1, 2. (a) Ka mbamtaver mba nyi icombor kpishi i tagher a mini, man ka mbampin mba nyi ka i gba u ia nenge sha mini? (b) Mbamaren man mbayev vea fatyô u vanden wan agoyol sha kwagh u iyolbeen nena?

KA SEA nenge er mbamaren asev mba ngise ve taver iyol, shi ve eren akaa ayol a ve la, vea kera lu a tahav mbu eren kwagh ayol a ve ga nahan, ishima i vihi se ker kpen kpen. Alaghga ngôu shin teru gba sombo, shin a tsume gbe zenden wuee wuee tsô gayô i zua un a ma angev mbu vesen. Shi kwagh ugen yô, mbabeenyol kpa ka i taver ve u lumun ér ve bee iyol. Shi ka i taver ve u kaven er ve kera lu a gbong gbong u nengen sha ayol a ve tsembelee ga yô. (Yobu 14:1) Nahan ka nyi se eree? Se nenge sha a ve nena?

² Ngeren ugen u a tese er a nengen sha mbabeenyol yô, kaa ér: “Er ka i taver icombor u lamen sha mbamzeyol mba iyolbeen i ve a mi la nahan kpa, tsombor u ú vande lamen sha kwagh ne shi u tsough kwagh u ua er yô, ua hemba fan u nengen sha nyityô zayol u a ve cii.” Aluer se fa ser iyolbeen ngi ve a mbamzeyol mba se fatyô u palegh ve ga yô, se kav er iliam ne i lu hange hange yô. Ka nahan ve, i doo u se vande wan agoyol ye. De se nenge nen er icombor ia fatyô u eren kwagh ken mzough sha u nôngon a mbamtaver mban yô.

3. Aluer gba u a seer wasen mbamaren mba been iyol yô, ka nyi tsombor ua fatyô u erene? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

³ Mbabeenyol kpishi shighe ka una va karen yô, ve kera faantyô u nengen sha ayol a ve ga, i gba u a wasen ve a wase. (Ôr Orpansenkwagh 12:1-7.) Shighe u i hingir nahan yô, doo u mbamaren mba been iyol kua mbayev vev vea tsua gbenda u ú hembe doon shi u lu ican ga, u a nengen sha a ve yô. Ka i hemba doon u tsombor ua tema a lam sha gbenda u eren kwagh ken mzough man iwasen i í gbe u a naan la man er a na i la. Hanma or yô, nana pase mnenge u nan gbar gbar, hemban cii je yô mbamaren; i ôr kwagh u a lu la jighilii. A fatyô u lamen sha gbenda u a seer wasen mbamaren ve, alaghga vea fatyô u lun hen ya, ve tseegh yô. * Shi i lam sha kwagh u hanma or nana eren sha u nengen sha mbamaren la. (Anz. 24:6) U tesen ikyav yô, alaghga mbayev mbagenev vea hemba lun sha ian i wasen mbamaren ayange ayange, mbagen di vea tindin a inyaregh sha ashighe ashighe. Hanma or yô, nana fa tom u nan; nahan kpa, er shighe a lu karen la tom la ua fatyô u geman shin a fatyô u eren u musan.

4. Tsombor ua fatyô u zuan a iwasen hana?

⁴ Er u lu nengen sha ormaren wou la, tôô shighe nôngo u fan mlu u nan tsembelee. Aluer nan ngu a angev mbu mbua za hemen u taver a taver yô, nôngo u fan er a lu nan ken hemen la. (Anz. 1:5) U fatyô u lamen a agbaatom a gomoti a a wasen mbabeenyol yô. Tôv fa igbenda i gomoti una wase u nengen sha mbamaren ou shin una wase u ú hemba nengen sha ve tsembelee yô. Alaghga u hii u henen sha kwagh u mbamgem mba hen tsombor wou ne, nahan ishima ia hii u zan we iyol, a lu u er or saa u, shin a cier we iyol gayô u kera fa kwagh u ú lu sha mi jighilii ga. Lam a ma ijende you i ishima ishima sha kwagh ne. U hemban cii yô, er msen hen Yehova. Una fatyô u nan we bemshima u una wase u u nôngon a nyityô mtaver u ú tagher a mi cii yô.—Ps. 55:22; Anz. 24:10; Fil. 4:6, 7.

