagh ga, nahan a venda ér Mbashiada ve de nyer un hen ya ga, shi una̱ nenge a ma takerada u Mbashiada mba Yehova kpa a tôô a ta kera.

Maria hiin u zan mbamkombo mba tiônnongo yô, ishima hemba vihin Jacob ker cii. Iyange igen yô, a za ken Iyou i Tartor sha u za eren ayôôso. Anmgbian u kwase ugen nengen ér Jacob hembe lamen zwa Grika tsembelee a zwa Buter yô, a yilan anmgbian u ken tiônnongo ugen u a fe zwa Grika yô, ér a va lam a na. Anmgbian ne va lam a Jacob kundu kundu, nahan doo un kpishi, shi ve hen Bibilo imôngo iwer kar kpuaa je. Kpa ica i gbe ga yô, Jacob de kwaghhenen la.

Jacob hide tôv Maria a ican kpoghuloo kuma anyom atar. Jacob kaa ér aluer kwase na er batisema yô, una undu un. Sha iyange i Maria lu eren batisema la, a er msen tsung ér Yehova a wase un, nom na a de undun un ga. Anmgbianev mba va kohol Maria ér vea yem mkohol yô, Jacob kaa ér: “Hemen nen. Se kpa se mba van.” Yange za mkohol ne sha iaven i pepe la, za nenge er kwase na ér batisema yô!

Shighe kar yô, Jacob pande u tôvon kwase na a ican, shi nôngo kule kule gema uma na. Ken masejime yô, i va er nom na batisema! Mough hen shighe u Maria hii zuan a Mbashiada la va hen iyange i i er nom na batisema la nôngo u kuman anyom 40! Ka nyi yange i na ve Jacob gemaa? A kaa ér: “Doom kpishi er Maria lumun ér kwagh môm a yange un u civir Yehova ga nahan.” Maria di kaa ér: “Shin er orya wam lu tôvon mo a ican kpoghuloo nahan kpa, lu kwagh u me de u civir Aôndo wam mayange ga. Ken anyom la cii, m za hemen u sônon Yehova, shi mayange m yina ishima ga.”

Shi aluer u ngu a aeren a Orkristu yô, u wase nom u shin kwase wou una fa mimi. Apostoli Peteru yange wa kasev mba ve lu Mbakristu la kwagh, ér: “Ungwan nen amo a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve, vea lu mbawan kwaghôron u Aôndo ikyo ga je kpa, á urugh ve sha mlu u kasev vev la, á kera lu sha kwaghôron kpee ga.” (1 Pet. 3:1) Anmgbian u kwase ugen, mba yer un ér Christiana, yange dondo kwaghwan ne, shin ér tôô un anyom imôngo u urugh nom na nahan kpaa. Yange hingir Kwaseshiada hemba anyom 20 kpa, nom na John lu a na Aôndo jighjigh ga. John yange soo u nyôron iyol ken kwaghaôndo u eren ga, kpa gema nenge er maa Christiana iyol a kwagh u sember nan jighjigh a mi la yô. A kaa ér: “Yange m nenge er kwagh ne va kwase wam a msaanyol yô. Lu kwase u taver ishima tsung, nahan kwagh ne wasem u nôngon a mbamlu mba taver mba m nyôr ker mbara.”

Christiana yange kighir nom na ér a hingir Orshiada ga. Nahan nom na kaa ér: “Sha hiihii la je, Christiana fa ér doo u una zer lamen a mo sha kwagh u kwaghaôndo na ga, nahan a wa ishima a mo, m hen mimi ne a ishima yam, sha shighe u m soo la.” Christiana yange una nenge a ngeren ken Iyoukura shin Awake! mba a nenge ér vea doo John, er mba ve er kwagh u sainsi man igbetar nahan yô, a tese un, maa a kaa ér, “Kam er ngeren ne una doo u u̱ ôron nahan.”

Shighe kar yô, John de tom uke hide lu kahan sule ikyon. Er hemba lun a shighe u henen sha kwagh u uma zulee yô, a hii u pinen mbampin, amba er, ‘Se gba duen abu tsôô, shin i gba se a awashima je?’ Tsô iyange igen yô, anmgbian ugen lu lamen vea John, nahan kende pine un ér, “Ú lumun u henen Bibilo kpa?” John kaa ér: “Yange m lumun mer a hen Bibilo a mo, sha ci u shighe ne m hii u nan Aôndo jighjigh.”

Doo kpishi er Christiana yange yina ishima mayange ga nahan! Christiana zer sônon Aôndo ér John ma a shi fe mimi; anyom 20 nga kar yô, John mase eren batisema. Hegen mba civir Yehova imôngo sha gbashima. John kaa ér: “Akaa nga ahar a yange na ve m hingir u fan mimi yô. Mbashiada yange ve lu a mo sar sar shi ve eren a mo doo doo kpaa. Aluer u ngu a kwase shin nom u nan civir Yehova yô, u er ka or u eren kwagh a we sha mimi, u tangen iyol ga, u ú fatyô u nan nan jighjigh yô.” Sha kpôô yô, Christiana yange dondo kwaghwan u ken 1 Peteru 3:1 la, nahan wase un kpishi!

