YANGE Ityav mbi Tar cii Mbi Hiihii mbi peven ken inyom i 1914, shighe kar yô, tar cii nenge er Mbahenen Bibilo wa ave sha ityav mbira ga yô. (Yes. 2:2-4; Yoh. 18:36; Ef. 6:12) Kwagh yange za a mbacivir Aôndo ken Tar u Ingila nena?

Tindi u sha kwagh u zan shoja, u tar u Ingila wa ken inyom i 1916 yô, yange na tar la ian i kighir nomso mba lun kwav, mba hii anyom 18 zan zan 40, nyôron a ve ken shoja. Kpa tindi ne gema kaa ér aluer or venda u nyôron shoja sha ci u “kwaghaôndo shin aeren a nan ne jighjigh ér a doo ga” yô, i de nan. Gomoti maa ver mbaate mba ijiriv sha u ve nengen kwagh u ambaaior la, ve fa mba a fatyô u nan ve ian ér ve de ze shoja ga la, man er a na or ian ne a za kighir la kpaa.

Ica kera gba ga je maa i wuhe Mbahenen Bibilo 40 ken upurusu mba shojaa, shi i tindi mbagenev 8 ér ve za nôngo ityav ken tar u France. Ieren i sha tindi ga ne mgbegha anmgbianev mba ken tar u Ingila u ngeren washika hen Tor u tar u Ingila, u i yilan un ér Herbert Asqith la, ve vaa iyol sha kwagh ne tsung, shi ve nger pitishen, i anmgbianev 500 wa uwegh shimi yô.

Ken masejime yô, ibaver va nyôr ér i kure anmgbianev mba anigheni mba yange i tindi ve ken tar u France la ijir, nahan gba u a wua ve sha zwa gbuuka, sha ci u ve venda ityav mbi nôngon yum. Kpa mba we anmgbianev mbara sha nongo sha u a ta ve a wua yô, i venda ér i de kera woo ve ga, kpa i gema i wuhe ve anyom pue, i naan ve ican kpoghuloo. Maa i kura ve i hide a mi ken tar u Ingila sha u ve va tsa ken purusu sha anyom a gba u a wuhe ve la.

Er ityav lu zan hemen la, i lumun ér i gema kighir nomso mba vôson kasev kpa ve nyôr shoja. Yange i ôr orgen ijir hen gar u Manchester, ken tar u Ingila, maa hingir gbenda u mbaajiriv vea dondon u ôron ajir agen yô. Or ne sôron twer shi lu Orhenen Bibilo, i yilan un ér Henry Hudson. Sha iyange i Agusutu 3, 1916 la, atejir kure un ijir ér a per tindi, nahan i ya un zwa ijirigh, shi i kighir un nyôr shoja kpaa. Hen shighe ne môm, shi i ôr ijir igen ken gar u Edinburgh, ken tar u Scotland. Ijir ne kpa hingir gbenda u mbaajiriv vea dondon u ôron ajir agen yô. Or ne lu anyom 25, eren tom pania, i yilan un ér James Frederick Scott. Yange i ôr un ijir ne kpa i zua un a ibo ga. Tor la za wa apii sha ijir ne, kpa er ijir igen i i lu ôron ken London, gartamen u tar u Ingila la hemba gban ve ishima yô, ve de kwagh u apii ne. Kwa ne yô, ve hemba ijir sha ci u i zua anmgbian Herbert Kipps a ibo, nahan i ya un zwa ijirigh, shi i kighir un nyôr shoja kpaa.

Mba nyer ken uwer u Setemba, ken inyom i 1916 yô, anmgbianev 264 nger apelekeshen ér ve soo u nyôron shoja ga. I na iorov 5 ken anmgbianev mban ian ér ve de ze shoja ga, iorov 154 di i na ve “ityom i vea eren sha ci u iwasen i tar ve” yô, iorov 23 i na ve ityom hen afo a ushoja, i i bende a ityav mbi nôngon ga yô, iorov 82 di i kaa ér ve yem shoja, nahan i ôr mbagenev ken ve ijir sha  atindi a shoja sha ci u ve venda u eren akaa a i kaa ér ve er la. Ior kpishi gba ijir sha ican i i lu nan ior mban kpoghuloo la, nahan gomoti dugh ve ken purusu u ushoja sha, yem a ve hen afo a mbazan shoja ga lu eren tom yô.

Yange i tindi anmgbian Edgar Clay man anmgbian Pryce Hughes, u va hingir ortamen u nengen sha afishi a branci la, hen gar u Wales ér ve za maa dam u ombon mngerem shimi. Kpa anmgbian Herbert Senior, u lu môm ken anmgbianev mba anigheni mba i hide a ve ken tar u France la yô, i za wuhe un ken Purusu u Wakefield, u a lu hen eniel u Yorshire la. Anmgbianev mbagenev di i za wuhe ve ken Purusu u Dartmoor, i lu nan ve ican kpoghuloo. Lu purusu ne hemba ngeen a iyengeior i i venda u nyôron shoja ye.

Shighe u Orhenen Bibilo ugen, u i yilan un ér Frank Platt, lumun u eren ityom i i bende a ityav mbi nôngon ga, kpa gema venda u za nôngon ityav shighe u i kaa ér a yem ityav yô, i na un ican kpoghuloo shighe gôgônan. Shi Atkinson Padgett, u yange nyôr shoja ica lu a gba ga maa fa mimi la kpa, yange mbautahav mba ken shoja na un ican kpoghuloo sha ci u a venda u nôngon ityav.

Shin er hen shighe la, alaghga anmgbianev asev yange ve fa er hii ve gba u vea lu paleghaa a tar la wang ga nahan kpa, ve lu keren ér vea er ishima i Yehova. Mba i ter ati a ve ken ngeren ne la, ver ikyav i dedoo, i lun paleghaa a tar, hen “shighe u imeen” i hemban taver cii la. (Mpa. 3:10)—Ngeren u pasen yiase yase i ken tar u Ingila.