5. Er nan ve i doo u tsombor ua vande tôvon fan igbenda i nengen sha mbabeenyol tsuaa la?

⁵ Mbabeenyol mbagenev kua icombor ve ka ve vande tôvon sha igbenda i nengen sha mbabeenyol la tsuaa ve fa. U tesen ikyav yô, ka ve tôv ve fa aluer á doo u ormaren nana za lu vea ma wan u nan ugen, shin nana za lu hen ijiir i nengen sha mbabeenyol gayô ma gbenda ugen ngu u wasen nan yô. Kwagh ne una wase tsombor u wan agoyol sha “zayol man ishima i vihin” i iyolbeen ka i va a mi la. (Ps. 90:10) Icombor kpishi ka i vande wan iyol ga, nahan mzeyol una va duen yô, i gba u ia tsua kwagh u ia er la torough torough. Orfantakerada ugen kaa ér, “ashighe kpishi, ka i lu shighe u a hembe vihin u tsuan kwagh u a er je ne.” Ka a gba u tsombor ua er kwagh torough torough nahan yô, i tume hanma or iyol, shi ayôôso a due. Kpa ka a vande wan agoyol tsuaa yô, i kera lu kwagh u nanden ityough ga.—Anz. 20:18.

6. Er nan ve i doo u tsombor ua lam sha u kwagh u ijiir i mbamaren vea lu man gbenda u a nengen sha a ve er ve lu been iyol laa?

⁶ Adooga a taver we kpishi u lamen a mbamaren ou sha kwagh u mbamgem mba hen ya, shin pasen ve er alaghga ken hemen yô vea za lu mape gen yô. Nahan kpa, ior kpishi kaa ér imba iliam la i̱ wase ve shighe u va hingir u kwagh a lu nahan yô. Sha ci u nyi? Sha ci u mzeyol ka una lu a va ga yô, i hemba lamen sha kwagh kundu kundu man sha icivir, nahan i wa agoyol tsembelee. Tsombor ka ua vande lamen sha kwagh ne tsuaa, ken bem man sha dooshima yô, a va kuma u ua er kwagh u yange ú vande lamen sha mi la kpa, i kera lu ican ga. Mbabeenyol  ka vea soo ér vea za hemen u lun sha tseeneke ve shin vea nengen sha ayol a ve zan zan je kpa, ka vea vande lamen a mbayev vev, vea pase ve gbenda u ve soo ér i nenge sha ve shighe u i va gande ve iyol la yô, i hemba doon.

7, 8. Ka akaa a nyi nahan i doo u tsombor ua lam sha mini, man ka sha ci u nyi?

⁷ Mbamaren, zum u ne tem ne lu lamen yô, pase nen ônov enev ishima yen, inyaregh ki i gbe u ne vihin la man akaa agen a ne soo yô. Nahan aluer ken hemen, ne kera va fatyô u tsuan akaa a ne er la iyol yen ga kpa, vea er kwagh u ne soo la. A̱ shi nan kpa, a doo ve u eren akaa a ne soo la vough shi nôngon sha afatyô ve sha er ne za hemen u lun sha tseeneke wen yô. (Ef. 6:2-4) U tesen ikyav yô, u soo wer ma wan wou nana kua a we u za lu vea tsombor u nanaa? Shin kwagh ugen ngu u ú soo wer ônov ou ve er u we? Kpa fa wer, alaghga a lu hanma or nana lumun a mnenge wou la ga, shi ne cii ne fatyô u gban nyôôso mnenge wen fele nahan ga.

⁸ Ka sea lam gbar gbar shi sea vande wan agoyol tsuaa yô, se yange mbamzeyol kpishi. (Anz. 15:22) Lam nen sha kwagh u twersôron man igbenda i eren twer i ne hembe soon la. Atôakaa a i ter ken kaade u Durable Power of Attorney u Mbashiada mba Yehova ve lun a mi la, ka atôakaa a dedoo a ne fatyô u nengen sha mi zum u ne lu lamen yô. Hanma or nan ngu a ian i fan twer u i soo u eren nan la, man ian i lumun shin vendan twer shon. Kaade u sha kwagh u tweregh ne ngu a pase akaa a or nan soo la. Aluer u tsua or u lamen sha ci wou sha kwagh u tweregh ú ver yô, ú lu a or u ú ne nan jighjigh u nana lam sha ci wou zum u i hingir hange hange u kwagh a lu nahan yô. Mba ve we ave shin kaade la cii ve lu a ukôpi vev sha er kwagh a gba sha mi kpa a ker a ker ga yô. Mbabeenyol mbagenev yô, ka ve ver kaade ne vea ngeren ve u karen dyako la imôngo kua ityakerada i banke man akaa agen.

9, 10. Ka hanma shighe nahan, a gba u mbayev vea seer nengen sha mbamaren veve?