Aluer u ngu henen Bibilo a ior, kpa akaa agen na yô, ve kera soo ga di ye? Tor Solomon yange nger ér: “Lôô ivor you pepe, man aikighe kpaa de hiden a uwegh ou ga; gadia u fa i ia doo la ga, shin ka ngin shin ka ngira, shin ihiar cii ia doo u.” (Orpa. 11:6) Ashighe agen anyom ka a kar kpishi je ve ivor i mimi ne i va mende ye. Nahan kpa, alaghga ken masejime yô, or la nana va kav er i lu a inja u nana kporom hen Aôndo yô. (Yak. 4:8) Alaghga iyange igen u zua a ibaver i dedoo sha kwagh u nan je a kpiligh we iyol.

Nenge ase kwagh u kwase ugen u yange mough ken tar u India yem ken tar u Ingila, u i yer un ér Alice ne. Ken Inyom i 1974 la, Alice hii u henen Bibilo. Yange lamen zwa Hindi, kpa soo u seer fan zwa Buter. Alice hen Bibilo anyom kar, shi za mbamkombo ken tiônnongo u i eren mbamkombo ken zwa Buter yô acin kpuaa. Yange fa er kwagh u un lu henen la lu mimi yô, kpa nenge ér ka kwagh u injaa kpee ga. Bee kera yô, yange sar un kpishi u lun a inyaregh, shi soo uiniongo mba zan kpaa. Ica gbe ga yô, Alice de u henen Bibilo.

Anyom kar je nôngo u kuman er 30 nahan, maa Stella, kwase u henen Bibilo vea Alice la, zua a washika u Alice nger un yô. A nger ér: “M fa a doo u kpishi er kwase u yange u hii u henen Bibilo a na ken inyom i 1974 la a er batisema sha mkohol u vesen u i sember eren ne yô. U erem kwagh u vesen kpen kpen. Yange u lôô vor u mimi ken a mo, man er lu a kumam u tseghan iyol yam sha ci u Aôndo ga nahan kpa, m kusu vor la ken ishima yam.”

Lu nyi i na ve Alice hingir u civir Yehovaa? Alice kaa ér ken inyom i 1997, shighe u nom na kpe la, yange un ule kpishi. Nahan a er msen hen Aôndo. Lu a kuma miniti pue ga je tsô Mbashiada uhar mba lamen zwa Punjabi mande un uwer sha hunda, shi ve na un trak u a lu a itinekwagh ér What Hope for Dead Loved Ones? la. Alice nengen er Aôndo a ongo msen na yô, a kaa ér doo u una hii u zan mkombo vea Mbashiada mba Yehova. Kpa una zua a ve hana? Yange tôô antse takerada na u Stella nger adereshi u tiônnongo u i eren mbamkombo ken zwa Punjabi yô, gba keren ker. Alice za mkombo ken Iyou i Tartor, za nyer yô, anmgbianev mba lamen zwa Punjabi mbara ngohol un sar sar. Alice kaa ér: “Dooshima u ve tesem la doom sar her, gadia m hide ken ya je kpa m lu umbur dooshima la her.”

Alice maa hii u zan mbamkombo hanma shighe, shi hide hii Bibilo i henen, shi gba henen zwa Punjabi sha er una seer fan u yô. Ken inyom i 2003 la, i er un batisema. A kure washika u nger Stella la ér, “M sugh u kpishi er yange u lôô ivor i mimi ken a mo, anyom 29 ken ijime, shi u verem ikyav i dedoo nahan.”

“M sugh u kpishi er yange u lôô ivor i mimi ken a mo, anyom 29 ken ijime, shi u verem ikyav i dedoo nahan.”—Alice

U hen nyi ken akav a i ter sha heen nee? Alaghga a tôô or shighe gôgônan u ngohol mimi, a hemba er u ver ishima la, kpa aluer sar nan u fan Aôndo, shi kwagh u mimi doo nan shi nan hidi a iyol i nan ijime yô, Yehova una wase nan u fan mimi. Umbur kwagh u Yesu ôr ken injakwagh ér: “Ivor la . . . mende, i vese, kpa [orsule] fa er i hii man i mende ga; gadia inya iyol i i gba nan iyiav tsô; hiihii ka ikya, u dondon ka ishagher, man ken masetyô yô, ka asange a vian ken ishagher.” (Mar. 4:27, 28) Mvese u vor ne ka a lu kure kure, shi ngi i vese “iyol i i” kpaa. Jighilii yô, orpasenkwagh môm nan fa er ka i hii ve vor ne u vese ga. Sha nahan yô, za hemen u tan ivor mgbeghaa, nahan u sunda mgbeghaa.

Umbur wer msen u eren ngu hange hange. Maria man Christiana yange ve gba uwer u sônon Yehova ga. Aluer u “taver . . . ishima sha msen u eren” shi u yina ishima mayange ga yô, “ayange á va kar kpishi” tsô shi u zua a ruam wou u yange u kende shin mnger la.—Rom. 12:12; Orpa. 11:1.