⁹ Ashighe kpishi, tsombor ka u soo ér mbamaren mba been iyol ve za hemen u lun sha tseeneke ve. Aluer mbamaren mba a gbong gbong u yôron man u esen ijiir shi menan icigh shi lamen tsembelee yô, ityôkyaa ia kera lu i mbayev vea wasen ve sha hanma kwagh ga. Kpa er shighe a lu karen la, aluer mbamaren kera mba fantyô u ningir sha ga, er u zan kasua shin kwagh ngu hungur ve kpishi yô, a gba u mbayev vea er kwagh sha mi.

¹⁰ Ashighe agen mbabeenyol ka ve kera kaven kwagh ga, shi ve ure kpishi, shi ve ungwan taveraa shin ve nengen tsembelee ga, gayô ve nyian shin ve nyanden ken ikyondo. Shighe u kwagh a hii u lun nahan yô, i za a ve iyouci fese. Mbayev ve zaan a ve sha ashighe a i gbe u vea nengen a ortwer la, shi ve wasen ve sha akaa agen kpaa. Alaghga shighe a karen yô, a gba u mbayev vea gema eren akaa a ngise mbamaren vev eren ayol a  ve la. A gba u vea lamen sha ci ve, vea hingir akawe ve shi vea ningir a ve sha shi vea eren ve akaa agen, ka nahan ve a nenge sha ve tsembelee ye.—Anz. 3:27.

11. Gba u a er nyi ve a lu mbamaren ican ga u hoghol a mbamgeme?

¹¹ Aluer zayol u uange u mbamaren la ka u una bee kuaa ga yô, adooga a gba u a gema gbenda u i nengen sha ve la shin a musan ijiir i ve tse her la. Aluer i gema akaa kpishi ga yô, ve kpa a hemba hoghol ve fefa. Kwagh ugen yô, aluer ne mba ica a mbamaren enev yô, ne fatyô u kaan a Orshiada shin ma or wan ndor ner nana za nengen ve, a ôron ne er ve lu la. Gba u a yôron ve shin a wasen ve u esen ya shin ôôn ve akondo tseeghlee? Aluer ne sôr akaa kpuaa ne ver nahan, kwagh la una wase ve u zenden kera shi ôôn iyol shi eren akaa agen iyol ve a kwagh u tagher ve shio? Aluer ne tôô or u nana wasen ve hen ya yô, adooga kwagh la tseegh kpa una wase ve u eren akaa sha tseeneke ve. Nahan kpa, aluer ka u vea fatyô u lun sha tseeneke ve ga yô, a gba u or nana nengen sha ve hanma shighe cii. Er i lu cii kpa, doo u ne tôv ne fa kwagh u ajiirtom a wasen mbabeenyol a á lu hen ijiir yen la. *—Ôr Anzaakaa 21:5.

12, 13. Mbayev mba ganden mba ve lu ica a mbamaren vev ka ve za hemen u nan ve icivir shi nengen sha ve nena?

¹² Se mba soon ser i kpe mbamaren asev iyol sha ci u ve doo se ishima. Ka sea nengen sha ve tsembelee nahan, ishima i gba se shimi. Kpa mbayev mba ganden kpishi mba sha ajiir agen ica a mbamaren vev sha ci u ityom i ve eren la. Shighe u kwagh a lu nahan yô, mbagenev ka ve tôô memyol sha er vea za sôr mbamaren vev, shi vea pande a nenge sha ve yô, nahan ve wase ve u eren akaa a ve kera fetyô u eren ga la. Mbayev vea fatyô u tesen mbamaren vev ér ve doo ve ishima sha u yilan ve hanma shighe shin sha hanma sev je kpaa, gayô ngeren ve washika shin tindin ve a ilyoho sha intanet.—Anz. 23:24, 25.

¹³ Tsombor wen ua lu ijiir i môm ga je kpa, a gba u ne tsua gbenda u a nengen sha mbamaren enev ayange ayange yô. Aluer mbamaren ou ka Mbashiada man u ngu ijiir igen ica a ve yô, lam a mbatamen mba ken tiônnongo ve la, ve wase u mhen sha kwagh u ú er yô. Shi eren msen hen Yehova sha kwagh ve. (Ôr Anzaakaa 11:14.) Mbamaren ou vea lu Mbashiada ga je kpa, gba u ú “civir teru man ngôu.” (Eks. 20:12; Anz. 23:22) Icombor cii ia fatyô u eren kwagh inja i môm ga. Icombor igen ka i kua a mbamaren vev ve za lu a ve, shin ve za lu ikyua a ve. Nahan kpa, kwagh a fatyô u lun nahan hanma shighe ga. Mbamaren mbagenev mba soon u za lun vea ônov vev kua icombor ve ga; ka ve hemba soon ér vea lu kwagh ve, sha er vea lu or ikyav ga yô. Mbamaren mbagenev mba a inyaregh, nahan alaghga vea hemba soon u tôôn or u nana wasen ve hen ya yô.—Orpa. 7:12.

14. Ka mbamzeyol mba nyi nahan mba ve hemban nengen sha mbamaren vev la ve tagher a mini?

¹⁴ Hen icombor kpishi, ka i lu wan u nomso shin u kwase u nan hembe lun ya ikyua a mbamaren la nan nengen sha ve ye. Nahan kpa, gba u ônov mba ve nengen sha mbamaren la vea kuren mbamgbe mba icombor ve kpaa. Or môm tswen nana fa tom la ityô ga. Mlu u or u nan nengen sha mbamaren la una fatyô u geman, nahan a gba u tsombor ua hide ua nenge sha kwagh ne. Orgen hen tsombor la nan hemba tôôn ikyav mbi nengen sha mbamaren laa? A gba u ônov mbagenev kpa vea seer wan uwegh, er u nengen sha mbamaren musan nahan.

15. A fatyô u wasen or u nan nenge sha mbamaren i tume nan iyol la nena?

 ¹⁵ Ka a lu wan môm tseegh nana nengen sha ormaren u been iyol hanma shighe yô, ashighe agen tom la u va gure nan. (Orpa. 4:6) Mbayev mba mbamaren vev ve doo ve ishima mba wasen ve sha afatyô ve cii, kpa aluer mba memem ga yum yô, tom la ua va due ve ishima. Or u kwagh u nan a lu nahan yô, doo u nana pine iwasen. Aluer mbagenev mba wasen sha ashighe ashighe yô, ityôkyaa ia lu i a za ver mbamaren hen iyaagh ki mbabeenyol ga.

16, 17. Ka mbamtaver mba nyi mbayev vea fatyô u tagher a mi er ve lu nengen sha mbamaren mba been iyol laa, man vea nôngo a mbamtaver mban nena? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér, “Nengen sha Mbamaren Saan Saan” la.)

¹⁶ Ka sea nenge akaa a vihin a iyolbeen i nyer a mbamaren asev ker la nahan i vihi se kpishi. Ashighe kpishi ishima ngi i vihi mba ve nengen sha mbamaren la shin ishima i nyian ve shin ve ure gayô ve naan iyol ve ibo shin ve vôr a tom la. Ashighe agen, ormaren u been iyol ka nan lam dang shin iwuese tsô nan lu a mi sha akaa a i eren a nan la ga. Aluer kwagh ngu nahan yô, ishima i̱ de vihi we fefa ga. Ortwer ugen kaa ér: “Gbenda u ú hembe doon u nôngon a ishimavihin yô, ka u fan wer ishima vihi u. Shi de ne iyol you ibo sha ci u ishima vihi u yum ga.” Lam a kwase wou shin nomou gayô orgen hen tsombor shin ma ijende you i ishima ishima sha kwagh shon. Aluer u lam a mbagenev nahan yô, kwagh la una wase u u kaven mlu wou la, shi wan ishima kpaa.

¹⁷ Adooga shighe a karen yô, tsombor ua kera kôrcio u nengen sha mbamaren mba been iyol la hen ya ga. Nahan a gba hange hange u a yem a ve hen iyaagh ki mbabeenyol. Anmgbian u kwase ugen yange nôngon u zan hen iyaagh ki mbabeenyol hanma iyange sha u za nengen a ngô na. A kaa ér: “Yange kera lu kwagh u se fatyô u nengen sha Mama tugh man atetan er gba u se nengen sha a na nahan la ga. Yange taver se u yemen a na hen iyaagh ki mbabeenyol la kpishi. Yange kôr se iyol u eren nahan je gande. Nahan kpa, lu kwagh u hemba doon u se er sha ci na ken iwer i yange mase lun uma je la, shi un kpa lumun u za lun her.”

18. Mba ve nengen sha mbamaren mba been iyol la vea zua a injar i nyi?

¹⁸ Tom u nengen sha mbamaren ou shighe u ve lu been iyol la ka u ican kpishi, shi a gba u ú wa ishima. Mbamzeyol mba ve lu ken tom u nengen sha mbamaren la mba kposo kposo, nahan a fatyô u sôron ve sha gbenda môm ga. Kpa aluer se wa agoyol shi se mba eren kwagh ken mzough shi lamen gbar gbar, man u hemban cii je yô, se mba eren msen kpoghuloo yô, se fatyô u nan mbamaren asev mba been iyol mbara icivir. U er nahan yô, a doo u kpishi er u lu nengen sha ve shi u we ve ikyo kpaa yô. (Ôr 1 Mbakorinte 13:4-8.) Man kwagh u vesen yô, u lu a bemshima shi Yehova una ver u doo doo.—Fil. 4:7.